??c “Giáo s?” c?a Tr?n V?: L?i Ng?i Ca Ch? Vi?t

Phan T?n H?i

C� th? t�m t?t m?t l?i v? t?p truy?n �Gi�o s?� c?a Tr?n V? hay kh�ng? T�i do d?. Trong tuy?n t?p �Gi�o s?� l� 9 truy?n, m?i truy?n hay m?t c�ch kh�c, tuy v?n phong xuy�n su?t v?n r?t l� Tr?n V? � ngh?a l� ??c ?�o, k? ?o, nh? m? nh? th?c, t?ng trang l� nh?ng h�nh ?nh ngo?i s? xen v�o ??i th?c, m?t b�t ph�p r?t l?, ho�n to�n ??ng ngo�i t?t c? c�c khuynh h??ng v?n h?c th? gi?i hay Vi?t Nam. C� l?, n�i g?n th? n�y s? th�ch h?p: truy?n c?a Tr?n V? l� nh?ng l?i r?t m?c k? ?o ?? ng?i ca ch? Vi?t.

T�i ?� ??c truy?n c?a Tr?n V? t? l�u r?i, t? nh?ng n?m c?a g?n ba th?p ni�n tr??c. B�y gi? l� c? duy�n ??c l?i, ??c k? h?n, khi t?p truy?n �Gi�o s?� ???c Tr?n V? ?n h�nh n?m 2021. T�i ??c trong nh?ng tu?n l? cu?i n?m, t? t?, ch?m r�i. M?i l?n ??c, l� m?i l?n nh�n ra kh�c h?n. T�i ??c trong th�i ?? c?a ng??i ??ng b�n th? gi?i n�y, nh�n sang b�n kia th? gi?i, m?t th? gi?i n�o ?� h?n l� t�i ch?a bi?t t?n t??ng. ?�ng nh? th?, ngay c? nh?ng ?o?n v?n, hay nh?ng trang khi t�i ??c qua, ??c l?i v�i l?n, c� v? nh? l� nh?ng g� ???c l�m m?i h?n.

T?t c? truy?n Tr?n V? s�ng t�c ??u l� phi truy?n th?ng. N�i ?�ng, l� s�ng t�c, kh�ng ph?i k? truy?n. N?i ?�y, ch�ng ta kh�ng c� � n�i r?ng c�ch vi?t n�y, hay c�ch vi?t kia l� ?u th?ng. Ch? mu?n n�i r?ng, Tr?n V? vi?t kh�ng gi?ng ai, vi?t r?t kh�c, vi?t r?t phi truy?n th?ng. Ngay c? khi ch�ng ta nh�n th?y nh?ng g� quy?n r? trong truy?n Tr?n V?, c?ng kh�ng th? k? l?i c�c c?m x�c. Truy?n Tr?n V? nh? h?, nh? th?c.

Th� d?, ch�ng ta ??c trong truy?n ng?n �M�a M?a Gai S?c� khi Tr?n V? k? v? ba anh em Nguy?n Nh?c, Nguy?n L?, Nguy?n Hu?� l?i l� qua m?t nh�n v?t x?ng t�i. Truy?n d?a v�o l?ch s?, nh?ng ??y h? c?u. Nh�n v?t x?ng t�i c?ng l� c�i g� ?�nh ?? suy lu?n, ??y nh?ng h�a th�n, t?o ra nhi?u l?p s??ng m� trong v? tr� k? truy?n, v� �T�i bi?t Hu? ?� l�u. T? l�c Hu? c�n ni�n thi?u�� (trang 9)

Ch?n v? tr� cho �t�i� nh? th?, cho ??c gi? c?m gi�c r?ng �t�i� ph?i l� b?n ??ng song t? ??t B�nh ??nh, c� th? l� h?c c�ng Th?y hay l� b?n c�ng ??t v�. Nh?ng r?i Tr?n V? l?i cho �t�i� h�a th�n th�nh m?t ph? n? �T�i ch?i v?i H�n t? thu? b�� (trang 37) B?n v?i c�ng ch�a Ng?c H�n t? thu? b�, h?n c?ng l� ng??i c?a h�o m�n, k�n c?ng cao t??ng, c� th? l� ho�ng th�n hay l� t? c?a nh� quan.

