Hi?n t??ng lu?n và th?c ch?t trí n?ng

Tr?n �?c Th?o

Ti?u lu?n n�y c?a Tr?n �?c Th?o l� m?t b�i ?i?m s�ch cu?n Introduction � la lecture de Hegel c?a Alexandre Koj�ve (1947) trong Les Temps Modernes (Vol. 4, 1948). B?n d?ch Anh ng? c?a Robert D’Amico, The Phenomenology of Mind and Its Real Content, trong Telos (H� 1971). Nguy?n H?u Li�m tuy?n ch?n v� d?ch t? b?n Anh Ng? n�y.

N?u c� m?t ?i?u g� c� th? so s�nh v?i ?nh h??ng l?n lao c?a Hegel th� ?� l� s? b� hi?m bao tr�m v?n ng? (text) c?a �ng. Bi?n ch?ng (dialectic) xu?t hi?n nh? l� m?t ph�p l? m� b� ?n c?a n� kh�ng c� m?t b�nh lu?n gia n�o c� th? hi?u su?t. N?u kh�i ni?m (concept) th? hi?n nh? l� t?-ki?n-th?c (self-knowledge), ki?n th?c v?n l� m?t t�nh th? t? ch�nh n� (in-itself) m� ch?a c� th? tr? n�n cho ch�ng ta.

T? quan ?i?m ?�, s? xu?t b?n nh?ng gi�o tr�nh n?i ti?ng c?a Alexandre Koj�ve cho cu?n Hi?n t??ng lu?n c?a tr� n?ng (The Phenomenology of Mind) c?a Hegel(1) l� ?i?u v� gi�. ��y l� l?n ??u ti�n m� s? khai gi?i (explication) v? cu?n s�ch n�y ?� l�m cho v?n ng? c?a Hegel mang � ngh?a c? th? trong li�n h? ??n s? ki?n th?c h?u. M?c d� ?�y l� ?i?u c?n ph?i ???c tr�nh b�y m?t c�ch chi ti?t h?n, Marx c�ng nh?n r?ng c?a chuy?n ??ng c?a l?ch s? con ng??i n?m trong s? ph�t tri?n c?a t?-� th?c (self-consciousness). Ph?n b�nh lu?n c?a Koj�ve l� m?t c�ng tr�nh ??c ?�o v� m?i l? s�u xa.

�?ng c? c?a bi?n ch?ng ph�p Hegel xu?t hi?n nh? l� m?t s?c m?nh huy?n b�: n?ng l?c ph? ??nh h�a gi?i ??i th? (object) v? v?i ch? th? (subject) v� l�m cho m?i v? chuy?n h�a sang ph�a ??i ngh?ch c?a m�nh. Theo ch�n Marx, Koj�ve phi�n gi?i ?i?u ?� nh? l� ph? ??nh th?c h?u: ??c v?ng v� lao ??ng ph? ??nh th? gi?i v?t th? v� bi?n n� tr? n�n nh�n b?n. S? trung gi?i (mediation) l� ho?t ??ng cho ph�p con ng??i ki?n t?o cho m�nh m?t th? ??ng ??c l?p v?i ?i?u ki?n s? t�nh (immediate condition) v� th?ng h�a ch�nh m�nh l�n v?i ??i th? t�nh (universality) trong m?t th? gi?i do ch�nh m�nh t?o n�n.

Tuy nhi�n, ??c v?ng v� lao ??ng ch? n�u l�n t�nh li�n h? ngo?i th? gi?a con ng??i ??i v?i thi�n nhi�n. S? ph? ??nh dung ch?a ???c � ngh?a tinh th?n khi ch? l� ph? ??nh ch�nh m�nh (self-negation). Con ng??i ph? ??nh ch�nh m�nh trong m?t ??c v?ng ??c th� c?a nh�n lo?i, ??c mu?n c?a ??c mu?n (desire of desire) hay l� ??c mu?n ???c c�ng nh?n (desire for recognition), m� ?i?u ?� l�m cho h?n t�nh nguy?n li?u th�n m?ng trong cu?c ??u tranh cho ph?m gi� ?? ch?ng t? r?ng h?n c� v? th? ??c l?p v?i hi?n h?u th� v?t v� ?�ng ?? ???c c�ng nh?n. K?t qu? t?c th� l� c�i ch?t c?a ??i ph??ng. Nh?ng s? ph? ??nh n�y l� tr?u t??ng v� th?ng h�a ?i?u ki?n th?c t?i c?a s? c�ng nh?n. K? chinh ph?c ph?i ???c s?ng c�n ?? c�ng nh?n k? chi?n th?ng: m?t ??ng tr? n�n ch? nh�n �ng v� ??ng kia l� n� l?.

