Điều gì có thể sẽ xảy ra, nếu nhà văn Mỹ gốc Á quyết định không thỏa hiệp? Chất trữ tình của Vương Đại dương (Ocean Vuong) mang hình nước Mỹ trong cuốn tiếu thuyết mới ra mắt.

Trên mặt đất chúng ta huy hoàng trong chốc lát, cuốn tiểu thuyết ra mắt hôm nay cho thấy nhà văn đoạt giải [giải Thơ T. Eliot 2017 – V.V.] thăm dò những hình thức mới và viết về chủ đề quen thuộc.

Anderson Teppe, Vanity Fair, 4 tháng Sáu, 2019

Hiếu Tân dịch

Ocean Vuong in New York Ocean Vương ở New York. Anh của CELESTE SLOMAN/THE NEW YORK TIMES/REDUX.

Trên mặt đất chúng ta huy hoàng trong chốc lát (On Earth We’re Briefly Gorgeous), cuốn sách mới
ra mắt của Ocean Vuong (Vương Đại dương) nhà thơ Mỹ gốc Việt 30 tuổi mở ra trong những ánh chớp lóe của ngôn từ
và kí ức. Lấy cảm hứng từ chính cuộc sống của anh, cuốn tiểu
thuyết theo chân nhân vật Cún (Little Dog), đến Mỹ năm 1990 khi còn là một đứa trẻ và bây giờ chừng 20 tuổi, với những mối quan hệ chằng chịt trong quá khứ – với
người mẹ không biết chữ của cậu đang sống tằn tiện trong một tiệm
“neo” (nail); đất nước cưu mang cậu, với di sản cuộc chiến Việt Nam
của nó; và một gã choai choai bất trị tên là Trevor, mà một mùa hè
nào đó cậu đã đụng độ khi còn làm trong một trang trại trồng thuốc
lá ở Hardford, Connecticut. Tôi nói chuyện với Vương qua điện thoại về
khám phá bản sắc Mỹ và tính đàn ông từ những điểm nhìn mới.

Vanity Fair: Trong lời cám ơn, anh đã nhắc
chuyện anh bắt đầu viết cuốn sách trong một vụ mất điện ở Italy và
chuyện ấy cho một cảm giác thần diệu. Tại sao anh
quyết định cấu trúc quyển sách xung quanh bức thư không gửi cho mẹ
của Cún?

Ocean Vương: Tôi muốn viết một cuốn
sách có những khúc ngoặt và những đoạn chệch hướng, nhưng trong một
hội thảo về sáng tác người ta khuyên nên có một cốt truyện mạnh và
những xung đột. Vì tôi đang dạy ở Umass (Đại học Massachusetts) tôi làm
một chuyến hành hương đến ngôi nhà của Herman Menville, cách đây không
xa, và đọc lại Moby Dick. Tôi cho rằng nó vẫn còn là một kiệt tác
của Mỹ, bởi ở đây một nhà văn đã quyết định không thỏa hiệp gì hết.
Nó là một tiểu thuyết xúc động và hấp dẫn, một khảo sát thần học
và một suy tưởng về các chính sách về người da trắng – trong quan hệ với cuộc sống rộng lớn
và dân da trắng ở Mỹ.

Tôi nghĩ, điều gì sẽ xảy
ra khi một nhà văn Mỹ gốc Á quyết định không thỏa hiệp? Do đó bức
thư là phương tiện tuyệt vời bởi vì cốt truyện chính là bức thư. Khi
tôi kiếm được một chỗ ngồi để viết ở Italy, tôi mang laptop ra và sẵn sàng để bắt đầu. Thế rồi bốn
ngày liền mất điện. Tôi nghĩ chẳng hi vọng có ai sẽ sớm đến giúp
mình, tốt nhất là cứ bắt tay vào việc. Tôi lấy sổ tay ra và bắt
đầu viết bằng tay. Và một điều kì diệu đã xảy ra: khi ta viết bằng
tay, ta phải ngồi im lặng lâu hơn khi viết bằng máy tính, do đó tôi thấy
mình nhìn rõ hơn cái thế giới mà tôi đang viết về.