Th? r?i nh�n v?t �t�i� l?i ch?ng ki?n Nguy?n Hu? say r??u v?i h�nh ?nh �Hu? u?ng t?i l�c ng? qu�n trong thau. T�i ?? Hu? d?y�� (trang 33) v� r?i nh�n v?t �t�i� quan s�t Nguy?n H?u Ch?nh v� V? V?n Nh?m ?�nh c? t??ng, v?i l?i k? �t�i ?�nh b? ra xem Ch?nh v� Nh?m ?�nh c?.� (trang 34).

T?t c? c�c l?i k? truy?n ?an xen v�o nhau, cho th?y m?t th? gi?i ch�ng ta kh� h�nh dung, h?t nh? th? gi?i nhi?u t?ng, l�m m?i chuy?n nh? l� m?, kh�ng ph?i truy?n k? theo th? t? th?i gian. Truy?n c?ng r?t l� T�y ph??ng � ho�n to�n kh�ng theo ki?u truy?n th?ng. Nh? ki?u l�m t�nh gi?a Nguy?n Hu? v� c�ng ch�a Ng?c H�n. D? d?i. Hu? d�ng roi ?�nh v�o Ng?c H�n. R?i H�n c�o m�nh li?t v�o l?ng Hu? y h?t nh? s? t? c�i. Ch? h? c� ki?u nh? Nguy?n ?�nh Chi?u khi cho L?c V�n Ti�n n�i v?i n�ng Nguy?t Nga r?ng, �Khoan khoan ng?i ?� ch? ra. N�ng l� ph?n g�i, ta l� ph?n trai.� H�nh nh? trong truy?n vi?t b?ng Vi?t ng? c?a t?t c? c�c t�c gi? t�i t?ng ??c ch?a t?ng c� ai k? c?nh l�m t�nh m� �ch�ng� l?y roi ?�nh t�i b?i v�o �n�ng� ?? c? hai t�m c?m gi�c. V?y m�, Nguy?n Hu? l�m nh? th? v?i n�ng Ng?c H�n.

Hi?n nhi�n, trong truy?n, c�ng ch�a Ng?c H�n l? ra tham v?ng mu?n g�y d?ng l?i nh� L�. Nh�n v?t x?ng �t�i� r?t m?c t�m � t??ng th�ng v?i c�ng ch�a Ng?c H�n: �?�m ?�m ch?ng ki?n c?nh H�n ch?u ?�n, t�m th?n t�i tan n�t. T�i th�n thi?t v?i H�n nh? hai ch? em song sinh, c�ng cha, c�ng m?, c�ng m?t n?i l�ng con g�i m?i l?n, k� vai l�nh tr?ng tr�ch trung h?ng nh� L� ch?ng kh�c ??i ?� v� tr?i�� (trang 40)

Truy?n Tr?n V? cho ch�ng ta m?t c�ch nh�n v�o s? kh�c h?n. L?ch s? kh�ng c�n ???c k? theo ki?u th?i gian di?n ti?n, v?i nh?ng tr?n ?�nh v� v?i c�c v?n th? tri?u ?�nh. L?ch s? n?i truy?n Tr?n V? l� th? gi?i s�u th?m c?a t�m � nh�n v?t. N?i ?�y h�nh ?nh nh? m?, nh? th?c. Cho ??c gi? th?y l?ch s? l� k�nh v?n hoa, l� nh?ng con ng??i v?i ??y ?? vui, bu?n, gi?n, h?n, th??ng, gh�t� L?ch s? n?i Tr?n V? kh�ng c�n l� c�c v?n b?n c?a s? gia tri?u ?�nh, nh?ng l� nh?ng g� r?t m?c ?au ??n, r?t m?c ri�ng t?. Trong truy?n Tr?n V?, c� nhi?u chi ti?t hi?u l� b� m?t cung ?�nh ???c k? l?i, hay ???c suy lu?n trong b?i c?nh kh�c, do t�c gi? ghi l?i v?i nhi?u h�nh ?nh ???c ??y xa t?i m?c c� th? tin l� h? c?u. Tuy nhi�n, ch? n�n ngh? r?ng v?n phong huy?n tho?i l� c�i g� kh�ng th�ch nghi, b?i v� �ng b� ch�ng ta t? c? ng�n n?m ?� k? r?ng d�n t?c Vi?t l� t? tr?m tr?ng sinh ra, v� ph�n n?a ???c m? l� n�ng ti�n �u C? d?n l�n n�i, v� ph�n n?a c�n l?i ???c cha l� vua r?ng Kinh D??ng D??ng ??a v? bi?n. Ph?i ch?ng Tr?n V? vi?t theo v?n phong huy?n tho?i c?ng l� li�n k?t t? s? t�nh Ti�n-R?ng ?� c� t? nhi?u ng�n n?m?