Ch? nh�n �ng ??t ???c hi?n h?u "con ng??i" b?ng ph? ??nh hi?n h?u th� v?t c?a m�nh trong cu?c ??u tranh sinh t?, trong khi ?� th� k? n� l? b? ??y v? th?i qu�n (moment) c?a "v?t th?" (thinghood). Tuy nhi�n, nh�n b?n t�nh c?a ch? nh�n v?n l� s? t�nh (unmediated) b?i v� h?n hi?n h?u r?i kh�ng. K? n� l? d?n th�n v�o lao ??ng ?? t? ?� ki?n t?o ?i?u ki?n cho s? gi?i ph�ng th?c s?. Nh?ng con ng??i ch? c� th? l� nh�n lo?i khi h?n li?u th�n x�c ?? x�c ??nh � ngh?a cu?c ??i. L?ch s? c?a lao ??ng v� s? tranh ??u ?? ???c c�ng nh?n ??nh ngh?a t�nh th? l?ch s? nh? l� t�nh th? con ng??i.

Theo Koj�ve th� bi?n ch?ng c?a Hi?n T??ng Lu?n t�i s?n xu?t s? chuy?n ??ng th?c s? n�y. Th? gi?i l?ch s? ?�ng ngh?a nh?t l� v?n minh Hy L?p khi m� ch? nh�n ti�u h�a th?i gian trong ch�nh tr? v� chi?n tranh v� ?? l?i c�ng vi?c lao ??ng th?c s? cho d�n n� l?. Nh?ng ch? ngh?a ?? qu?c La M� ho�n t?t m?t b�nh di?n t?ng quan b?ng c�ch s�ng t?o s? t�ng ph?c t?t c? v? v?i m?t. D�n n� l? th??ng c? cho r?ng h? c� th? ???c t? do b?ng c�ch ki?n t?o � th?c h? ??t ?? t? do ra ngo?i th?c tr?ng c?a cu?c ??i: Kh?c k? thuy?t (Stoicism), ch? ngh?a bi quan, v� Thi�n Ch�a Gi�o.

Th? lo?i gi?i ph�ng n�y l� ?o gi�c b?i v� d�n n� l? ch?a hy sinh th�n m?ng trong cu?c ??u tranh ?? ???c c�ng nh?n. Thi�n Ch�a Gi�o ?em ??n b�nh ??ng cho m?i ng??i b?ng c�ch ?em t?t c? v? v?i n� l? t�nh chung. Trong khi v?a m?i tho�t ???c �ng ch? con ng??i th� d�n n� l? t? n� l? h�a ch�nh m�nh v�o m?t ch? nh�n linh thi�ng � v� s? n� l? h�a n�y c?ng mang nh?ng th? th�i nh? v�ng n� l? tr??c. L?n n�y, m?i lo s? ??i v?i c�i ch?t th?ng h�a th�nh ??c v?ng b?t t?. T? ?�, theo Koj�ve, gi?i ph�ng th?c s? s? ph?i l� s? ph? ??nh hi?n h?u c?a Th??ng �? qua s? ch?p nh?n � t??ng v? c�i ch?t. Tuy nhi�n, ?i?u n�y ch? c� th? tr? n�n trong m?t x� h?i t?ng th? v� ??ng nh?t m� m?i ng??i ??u ???c c�ng nh?n. S? c�ng nh?n n�y th?a m�n con ng??i ?? c?ng hi?n � ngh?a cho hi?n h?u v� l�m cho � t??ng v? m?t cu?c ??i sau khi ch?t tr? n�n v� d?ng. To�n th? ti?n tr�nh chuy?n ??ng c?a th? gi?i Thi�n Ch�a Gi�o bao g?m s? hi?n th?c h�a nh?ng giai ?o?n m� qua ?� con ng??i ??t ???c s? th?a m�n. ��y l� k?t qu? ??t ???c b?i Napoleon, nh�n v?t ho�n t?t l?ch s?, v� b?i Hegel, tri?t gia khai gi?i n�.

T�i d?ng l?i s? ph�n t�ch s�u r?ng c?a Koj�ve l� ?i?u kh�ng th? l�m n?i. �?ng sau h?n th? c?a m?t v?n ng? kh� hi?u (c?a Hegel), Koj�ve kh�m ph� ra c�i n?i dung kh�ch quan v� sinh ??ng m?t c�ch s�u s?c tuy?t v?i v?i ch? thuy?t th?c t? v?ng ch?c. H?n n?a, Koj�ve ??t c? s? l� lu?n tr�n quan ?i?m m� s?c m?nh c?a n� kh�ng c�n ch? tr?ng ?? b�n c�i: bi?n ch?ng ph�p Hegel ch? c� � ngh?a nh? l� m?t ch? thuy?t v� th?n. Nh? R. P. Neil n�i, "Kh�ng c�n m?t ai l�c n�y t? ch?i th� nh?n r?ng t? tu?ng Hegel cu?i c�ng ?� th�nh c�ng trong vi?c t??c ?o?t gi�o ?i?u Thi�n Ch�a Gi�o � ngh?a t�n gi�o c?a n�."(2)