Anh biết anh muốn tập trung vào mối quan hệ phức tạp, đôi khi gay
gắt giữa Cún và mẹ cậu ấy?

Vâng điều này được dạy
nhiều bởi Roland Barthes – một nhà lý thuyết văn học kì quái – và
những trang viết về mẹ của ông, về tình yêu được dàn xếp và sự xa
cách của ông với người mẹ. Đây cũng là điều quan trọng đối với tôi,
có một quyển tiểu thuyết trong đó một người da vàng nói với một
người da vàng, khiến cho bất cứ ai đọc nó đều phải nghe trộm câu
chuyện trung tâm.

Cả mẹ và bà của Cún đều bị ám ảnh bởi những trải nghiệm trong
thời gian chiến tranh Việt Nam. Nhưng những người đàn ông trong sách
dường như thậm chí còn được định hình rõ hơn bởi bạo lực.

Tôi muốn viết một cuốn
sách xoay quanh những người phụ nữ này, và qua đó làm nổi bật những

người đàn ông đã gây ra và tham dự cuộc chiến tranh. Thường thì chính
những người phụ nữ là người gột rửa, cả về tâm lí, cảm xúc và
thể xác. Đặc biệt trong bối cảnh
Mỹ, có những quy tắc nhất định cho đàn ông, và mất tính đàn ông là
mất cảm giác về bản ngã. Theo một cách nào đó, chúng ta đạt đến
nam tính độc địa khi quá nhiều nam tính sẽ tước mất nhân tính khỏi
những người đàn ông con trai lớn lên trên đất nước này.

Trong khi đó Trevor, mặc dù hùng hổ, “cơn thịnh nộ Mỹ bị khuất
phục” lại rất dịu dàng với Cún – gần như từ bi trong một khung cảnh
đầy uy quyền.

Tôi nghĩ khoảnh khắc này
giữa họ khá then chốt với tôi bởi vì khi tôi bắt tay vào viết cuốn
tiểu thuyết này, tôi đã không muốn có một nạn nhân hay một tên khốn kiếp nào. Và cái mà ông thấy ở
Trevor là một cậu trai mười lăm tuổi đứng giữa ngã ba đường, tại đó
cậu ta phải quyết định tiến lên như thế nào trong cái thân xác ấy,
và liệu cậu có thể biến cái địa vị đặc quyền đặc lợi của mình thành
một địa vị đầy ân cần chu đáo hay không. Và cậu ta đã làm được.

Cả Trevor lẫn Cún đều đến từ khu vực nghèo của Hardford, và
dường như họ đã cùng nhau có mặt ở khắp ngang cùng ngõ hẻm của
thành phố này.

Vâng, với tôi đó là một
cách để tỏ lòng tôn kính với nơi đã cho tôi trí tưởng tượng. Để nói
rằng ở đây có tầng lớp nhân dân lao động, và họ rất khác nhau. Có
một dòng giống lâu dài những người nhập cư ở
Connecticut, và tôi nghĩ Connecticut thật sự là một vũ trụ thu nhỏ
của đất nước nói chung. Tôi muốn tái tạo một mẩu nhỏ bản sắc của
giai cấp công nhân New England.

Đối với bà của Cún, kể chuyện là một cách trốn chạy khỏi
những kí ức đau buồn của bà. Nhưng Cún thì không chắc chắn về sức
mạnh của những gì cậu ta viết ra, mà cậu biết rằng mẹ cậu sẽ không
bao giờ có thể đọc được.