Truy?n �V?nh Y�n 1973� l?i cho th?y m?t v?n phong kh�c, khi Tr?n V? k? chuy?n n?i chi?n Vi?t Nam v?i n?m 1973 (th?i ?i?m c?a h�a ??c Paris) k�o d�i t? tr?n V?nh Y�n v?i qu�n Ph�p do de Lattre ch? huy trong khi V� Nguy�n Gi�p ??a qu�n bao v�y. C�c th?i gian nh? th? c? xen k? nhau trong suy ngh? c?a nh�n v?t c� t�n l� �b� V?n Xu�n�� V� gi?a c�c chi ti?t truy?n gi?a V?nh Y�n, ?i?n Bi�n Ph?, S�i G�n, T�n ??nh� l� hai ?? h�nh l??ng gi�c (tr?i ?, to�n h?c, l?i l�m cho ch?i v?i nh?ng ng??i k�m to�n, k�m h�nh h?c, k�m l??ng gi�c nh? t�i). Cu?i truy?n �V?nh Y�n 1973� l� hai trang �Ghi ch� qu�n s?�� v?i c�c chi ti?t v? binh l?c hai b�n ? tr?n V?nh Y�n trong th�ng 1/1951.

.

Truy?n n�o c?ng c� v?n phong k? ?o ki?u ri�ng. Trong ?�, Tr?n V? ??u ghi r� c�c chi ti?t ?? th?y nh?ng t?ng l?ch s? b?ng b?nh, ch? c� th? trong tr� t??ng, hay trong gi?c m?. Nh? trong truy?n �Di S?n Tri?u L�,� t�c gi? Tr?n V? ghi ??u truy?n l� �K? ni?m ngh�n n?m Th?ng Long� v� ngay trong ?o?n v?n ??u truy?n ?� cho bi?t khung c?nh hi?n ra tr??c m?t nh�n v?t x?ng t�i l� �Kinh s? ??u tri?u L� mang s?c ??p b�n khai d? d?i c?a nh?ng c�nh r?ng b�ng ch?a ph�t quang. Ki?t hay ??ng ? b? n??c�� (trang 81) Ki?t ?�y l� L� Th??ng Ki?t, m?t danh t??ng th?i L� sinh n?m 1019 v� t? tr?n n?m 1105.

Tr?n V? ??a b?i c?nh truy?n v? th? k? 11, truy?n k? �Ch? v? ??n Th?ng Long, ch�ng t�i ng? ng�ng kh�m ph� ra ?ang ? tri?u L�.� (trang 83-84) L� Th??ng Ki?t nh�n d� x�t v? nh�m nh�n v?t ???c Tr?n V? g?i l� �ch�ng t�i� (m?t nh�m 4 ng??i c?a th? k? 21 ?i l?c v? l?ch s? th?i L�). Truy?n cho ch�ng ta c?m gi�c nh? d??ng L� Th??ng Ki?t kh�ng th?t, ngay c? m?t b�ng h�nh x?a.

T�c gi? nh?n ??nh v? L� Th??ng Ki?t: �Ki?t n?i ti?ng qua s�ch v?. H?n n?i danh nh? c?n m?t th?i v?i m?t b�i th? T�n H�nh th?c m� to�n qu?c ng�m i ? Nam qu?c s?n h� nam ?? c?�� (trang 84)

Nh?ng, ch? n�n v?i v�ng ngh? r?ng nh�m �ch�ng t�i� ?i ng??c chi?u v? l?ch s?, b?i v� t? th�n nh�n v?t L� Th??ng Ki?t c?ng c� v? nh? �xuy�n kh�ng� � ngh?a l� nh? d??ng c?ng ph�ng m�nh v? t??ng lai c?a s? Vi?t. B?i v�, t�c gi? Tr?n V? c?ng k? v? L� Th??ng Ki?t:

�L� Th??ng Ki?t c� kh? n?ng th�ch ?ng phi th??ng. Trong chi?n tranh s?ng s�t qua bao tr?n lao m�c, ??n th?i b�nh ?i bu�n l� ch?y s�ng vi ba ? c?a kh?u L?ng S?n, b? b?t v� nh?p h�ng l?u, h?n th?n nhi�n thi h�nh �n r?i ra kh�m ?? ??u v�o Tr??ng Vi?t V?n ?inh Ti�n Ho�ng. Ch�ng t�i bi?t ?ang g?p ??i t??ng Nh�n d�n c?a x? n�y.� (trang 85)

