(Rút từ facebook của La Khắc Hòa)
Có phải thế là già rồi không? Trong kho lưu trữ của mình có cuốn “Nghiên cứu văn học Nga thế kỉ XX – tên tuổi, trường phái, quan niệm”. Đó là tập kỉ yếu Hội thảo quốc tế diễn ra trong hai ngày, 26 & 27/10/2010, tại Moskva. kỉ yếu in năm 2012, do O.A. Kling và A.A. Kholikov Chủ biên. Sau “Lời mở đầu” là bài Đề dẫn của O.A. Kling với tiêu đề “Nghiên cứu văn học Nga thế kỉ XX như một hiện tượng văn hóa xã hội” (tr. 8 – 20). Đọc trang nào mình cũng thấy cảm động, xúc động nhất là đoạn “kết”:
“Sau cải tổ, bỗng chốc tất cả đều thay đổi. Cái thượng hạng, đang thống trị thành cái dở hơi; nền nghiên cứu văn học có sứ mệnh biến quan điểm tư tưởng của đảng thành văn hóa và luôn giữ vị thế chủ đạo bỗng bị xếp xó, tựa như không tồn tại. Trong khi đó, những gì từng bị oan uổng, do hoàn cảnh, chỉ giữ vị thế của cái ngoại biên, nay trở thành thượng hạng. Tương tự như trong thơ ca, có thể nói như thế về nền nghiên cứu văn học của những người gác cổng và đốt lò (vị thế trong đời sống từng được ý thức như thế): một trong những bằng chứng sáng chói là V.N. Shikin – người từng tốt nghiệp Khoa Báo chí, Đại học Tổng hợp Lômônôxôp, đồng tác giả với nhà lí luận văn học V.E. Khalizev, đến cuối đời đành làm một thầy tu.
Trong nghiên cứu văn học, không chỉ có sự thay đổi tương quan giữa “thước đo” và “thế giới bên ngoài”, mà còn thay đổi cả tương quan giữa trung tâm và ngoại biên. Nhiều trung tâm khoa học có uy tín quốc tế đã mọc lên trên cơ sở của những trường cao đẳng, đại học ở các thành phố tỉnh lẻ, nơi trước kia, thời xô-viết, nhiều nhà ngữ văn học (M.M. Bakhtin, B.O. Korman) đã bị đày tới đó. M. Bakhtin, người tưởng sẽ mãi mãi bị quên lãng trong thời xô-viết, người lúc nào cũng ngồi khiêm tốn và chủ yếu giữ im lặng trong những lần hiếm hoi về dự các hội thảo ở Moskva, hôm nay ung dung ngự trên đỉnh trời nghiên cứu văn học, ai ai cũng nhìn thấy rõ.
Diễn đạt theo cách mọi người đều biết, có thể nói: ở Nga, nghiên cứu văn học bao giờ cũng là một cái gì đó lớn hơn khoa học. Điều này có đúng với hiện tại và tương lai hay không? – Ấy là chuyện khác. Rồi thời gian sẽ trả lời”
(Tài liệu đã dẫn, tr. 20)
