Ph?m Th? Hoi
Ba m??i n?m ?? t??ng 9/11/1989-9/11/2019
Lc lm ??n xin xem h? s? c nhn t?i v?n kh? B? An ninh Qu?c gia CHDC ??c tr??c ?y (Stasi), ti khng ch?c ch?n l?m. Sinh vin Vi?t Nam ???c tuy?n ?i du h?c n??c ngoi th?i Chi?n tranh L?nh l ? qua b? l?c c?a ch? ?? m b?n thn h? ?a ph?n khng bi?t; ? t?y no t? t??ng; ? kh? trng ??o ??c; l?i s?ng trong mi tr??ng khp kn trong s?ch, trn c s? qun, d??i c h?i ?on; hng n?m ch?nh hu?n trong cc tr?i h; hng ngy t? ??ng ki?m sot l?n nhau trong t?ng chi ti?t sinh ho?t, qu?n o ??ng lo?t, th?n thi gi?ng nhau c?. V?i nh?ng ng??i ngo?i qu?c m?u m?c nh? v?y, m?t v? cc n??c x h?i ch? ngh?a anh em khng c vi?c g ph?i lm. Song ti bi?t tr??ng h?p mnh h?i khc. N?u khng th m?t ngy ma ?ng ??u n?m 1981, tr?i cn t?i thui, hai ch c?nh st ?ng ??c ? ch?ng ?p vo phng ti ? k tc x. H? khng g c?a. Ti?n th?ng t?i gi??ng ti n?m. R?i ?n pin, d ? b?t ?i?n. H?i ?m qua ti ? ?u. Ti xem ??ng h?, nh?n nh, cc ng c? h?i ci gi??ng ny l bi?t, lm ?n ?? ti ng? ti?p, m?i c 4 gi? sng. Cho ??n khi ti h?c xong r?i tr? v? n??c, h? khng ph thm gi?c ng? no c?a ti n?a, nh?ng m?t l?n duy nh?t ?y c th? l ch? d?u r?ng ? ?u ? trong 41 tri?u th? index v 111 km h? s? nguyn v?n, hay t nh?t trong 15.500 bao t?i h? s? ? x thnh gi?y v?n c?a V?n kh? Stasi c v?t tch c?a m?t sinh vin Vi?t Nam l ti, khi ?y ?ang theo h?c c?ng chnh ngnh l?u tr? v?n kh?, ngnh ???c ch? ?? ?y thc k ?c.
Su tu?n sau c th? phc ?p, xc nh?n ti c tn trong h? th?ng th? c?a Stasi, t?c c th? c h? s?, nh?ng k?t qu? th? no th c?n thm hai n?m l t nh?t. T? ngy m? kho ??u n?m 1992, c? ch?c tri?u c nhn v t? ch?c ? g?i ??n ?? ngh? xem h? s?, trong khi h?n m?t n?a s? ti li?u l?u tr? ? ? ch?a ???c x? l. Ni cch khc, m?i b vui lng x?p hng. Hai n?m tm thng sau, ti nh?n ???c b?n sao h? s? c?a mnh, ??n gi?n chuy?n pht qua b?u ?i?n, mi?n ph.