Vâng, theo nhiều cách đây
là một cuốn tiểu thuyết về thất bại – thất bại của giao tiếp, thất
bại của ngôn ngữ, thất bại của giấc mơ Mỹ, thất bại của một lí
tưởng về tính đàn ông. Và nó thật sự hỏi “Liệu nó có đáng không?”
Tôi đã viết phần lớn cuốn tiểu thuyết này trong chiến dịch bầu cử
đã dẫn đến sự đăng quang của Trump. Tôi là một thầy giáo và tôi cần
phải nói với sinh viên của tôi “Thơ ca thì đáng .” Và tôi không biết
liệu nó có phải là bản thân tôi không.

Trở lại với những lời cảm ơn của anh, anh gửi lời cám ơn đến những
nhà văn mà anh nói anh đã học được ở họ – Maxine Hong Kingston, James Baldwin,
Nguyễn Thanh Việt, và nhiều người khác. Anh có cảm thấy có mối liên
hệ đặc biệt với những nhà văn này, những người cũng đang khám phá
những vấn đề của lịch sử và bản sắc Mỹ theo những cách mới và cá
nhân?

Nhất định rồi, nhất định
rồi! Trở về đến tận Melville, Salinger, Hemingway, Annie Dillard – tất cả các vị này đã hỏi, “bản sắc Mỹ là
thế nào?” Chúng ta đã và đang nhìn Mỹ như một bức tượng trong gần 250 năm, và chúng ta đã có một góc nhìn. Nay
chúng ta có những giọng khác hơn bổ sung vào dàn đồng ca ấy. Tôi
thật sự tự hào được là một bộ phận của nó.

Và anh cảm thấy tiểu thuyết chứ không phải thơ là cách tốt nhất
để tiếp cận những câu hỏi ấy?

Với thơ anh có thể viết
một bản nháp rồi cất vào ngăn kéo và anh kệ nó đấy. Tôi đã không muốn
kệ nó nữa khi hỏi về bản sắc Mỹ trong mối quan hệ với bạo lực. Và
ông thấy đấy, tôi đã được nhiều hơn tôi hỏi xin! Cuốn sách này thật
sự ám ảnh tôi. Dù tôi làm gì trong ngày – rửa chén đĩa, tắm cho con
chó của tôi – thì cuốn sách vẫn ở ngay đây, tôi có thể cảm thấy hơi
thở của nó trên má tôi. Nói thật
nếu tôi biết nó kích thích đến mức này, chắc tôi đã không thể làm
nó.

Có lẽ đó là lí do vì sao
tôi viết rất nhiều về đêm. Đó cũng là một biểu tượng: Ta bắt đầu
trong đêm tối và ta đến với ánh sáng của ngày mới. Không phải là
những người Mỹ trong khoảnh khắc này phải chịu số phận. Đúng hơn chúng ta có thể nhìn vào
những nguồn gốc bạo lực của chúng ta và nói, “Tại sao chúng ta làm
thế và nó có nghĩa gì? Và chúng ta làm gì với nó trong tương lai?”
Do đó việc tính đến bạo lực vốn đã làm nên bản sắc của chúng ta
chính là một phương tiện để tự hiểu mình. Và tôi nghĩ câu hỏi khi
đó sẽ là: Làm sao chúng ta có thể tìm thấy niềm vui mặc dù có
chuyện đó? Làm sao chúng ta có thể tìm thấy niềm vui với chuyện đó?

Anderson Teppe Hiếu Tân

Có thể bạn quan tâm

Tháng Ba 19, 2023

Điều gì có thể sẽ xảy ra, nếu nhà văn Mỹ gốc Á quyết định không thỏa hiệp? Chất trữ tình của Vương Đại dương (Ocean Vuong) mang hình nước Mỹ trong cuốn tiếu thuyết mới ra mắt.

Có thể bạn quan tâm

Về thăm cụ Lê Đình Kình đầu năm 2019

Tôi tố cáo

Tội ác Đồng Tâm

Viết thêm về tội ác Đồng Tâm

Tôi tố cáo

Ngày 17 tháng 2 bất tử!

THƠ PHÙNG THÀNH CHỦNG

CHIA TAY GIÁP NGỌ

Ca ngợi văn chương