Lời người dịch: Hoa Kỳ đang cố gắng tìm giải pháp ngoại giao để gỡ ngòi nổ xung đột quân sự giữa nước bạn đồng minh Do Thái và dân tộc Palestin lâu nay vẫn đấu tranh đòi độc lập. Trước tình hình rối loạn an ninh của Trung Đông cùng những manh động chi phái Hồi giáo cực đoan, Tel Aviv nên thận trọng tìm các nước cờ chính trị để tránh họa binh lửa thay vì kéo quân vào Gaza và bắn phá loạn xạ sát hại thường dân. Có lẽ khôn khéo nhất là ngồi lại bàn hội nghị với các thủ lãnh Palestin để cùng nhau phác thảo một phương án chung sống hòa bình lâu dài.
Thử hình dung một vùng đất bị chiếm đóng, bị cô lập với thế giới bên ngoài bằng một chính sách phong toả quân sự thường trực, trong đó thường dân là một đám người bị quản chế vừa bị tước đoạt cuộc sống bình thường. Những bài thơ cất lên từ vùng đất ấy hiển nhiên là các tiếng nói phản kháng và chiến đấu. Xin giới thiệu vài thi sĩ Palestine hôm nay qua vài bài thơ vừa cho thấy tính đấu tranh chính trị cao, vừa biểu hiện một thi pháp cụ thể gắn bó với những chi tiết đời thường, nhưng đều tạo được hiệu quả thẩm mỹ sâu lắng nhờ những hình tượng mở ra một không gian tư tưởng bất ngờ ở đoạn kết bài thơ.
Chân Phương
Najwan Darwish
Lông gà trên người
Không ai hiểu được như thế nào mớ chuồng gà lại biến thành
những khách sạn
Và như thế nào tôi lại rơi vào chốn đó để đấu với các chuồng gà
Và đi tìm những kẻ bị phi cảng bỏ vào cái mồm to hoát của nó
rồi nuốt gọn
Có lẽ tôi đã bị nó nuốt để khiến tôi phải đấu với mớ chuồng gà
Mang hình dạng những mái nhà, giường ngủ và phòng ốc.
Những cái chuồng bỏ trống trong đó rơi rớt lông vũ với áo quần
Những chuồng gà chẳng ai hiểu được bằng cách nào đã trở thành
những trại lao công và những đoàn tàu không bao giờ ngừng…
bằng cách nào chúng đã biến thành các khu chiếm đóng
………………….
Những chuồng gà trong đó không thấy một con gà
Nhưng thấy lông của chúng ta.
(Plumes d’humains, tr.125)
Nasser Rabah
Vắng mặt
Ngồi nơi quán cà phê nhà ga
Trong bộ com lê của gã,
Với số tuổi bốn mươi,
Không thắc mắc,
Chẳng lo âu,
Thiếu giấc ngủ vẫn hộ tống đám hành khách buổi chiều.
Có lẽ gã chú tâm đến các dấu hiệu của thời tiết lạnh
Chuyện trò cùng chiếc cốc rỗng
Lúc lắc đầu như muốn nói “Không” .
Nhưng ngồi điềm nhiên một cách tự tin
Và tàu đến tàu đi đúng hẹn,
Đám hành khách mang vác phiền não như hành lý
Tiếc nuối như tội lỗi
Họ lẫn trốn quãng sáng quá chói
Khi thì chạy về mấy cửa toa tàu,
Lúc lại chạy ra cổng nhà ga .
Còn gã, cứ thế mà ngồi,
Làm dấu với cái ghế bên kia
Góc quán,
Trong bộ com lê,
Với số tuổi bốn mươi.
Gã không tiễn biệt ai,
Cũng chẳng chờ chuyến tàu nào,
Nhưng gã hiểu trúng phóc
Vì sao các nhà ga lại được trang hoàng
Bằng một lô tượng đá.
(Absence, tr.183)
Mahmoud Abou Hashash
Quay về
Tôi đã quay bước trở về. Nhớ lại quả táo
Tôi chỉ ăn một nửa. Tôi hoảng kinh vì cái ý nghĩ
Chết còn để lại trái táo hằn dấu răng mình cắn cạp.
Mẹ tôi
Sẽ gào rên không thôi: “Trái táo
nó chưa ăn xong”. Bà sẽ đưa nửa quả táo kia ra
lắc hoài trước mặt những khách viếng tang
cho đến lúc nó rữa ra trong tay bà.
Trước khi đóng ập cánh cửa lúc trở ra,
Tôi ném nó vào thùng rác.
Bỏ mọi việc lại sau lưng .
