Huỳnh Duy Lộc
Nhạc sĩ Phạm Duy đã kể về những sáng tác mà ông gọi là “những bài hát siêu hình”: “Giữa bài tình khúc đầu tiên của tôi – “Cô Hái Mơ”, soạn năm 1942 tới bài tình khúc cuối cùng – “Chỉ Chừng Đó Thôi” soạn năm 1974, có nhiều bài… Trong cuộc đời rất dài và rất sống động của một ca nhân, thỉnh thoảng những băn khoăn siêu hình cứ lảng vảng len vào nhạc tôi một cách vô hại. Thế rồi dù nhạc tôi rất chú trọng tới sự phản ánh cuộc đời trước mặt bằng những bài ca hiện thực, nhưng những bài hát siêu hình cứ thỉnh thoảng lại được thốt ra như “Lữ Hành”, “Dạ Lai Hương”, “Xuân Ca”, “Xuân Hành”, “Dạ Hành”, “Một Bàn Tay”, “Những Bàn Chân”, “Mộng Du”, “Nhạc Tuổi Vàng”, “Chiều Về Trên Sông”, “Đường Chiều Lá Rụng”, “Nước Mắt Rơi”, “Tạ Ơn Đời”, “Những gì sẽ đem theo về cõi chết”…”
Phạm Duy kể về thời điểm sáng tác ca khúc “Những gì sẽ đem theo về cõi chết”: “Nói về cái già, tôi có một bài hát cho tuổi 60, soạn từ đầu thập niên 1960 và được in trong nhạc tập ‘Hát vào đời’. Bài này mang tên ‘Nhạc Tuổi Vàng’, lúc đó chỉ muốn là sự tiếp diễn của bài ‘Nhạc Tuổi Xanh’:
Tuổi vàng như bông lúa thơm tho ngày mùa
Trên cánh đồng chiều tà
Nhờ gió thu đưa về quá khứ
Nhớ xuân xa, khi còn tơ
Tuổi vàng như hoa lá nguy nga đầu cành
Thương xuống hạt mầm lành
Chờ mai nghiêng mình gieo sức sống
Mớm tương lai cho hòa bình…
Bài hát tiếp tục nói về: giờ này, hoàng hôn đã xuống, và là giờ bao ước muốn, như lúa hoa mang tình thương. Chúng ta đã đem máu xương nuôi tuổi xanh thì bây giờ vào tuổi già, chúng ta đem ái ân nuôi tuổi lành…
… Vạn nghìn đời xưa chia cắt
Đổi thành một đêm nối thắt
Chúng mình xây đắp yêu đương…
Cuối cùng:
Tuổi vàng đã chói lói khi bao người đời
Chung sức để thành Trời
Để lúa lên ngôi miền băng giá
Với bông hoa, trên sa mạc xa…
Tuổi vàng đưa ta thoát ra ngoài thế giới
Về mặt trăng đất mới
Lúa ngô chen chúc nhau bên chị Hằng Nga
Thành tình thắm, nuôi Cuội già…
Đã có một bài hát về tuổi già rồi, tôi có luôn một bài hát về cái chết với nhan đề “Những gì sẽ đem theo về cõi chết”. Bài này soạn ra sau giai đoạn tâm ca:
Rồi mai đây tôi sẽ chết
Trên đường về nơi cõi hết,
Tôi sẽ đem theo với tôi những gì đây?
Rồi mai đây tôi hoá kiếp
Trong lòng còn bao luyến tiếc
Tôi sẽ đem theo với tôi những gì đây?
Tôi không đem theo với tôi được tiền tài hay danh vọng, được gái đẹp hay rượu nồng, được lầu vàng hay gác tía, được mộng giầu sang phú quý… thì tôi xin đem theo với tôi một nụ cười không nghi ngại và đôi mắt đẹp ngời của trẻ thơ:
Em giương to đôi mắt, soi vào cuộc đời đang bước tới
Tương lai vui hay tối thui cũng là nhờ anh lớn thôi!
