Đỗ Quyên
Vừa mới tục bản, giữa làng báo chí Việt, một tập san triết học và tư tưởng mang tên TRIẾT, có trụ sở tại California sau 3×7=21 năm https://tapchitriet.com/ mới đăng tải lá thư tái ngộ độc giả bốn phương trời: http://vanviet.info/thu-ban-doc/triet-tap-san-triet-hoc-v-tu-tuong-so-5-tuc-ban/
*
Là một bạn đọc ngoại đạo (đọc triết 10, hiểu 1 chết liền; hiểu 1/3 là hên), tôi vẫn mê triết nói chung và TRIẾT nói riêng. Với ít nhất ba lý do:
1) Là một trong biết bao người Việt làm thơ tiếng Việt. Chỉ nội cái câu ngơ ngơ ngắn ngắn vậy mà đã "dính triết" tá lả: người Việt, vốn bị (và có lẽ đúng vậy) tiếng là thiếu tư duy logic lý tính; thơ, lãnh vực (nghe nói và có lẽ đúng vậy) còn khó hiểu và khó làm ngang ngửa với triết; tiếng Việt, vốn bị (và có lẽ đúng vậy) tiếng là không gần ngôn ngữ triết.
2) Ngành triết học trên kiềng ba chân (nghiên cứu, đào tạo, truyền thông – theo tiêu chuẩn phương Tây cả về hình thức khoa học, học thuật lẫn tinh thần tự do, khai phóng) ở Việt Nam xưa nay kể như chưa có được trọn vẹn, ngay cả trong thời Việt Nam Cộng Hòa 1954-1975. Thế nên, bất luận hay-dở đúng-sai trường-đoản, tập san TRIẾT vẫn đã và đang là một hướng tiên phong về truyền thông và nghiên cứu. Vấn đề chỉ còn là hiệu quả.
3) Cùng lý do 1 & 2, tôi may mắn chơi khá thâm tình với Nguyễn Hữu Liêm và Nguyễn Lê Tiến – những người tham gia chủ trương & thực hiện TRIẾT từ số đầu đến nay – nên cả nghĩ có cơ hiểu được "triết trình" của nhị vị trên nẻo đường mang tên TRIẾT đang là. (Để gia cố luận cứ, thêm thông tin phụ: Với học giả Như Hạnh, tôi cũng có dịp được tiếp chuyện tại tư gia văn hữu tiền bối Đinh Cường.)
Từ mấy tháng trước, sau thư thông báo TRIẾT sẽ tái sinh, tôi ngóng hàng tháng đợi hàng tuần mà lo lo cho hai người bạn hiền/già của mình liệu có tranh cái mộng mơ của cánh thi sĩ chúng tôi không. Nay đọc Thư Chủ nhiệm số 5, thêm khẳng định: Cùng ê kíp Ban biên tập, cặp đôi Hữu Liêm & Lê Tiến của tôi và của chúng ta không làm thơ! Họ làm triết qua TRIẾT.
*
Thổ lộ ngay & luôn các cảm nghĩ của riêng tôi sau khi coi tới coi lui lá thư trên:
1) Chắc hẳn nhiều bạn đọc, nhất là ở Việt Nam, cũng đang hóng coi trực tiếp các bài mới của số 5 sắp được dàn trình lên mạng.
2) Tạm hy vọng nội dung chính của số phục sinh với chín bài lớn là hài hòa, ổn thỏa về lượng cùng chất.
Đọc tóm lược, tôi nghĩ sẽ xơi (ói cũng cam lòng!) trước nhất các bài: Suy nghĩ về Triết (Như Hạnh Nguyễn Tự Cường); Giới thiệu Lý Đông A (Đoàn Viết Hoạt); Giới thiệu "Tractatus-Logico-Philosophicus” của Ludwig Wittgenstein (Nguyễn Hữu Liêm); Học Triết như thế nào (Dương Ngọc Dũng); Phê trình Triết lý Giáo dục Công cụ (Trần Văn Đoàn)... Và tin là trong "Và các bài khác…" sẽ có phần giới thiệu về một bộ sách cô đọng, phổ cập và hiếm hoi của làng sách triết & tư tưởng nhân loại, mới được ra mắt bản tiếng Việt ở Việt Nam về những nhà tư tưởng lớn (Adam Smith, Kant, Rousseau, Hegel, Sartre, Heidegger, Habermas, Nietzsche, Freud, v.v.) do Walther Ziegler biên soạn mà Nguyễn Lê Tiến – vị Giám đốc Điều hành & Kỹ thuật TRIẾT – tham dự trong nhóm dịch giả.