Ti bi?t ph?n ??i sinh vin c?a mnh ch? bm r?t h? vo b? m?t c?a cu?c s?ng th?t ? ??t n??c ny. M?c ti?n su nh?t l b? k tc x, khi ti ? ? ch? l ?? ??i ph v?i gi d?ch v? g?m n?ng n?u, c??ng b?c, ?e d?a v h?a h?n che ch? t? chnh m?t ng??i Vi?t cng l?p. Nh? gi?i tr? ph ro t?i ?ng Berlin, ti c?ng ?i chi?m nh c? b? hoang ? khu Prenzlauer Berg, n?m m?n rch, ??t bo s??i, hng h?c ?i tm m?t nh v? sinh d? dy bn ngoi v ng?i c?u thang c? ngy ch? ng??i quen cho vo t?m nh? m?t b?a. Th?c ra ti ch? t?n h??ng nh?ng hn h?nh c?a tu?i tr? mu?n v ???c c? h?i khm ph b?n thn. Khng ph?i l khm ph mi tr??ng, ti m?i ch? ch?p ch?n nh?n ra khng kh nh?y c?m ? khu ny ??u nh?ng n?m 80, n?i gi?i tr th?c v?n ngh? s? ??i l?p v m?t v? Stasi rnh r?p s?ng ci r?ng l??c. Lm sao khc ???c. Ti s? v? n??c, b? l?i t?t c?, su n?m bnh m ?en, nh?ng cu?c tnh, nh?ng t? t?p kn ?o c?a phong tro ha bnh trong gi?i ch?ng ??i, nh?ng b?ng nh?c t? ph??ng Ty chp v?i, nh?ng cu?n sch lu?n tay tr??c khi b? c?m, nh?ng ?m hippie qu?n b t? may thu?c t?u t? xn, v k? ni?m khng th? no qun v? bi h?c ??u tin trn gi?ng ???ng, Karl Marx, D?n lu?n, Ph phn tri?t h?c lu?t php c?a Hegel, m ti r t?ng t? v khng hi?u g h?t, ch? l?nh h?i thu?c lng tn gio l thu?c phi?n c?a nhn dn. Nh?ng t??ng ?y xu?t pht t? m?t b? c khc, thi ho Heinrich Heine.
R?i c c sinh vin ??c ??n ? cng, c?ng m?n rch, c?ng ch?y v? sinh hng h?c, t?m ? ?u th khng bi?t. Khi tr? l?i m?t n??c ??c ? th?ng nh?t, nghe b?n cng kha k? c ?y l m?t bo vin c?a Stasi, tim ti r?i b?p kh?i ng?c nh?ng nhanh chng rt v? v? tr. Lc chi?u t??ng chi?c phong b ?ng d?u c?a c? quan qu?n l h? s? m?t v? ?ng ??c c?ng th?, ti nh? tim n?m im, nh?ng khng tin s? ch?m ph?i m?t qu? bom h?n gi? qu b?t ng?. Cu?c ??i c?a bi?t bao ng??i ??c ? tan tnh b?i l??ng thu?c n? khui mu?n m 300.000 nhn vin chnh th?c v c?ng tc vin tnh nguy?n c?a Stasi k? l??ng thu th?p v kha kn b?n m??i n?m rng r. V? ch?ng b?ng t ti bi?t k? ch? ?i?m ?u ph?i ai l?, chnh l ng??i h?ng ?m ??u ?p tay g?i. K? t??ng ta ?y l?m chiu ?? t?i b?ng ch?t l?ng khi bi?t mnh ch? l qu? tr?ng th?i trong ti c?a nh?ng con th d? t?n h?n. Cha m? thnh n?i nh?c sau th?ng nh?t c?a con. Hng xm nhn nhau gh t?m; t ra khng ph?i th?ng cha l? ?t ? t?ng trn m bc v? h?u r?t hi?n ? t?ng d??i ? mi?t mi vi?t hng tr?m trang bo co g?i m?t v?. B?n b ??ng nghi?p ng ng?a, ?en tr?ng tr?n tr?i hi?n ra kinh hong, nh?t l trong gi?i v?n ngh? s? tr th?c. Ng??i thnh th?c pht ngn cho cc n?n nhn trong ? c chnh mnh, ti?c thay c?ng t?ng l th? ph?m, nh? nh v?n n?i ti?ng Christa Wolf, m?t danh Margarete. Nhn ti?n, ng Johannes Schellenberger, ng??i ? ?nh gi cao b?n d?ch Truy?n Ki?u sang ti?ng ??c c?a Irene v Franz Faber, khng ph?i l m?t nh ph bnh v?n h?c Th?y S? s?ng bn kia b?c mn s?t c?a th?i k chi?n tranh l?nh nh? ???c gi?i thi?u trong l?n ti b?n tc ph?m ny g?n ?y. ng t?ng l th? k H?i Nh v?n CHDC ??c, bin t?p vin c?a m?t s? nh xu?t b?n v ??ng th?i l m?t bo vin c?a Stasi, m?t danh Hannes. Nh?ng ng c?ng t?ng l m?t n?n nhn v?i 14 tu?n ng?i t. Trong b?ng bt m?t m c?a m?t nh n??c m?t v?, ai c?ng c th? tay ny l ?ao ph? x? chnh mnh, tay kia th?c dao vo k? khc.
