T.Vấn & Bạn Hữu thực hiện (2020)
Bên Cầu Biên Giới – Sáng tác: Phạm Duy
Trình bày: Thái Thanh (Pre 75)
Đọc thêm:
Phạm Duy:
Bên Cầu Biên Giới – Lao Kai
(Trích)
Tìm về mồ mả gia tiên cũng như tìm ra tông tích họ hàng là hạnh phúc cuối đời của tôi, bởi vì không còn gì buồn hơn là sống suốt đời mà không biết mình là ai, từ đâu tới, đi về đâu?
Tái ngộ với bạn bè cũ, người còn kẻ mất, là được sống lại những tình cảm xa xưa, tự thấy mình không cô đơn như mình tưởng.
"Lên rừng xuống biển" sẽ là những tùy bút kể đến những cuộc hành hương, thăm viếng rất nhiều danh lam thắng cảnh, không những chỉ là di tích lịch sử của đất nước mình, mà còn là những nơi dính líu tới một bài hát, một người tình, một kỷ niệm riêng của tôi nữa…
Sau khi đã sống tại một tỉnh biên giới miền Đông là Moncay lúc mới 17 tuổi, đã từng bước qua chiếc cầu sắt để đi đánh bạc ở thị xã Đông Hưng bên Tầu, bây giờ tôi lại được sống bên một chiếc cầu biên giới khác, cũng có một sòng tài xiủ nằm trên thị trấn Cốc Lếu ở bên kia sông đang chờ đợi mình.
Lúc tôi tới đó (1947) thị xã Lào Kai vẫn còn nguyên vẹn dù cả nước đang thực thi chính sách vườn không nhà trống. Nhà cửa xây theo kiểu Tầu trên những con phố nhỏ, đường xá là những con dốc khuất khuỷu đắm chìm trong sương sớm.
Tôi đang là nhân viên của đoàn Văn Nghệ Giải Phóng, đi từ Yên Bái tới công tác tại đây. Bất ngờ tôi gặp Văn Cao và vài bạn khác là Ty Rỗ, Hoành, Đạt v.v… cũng có mặt tại thành phố biên giới này. Các bạn của tôi vừa mở ra ở Lào Khai một phòng trà với cái tên là Quán Biên Thùy do Văn Cao làm chủ. Quán này bề ngoài là phòng trà và khiêu vũ trường, bên trong là một cơ sở tình báo để theo rõi và ngăn bắt những đảng viên của Việt Nam Quốc Dân Đảng có ý định vượt biên giới qua Trung Hoa.
Tôi và Ngọc Bích bỏ ngay đoàn Văn Nghệ Giải Phóng để thành nhạc sĩ và ca sĩ của phòng trà. Đêm đêm cùng hai ba nhạc công đánh đàn và ca hát cho một nhúm người nghe và nhẩy đầm. Ban ngày — hay đúng hơn là ban trưa – tôi kéo một cô vũ nữ vào sòng bạc hay đi chơi vùng lân cận với Văn Cao. Vì nghề nghiệp tình báo, Văn Cao là bạn thân của một lãnh chúa người Nùng tên là Hoàng A Tưởng. Tới dinh của lãnh chúa là được hưởng những thú vui như gái đẹp, rượu nồng, nghe nhạc khène và hút á phiện. Với tuổi 25, chúng tôi nhào vào những thú ăn chơi như đom đóm vờn chơi với lửa.
Sau khi đã soạn một số bản nhạc gọi là nhạc hùng cho cuộc kháng chiến (Về Đồng Quê, Khởi Hành, Nhớ Người Thương Binh…), bây giờ tôi muốn viết một bản nhạc tình, bởi vì tôi muốn xả hơi sau một thời gian căng thẳng. Vả lại, từ khi đi theo cuộc chiến, tới nay tôi mới gặp đàn bà là cô vũ nữ phòng trà (quên tên mất rồi) xui tôi có cảm hứng để soạn ngay một tình khúc.
Tôi soạn ra bài Bên Cầu Biên Giới khi cùng người đẹp đứng cạnh chiếc cầu phân chia biên giới giữa hai nước Việt Nam và Trung Hoa.
Mới đầu, tôi chỉ nghĩ đó là một tình khúc có anh, có em, có dòng nước lũ, có nắng ngừng trên chiếc cầu biên giới… nhưng mãi về sau tôi mới chợt thấy đó là bài hát nói về biên giới trong lòng người, giữa hòa bình và chiến tranh, giữa cái tốt cái xấu… mà anh nghệ sĩ trẻ tuổi ngây thơ là tôi lúc bấy giờ muốn phá vỡ nó đi.
Bên Cầu Biên Giới cũng còn là bài hát mong ước phiêu du trên thế giới, được sống trong lòng người đẹp Tô Châu, được chết bên dòng sông Danube, lạy Trời, tôi cũng đã có may mắn được thấy cái đẹp và sống trong không khí lãng mạn của hai nơi đó.
Rồi tới bây giờ, tôi vẫn còn sống để tới nơi mà cách đây trên dưới 60 năm, bài hát được ra đời và còn sinh tồn cho tới ngày nay.
Quang cảnh không còn hoang dại như xưa. Cạnh chiếc cầu bắc qua sông Nạm Thi (Sông Hồng), bây giờ có xây một trụ sở của lính biên phòng với bóng cây râm mát ở bên phía Việt Nam. Bên kia cầu là Cốc Lếu, một thành phố nhỏ của Trung Hoa mà tôi đã có lần qua đó để ăn điểm tâm. Bây giờ Cốc Lếu được mở mang và có rất nhiều cao ốc.
Thế là tôi mãn nguyện… Sau 60 năm, được trở về nơi mình đã ngồi ước mơ, nay tóc đã bạc trắng nhưng con tim thì hình như vẫn còn mơ mộng như xưa… Khiến cho tôi phải ngẫm nghĩ về cụm chữ "nước chẩy qua cầu", câu này thường ngụ ý: thời gian trôi nhanh, cái gì cũng có thể bị thay đổi… Thế mà đứng bên chiếc cầu biên giới này, ước mơ của tôi vẫn còn y nguyên, nhưng chua sót thay, chưa thấy có một giải pháp nào có thể được dùng để xóa tan ranh giới giữa người Việt Nam ! Vẩn còn người bên ni, bên nớ…
Trước khi rời thành phố biên thùy này, tôi có dịp được tới một ngôi nhà thờ ở Lào Kai đã đổ nát, và lại thấy rằng, với thời gian, cảnh vật có thể dễ dàng trở thành hoang phế, nhưng lòng mình thì chưa thấy hoang vu, dù những mơ ước xa xưa (phá vỡ biên giới) chưa được thỏa mãn vẹn toàn.
(Trích: Bên Cầu Biên Giới – Lao Kai – Phamduy2010)