Cùng những bài thơ viết được nửa chừng
(Retour, tr.61)
Zakaria Mohammed
Cây
Trên vùng đất gập ghềnh
Một thân cây nghĩ về mưa
Giống nó, một ngày kia tôi cũng dừng chân trên vùng đất gập ghềnh
Và nghĩ ngợi về các ánh chớp tháng mười một cùng tiếng sấm
Điều ấy xảy ra
trước khi
những lá thư thất lạc biệt tăm
và ý nghĩa bị bôi xóa
Bây giờ
Nón đội lên đầu
Bầu nước bên hông
Tôi đi qua bên cạnh nó và tự nhủ:
Lại thêm một gốc cây ngu ngốc đứng chờ mưa
(Arbre, tr. 181)
Jihad Hudayb
Bắc thang lên mỏm đá cao
Chiến tranh đã đóng lại các cửa nhà;
Người chết vẫn tiếp tục gõ.
Trút hơi thở cuối với họ là những khao khát
bị mấy tháp canh lường gạt
trong khi trên cát khô trái tim họ sủa như chó
Chiến tranh đã kết thúc
Nhưng những kẻ bước ra từ các tấm gương của nó
Lại nhìn thấy chiến tranh
Tiến từng bước lừa bịp về mớ mục tiêu
Trong gió bụi nổi trôi
(Échelle vers un rocher élevé, tr. 145)
Yousouf Abou Loz
Mi không còn quán nhận trên bãi biển
Sau khoảng thời gian nào đó,
Sau ba mươi tuổi,
Sau một chuyến đi xa
Sau nửa mùa trăng
Sau hai năm hoặc hai vợ,
Sau hai cốc rượu chẳng cụng với ai trong ngôi nhà cha mẹ.
Sau một tuổi đời vô nghĩa trải qua.
Sau mọi thua bại của bọn mình
Sau nỗi thất vọng về đường đời, về các bài thơ,
Về đám đàn bà kiên cường và mái ấm ước mơ.
Sau cuộc ra đi của những bạn thân về định mệnh…
Người thì tuẫn nạn,
Kẻ lập gia đình, đứa thì chìm trong tội lỗi.
Rồi tay đẹp mã nhất trong cả bọn
Biến mất để một mình tái chiếm Cordoba. *
Sau hòn đá này
Mi không còn quán nhậu trên bãi biển,
Để ngồi viết các bi khúc với tụng ca
Mi chẳng còn chốn lưu đày nào khác
Ngoài tổ quốc.
(Tu n’as plus de taverne sur la plage, tr. 83)
Walid Cheikh
Có lần tôi gặp em trên xe bus
Tôi nghiêm nghị lên xe bus, không mỉm cười với ai. Bất ngờ
em có thể bước lên .
Tôi phải sẵn sàng để thấy em ngay khoảnh khắc đầu tiên.
Biết đâu em sẽ đánh rơi xắc tay
lần này.
Người ta sẽ giúp em cẩn thận lượm nhặt các thứ,
Có thể trong xắc em có mảnh sa tanh,
Mấy cây kẹp cho mái tóc mượt mà, cặp kéo
để xén mấy lọn tóc đen dày,
Thỏi son môi màu hạt dẻ*, và biết đâu cuốn sách có thể
là tuyên ngôn đảng chép lại với một nét chữ hiển vi,
Hay là quyển tiểu thuyết với nhan đề phản ánh vị đắng cùng
Các ý nghĩa đa tạp của cuộc đời, chẳng hạn: Tình Yêu thời Dịch Tả!
Hoặc một danh sách em ghi các con số của người quen
nơi các thủ đô xa lắc xa lơ.
Quần em cũng màu nâu hạt dẻ*
Tất cả trên người em ít nhiều đều nâu,
Nói đúng ra, em giống mùa thu
Và tôi thích như vậy.
Hai năm rưỡi trước đây có lần tôi gặp em trên xe bus,
từ đó chẳng bao giờ còn gặp lại em.
*trong bản dịch tiếng Pháp là màu của trái marron hay chestnut, gần giống màu hạt dẻ.
(Je t’ai vue une fois dans le bus, tr.101)
Ayman Ghbariyeh
Kẻ lạ
Kẻ lạ sinh ra trong nhà tôi
Gã mặc quần áo tôi
Và ăn trước thức ăn của tôi.
Gã có hai bàn tay sạch
Cặp mắt khử trùng
Mồm miệng trắng
Như viên thuốc aspirin.
Ký ức gã, sợi thừng phơi đồ.
Gã đánh cắp mớ sơ mi tôi
Phóng chiếu bóng gã lên bờ vách thân thể tôi
Tôi quan sát trụi trần
Hai phần của mình bị cắt đôi:
Cặp môi tôi nhòe máu
Hai tròng mắt tôi chứa đầy chim thiên di
Tôi ghê sợ điều chúng tôi cùng ưa chuộng
Các loài hoa trên quê hương và những tác giả nước ngoài.