Chuy?n c?a ti nh? nhng h?n nhi?u l?m. Trong ci ?m b? r?i ?n pin vo gi??ng, b?n trai ti khi ?y b? tr?n qua m?t l? th?ng th v? c?a b?c t??ng s?t. Ti ? gip, nh?ng s? l? b?ch n?u nh?n ? l m?t hnh vi chnh tr?. ? ??n thu?n l tnh yu v m?t cht g nh? s? v y b?n n?ng c?a tu?i tr?. Stasi khng t? ??ng vo cu?c, h? ???c m?t ??ng ch Hung no ? c?a pha Vi?t Nam yu c?u. T? ngy 26.1.1981 ??n ngy 08.11.1983, Phng X h?p tc v?i an ninh cc n??c x h?i ch? ngh?a lin k?t v?i Phng XX ph? trch an ninh b? my nh n??c, th? thao chuyn nghi?p, nh th?, v?n ha v gi?i ??i l?p c?a Stasi ? tc nghi?p m ti khng hay bi?t. H? b m?t ki?m tra th? t? v theo di gi? sinh ho?t; giao cho m?t n? sinh vin ??c cng k tc x nhi?m v? bo co m?t; bm ?ui m?t b?n chu Phi m?i l?n g?p ti l cha m?t Pink Floyd m?i; l?c phng tm ti li?u m c ng??i mch r?ng ti ? ?nh c?p t? Vi?n L?u tr? Qu?c gia khi ?i th?c t?p; v ??a m?t ng??i hon ton v can vo t?m ng?m, ch? v ng??i ph? n? l?ch duy?t ?y, gi? m?t ch?c khng nh? trong C?c L?u tr? Nh n??c v l v? ng gio s? ??u ngnh, thch tm v?i ti c gi kh?, ton nh?ng chuy?n ngoi chuyn mn nh?ng ??ng l?i khi ti ? qun s?ch ki?n th?c nghi?p v? c?a 5 n?m ?n sch. V ng?u nhin b l ng??i Do Thi. Ra sn bay ti?n, b gii vo tay ti m?t l? n??c hoa khng th? mua b?ng ti?n ?ng ??c, ti gii vo tay b b?c th? dn kn k? chuy?n ng??i b?n trai v??t t??ng. Phng tr??ng h?p x?u nh?t. Sau ny g?p l?i, b khc, b?o ? linh c?m.
Thi?t h?i c?a ti khng ?ng k?. Ti ch? b? t?ng c? kh?i ngnh khi v? n??c. T?m nhn xa c?a nh?ng ??ng ch Hung no ? v s? c?n m?n kht ti?ng c?a Stasi ? may m?n c?u k ?c c?a ch? ?? kh?i ?y thc vo ti. V may m?n c?a ti l ???c nh?n m?t s? ph?n khc. ??c ??n trang h? s? Stasi cu?i cng, ph?n ??i ? s?ng m khng bi?t c?a ti c?ng khp l?i, khng cn g m ?nh, khng gnh n?ng c?a nh?ng cu h?i b?t h?nh, khng c? on trch hay m?t n?i bu?n. Nh? tnh, so v?i v vn cu chuy?n khc.