Tôi không đem theo với tôi được quyền hành trong giai đoạn, được giới hạn tiếng anh hùng, được tượng đồng, bia đá thì tôi xin đem theo với tôi một cuộc tình không quen thuộc của một đôi uyên ương, xin mến thương không khó nhọc hay ngượng ngùng, trong đêm thâu ôm ấp nhau bên cột đèn hay khóm trúc, không ai ngăn hay lấy cung vì phạm thuần phong mỹ tục. Kết luận: tôi không đem theo với tôi được tất cả thì xin để lại cho thế giới một vài điều tôi công nhận như số phận sinh làm người và cái quên của một người sẽ tái duyên…
… Rồi mai đây tôi sẽ chết
Trên đường về nơi cõi hết
Tôi sẽ không đem với tôi những gì đâu
Rồi mai đây tôi hoá kiếp
Trong lòng còn bao hối tiếc
Tôi sẽ không đem theo với tôi những gì đâu…
(Hồi ký Phạm Duy tập 3, chương 23)
Rồi một buổi sớm mai hay một đêm khuya thanh vắng không còn xa nữa, dù không hẹn trước, cái chết sẽ đón chờ anh để đưa anh vào chuyến du hành cuối cùng của đời người. Trên đường về cõi hết ấy, anh chẳng mang theo được bao nhiêu thứ anh đã có được ở trần gian này và có thể lòng anh sẽ còn nhiều tiếc nuối vì vẫn còn biết bao điều anh chưa đạt được, nhưng giây phút chuyển kiếp đã đến gần:
“Rồi mai đây tôi sẽ chết
Trên đường về nơi cõi hết,
Tôi sẽ đem theo với tôi những gì đây?
Rồi mai đây tôi hóa kiếp
Trong lòng còn bao luyến tiếc…”
Anh phải bỏ lại trần gian biết bao điều mà anh cũng như mọi người đã khao khát và khổ công tìm kiếm suốt cả một đời người như tiền tài, danh vọng, gái đẹp, rượu nồng, lầu son, gác tía của giấc mộng phú quý:
“Tôi không đem với tôi được tiền tài hay danh vọng,
Tôi không đem theo với tôi được gái đẹp hay ruợu nồng
Tôi không đem theo với tôi được lầu vàng hay gác tía,
Tôi không đem theo với tôi được mộng giàu sang phú quý…”
Quyền lực mà người đời nhiều khi phải giết nhau để giành lấy hay những vinh nhục của một đời người thể hiện qua tượng đồng, bia đá cũng chỉ là những điều tạm bợ như mọi thứ ở trần gian này:
“Tôi không đem theo với tôi được quyền hành trong giai đoạn,
Tôi không đem theo với tôi được giới hạn tiếng anh hùng,
Tôi không đem theo với tôi được tượng đồng bia đá trắng,
Tôi không đem theo với tôi được tuổi vàng trong cõi sống…”
Tất cả những gì còn lại với anh chỉ là nụ cười rạng rỡ của những người anh đã gặp và ánh mắt rạng ngời của trẻ thơ nhìn về tương lai đang rộng mở:
“Tôi xin đem theo với tôi một nụ cười không nghi ngại,
Tôi xin đem theo với tôi đôi mắt trẻ thơ đẹp ngời,
Em giương to đôi mắt, soi vào cuộc đời đang bước tới…”
Ký ức về tình yêu sẽ không phải là ký ức về những cuộc tình đầy đau đớn hay những mối ràng buộc đầy chán chường mà là một cuộc tình không quen thuộc giống như tình cảm thắm thiết của đôi tình nhân biết rằng giây phút yêu đương sẽ không tồn tại mãi mãi:
“Tôi xin đem theo với tôi một cuộc tình không quen thuộc,
Đôi uyên ương xin mến thương không khó nhọc hay ngượng ngùng!
Trong đêm thâu ôm ấp nhau bên cột đèn hay khóm trúc
Không ai ngăn hay lấy cung vì phạm thuần phong mỹ tục…”
Buồn vui theo anh trên đường về cõi hết sẽ chẳng còn lại bao nhiêu và những điều ít ỏi anh còn để lại là nhận thức tối hậu của một đời người và mối thương cảm dành cho những người sắp sửa đầu thai làm người như anh:
“Tôi không đem theo với tôi được cả buồn vui mấy nỗi
Tôi không đem theo với tôi và để lại cho thế giới,
Tôi xin dâng cho thế gian một vài điều tôi công nhận
Tôi xin dâng cho thế gian, ôi số phận sinh làm người!
Thương cho em chưa thoát thai trong cuộc đời chưa hết chuyến,
Tôi xin dâng cho cái quên của một người sẽ tái duyên“.
Ca khúc “Những gì sẽ đem theo về cõi chết” với giọng ca Thái Thanh thu âm trước năm 1975:
Năm 1996, nữ ca sĩ Khánh Ly đã song ca với nhạc sĩ Phạm Duy ca khúc này trong album “50 năm đời vẫn hát” khi bước vào tuổi 50:
Ca khúc “Những gì sẽ đem theo về cõi chết” với giọng ca Duy Quang:
Ca khúc “Những gì sẽ đem theo về cõi chết” với giọng ca Mai Khôi:
Nhạc phẩm “Những gì sẽ đem theo về cõi chết”
Nhạc sĩ Phạm Duy