�i?u d? nhi�n l� ch�ng ta s? ph?i c� nh?ng ?i?m kh�ng t�n th�nh v?i s? b�nh gi?i c?a Koj�ve. N� c� v? nh? l� qu� tr?n khi ?? x??ng n�n s? phi�n gi?i to�n th? t�c ph?m Hi?n T??ng Lu?n b?ng bi?n ch?ng ch?-n�. L?ch s?, kh�ng c�n nghi ng? g� n?a, l� t�c ph?m c?a ??u tranh v� lao ??ng c?a con ng??i. Nh?ng nh?ng kh�i ni?m n�y qu� m? h? v� kh�ng th? gi?i th�ch cho t�nh ??c th� c?a s? chuy?n ??ng nh? l� Hegel ?� tr�nh b�y. S? li�n h? c?a t�nh th?ng tr? ??i v?i th? tr?ng n� l?, nh? Koj�ve qu�n s�t (3), kh�ng th? gi?i th�ch s? c�ng nh?n c?a gi?i ch? nh�n ??i v?i ch�nh h?, hay l� m?t c�ch t?ng quan h?n, s? c�ng nh?n h? t??ng c?a c� nh�n trong m?t t?ng th? x� h?i, v?n khai l� kh�i ni?m "tinh th?n t�nh" (spirituality) c?a Hegel. Nh?ng th? t??ng hi?n t??ng (phenomenological figures) nh? l� th? t??ng tinh th?n tr?n tho�t m?t c�ch ho�n to�n v?i l?i phi�n gi?i nh? tr�n. Do ?�, th? tr?n th??ng c?, m� n� l� bi?u tr?ng c?a th?i qu�n n� l?, ???c ??c t�nh h�a trong c?u tr�c tinh th?n c?a n� b?ng s? ??i ngh?ch gi?a gia ?�nh v� qu?c th?, c?a n?ng l?c b�ng t?i ??i v?i linh t�nh c?a �nh s�ng. ? ?� kh�ng c� th?ng tr? hay l� n� l? nh?ng ch? l� m?t s? ph�n th? n?i t?i trong c?ng ??ng c?a nh?ng con ng??i t? do. T�nh bi?n ch?ng ? trong ?? qu?c La M� d?n ??n s? th?ng h?p th? gi?i v?n c�n l� b� hi?m v� c� kh? n?ng ti?p di?n, c?ng nh? l� ?� b?p, s? ph�n th? n�y. Thi�n Ch�a Gi�o c� v? hay ??p h?n b?i v� n?i lo s? v? c�i ch?t l�m cho t�n ?? tr? n�n m?t n� l? cho Th??ng �?. Nh?ng s? khai gi?i n�y khai m? l� t�nh tr?u t??ng c?a th?i ??i �nh S�ng. Sau c�ng, n?u bi?n ch?ng th? gi?i c?a s? tha h�a t? th?i Trung C? ??n c�ch m?ng (Ph�p) ???c ??nh ngh?a t?ng qu�t nh? l� s? gi?i ph�ng c?a n� l? t�nh Thi�n Ch�a Gi�o, kh�i ni?m t?ng qu�t n�y l�m kh� kh?n cho s? gi?i th�ch th? t??ng chi ti?t v?n ?�nh d?u cho ti?n tr�nh chuy?n ??ng ?�, v� ph?c t?p h�a s? gi?i th�ch v? ngu?n g?c c? th? c?a n�. Hay l� n�i m?t c�ch kh�c, n?u nh?ng � t??ng v? ??u tranh v� lao ??ng c� v? nh? ??c t�nh h�a th?c t? l?ch s? tr�n b�nh di?n t?ng th?, ch�ng tr? n�n h�nh th?c (formal) ngay khi ???c �p d?ng, nh? Hegel ?� l�m, ??i v?i ?a d?ng t�nh c?a n?i dung. K?t qu? l� m?t s? kh�ng ??ng ??u trong l?i phi�n gi?i: th? t??ng c?a � th?c, ?i?u ??c th� ? ?�y, ??u b? b? qu�n. Th?c ra, kh� m� c� th? khai gi?i ch�ng b?ng h? lu?n ch?-n�.

L� lu?n h�nh th?c (formalism) ch? l� d?u hi?u c?a t�nh tr?u t??ng. Trong s? phi�n gi?i c?a Koj�ve, kh�i ni?m c?n b?n c?a s? c�ng nh?n b? ph�n c�ch ra kh?i to�n th? s? ph�t tri?n s? khai. Koj�ve c�n ??nh ngh?a nguy�n t?c ph�n c�ch n�y nh? l� m?t th? t�nh nh? nguy�n tuy?t ??i, ho�n to�n kh�ng th? tho�t kh?i cho con ng??i v� thi�n nhi�n. Th� v?t ch? c� th? ??c mu?n ??i th? v� do ?� t?n t?i tr�n m?c ?? c?a ??i th?. Con ng??i "??c mu?n ??c mu?n": h?n t�nh nguy?n li?u th�n m?ng c?a m�nh trong cu?c ??u tranh cho ph?m gi� ?? ch?ng t? r?ng hi?n h?u c?a m�nh ??c l?p v?i hi?n h?u sinh v?t. Trong n?ng l?c ph? ??nh t�nh th? thi�n nhi�n ??n gi?n c?a m�nh, con ng??i ??t ???c "t?-�-th?c" (self-consciousness), trong khi th� v?t ch? c� th? ???c "t?-c?m" (self-feeling).

