Thơ Andrée Chedid

Nhà thơ Pháp / Ai Cp

(1920 – 2011)

Thân Trng Sơn

dch và gii thiu 

clip_image002

Gia đình gc người Liban, sinh ti Le Caire, Ai Cp (1920), hc tiu hc ti quê nhà, trung hc ti Paris, li tr v Le Caire hc Trường Đại hc M ngành báo chí, cùng chng chuyn sang sng ti Liban năm 1942, định cư ti Paris t năm 1946, nhp quc tch Pháp và sng luôn đó cho đến khi qua đời (2011), Andrée Chedid đã bc nhp cu ni lin hai nn văn hoá Pháp và Trung Đông bng nhng tác phm ca mình.

         Tôi cm thy hnh phúc được thuc v thế gii vùng Trung Đông. Tôi thy nó rung động trong tôi và tôi mun vinh danh nó khi viết. V tình cm, tôi thy rt gn bó vi Le Caire, thành ph tui thanh xuân ca tôi. Mi ln đến đó, tôi cm nhn mt s quyến luyến mãnh lit. Tôi mun chm vào đất, đắm mình vào nhng mùi hương, nhng ánh sáng, nhng âm thanh. Điu này rt thc tế. Tuy nhiên, chính nơi đây, ti Paris này, tôi mi cm thy thoi mái, t do. Chng làm được gì t tế nếu c bám vào quá kh. Nhc đi nhc li mãi nhng căm ghét, thù hn, hoc thm chí hnh phúc đi na ch khiến ta khó mà yêu thương trong hin ti. M tôi là mt ph n tuyt vi. Bà mt năm 97 tui. Tôi chưa bao gi nghe bà nói, vào thi ca m người ta làm thế này, vào thi ca m chuyn xy ra thế kia. Chính bà đã gi cho tôi yêu t do, yêu cuc sng.”

 

          Trong nhng trang viết ca mình, Andrée Chedid mô t con người thành th và thôn quê ca quê hương Ai Cp, vi nhng mi quan h ca h, nhc đến s t do mà h khao khát, nhng bt công mà h thường gánh chu, nói v thân phn ca người ph n phương Đông, v tình yêu, cuc sng và cái chết.

            Được hi v s khác bit gia công vic viết truyn và làm thơ, Andrée Chedid nói rng tiu thuyết đòi hi nhiu k lut. Cn phi dng công mi ngày, có khi mt đến mt, hai năm, phi c gng liên tc, không để lc mt si ch xuyên sut ct truyn. Còn khi làm thơ thì cht liu xut hin nguyên khi, và trong mt mi bòng bong như thế, ta có th đào xi, nhào nn, gch b, tht thú v hơn nhiu. Qu như vy, Andrée Chedid viết nhiu th loi, nhưng trước hết bà vn là mt nhà thơ. Bà đã tng viết tiu thuyết, truyn ngn, kch, nhưng tt c ch là nhng biến tu ca thơ.

           “Thơ ca là và vn mãi là phương cách duy nht để đối din vi s mong manh ca phn người, vi s bí mt khôn lường ca cái chết, là chiếc chìa khoá gii thích mt vũ tr mà b mt hin th luôn che giu mt thc th kín đáo khác mà thơ ca có nhim v gii mã.”

 

               Bt đầu sáng tác t năm 18 tui, Andrée Chedid đã để li 17 tiu thuyết, 7 v kch, nhiu truyn ngn và sách truyn dành cho tr em. Riêng v thơ, tác phm đầu tiên được xut bn năm 1949, sau đó c hai, ba năm bà li in mt cun thơ mi, phn ln nay đã tuyt bn. Năm 1987, Nhà xut bn Flammarion tp hp tt c thơ bà viết t năm 1949 đến 1970 in chung mt cun ly tên là Textes pour un poème.  Năm 1991 li in tiếp cun Poèmes pour un texte, gm nhng bài thơ đã viết trong các năm 1970 đến 1991. Tác phm ca Andrée Chedid (ch yếu viết bng tiếng Pháp tuy bà thông tho c tiếng Anh và tiếng Á Rp) đã được dch ra 15 ngôn ng.