Ki?t k? cho nh�m �ch�ng t�i� r?ng Ki?t c?ng c� th�i quen nh�n xuy�n qua bi�n gi?i: �H?n n�i b�n Trung Qu?c c� L� Li�n Ki?t th� ??i Vi?t s? c� L� Th??ng Ki?t�� (trang 86)

Truy?n �Di S?n Tri?u L�� ghi th�m nhi?u chuy?n bi?n v� ph�n c?nh n?a, nh?ng cu?i truy?n m?i l� nh?c nh?i: ��Kinh s? ?ang r?m r? ?�n T?ng Khi?t Tr�. Nh?ng t?m ?o?n ?? th�u s�u v� sao ph?t cao nh? s?c h�nh ti?n c?a m?t tri?u ??i man tr�.� (trang 98) T�c gi? ch? vi?t nh? th?, c�n ??c gi? mu?n suy di?n sao th� t�y v?y.

.

Nh�n l?i, t�i th�ch nh?t trong t?p l� truy?n �Gi�o S?� � truy?n c� ?? d�i kho?ng 80 trang s�ch, kh? ch? 13, ngh?a l� d�i h?n t?t c? nh?ng truy?n m� ch�ng ta quen g?i l� truy?n ng?n. M? ??u truy?n l� tr�ch kho?ng 2 trang r??i t? �??i M?a Gi� c?a Kh�i H?ng v� Nh?t Linh, ?n b?n 1934, n?i trang 35. Ph?n tr�ch ?o?n l� h�nh ?nh c� Tuy?t ??n t?n nh� Ch??ng ?? th?m v� c?m ?n, m?t di?n bi?n r?t b?t ng? ??i v?i Ch??ng. Ch�ng ta c� th? nh? r?ng, �??i M?a Gi� ?n h�nh n?m 1934, th?i k? ph? n? c�n k�n c?ng cao t??ng t?i Vi?t Nam. C� Tuy?t l?i ?i m?t m�nh t?i nh� Ch??ng, kh�ng h? r? ai ?i theo ?? ch?ng ki?n hay ?? cho ?? m?c c?.

D??i m?t ??c gi? Vi?t trong g?n m?t th? k? qua, c� Tuy?t r?t hi?n ??i n�y l� s?n ph?m c?a Kh�i H?ng v� Nh?t Linh. Nh?ng d??i ng�i b�t c?a t�c gi? Tr?n V?, c� Tuy?t c?ng l� s?n ph?m c?a Gi�o s? Alexandre Lucien Abel de Rhodes, m?t ng??i c� c�ng g�p s?c h�nh th�nh ch? qu?c ng?.

N?i ?�y, ch�ng ta c?n thanh minh thanh nga r?ng, t�c gi? Tr?n V? ch? s�ng t�c v?n h?c, ch? vi?t truy?n, kh�ng c� � v??ng v�o tranh c�i chuy?n c� ph?i Gi�o s? de Rhodes ?� m?i g?i qu�n Ph�p v�o th?ng tr? Vi?t Nam hay kh�ng. Kh�ng, Tr?n V? kh�ng b�n chuy?n ch�nh tr?. C?ng kh�ng b�n chuy?n tranh c�i v? t�n gi�o, r?ng c� ph?i Gi�o s? de Rhodes ch? mu?n ??ng Bl?i ??y to�n b? Ph?t t? xu?ng ??a ng?c nh? trong s�ch Ph�p Gi?ng T�m Ng�y. Tr?n V? c?ng kh�ng b�n chuy?n c�ng/t?i, c?ng kh�ng b�n chi ti?t v? c?i ngu?n ch? qu?c ng?. Tr?n V? ch? vi?t truy?n, v� truy?n n�y c� th? xem nh? l� l?i ng?i ca v?n h?c ch? qu?c ng? m� nhi?u ng??i ?� g�p s?c h�nh th�nh, trong ?� c� Kh�i H?ng v� Nh?t Linh.