3) Cái này liệu quan trọng chăng: Tính phản biện ở Thư Chủ nhiệm khí là cao, bật ra nỗi xông xáo đáng có của TRIẾT. Tuy nhiên và thiển ý, đối tượng cần phản biện về lâu dài cũng như tức thời, dường như ai cũng thấy không/chưa nên là Triết-miền-Nam trước 75, càng không cần là Triết-Pháp hay Triết-Mỹ; mà phải là Triết-trong-nước. Đâu dễ làm được và chắc hẳn tập san TRIẾT chưa thể làm trong vài số đầu. Đã đành thế và hơn thế, Thư Chủ nhiệm số 5 lại "xuống xề" so với bài tương tự ở số ra mắt (trong đó từng điểm xuyết đôi ba câu mà đáng giá cho Triết-trong-nước). Tin là chỉ ở số khơi lửa mới kính nhi viễn chi Triết-trong-nước. Tin là TRIẾT phải tìm bằng được bài vở từ các tác giả đương đại của Việt Nam đương đại, như hoặc hơn các số 2-3-4.
4) Lá thư vén màn, tác giả Nguyễn Hữu Liêm đi vào các việc cụ tỷ mà buông lơi phong thế của một đoản thiên bút ký triết học như ở Lời Phi Lộ cho TRIẾT số ra mắt, tháng 10/1995. (Chuyện bây giờ mới kể: Qua biết bao lần dọn nhà, hai số báo được vị chủ trì trao tại lò tặng tận tay đều sống sót trong "thư viện bỏ túi" của tôi, tức là kịch bản xấu nhất đã không xảy ra: Phải dọc các trang Lời Phi Lộ đó ra để chỉ giữ lại chúng!).
Ở bài tái ngộ độc giả, anh Chủ nhiệm thân quý đã chì chiết "đám giặc già lăng nhăng thơ phú” (xài đỡ chữ của Nguyễn Huy Thiệp). Ôkê con gà đen. Cần thiết đấy, tuy hơi dề dà và không minh triết cho lắm. Tin là coi xong bài của hai tác giả khả tín và thẩm quyền là Như Hạnh và Dương Ngọc Dũng, chúng tôi sẽ hiểu vì sao mình đáng đòn.
Lại liều bút thêm một ý: Tình trạng chuyên ngành triết học từng bị "thi ca hóa, văn chương hóa, cường điệu hóa"* bởi các tác gia triết học chủ chốt ở miền Nam trước 1975, ngay cả đã tạo ra "một văn hóa mang bệnh lý biến triết học thành văn chương và thi ca mơ hồ, muốn vẽ ma vô hình bằng hình thức nào cũng được xem là siêu việt"; "biến cả mấy thế hệ trở nên văn sĩ, thi sĩ, nhà bí truyền, viết lách vu vơ", v.v. và v.v. – đã đành thế và hơn thế thì đó – cũng chỉ nên là con tôm cái bống, nếu coi các đề tài triết học & tư tưởng Việt (và thế giới) là những mớ cá tươi giãy trên chiếc thớt TRIẾT… đáng yêu.
5) Muốn được góp "một tràng pháo tay" cho cả đoạn áp chót có câu "mong mỏi và kỳ vọng rằng, cho một tương lai gần, TRIẾT sẽ được trở thành một cơ sở chuyên môn cho một phân khoa Triết học ở một đại học uy tín ở Việt Nam."*
*
Coi kìa, Chủ nhiệm Liêm & Giám đốc Tiến cùng Ban biên tập đã lại leo lên ngựa TRIẾT và đang vung tay quất roi TRIẾT…
Con ngựa tiên phong.
Chiếc roi tiên phong.
Vancouver – 12/7/2021
————-
* Các câu in nghiêng trong ngoặc kép là trích từ Thư Chủ nhiệm số 5 và trao đổi riêng của Nguyễn Hữu Liêm.