T? ?�, s? ph�n ly s? l� ho�n to�n � v� s? xu?t hi?n c?a nh�n lo?i s? l� m?t s? b?t ??u tuy?t ??i. Nh?ng nh? Hegel hi?u, t�nh bi?n ch?ng bao g?m ?�ch x�c s? ph�n ??nh nh?ng m�u thu?n b?ng s? ph?i b�y nh?ng kh�c bi?t trong t�nh th? th?ng h?p. T�nh nh? nguy�n c?a thi�n nhi�n v� tinh th?n ng?m bao ch?a m?t l?i ?i c? hai, ?� l� s? tr? n�n nh�n b?n c?a thi�n nhi�n (becoming human of nature) v� s? tr? n�n thi�n nhi�n c?a � ni?m (becoming nature of the Idea), m� trong ?�, m?i b�n khai h�a ch�nh m�nh b?i s? t? ph? ??nh b?ng b�n kia. Koj�ve v?i v�ng k?t �n � t??ng n�y l� "l?i l?m nh?t nguy�n lu?n (monistic error) c?a Hegel." C?ng nh? th?, nh?ng nguy�n t?c c?a Marxism c?ng b? b�c b?. B?ng c�ch ?�, tuy nhi�n, Koj�ve kh�ng nh?ng lo?i b? "duy v?t lu?n," nh?ng m� t?t c? bi?n ch?ng ph�p, ngay c? d?ng th?c c?a ch? thuy?t Hegel. S? gh�t b? c?a Koj�ve ??i v?i nh?t nguy�n lu?n ch? c� th? ???c bi?n minh n?u ??nh t�nh tr?u t??ng (abstract identity) c?a thi�n nhi�n v� tinh th?n ??u n?m trong c�u h?i. Nh?ng m?i ng??i ??u bi?t r?ng Hegel ?� b�c b? l?i phi�n gi?i n�y. �?nh t�nh ch�n th?c dung ch?a ph? ??nh t�nh v� ph�n bi?t nh? l� ??nh t�nh c?a ??nh t�nh v� v� ??nh t�nh (identity of identity and non-identity).

S? ph�t huy c?a n?ng l?c t? � th?c t?i ch??ng IV c?a Hi?n T??ng Lu?n ??u l� li�n t?c, v?i th� v?t v� con ng??i l� hai th?i qu�n c?a m?t s? ph�t huy. Theo ch�ng t�i bi?t, kh�i ni?m "??c mu?n c?a ??c mu?n" v� "tranh ??u cho ph?m gi�" kh�ng c� t? Hegel. S? ??i ngh?ch c?a "t? � th?c" v� "t? c?m" ch?a h? xu?t hi?n t? Hegel, ch? ch?a n�i t?i v?n ng? li�n h?: Hegel nh?t lu?n n�i v? "t? � th?c." N� l� m?t v?n ?? cho s? kh?i sinh c?a t?-Ng� (Self) xu?t ph�t t? thi�n nhi�n.

�?i th? ?� t? ??nh t�nh cho m�nh ? cu?i ???ng c?a s? chuy?n ??ng � th?c l� v� h?n t�nh (infinity) hay l� m?t th?ng h?p t? ph�n th? ch�nh m�nh v� ??nh t�nh trong ??i ngh?ch. Khi s? kh�c bi?t kh�ng l� m?t nh?ng m� ???c v??t qua kh?i, ??i th? kh�ng c�n l� ??i ngh?ch v?i ch? th? nh?ng tr? n�n ??ng t�nh v?i n�, nh? ng� th? xu?t hi?n cho ch�nh m�nh ch? c�ng l� m?t ng� th?. � th?c nh? l� � th?c v? ??i th? ?� tr? n�n t? � th?c.

V� h?n t�nh, t? ?�, xu?t hi?n tr�n hai ph??ng di?n. L� ch? quan t�nh (subjectivity), n� l� ??c mu?n l�m cho tha th? t�nh (otherness) c?a ??i th? ???c th?ng h�a ?? m� chi?m h?u (appropriates) n�. L� kh�ch quan t�nh (objectivity), n� l� th?i qu�n ?�ch th?c c?a ??i s?ng nh? l� t�nh t?ng h?p t?t c? nh?ng h�nh t??ng ??c l?p t? duy tr� hi?n h?u t�ch bi?t ch? b?ng sinh ho?t chung, trong ?�, ch�ng tham d? v�o ti?n tr�nh ??i th? c?a s? trao ??i h? t??ng. B�n ngo�i th� sinh th? n�y ???c nu�i s?ng b?ng sinh th? kh�c: hi?n h?u c� nh�n ???c duy tr� ch? nh? l� s? hi?n th?c h�a m?t m?ch s?ng ??i th?. B�n trong th� s? chuy?n ??ng n�y hi?n th? nh? l� ??c mu?n ch? quan ti�u di?t kh�ch th? ?? ??ng h�a n� v? v?i t? ng�. � th?c c� � th?c v? ??i th? ??ng t�nh nh? l� c?a t? ng�: n� l� t? � th?c. Nh?ng ??i s?ng v� ??c mu?n gi?i h�a ch? c�n n?m trong v�ng s? khai m� th�i: th?c ra th� ch�ng ch? d?n ??n t? t�i sinh s?n v� b�nh tr??ng hi?n h?u c� nh�n. D?c th?c c?a c� nh�n (desiring consciousness) duy tr� kh�ch th? t�nh b?ng c�ch ph? ??nh n� trong l? l?i t? nhi�n: "n� s?n xu?t kinh nghi?m c?a m?t ??i th? ??c l?p." V� l� do ??c l?p n�y, ??i th? s? l� t?-Ng� v� � th?c s? l� t?-�-th?c ch? khi n�o ??i th? t? ph? ??nh ch�nh n�: "T? � th?c ch? ???c th?a m�n trong t? � th?c c?a kh�ch th?."