Gã khiếp tôi
Khi tôi bỏ mặc tách cà phê
Nguội lạnh
Trơ trụi.
Tôi đóng cửa
Để ngắm đóa hồng nhân tạo trong phòng ngủ của mình.
Gã khép lại trái tim
Để làm tôi đau khổ.
(L’ Étranger, tr.137)
Zouheir Abou Chayeb
Cầu nguyện
Đứng lên đi hỡi các ngọn đồi
Đứng lên cho cụm mây được bí mật trôi qua
Giữa bãi bờ của chúng ta
Cho mưa được nhìn thấy mặt nó soi trên cát
Đứng lên cho chúng ta có thể giúp linh hồn mình nhè nhẹ
Cất bay
Rồi rượt đuổi chúng cho đến tận
Gốc táo trên trời
Nơi xa xăm tận cùng quả đất,
Như mẹ già,
Những ngôi nhà buồn phiền ngóng đợi chúng ta
Chúng ta khiến linh hồn mình bay
Bên phía tây của từng con quạ
Và đuổi theo chúng
Đến tận gốc táo trên trời
Lúc ấy cả bọn gần xuýt bật khóc
Nhưng rồi chúng ta đã…
Nguôi quên.
(Prière , tr.47)
Ghada Chafi’i
Đến với mi ngày đơn độc
Đơn độc,
Đến với mi ngày đơn độc
Qua cửa sổ
Mi chỉ mở cho nó thấy
Sự im lặng của tủ áo
(ở đó còn mớ di thể của mi canh chừng
vũng máu đặc quánh trên nền gạch)
Mi chẳng màng đứng dậy đón mặt trời
Ngóng đợi mi suốt buổi sáng
Nơi ngưỡng cửa
Ngày bỏ đi sau đó
Ánh sáng của nó tỏa ra
Rồi nhạt mờ dần trong sương khói
Giống như đám bạn thân phai nhòa nơi bao lơn trái tim
Khi ngày cất tiếng gọi giữa các đường dây quấn quít cô đơn của nó.
Đơn độc
Mùa đông xa đã đến với mi
Để ném trên mi vài cụm mây
Dọn thay cho tấm chăn
Hoặc cái giường nghênh tiếp cơn run
Trong các tứ chi rời rã
Đơn độc
Qua cửa sổ đến với mi ngày đơn độc
Mà không nghe tiếng hát hay nhịp máu nào
Gào la trong gân mạch
Mà cận kề chẳng có một bàn tay thiếp ngủ đưa lên
Giữa trắng xóa mênh mông.
(Le jour est venu seul à toi, tr. 93)
Yousouf Abou Loz
Chuyện trò
Chúng tôi nói về các thứ cây mình trồng quanh các ngôi nhà
Về lũ trẻ con sẽ thụ sinh trong tương lai
Về mớ cờ phướn dựng trồng trên những triền xanh cỏ
Về các cuốn sách từng đọc hoặc loại nhạc để nghe về đêm
Cho cây cối chất đầy mọi giống chim trái đất
Đến thăm các căn phòng mình ở. Trong quán cà phê
Hai kẻ xa lạ tình cờ gặp nhau
Chúng tôi thật hạnh phúc
Với câu chuyện
Về những dự định to tát
Trên đầu không có vòm trời để ẩn nấp
Cũng chẳng có căn phòng
Làm chốn náu thân..
(Conversations, tr. 81)
Bashir Shalash
Lãng quên không có anh em
Lãng quên không có anh em để mà phách lối, chẳng có con cái để đưa ra chợ chơi.
Chúng tôi là anh em và con cái hiếu thảo của lãng quên. Chúng tôi cho nó nhiều hơn
những gì nó đòi hỏi và mở cửa nhà chúng tôi đón nó. Chúng tôi nhớ nhung khi nó vắng mặt và căm ghét nó nếu nó nấn ná quá lâu. Chúng tôi là mẹ cha và gia đình của nó; săn sóc nó lúc ốm đau, trông nom nó cho đến khi lành bệnh và nâng đỡ nó lúc nó chực ngã.
Nhưng một mình chúng tôi, với những bàn tay đói, những bàn tay ra dấu hiệu và trao tình thương, chúng tôi đập vào lồng ngực bị chẻ phân của mình khi ở giữa đường
chúng tôi không còn nhớ ra tên tuổi.
(L’oubli n’a pas de frères, tr.207)
______________________________________________________
Các bài thơ dưới đây được tuyển dịch từ bản dịch tiếng Pháp của Antoine Jockey; Le poème palestinien contemporain, Ed. Le Taillis Pré, Belgique, 2008. C.P