H�nh ?nh Gi�o s? trong truy?n Tr?n V? l� m?t �Alexandre Lucien Abel de Rhodes mang g??ng m?t th?ng kh? v� si m� c?a oan h?n ch?a h? bi?t ??n t�nh y�u. Nh?ng ai b?t g?p gi�o s? nh?ng n?m th�nh chi?n, th?ng th?t nh?n ra b�ng ma mang n?i bu?n ch�n th?i ru?t gan c?a m?t ng??i ?�n �ng ch?a to?i nguy?n th�n x�c. H�i th?i ??n n?i nh?ng ng??i l�nh Mar?c c?a ti?u ?o�n 10 Tabor t?ng c??ng cho trung ?o�n 3 L� D??ng ph?i b?t m?i tr??c x� u? n?ng n?c b?c t?a t? nh� th? ch�nh t�a Cao B?ng.� (trang 283-284)

Gi�o s? ???c Tr?n V? m� t? l� kinh kh?ng t?i m?c �M?i khi Alexander de Rhodes th?m c�c h? ??o, c�c ru?ng m? m?i xanh m?n m?n b?ng d?ng h�o �a h�a ra c?n c?i r?i ?? r?p xu?ng th�nh ??ng r? c? m?c nh? ?� ch�y kh� t? bao ki?p n�o.� (trang 284)

Gi�o d�n ???c m� t? cu?ng nhi?t t?i m?c �M?i s�ng ch�a nh?t r??c l?, tr�ng th?y De Rhodes hi?n h�nh tr�n b?c gi?ng, c�c con chi�n gi�o x? �a kh�c v?t v� t?c t??i nh? v?a tr�ng th?y ch�nh ??ng Christ ?ang ch?u th??ng kh� tr�n th?p t? gi�.� (trang 284)

Gi�o s? ?ang ch? chung k?t c?a l?ch s?, theo t�c gi? k? trong truy?n, ��ai c?ng bi?t gi�o s? De Rhodes ch?t t? l�u l?m, vong h?n ch?a si�u tho�t, c�n ??i Ng�y Ph�n x�t Cu?i c�ng ch?a x?y ??n, h�y c�n quy?n luy?n ?�ng D??ng v�ng ??t �ng ?� ??n truy?n gi�o v� l?p ch? vi?t b?n x?.� (trang 285)

Gi�o s? ???c Tr?n V? m� t? r?ng tuy l� m?t oan h?n nh?ng v?n �m?c c?m v?i t?t c? m?i ?�n b�� b?i v� �ng ?� �b? th??ng ?? t??c m?t ch?c n?ng ?�n �ng�� V� ?� l� l� do �De Rhodes ch? c�n m?t n?i ?am m� cu?i c�ng duy nh?t. N?i ?am m� ti?u thuy?t.� (trang 286)

V?i n?i ?am m� ti?u thuy?t, Gi�o s? �l�ng s?c nh?ng ch? s�ch, nh?ng r?t nhanh De Rhodes ng?c nhi�n th?y ti?u thuy?t H? Bi?u Ch�nh in h?t ti?u thuy?t Ph�p, ti?u thuy?t Ph?m Duy Khi�m, Nguy?n Tr?ng Qu?n kh�ng kh�c m?y th?i �ng vi?t Ph�p Gi?ng T�m Ng�y v� ti?u thuy?t V? Tr?ng Ph?ng ch�m bi?m nh?c nh?i �ng kh�ng sao hi?u h?t. Gi�o s? b?t ??u tuy?t v?ng, �ng ? h?i thum th?m v� n?i bu?n ch�n th?i ru?t gan c�ng l�c c�ng n?ng n?c th?i ho?ng kh?p v�ng. C�c h? ??o xa l�nh d?n nh� th?�� (trang 287-288)

Th? r?i Gi�o s? kh�m ph� ra c�c t�c ph?m c?a T? L?c V?n ?o�n. Tr?n V? k?: �Gi�o s? kh�ng ra kh?i h?m ?�, ?n u?ng ti�u ti?u ngay b�n c?nh gi� s�ch T? L?c. Th?m ch� �ng kh�ng c� th� gi? v�n �o ch�ng m?i khi ??i ti?n�� (trang 288)

Nh?ng t?i cu?n �??i M?a Gi� (c� tr�ch 2 trang r??i n?i ??u truy?n �Gi�o s?�) th� Gi�o s? say m� nh?n ra m?t th? gi?i tuy?t v?i, theo ng�i b�t Tr?n V?: �L?n ??u ti�n gi�o s? kh�m ph� trong ti?u thuy?t ghi ch�p nh?ng ?i?u m� kinh th�nh kh�ng h? nh?c ??n. ??i M?a Gi� ghi ch�p t?t c? t�m tr?ng con ng??i khi y�u m� De Rhodes ch?a h? th?y trong T�n ??c, C?u ??c. �ng si m� ??i M?a Gi� ??n qu�n ??i ti?n, qu�n l? Misa, qu�n c? l�m ph�p S?c D?u ? nh� x�c th? x� cho to�n l�nh Mar?c v?a t? tr?n.� (trang 290)