Ch?ng h?n, chuy?n c?a m?t nh v?n l?ng danh.
? l m?t t? gi?y ?nh my ? vng ?? ngy 14.3.1950, bo co c?a ??n cng an Dejvice, Praha, s? h? s? 624/1950-II. N?i dung: Lc 16 gi? chi?u hm ?, sinh vin Milan Kundera, sinh ngy 1.4.1929 t?i Brno, tr t?i k tc x Kolonka, ? ??n ??n cng an khu v?c ny khai bo. R?ng hm nay, c sinh vin Iva Militk cng k tc x ng?u nhin g?p l?i m?t ng??i quen tn Miroslav Dvo??ek. Ng??i ny c g?i m?t chi?c va-li ? phng c, h?n bu?i t?i s? quay l?i. Cng an ?p ??n, khm ??, ng?i ch? v cng tay Dvo??ek khi anh xu?t hi?n ?ng h?n lc tm gi? t?i. Dvo??ek l m?t phi cng Ti?p ? tr?n sang Ty ??c sau v? ??ng C?ng s?n Ti?p ??o chnh thng Hai n?m 1948, h?t c?ng v th?ng tay thanh tr?ng cc ??ng khc ?ang chi?m ?a s? trong qu?c h?i. Anh nh?n nhi?m v? tr? v? Ti?p do thm v mc n?i t? ch?c cho l?c l??ng ??i khng c?a Ti?p ? n??c ngoi ???c M? h? tr?.
Dvo??ek b? k?t n 22 n?m t, t?i ?o ng?, gin ?i?p, ph?n b?i T? qu?c. Cho ??n cu?i ??i ? ch?n l?u vong t?i Th?y ?i?n, ng v?n ?inh ninh ng??i t? gic mnh l Iva Militk, c b?n ? k tc x. Gia ?nh Iva Militk l?i nghi ch?ng c, khi ?y l b?n trai, l k? ch? ?i?m. B?n thn b su?t ??i d?n v?t, tr??c khi ???c ch?ng ti?t l? r?ng hm ? ng ? ?em vi?c Miroslav Dvo??ek ??nh t tc ? Kolonka k? cho m?t ng??i b?n. ? l m?t sinh vin, m?t ??ng vin c?ng s?n nhi?t thnh, t?ng lm nh?ng bi th? ng?t ngy say ch? ?? m?i. Tn chng l Milan Kundera.
N?m m??i tm n?m sau, m?t nh bo thu?c Vi?n Nghin c?u cc Ch? ?? Ton tr? c?a Ti?p m?i tm ra cu chuy?n ?y v cng b? trn t? Respekt. Milan Kundera ? t? lu tr? thnh bi?u t??ng c?a l??ng tri ngh? thu?t ch?ng c??ng quy?n ton tr? c?ng s?n v s?ng l?u vong t?i Php. Hng lo?t nh v?n l?ng l?y th? gi?i ??ng ra bnh v?c ??ng nghi?p Ti?p n?i ti?ng c?a mnh. B?n thn Milan Kundera th kh?ng ??nh mnh ch?ng h? lin quan, ai ? ? m?o danh ng ?i ch? ?i?m. Ch?c ng??i ? ? c?m nh?m th? sinh vin c?a ng ?? xu?t trnh. M?i chuy?n ??u c th? x?y ra trong m?t ch? ?? b?t bng.
Khng nh? chng ta tin hay mong, l?ch s? ch?a bao gi? l m?t chu?i nh sng lin t?c c?a nh?ng s? th?t trong v?t. S? th?t duy nh?t hon h?o c?a cu chuy?n ny l nh?ng n?m t ?y c?a Dvo??ek. Cn l?i l nh?ng kho?ng t?i tr?u n?ng, trong khi ki?p nhn gian th nh? khn kham. V nh? tnh, nh? khng ch?u n?i, l k ?c, ? vng trong v?n kh?.
Tu?n bo Tr?, 7.11.2019