S? chuy?n ??ng n�y x?y ra khi m?t sinh th? ??i ch?i v?i m?t sinh th? kh�c v?n ch?ng tr? l?i khi b? t?n c�ng. "T? � th?c ch�nh l� s? hi?n h?u ??n gi?n c?a t?-ng�, t?-??nh-t�nh (self-identity) b?ng s? lo?i tr? kh�ch th? ra kh?i ch�nh m�nh… �?i v?i t? ng� th� kh�ch th? l� m?t ??i th? kh�ng quan tr?ng, m?t ??i th? v?i s? th? hi?n v� b?n ch?t c?a ph? ??nh. Nh?ng kh�ch th? c?ng l� m?t ??n v? t? � th?c: m?t c� th? xu?t hi?n trong ??i t�nh (antithesis) ??i v?i m?t c� th?. S? xu?t hi?n r?i ch? ? trong s? t�nh c?a ch�ng, ch�ng l� ??i th? (ph?n ??) c?a nhau. Ch�ng l� h�nh th? ??c l?p c� bi?t m� th? d?ng � th?c ch?a v??t qua kh?i m?c ?? s? ??ng c?a ??i s?ng (? ?�y, ??i th? hi?n sinh ?� ???c quy?t ??nh nh? l� ??i s?ng."(4). Sinh th? ??i ??u nhau nh? l� con m?i ph?i b? hu? di?t. Th?y ???c c�i ch?t c?a ??i th?, m?i sinh th? ??t ?? cu?c s?ng c?a m�nh v�o hi?m nguy. S? chuy?n ??ng l� h? t??ng: m?i sinh th? ph? ??nh ch�nh m�nh b?ng s? ph? ??nh ??i th?. T? ?�, ch�ng tham d? v�o tr�n c?n b?n ??c mu?n th� v?t � ??c mu?n v??t th?ng v� h?p th? ??i th? � trong tr??ng ??u tranh sinh t?, sinh th? t? t?o cho m�nh t�nh ??c l?p c?a s? s?ng b?ng c�ch x�c ??nh n�. Trong n?ng ??ng v?t v? c?a sinh v?t, m?i ch�ng n� ph? ??nh hi?n h?u sinh v?t c?a m�nh v� c?m nh?n v? ??i th? nh? l� ph? ??nh ch�nh m�nh. �?i th? v??t th?ng kh�ch th? t�nh t? h?u: t? � th?c bi?t n� kh�ng c�n l� kh�ch th? nh?ng l� ??ng t�nh ch?t v?i m�nh, hay l� m?t kh�ch th? t? n� (another itself). Theo Hegel, cu?c ??u tranh sinh t? trong th? d?ng s? khai (s? c�ng nh?n c?a t? � th?c nh? l� m?t ch?ng ???ng t? nhi�n v??n ??n tinh th?n) kh�ng ???c c? v� b?i s? can thi?p c?a m?t y?u t? ho�n to�n m?i l?: "??c mu?n c?a ??c mu?n" kh�ng ph?i l� c�u h?i ? ?�y. Cu?c tranh ??u n�y cho th?y ???c s? ph? ??nh c?a thi�n nhi�n ch? nh? l� th?i qu�n cao nh?t c?a n�, khi ??i s?ng t? ??i ngh?ch v� t? v??t tho�t trong ti?n tr�nh hi?n th?c h�a ch�nh m�nh.

�?i s?ng v� t? � th?c ??nh ngh?a hai m?t c?a sinh hi?n nh? l� kh�ch th? t�nh v� ch? th? t�nh. Cu?c ??u tranh ?em ??n m?t cu?c ph�n r? d?n ??n m?t b?i c?nh ph�t huy h?n: k? chi?n th?ng t?n tr? th?i qu�n t? � th?c v� k? b? chinh ph?c b? ?�y ??a xu?ng ??i s?ng v?t th?. M?t l?n n?a, n� c� v? h?p d?n ?? n�u l�n m?t s? ph�n bi?t tuy?t ??i v?i t?-ng� nh? l� thu?n ph? ??nh c?a hi?n h?u sinh v?t. Nh?ng tinh hoa c?a bi?n ch?ng ph�p l� ch?ng minh t?i ?a ???c ??nh t�nh trong ??i ngh?ch (identity in the opposites) � v� Hi?n T??ng Lu?n ?� l�m ???c ho�n to�n m?t c�ch r� r�ng.