C� nh?ng ?o?n v?n Tr?n V? vi?t ??p nh? th?, khi k? v? �De Rhodes vi?t ?�m ng�y, tr?ng l�n tr?ng xu?ng �ng kh�ng hay, m?a b�o �ng kh�ng h? bi?t, vi?t ??n r�ch gi?y, vi?t ??n th?ng b�n g? c?m lai khi?n � v?n tung t�e, ch?y lai l�ng tr�n m?t ??t. Th?m ch� b�nh m?c ?� c?n, gi�o s? v?nt i?p t?c ch?m, ti?p t?c vi?t ??n l�c ng�i b�t c�n v?t, c�n b�t l?n d?n r?i bi?n m?t m� m?c v?n c?u ti?p t?c tr�o ra ch?y ? ??u ng�n tay �ng s?ng ?? nh? qu? ?t.� (trang 290)

Gi�o s? t?t th? ?� h?n ba tr?m n?m nh?ng nh? t?i h�nh ?nh c� thi?u n? trong ?�m ki?u Maria ? th�nh Goa, v� Gi�o s? ?i t�m h�nh ?nh c� th? r?i t�c gi? Tr?n V? cho c� hi?n ra v?i Gi�o s?. H�nh ?nh n�y k? nh? sau.

�Thi?u n? c?ng nh�n anh tr?ng tr?ng tr?n tr?i, cho ??n khi c� g�i ch?p hai tay v�i:

— V�ng em l� Tuy?t c?a ??i M?a Gi�, c?a Nh?t Linh v� Kh�i H?ng trong T? L?c V?n ?o�n, ng??i ch?u ?n c?a anh!

Alexander Lucien Abel de Rhodes ch? k�u l�n ???c hai ch? th?ng th?t Bl?i ?i r?i ng?t ?i.� (trang 295)

?�ng v?y, c� Tuy?t ch?u ?n Gi�o s?. V� c� ch? qu?c ng?, n�n c� c� Tuy?t. T?i ?�y, truy?n c� di?n bi?n m?i, k? v? Trung �y Bernard de Lattre de Tassigny c?a trung ?o�n 3 L� D??ng trong c�c tr?n ?�nh ? Cao B?ng, L?ng S?n, B?c C?n. M?t h�m, �Bernard h?i ti?c anh ch?a bao gi? xu?ng x�m th?, ch?a bao gi? �n �i v?i ph? n?. Vi�n trung �y ?i ngay xu?ng x�m y�n hoa ven s�ng Hi?m, b?t ch?p nh?ng ? ph?c k�ch ?�m c?a Vi?t Minh, nh?ng Bernard de Lattre kh�m ph� th�m m?t ?i?u kinh kh?ng, anh ho�n to�n b?t l?c, kh�ng c� kh? n?ng sinh l�, d� nh? nhoi, hi?m mu?n.� (trang 298)

Trong m?t l?n c�n qu�t, Bernard t�ng c?a v�o m?t gi�o ???ng, nh�n th?y d??i t??ng ??c M? l� c� Tuy?t ch?p hai tay v�i, �?i anh ??ng b?n! Em l� Tuy?t c?a ??i M?a Gi�, ng??i ch?u ?n c?a anh!� (trang 302) V�ng, ?�ng th?, nh? c� binh l?c Ph�p, n�n c�c gi�o s? l�m cho ch? qu?c ng? c?m r? nhanh h?n, s�u h?n v�o v?n h�a Vi?t. Xin anh ??ng b?n, v� em ?ang tr? th�nh ??a con lai xinh ??p cho m?t n?n v?n h?c m?i c?a Vi?t Nam.

Nh?ng ng??i l�nh Ch�u Phi kinh ng?c khi th?y trung �y Bernard de Lattre �th? h�o h?n, h?i h? g?c m?t xu?ng ??t h�n nh? m?a l�n n?n ?� hoa c??ng, ?�i l�c ??i tho?i b� m?t v?i m?t ng??i ?�n b� n�o ?�, c� l�c g?n nh? t? t�nh ??m ?u?i ??n ki?t s?c.� (trang 304)

Th? r?i De Lattre qu?ng v? kh�, �c?i �o qu?n, nh?y xu?ng s�ng B?ng Giang, b?i ??n t?n ngu?n, m�i ??n t?i m?t �ng m?i b?i tr? v?, v� chuy?n l? hi?m c�, l?n ??u ti�n �ng d?n c? ??n v? xu?ng x�m th?, ?�i bia v� thu� bao t?t c? nh?ng c� g�i ?i?m kinh nghi?m. Su?t ?�m ?�, c? th? x� kh�ng ai ng? ???c v� ti?ng r�n la th?a m�n kh�ng ??t qu�ng�� (trang 304-305)