              Andrée Chedid đã được tng Gii thưởng Mallarmé (v thơ) năm 1976, Gii Goncourt v truyn ngn năm 1979 (vi tác phm Les corps et le temps), gii Goncourt v thơ năm 2002 (v toàn b tác phm). Năm 2009, Bà vinh d được trao Huân chương Bc đẩu Bi tinh.

 

 

 

 

TÌNH YÊU II

 

Mi m hơn mi li nói

T do hơn mi ngôn ng

Trn tri hơn s lng thinh

Tình yêu mãi hoài tái sinh.

 

B bt chước         nó t chnh sa

B gi mo             nó t đứng lên

B qua mt             nó nhanh đui kp

Tht diu k           nó tái to luôn.

 

Vào mi thi đại

Qua mi biên cương

Tình yêu thuc v chúng ta

Mãi mãi!

 

 

NGAY GIA TRÁI TIM

 

 

Ngay gia không gian

Bài hát

Ngay gia bài hát

Làn hơi

Ngay gia làn hơi

Khong lng

Ngay gia khong lng

Hy vng

Ngay gia hy vng

K khác

 

Ngay gia k khác

Tình yêu

Ngay gia trái tim

Trái tim.

 

 

SUT ĐỜI

 

Mi cuc sng

Khơi mào

Bí mt

Mi bí mt

n giu

Trong bóng ti

Mi bóng ti

Cht đầy

Hy vng

Mi hy vng

Phc tùng

Cuc sng.

 

 

 

CÙNG NHAU

 

 

Tôi ln bước v phía sâu thm ca em

Nơi tia nhìn đang yên ngh

Nơi bóng ti co cm li

Nơi các bc tường l ra.

 

Khi tôi biết được rng

C ch và li nói ca em

Ch là nhng mùa ca em

Tôi đã t mình làm cuc hành hương này

Để vượt qua tng cánh ca mt

Ôi em người s k cho tôi chuyn ca chúng ta.

 

 

KHÔNG CÂU TR LI

 

 

Nơi mi hơi th đang lm dn

Trong đầm ly ca tâm hn

Nơi mi sinh lc đang cn kit

Trong con tàu ca châu thân.

 

Tôi thăm dò cuc sng k diu

K lưu gi nhng bí mt ca chúng ta

Câu tr li không h rõ nghĩa

Tăng thêm điu tưởng tượng ca chúng ta.

 

 

NHÌN TUI THƠ

 

 

Đến tn bến b cuc sng

Bn s mang mãi tui thơ

Vi ng ngôn và nước mt

Run ry, s hãi thn th.

 

Ln theo dòng đời năm tháng

Tui thơ vượt trước bn luôn

Cn ngăn bước chân bn ti

Hoc là vch li ch đường.

 

Rt l lùng và thn diu

Con mt tui thơ thn tiên

T ci ngun luôn giam gi

Vũ tr ca nhng tia nhìn.

 

 

NHÌN CUC ĐỜI

 

 

Xut huyết ngôn t

Xut huyết hình nh

Thi gian kit lc

Gi khc loãng tan.

 

Làm sao kéo cuc đời khi nhng chn ngc giam

Cuc đời:

S bay bng ca ri ro

Mùa thu hoch ca ngu nhiên.

 

 

NHÌN BAN ĐÊM

 

 

B mc bình minh vi giang sơn ca nó

Đêm

Biến mt trong v bc ca không trung

Vng tin rng nhng si bóng ti s sm ni kết nhau

                        khi được gi tên

Đêm buông mình vào chn lưu đày tm b

Mà chng h bi ri vn dõi theo

Nhng cuc hành hương thiết yếu ca

Ban Mai.

 

 

ĐÊM

 

 

B nhng vòng vây ban đêm níu gi

Nhng vòng la mt tri

Chìm nghm

Dưới đáy nhng hang động đã tt.

 

Ngày vn còn vùng vy

Trong ký c ca chúng ta.

 

Trước khi đắm

Trong hang sâu

Mt mù hình nh

Vn dai dng nhân đôi

Cuc sng chúng ta.

 

 

CUC ĐỜI DCH CHUYN

 

 

Không mt l trình

Không mt hi hành

Sánh bng nhng dch chuyn ca cuc đời

 

Chuyn động trong các mch máu

Tp trung vào hòn đảo trái tim

Di chuyn qua tng la tui.