Tr�i v?i th? th?c hi?n b�y, k? b? chinh ph?c khi ch?p nh?n l�m n� l? kh�ng t? b? t? � th?c: h?n ch? r�t lui tr??c c�i ch?t b?i v� trong ?au h?n h?n hi?u ???c r?ng ??i s?ng kh�ng ch? l� m?t ?i?u ki?n ngo?i th? gi?n d? � nh?ng m� l� th?c ch?t c?a t?-ng�. "V� � th?c kh�ng h? b? hi?m nguy b?i y?u t? n�y hay c�i kia, hay trong th?i qu�n n�o, m� n� ch? s? h�i cho to�n th? hi?n h?u c?a m�nh: n� c?m nh?n ???c n?i s? v? c�i ch?t, v? ch? nh�n t?i cao. Kinh nghi?m s? h�i n�y th?m s�u v�o t?n ?�y linh h?n, ?� run r?y trong su?t t?ng th? th?t, v� t?t c? nh?ng g� t?n h?u v� ki�n c? ?� b? ch?n ??ng t? n?i t?i. S? rung ??ng to�n th? c?a t?t c? b?n ch?t, s? gi?i th? tuy?t ??i c?a h?t th?y s? v?ng ch?c trong ti?n tr�nh ti?p n?i tu�n ch?y ch�nh l� b?n t�nh ??n thu?n v� t?i h?u c?a � th?c, t�nh ph? ??nh tuy?t ??i, m?t s? sinh h?u ho�n to�n tr�n c? s? t?-ng� (pure self-referent existence) m� t?t c? c?ng ch�nh l� lo?i � th?c n�y."(5)

T? ?�, t?-ng� kh�m ph� ra ch�nh m�nh trong hi?n h?u th?c t?i tr??c khi ch?t. Trong ?au h?n, nh?ng g� ???c k?t h?p ph?i nh??ng l?i ?? ph?i tr?n b?n ch?t hi?n h?u cho ch�nh n� (being-for-itself) nh? l� thu?n hi?n sinh v� tuy?t ??i v� ??nh. Hi?n sinh n�y ???c ph?i b�y ra ch�nh l� cu?c ??i, v� khi b�m tr? v�o cu?c s?ng, k? chinh ph?c tr? v�o th�n x�c kh�ng nh? l� m?t v?t th?, nh?ng m� l� th?c t�nh c?a t?-ng�, l� ph? ??nh tuy?t ??i v� ho�n to�n cho ch�nh m�nh. N?u nh? kinh nghi?m c?a k? n� l? mang t�nh ch?t con ng??i s�u s?c, v� n?u n?i s? ch?t k?t t?o n�n n?n t?ng c?a s? ti?n h�a ch�n th?c, b?i v� c�i ch?t khai m? b?n ch?t hi?n h?u c?a t? � th?c trong th?c t�nh nguy�n thu? nh? l� m?t th? t?n h?u v?t th?: "� th?c t?ng tho�t v�o trong ch�nh n� (repelled into itself) khai l? ch�nh n� l� thu?n bi?n ch?ng th�n x�c hay l� t�nh sinh h?u ph? ??nh (living negativity). T? l�c ?� tr? ?i, lao ??ng kh�ng c�n quy?t ??nh h�nh th�i ngo?i th? c?a n�, nh?ng m� l� hi?n h?u s�u ??m c?a � th?c. "V� r?ng h�nh th�i ???c kh�ch th? h�a, n� kh�ng c�n tr? n�n m?t c�i g� kh�c h?n l� � th?c nh?i n?n v?t th? qua lao t�c; b?i ch? v� h�nh th�i ?y l� thu?n t? t?n h?u (pure self-existence) m� qua ?� ?� ???c hi?n th?c h�a."(6) Do ?�, t?-ng� th?c s? hi?n th?c h�a ch�nh m�nh ch? v� n� ?au bu?n m� nh?n th?c ???c ch�nh n� l� m?t th? v?t th? ?? t? th?ng h�a m?t c�ch hi?u n?ng qua lao ??ng v� d?ch v?. Ch? nh�n ch? chi?m h?u m?t th? t�nh t? do b�n ngo�i, ch? v� chi?n th?ng c?a h?n c?ng ch? l� m?t ph? ??nh s? khai � m� r?t cu?c th� h?n c?ng ch? l� th� v?t trong c�i s?ng thi�n nhi�n khi h?n ch? s?ng trong �i d?c v� h??ng th?; trong khi ?�, k? n� l? s? ???c gi?i ph�ng th?c s? b?i v� h?n nay ?� kh�m ph� ra ch�nh m�nh nh? l� m?t th?c th? kh�ch quan v� ?� ki?n t?o ch�nh m�nh v�o trong th?c t? kh�ch quan ?�.