Th? r?i c� Tuy?t x?ng t?i v?i Gi�o s? Alexandre de Rhodes. C� Tuy?t kh�ng y�u Ch??ng (c? Tuy?t v� Ch??ng l� hai nh�n v?t trong ti?u thuy?t �??i M?a Gi�), trong khi Tuy?t c?m th� Nh?t Linh v� bu?c c� ph?i y�u Ch??ng. Nh?ng c?m th� c?a c� Tuy?t v?i Nh?t Linh th?c s? l� v� �n�ng v?n c�n y�u, c�n k�nh ph?c v� v?n h�y c�n h?n gi?n ??n ph�t n�y� Tuy?t bi?t n�ng ?� y�u Nguy?n T??ng Tam ngay t? nh?ng gi�ng ch? ??u ti�n c?a ??i M?a Gi�.� (trang 309)

Trong khi Nh?t Linh Nguy?n T??ng Tam t?i t�a so?n tr�n ph? C? Ng?, ng?i vi?t ti?u thuy?t, t�c gi? Tr?n V? k? l?i trong truy?n: �C� nh?ng ?o?n ?� khi?n n�ng c??i ng?t, c??i ??n ng� h?n v�o l�ng anh Tam, nh?ng l�c ?� c�nh �o pyjama bung m? ph� b�y th�n th? n�ng, Tuy?t ?� ch? ??i bi?t bao l?n anh Tam �p m?t v�o ng?c m�nh, h�n l�n chi?c b?ng ph?ng, nh?ng l?n n�o Nh?t Linh c?ng g? tay, ?? n�ng d?y, c�i l?i n?m c�c �o v� khuy�n n�ng ?i ngh?.� (trang 310)

Tr?n V? l?i ghi nh?n r?ng c� Tuy?t t�t v�o m?t Nh?t Linh Nguy?n T??ng Tam v� m?ng: �Anh ??i x? v?i ?�n b� m?t c�ch kh?n n?n!� (trang 312) L� do: t�c gi? Nh?t Linh t?i �cu?i truy?n b?t n�ng ho lao v� tr? th�nh m?t con ?i?m.� (trang 312)

Ch?a h?t, �Nh?ng ng�y sau Tuy?t l�m t�nh v?i Ho�ng ??o ? ph? C? Ng? ?? tr? th� Nh?t Linh. Anh Tam b? n�ng, r?i H� N?i sang Trung Hoa ?i l�m m?t cu?c c�ch m?ng n�o ?� m� Tuy?t kh�ng sao hi?u.� (trang 313)

Cu?c c�ch m?ng m� Tuy?t kh�ng sao hi?u? L�m sao Tuy?t hi?u n?i. Nh?t Linh Nguy?n T??ng Tam l�m cu?c c�ch m?ng ch?ng Ph�p, trong khi n�ng Tuy?t hi?n l? t? c�c trang s�ch c?a Nh?t Linh l� ??a con g�i n?a d�ng m�u. C� Tuy?t l� s?n ph?m c?a ch? qu?c ng?, bi?t ?n Nh?t Linh v� c?ng bi?t ?n Gi�o s? De Rhodes. Trong c? duy�n sau ?�, c� Tuy?t v? gi�p Gi�o s? d?ch ti?u thuy?t ch? Vi?t (truy?n kh�ng n�i r�, c� l? d?ch sang ti?ng Ph�p). Gi�o s? say ??m c� Tuy?t v� c� nh?ng l�c, t�c gi? Tr?n V? k?: ��n�ng c?ng t? h?i kh�ng bi?t trong x�c ch?t cha c? c�n gi?t m�u n�o kh�ng n?a. Nh?ng l�c Alexandre de Rhodes b?t t?nh, Tuy?t kh�m ph� ?i?u k? l?, b�n tay n�ng xoa n?n ??n ?�u da d? �ng c?ng tr? l?i, t? v?t nh?n ba tr?m n?m ??n n?p th?t bung nh�o nho?t c? ng�n tay n�ng ch?m v�o v?t th?ng ra, s?n ch?c, c?ng c�p, c? v? m?t cha c? c?ng tr? ra cho ??n khi �ng tr? th�nh m?t thanh ni�n cao l?n kh�ng c�n kh�m l?ng nh?ng mang v? ??p quy?n r? c?a hi?p s? Th?p T? th?i xa x?a.� (trang 319)