 

Không mt cuc thám him nào

Không mt ln khai khoáng nào

Có th đem ra đọ vi s tun hoàn ca máu

Vi nhng đắp bi ca thân th

Vi nhng phun trào ca linh hn

 

Không mt độ cao

Không mt đỉnh chóp

Có th chế ng cái khonh khc

Lúc mà ban phát cho ngươi hình hài

Cuc đời đã gán cho ngươi s sng.

 

Cuc du hành l lùng

Ca đời sng

Đã tr thành

Chính ngươi!

 

 

CHÚNG TA ĐI

 

 

Không mt hi chung cuc

Cũng không mnh vườn nào vn nguyên

 

Trong nhng cuc giao tranh ca tâm hn

Trong da tht ca thi gian

Chúng ta đi, chúng ta còn đi na

Mà không chm ti ngưỡng ca.

 

Không gii hn

Không chiu ngược li

Vi cuc du hành không dng.

 

 

CHNG ĐƯỜNG CUI

 

 

Nếu tm vi mt tri rã ra tng mnh

Nếu nhng si máu đào dn tháo g ra

Nếu tht da t cáo đã chu đòn

 

Hãy gi ly trong chng đường kết thúc:

Dòng sông sc màu liên hp

Va đủ đồng bng va đủ nhit tâm

Để làm du nhng cơn khát cui cùng

Để khêu lên ngn la sau chót

 

Nếu đành phi cam chu s phn

Con người s to cho mình nhng ng ngôn

Chúng đánh gc

Hay cu thoát người

Tu theo tia nhìn chp nhn.

 

 

BÀI CA NHNG THÀNH PH

 

 

Tôi gn bó vi mch đập nhng thành ph

Vi cuc sng sôi động ca nhng nơi này

Tôi hít th trong nhng không gian xanh

Tôi lướt đi trong nhng con đường nh

Tôi lng nghe tiếng người dân đây đó

Tôi đã yêu các đô th Le Caire hoc Paris

Chúng rn ràng trong huyết mch tôi

Kết dính vào tht da tôi

Tôi không th nào không nhìn thy mình

V bn cht vn là:

Ph th.

 

 

QUÊ TÔI KHP CHN

 

 

Quê tôi khp chn

Trên mi min thế gii

Nó nm phía kia

Nó nm nơi khác.

Quê tôi khp chn

Giáp ranh vùng ph cn

nơi ch dng chân

trong tng khonh khc

trong vùng sinh sng

ti chn ng cư

cõi nào xa lc

Và ngay ti nơi đây.

 

 

QUÊ HƯƠNG TÌM THY

 

 

Tôi đã đánh mt quê hương

Vào mt ngày náo động

Vào mt ngày bun phin và nước mt.

 

Tôi tìm thy li quê hương

Và tôi đã thu nhn nó!

Để nó thêm màu m

Tôi đã cm nhiu cây

Trên nhng khoanh đất nh

Và nhng quãng rng thoáng

Tôi còn tô đim thêm

Vi rt nhiu hoa c

Và c mt chiếc h

Vi ngun nước du ngt.

Quê hương tìm thy li ri

Chng còn trú n thnh thơi đi v.

 

N NG

 

 

Cuc sng

Bí mt

n ng

Khó gii mã.

 

Thi gian

Gii hn

Cuc phiêu này ca làn hơi

Vào ch s ca đồng h cát.

 

Trên thân th khác nhau ca chúng ta

Trên khuôn mt đa dng ca chúng ta

Ta th hin nhc khúc nào

Ct truyn nào, cun sách nào đã m

V da tht c th ca chúng ta

T đó ta tìm ra ngun sáng?

 

Mi người đi dc theo

Dòng sông ca hin hình

Không mt ai tháp tùng

Bin khơi.

 

 

CHÂN TRI THÂN THIT

 

 

Xa nhng bến b inh i

Để lc mt chiếc neo

Bt khi giây buc.

 

Nghe theo tiếng gi

Ca chân tri thân thiết.

 

 

NT LNG CA BÀI HÁT

 

 

Cht đầy s sng

Lèn cht s chết

Hát ca

Đến tn khong không

Đến tn hp âm cui cùng

Mãi đến cui bài

Hát

Bài hát

Âm nhc không lp li

Lng thinh.