Ch??ng IV c?a Hi?n T??ng Lu?n c� v? nh? tr�nh b�y s? ??u tranh c?a t? � th?c tr�n ph??ng di?n thu?n ph? qu�t nh? l� b?n ch?t m�u thu?n n?i t?i trong th?c ch?t c?a cu?c ??i. Nhi?u th� d? ?i?n h�nh c� th? n�u l�n trong th? gi?i thi�n nhi�n, nh? tr??ng h?p chi?n ??u gi?a con c?p v� m�ng x�. Nh?ng tinh hoa c?a n?ng l?c m�u thu?n n�y ch? c� ???c th? hi?n qua th? th�i ??u tranh c?a con ng??i � m?t ??ng n?ng ki?n t?o tinh th?n. V� m?t k?t qu? tinh th?n nh? v?y ch? c� th? th�nh t?u tr�n c? s? kinh t? � m� v?n b?n Jena (c?a Hegel) ?� l�m s�ng t? ?i?u n�y. Cu?c ??u tranh sinh t? gia t?ng c??ng ?? trong s? b?o v? t�i s?n t�ch lu?, trong kinh t? t? nhi�n, v� trong gia ?�nh. S? c�ng nh?n b�y gi? l� ??i v?i s? h?u nay ?� tr? th�nh t�i s?n ?? gia ?�nh t? ?�y ???c ti?p nh?p v�o x� h?i.

Con ng??i r?i b? ??i s?ng th� v?t khi h?n ki?n t?o ?i?u ki?n hi?n h?u cho ch�nh m�nh. Trong th? th�i t? nhi�n, s? ki?n t?o n�y ph�t huy trong c?ng ??ng thi�n nhi�n, hay l� gia ?�nh. Gia ?�nh v� t�i s?n t?o n�n b?i lao ??ng c?a c� nh�n li�n h? c?u th�nh t?ng th? t�nh ??u ti�n ?? cho ph�p s? v??t th?ng c?a sinh h?u s? khai. Trong khi th� v?t th?ng h�a ??i th? b?i ??c mu?n v� h??ng th?, s? li�n h? c?a s? h?u duy tr� tr?n v?n b?n s?c v?t th? ??ng l�c ph? nh?n t�nh ngo?i th? c?a n�. B?ng lao ??ng, t�i l�m cho ??i th? tr? n�n m�n h�ng ?? r?i ch�nh t�i t? b? n�. Th?c t?i t�nh th?m nh?p v�o trong t�i nh? l� m?t th?i qu�n c?a ch�nh m�nh. Ngo?i th? t�nh, v?n ?� ???c v??t qua v� duy tr�, ??nh ngh?a sinh h?u trong l� t??ng hay l� sinh h?u trong � th?c. S? s?n xu?t gia ?�nh ki?n t?o c?u tr�c th? nh?t trong m?t th? gi?i con ng??i cung c?p cho h? m?t � th?c v? � th?c nh�n b?n, khi n� ng?m ch? r?ng ??i th? n?i t?i l� m?t ??i th? c� ch? � (intentional object).

[…]

�?i th? s?n xu?t b?i lao ??ng con ng??i c?ng hi?n m?t � ngh?a ??i th? nh? l� � ngh?a nh�n b?n, v?n l� s? t? th�ng ??t t�nh ??i th? (universal self-appropriation) b?i ch? th?. M?t m�n h�ng l� m?t ??i th? ???c khao kh�t b?i t?t c?; v� t�nh s? h?u ch? l� th?c s? khi n�o ???c c�ng nh?n b?i k? kh�c. Trong ??i s?ng thi�n nhi�n c?a d�n b�n khai, s? c�ng nh?n ch? c� trong ??u tranh sinh t?. Trong n?n kinh t? hi?n kim v� c?u tr�c ??i th? th� c� m?t th? gi?i m?i xu?t hi?n: m?t th? gi?i v?n minh m� trong ?� �n o�n ri�ng t? ph?i nh??ng ch? cho s? th??ng ph?t tr�n c? s? th?m quy?n x� h?i. Th?c ra, x� h?i ??t ???c s? t?n h?u cho ch�nh n� (being-itself) c?a c� nh�n: qua s? tr?ng ph?t b?i x� h?i, k? t?i ph?m ???c th?ng h�a ch�nh m�nh t? trong b?n ch?t thi�n t?o ?? t�i t?o l?i tinh hoa ??i th? cho m�nh. Nh?ng ti?n tr�nh n�y ch? mang th? d?ng b�n ngo�i v?i t�nh ch?t c�ng th?c c?a s? tr?ng ph?t ph�p ch?. N� ch? hi?n th?c h�a ch�n l� n?i t?i trong th? gi?i ??o ??c, m� ? ?�, s? h?i h?n s? c?i t?o t?i l?i th?c s?. Kinh t? hi?n kim ?� th?m nh?p nh?ng li�n h? thi�n nhi�n, s? khai ?? ?em ch�ng v? v?i ??i th? t�nh tr?u t??ng: ph�p lu?t ??nh ch? (formal legality). Nh?ng n� c?ng th? hi?n ?i?u r?ng s? ph? ??nh cu?c s?ng t? nhi�n l� n?n t?ng c?a m?t hi?n h?u cao h?n. �?i th? t�nh kh�ng ph?i l� m?t th? tr?ng minh b?ch ??n gi?n: n� ??nh ngh?a m?t thi�n t�nh m?i, m?t ki?u c�ch hi?n h?u m?i. "Tr? th� ??i v?i k? th�, trong quy lu?t s? t�nh b�n khai, l� s? th?a m�n cao nh?t cho c� nh�n b? t?n th??ng. Quy lu?t n�y, tuy nhi�n � r?ng ??ng l�n ch?ng l?i k? kh�ng coi t�i l� m?t ng� th? ch�n th?c, cho n� th?y r?ng ta l� m?t h?u th? c� ph?m gi�, hay ngay c? lo?i tr? n� ra kh?i th?c t? hi?n h?u � quy lu?t n�y b? chuy?n h�a b?i nguy�n t?c v? th? gi?i kh�c, tr? n�n c�i ??i ngh?ch, s? t�i th�u nh?n c?a t? ng� nh? l� m?t th?c th? ch�n h?u b?ng c�ch lo?i tr? ??i ph??ng th� ngh?ch, ?� tr? n�n s? t? hu? di?t. N?u n?ng ??ng ??o ngh?ch n?i t?i, k?t qu? c?a s? tr?ng ph?t ??i v?i t?i ph?m, l?i bi?n th�nh lu?t ph�p, n� ch? l� m?t ph�p lu?t trong m?t th? gi?i v?n mang m?t th? gi?i ??o ngh?ch si�u gi�c (inverted supersensuous world) ??ng ??i ngh?ch v?i ch�nh n�, n?i m� c�i g� b? khinh mi?t th� nay ???c ca ng?i, v� ng??c l?i. S? tr?ng ph?t theo quy lu?t s? khai, l�m h? ph?m gi� v� hu? di?t c� nh�n, ???c xoay ng??c l?i trong th? gi?i ??o ngh?ch n?i t?i tr? n�n m?t �n s?ng tha th? v?n duy tr� hi?n h?u c?a h?n v� ?em h?n l�n v?i danh d?."(7)