Th? ?�, Gi�o s? ch? l� m?t x�c ch?t h�i th?i, nh?ng ?� h?i sinh tuy?t v?i m?i l?n c� Tuy?t ??a tay s? v�o x�c ch?t, m?i l?n c� Tuy?t ??a m�i h�n v�o thi th? ?� tan r� ba tr?m n?m. C� Tuy?t l� h?n ch? Vi?t ?� bi?n x�c ch?t c?a Gi�o s? De Rhodes th�nh m?t ch�ng trai quy?n r?, ??y sinh l?c. Gi�o s? h?i sinh tr�n t?ng trang ch? Vi?t.

Trong khi ?�, cu?c chi?n ch?ng Ph�p chuy?n bi?n d? d?i h?n. ??i t� Antoine Marie Pierre Charton, l�nh ch�a Cao B?ng, t? l?nh trung ?o�n 3 L� D??ng, ng?i trong c?n h?m ch? huy ch�n ch�m s�u d??i l�ng ??t ch?ng ki?n hi?n t??ng huy?n b�: �� G??ng m?t �ng bi?n d?ng m�p m�o thay ??i t?ng l�c tr??c c�c b�o c�o t? ??ng sang trang, l?t m? t?ng ph�c tr�nh t?i t?m m� kh�ng m?t ai ??ng ??n. Su?t ?�m vi�n ??i t� ch?ng ki?n nh?ng hi?n t??ng qu�i d?. Vong c�c s? quan t? tr?n ?�ng Kh� c? l?n l??t l� l?t hi?n v?, tr�nh di?n c?p b?c, ??a b?ng tr?n li?t khai b�o qu�n s? t? vong, m?t t�ch, r?i ??a gi?y khai t? ch? k� nh?n t? tu?t�� (trang 323)

B� m?t c?a chi?n thu?t Vi?t Minh? Tr?n V? ghi nh?n: �Charton tin ch? m?t m�nh �ng kh�m ph� ra chi?n thu?t Vi?t Minh. L?i ?�nh Ph?t gi�o, ch?t ?i s?ng l?i li�n t?c lu�n h?i, khi?n v?i qu�n s? kh�ng t?ng vi?n, trung ?o�n Th? ?� v?n c� th? xung phong bi?n ng??i, h?t l?p n�y ??n l?p kh�c, m� c�c ??i li�n Bren, Browning, Hotchkiss b?n n�ng kh�ng th? ch?n ??ng. B? ??i Vi?t Minh kh�ng th? t? vong.� (trang 324)

Trong truy?n �Gi�o s?� t�c gi? c?ng cho h�nh ?nh ??ng Christ hi?n ra n?i nh� th? Cao B?ng. C� Tuy?t kh�m ph� ra m?t b?t ng? r?ng c� l� ng??i b?t t?: �Tuy?t kh�m ph� ra n�ng kh�ng th? ch?t. N�ng l� m?t nh�n v?t ti?u thuy?t kh�ng c� kh? n?ng ch?t�� (trang 343)

Nh?ng s? hi?n h?u c?a Tuy?t c?ng l� m?t t?nh ng?, m?t t? � th?c: �S�ng ?� Tuy?t ?� kh�c th?t nhi?u v� v?t hi?u ra n�ng ch? c� th? hi?n h?u b?ng t�nh y�u khai h�a duy nh?t c?a Alexandre Lucien Abel de Rhodes.� (trang 355)

Truy?n �Gi�o s?� c� nhi?u di?n bi?n ph?c t?p n?a. Nh�n chung, c� th? n�i r?ng, truy?n n�y c?a Tr?n V? l� l?i ng?i ca ??p nh?t cho ch? qu?c ng? — n?i ?�, c� Tuy?t, Nh?t Linh, Kh�i H?ng, Gi�o s? De Rhodes ??u tr? th�nh nh?ng h�nh ?nh b?t t? trong kh�ng gian ch? Vi?t.

Ng?n g?n, ?�y l� t�c ph?m c?n c� trong t? s�ch c?a t?t c? nh?ng ng??i quan t�m v? v?n h?c.

Tuy?n t?p "Gi�o S?" c?a Tr?n V?, d�y 366 trang, gi� $12, c� th? t�m ? trang:

https://www.barnesandnoble.com/

Xin g� "tran vu" ?? t�m mua.