 

 

ĐỂ SNG LI

 

 

Nhng mt tri già nua ca chúng ta chết đi

Chúng chết đi để sng li đàng hoàng hơn.

 

Nhng tinh tú đầy dy cõi vô biên

T ch mt mùa hái gt.

 

Đến t nhng vùng đất không đo đếm hết được

Qua nhng bước chân

Qua nhng ngôn t

Qua nhng cái chết và nhng cuc đời.

 

Chúng ta din màn tn ti

Đổi ly cnh trí đang mãi đổi thay.

 

Nhng mt tri già nua ca chúng ta chết đi

Chúng chết đi để sng li đàng hoàng hơn.

 

 

MT TRI TRONG SUT

 

 

Ln lượt nhng chiếc cu nh chng li

Đầy du vết

Ta hãy đi ti cái chết này

Nơi mi th đều ti được.

 

Cuc sng chúng ta có nhng vết nt

Cuc sng chúng ta có nhng vòm lá.

 

Nhng mt tri trong sut

Khi tình yêu ny mm

Làm mi.

 

 

BNH VIN

 

 

Bên trong tường thành màu xanh

Ca gian phòng cui

Tiếng bước chân và li thm thì trn ln

Chung quanh khe h chiếc giường.

Bám vào ánh sáng l m ca tâm hn

Cưỡng li s ngp ln cui cùng

Mt thân th đang chng chi

Trong nhng tm vi chăn.

 

Nhng hình nh m o chp chn

Trên nhng vách tường nht nht.

 

Bến đỗ tiến sát gn.

 

 

EM BÉ ĐÃ CHT

 

 

C ngôi làng không sót li chiến sĩ nào

Ta vào khu súng đã nh c tràng đạn

                     để kết liu đời em bé

K thù run ry kinh hoàng ln dưới bc tường cũ

Mi th chung quanh đều sch s:

            bu tri bin c mùa h tươi cười hàng thông.

K thù

Đã ném ra xa

Qua bên kia nhng ngn đồi

Áo qun và vũ khí

Chuyn đời và lut l

Và nm khóc

Gn con sui dưới bóng mt gc cây cam.

Bên cnh thi th đứa tr con.

 

 

S LN TRN CA CÁC MÙA

 

 

Tôi tng yêu em

Trong cơn giông ca nha

Tôi đang yêu em

Trong bóng ti ca năm

Tôi tng yêu em

Trong khu vườn bình minh

Tôi đang yêu em

Lúc tháng ngày tàn t

Tôi tng yêu em

Trong vng dương hi h

Tôi đang yêu em

Trong bóng chiu bao dung

Tôi tng yêu em

Trong ánh chp li nói

Tôi đang yêu em

Trong ca ngõ ngôn t

Tôi tng yêu em

Trong cơn bc đồng mùa xuân

Tôi đang yêu em

Trong s ln trn ca các mùa

Tôi tng yêu em

Ngay trong lòng cuc sng

Tôi đang yêu em

Ti nơi cng thi gian.

 

 

HY VNG

 

 

Tôi th neo hy vng

Nơi ngun ci cuc đời

 

Đối mt vi bóng ti

Tôi dng nhng mng sáng

Cm lên nhng ngn đuc

Nơi ln ranh đêm đen.

 

Mng sáng vn soi rng

Ngn đuc vn lướt qua

Gia ti tăm và hoang sơ.

Mng sáng còn tái hin

Ngn đuc còn loé lên

Chng tàn li bao gi.

 

Tôi cm sâu hy vng

Trong đất mùn trái tim

Tôi thu nhn hy vng

Vi cái tính hung hăng.

 

 

KHONH KHC NÀY

 

 

Vi dòng máu có ngàn cánh chim

Tôi đã đi dc khp trn thế

Tôi nho cười đất sét

Tôi t b thi gian

Tôi biết chuyn trò vi người không quen.

 

Vi dòng máu sáng sc màu ban ngày

Tôi chp nhn cái chết và s ngây thơ ca nó

Tôi t b bóng đêm.

 

 

(Ngun: www.recoursaupoem.fr.   và   www. toutelapoesie.com)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Comments are closed.