�i?u c?n thi?t l� h�y tr�nh vi?c ki?n t?o m?t th? gi?i ??o ??c t�ch bi?t, v?n ch? ??a ch�ng ta v�o t�nh th? ??i ngh?ch tr?u t??ng: n� ch? l� th? gi?i ??u ti�n b? ??o l?n (first world reversed). S? ??o l?n n�y h�nh ho?t tr�n ??a h?t t�n gi�o ? cu?i ch?ng ???ng v?n minh Trung C?, hi?n th?c h�a ??i th? qua ph??ng c�ch s? khai. Ch? ?? t? b?n hi?n nay, v?n th?m s�u v�o n?i dung c?a hi?n h?u, ?�i h?i m?t cu?c c�ch m?ng th?c s?. Trong t�nh tr?ng tha h�a c?a hi?n h?u con ng??i, n� ng?m ch? ??n ??nh t�nh c?a c� th? v� x� h?i t?ng th?, trong m?t ti?n tr�nh ph�n th? n?i t?i, v?n t? nhi�n tr? l?i v?i t?-ng�. Cu?c ??i con ng??i ch? l� ti?n tr�nh hi?n th?c h�a tinh hoa ??i th?, ch? hi?n h?u duy nh?t trong s? th�nh ??t cho ch? ?�ch n�y trong ??n v? t?-ng� c� � th?c. T? ng� v??n l�n ??i th? t�nh trong m?t th? gi?i ?� tr? n�n thu?n nh�n b?n. Trong s? chuy?n ??ng n�y, h�nh th�i ngo?i th? tr?

n�n m�u thu?n v?i n?i dung th?c h?u: s? m�u thu?n n�y t? hi?n th? nh? l� ch�n l� c?a ??i s?ng th?c t?i khi ??t ???c � th?c c�ch m?ng, m� trong ?�, t�nh li�n h? tha h�a ph? ??nh ch�nh m�nh t? trong tr?ng th? tha h�a ?? m� minh x�c ch�nh m�nh tr�n n?n t?ng nh�n b?n thu?n n?i t?i c�ng v?i ??i th? t�nh sinh nghi?m (lived universality). Ch? th? ??t ???c s? th?ng ti?n n�y t? sinh ho?t kinh t? ??n � th?c ch�nh tr?. Th? gi?i ??o ngh?ch ch�nh m�nh trong n?ng l?c t? khai m? nh? l� t�nh ch?t c?a t?-ng�: v� � th?c nh? l� � th?c v? ??i th? nay tr? n�n t?-�-th?c.

[…]

Ch� th�ch

(1) Koj�ve, Introduction � la lecture de Hegel (Gallimard, 1947).

(2) Henri Neil, "L’interpretation de Hegel", Critique, November 1947.

(3) Koj�ve, "Hegel, Marx et le Christianisme", Critique, Aug-Sept. 1946.

(4) Hegel, The Phenomenology of Mind. Trans. J.B.Baillie. (Harper & Row, New York, 1967), p. 231.

(5) Ibid., p. 237.

(6) Ibid., p. 239.

(7) Ibid., p. 204.