Tuấn Khanh
Đêm 19 tháng 11 năm 2025 thật khó quên. Không biết có bao nhiêu người trên đất nước này nhắn tin kêu cứu và bao nhiêu người đáp lời lo âu. Thật kinh hoàng, trong đêm đen, những tiếng khóc và cầu xin được cứu mạng xuất hiện vô số trên các trang mạng. Vượt qua mọi thứ, là sự tuyệt vọng của người muốn hành động nhưng lại không thể làm gì. Người dân Phú Yên, Khánh Hòa, Đức Trọng… cất tiếng kêu trong vô vọng, như chỉ để đánh dấu mình còn sống. Tất cả, đêm đen và tiếng gầm thét của dòng nước lũ nhấn chìm mọi thứ.
Thôi thì do thiên tai, thôi thì do biến đổi khí hậu… nhưng có điều bất di bất dịch là các hồ thủy điện vẫn đồng loạt xả lũ. Thú nhận với VNExpress, công ty TNHH MTV Vận hành hệ thống điện và thị trường điện quốc gia (Bộ Công Thương), nói có 86/122 hồ thủy điện trên cả nước đã cùng xả, gồm 27 hồ ở miền Bắc, 44 hồ miền Trung và 15 hồ miền Nam. Sau mưa lớn và dai dẳng, đất no nước và nhũn, lũ xả đồng loạt dẫn đến ngập lụt và sạt lở khắp mọi miền.
Điều lạ là mươi tiếng đồng hồ đầu tiên, khi đại họa xảy ra khắp miền Trung đến miền Nam, vẫn xuất hiện những ngôn luận nhoay nhoáy là không phải do thủy điện, và nếu buộc phải nhận là lỗi do thủy điện, thì lại trơ tráo là “lỗi không tại ai”, và mọi thứ xả lũ “đúng quy trình”.
Giữa nước mắt, xác người chết, vô số của cải trôi tuột vào hư không của hàng trăm ngàn đồng bào, ai lại vô tâm, vô dân tộc tính đến mức có thể nói tránh, nói giảm như vậy?
Đồng bào, hai chữ này vang lên giữa đại nạn, mới thấy người dân Việt đóng vai chính trong việc đỡ đần nhau. Trong một video, vài người đàn ông, chèo thuyền thúng đi qua những dãy nhà mà nước đã chạm nóc. Tiếng kêu thảng thốt dội lại giữa làn nước mênh mông và những căn nhà hoang lạnh “Có ai không, có ai còn trong nhà không”. Rồi cũng có một tiếng kêu yếu ớt phát ra từ một mái nhà, vài người còn kẹt lại. Họ được đưa ra ngoài, run rẩy leo lên thuyền thúng. “Đi đi, bỏ lại đi rồi từ từ tính sau”, giọng nói trong video khuyên.
Mỗi năm, hàng trăm ngàn người Việt trải qua nguy khốn không khác gì lúc này, Họ cũng đã phải bỏ đi, không giữ lại được gì. Và rồi cũng đành phải quay lại mảnh đất đó, tiếp tục dựng lại từ đầu với hai bàn tay trắng. Nhưng các hồ thủy điện vẫn núp sau những mệnh lệnh vô tri “xả lũ đúng quy trình”, như một vòng lặp quái gở lại tiếp tục cướp đi tất cả của cải, kể cả sinh mạng con người. Cứ mỗi năm, dựng lại là niềm hy vọng. Rồi mỗi năm, mất mát là những con số vô hồn gióng lên như chuông nguyện hồn người sống.
Lúc này, những người xông vào làn mưa, lội qua những con nước dữ được nhìn thấy đa số là những nhóm, đoàn cứu hộ tự phát của địa phương. Chỉ có quen thuộc với khu vực mới có thể định vị nhanh được cây cột điện, mấy nóc nhà… là ở đâu, để họ ghé qua quăng mấy chai nước, hai ba ổ bánh mì. Đội cứu hộ của chính quyền, nếu có hoạt động cũng sẽ không dễ tiếp cận người bị nạn, hiệu quả và nhanh như dân địa phương.
Người bị nạn khóc trên điện thoại “gọi cứu hộ mà chẳng thấy đâu”, vừa post trên tiktok thì bị những comment như đợi sẵn, nhảy vào mắng xối xả “bịa đặt gây hoang mang”, “ba que lợi dụng chống phá”… Cũng may có người còn nói thật như ông Lê Văn Thìn, bí thư phường Đông Hòa, nhìn nhận trên báo Tuổi Trẻ “ngập sâu trong nước, không thể tiếp cận ở nhiều vị trí, dù biết có người cầu cứu.”
Cũng có người đã thôi cất lời cầu cứu, như một chiếc thuyền cứu hộ vớt được xác một bà cụ đã lạnh, trôi trên đường Trần Phú (Tuy Hòa). Họ để bà nằm trên thuyền rồi đưa lên facebook, nhờ ai nhận ra bà ở gia đình nào thì báo nhận xác về. Không biết hôm nay đã có ai đưa cụ về chưa. Trên trang, người đăng tin, viết mà nghe ngậm ngùi “Mong cụ và nhiều người ra đi thanh thản, không còn lo chết chóc, xả lũ.”
Xót tình đồng bào, nhiều chuyến xe cứu trợ xông thẳng trong đêm từ miền Nam ra Nha Trang, Phú Yên… có chuyến vì nước ngập, không quen đường khiến xe chìm trong nước. Rầm rập các nhóm cứu trợ tự phát xuất hiện trên các trang facebook gọi nhau không ngừng để hướng dẫn cách đi, cách đến, cũng như cách nhận hàng, để chuyển giúp. Mọi thứ nhanh hơn cả những tuyên bố trích ngân sách cứu trợ hay lực lượng của chính quyền khởi động giúp dân.
“Không có ai đói, không có ai chết”… những loại ngôn luận như vậy vẫn xuất hiện trên các trang facebook, với lý luận rằng nói như vậy sẽ để cho tụi “phản động lợi dụng”. Cũng may là cuối cùng thì báo Nhân Dân (22 tháng 11) cũng đưa con số tổng kết tạm là có 68 người chết và mất tích, còn các báo khác tổng kết có hơn 100 ngàn đất nông nghiệp bị hủy hoại, hơn 3,2 triệu trâu bò chết. Nhờ trời, qua hoạn nạn, mới thấy nỗi đau, cái chết của thường dân luôn có giá rẻ, thấp hơn khẩu hiệu “phản động lợi dụng”.
Đêm giữa tiếng nước réo hung dữ, những người ở Sài Gòn, Pleiku, Huế… vô can, nhưng đứng ngồi không yên. Họ như cùng với những nạn nhân cách đó hàng trăm cây số, cùng ở trong những con thác đổ, day dứt, khoắc khoải. Những câu bình luận “thương quá”, “nam mô a di đà Phật”… hiện đầy các trang mạng có lời cầu cứu. Mọi thứ xa xôi nhưng xót xa, làm dậy tình người, không khác gì những người vượt rào, liều chạy ném thực phẩm vào những ngõ hẻm giăng chằng chịt kẽm gai mùa covid.
Nói với những người bị nạn, mất nhà mất của trong năm nay, ông Chính Thủ tướng nhấn mạnh “nhân đây ta tái định cư luôn. Mình cũng không ở cái nơi nguy hiểm nữa” và “mất nhà thì xây lại nhà – nhà nước hỗ trợ chuyện này”. Thật tuyệt vời, nhưng khi nào? Nếu có, ngôi nhà mới cũng vẫn sẽ chông chênh mỗi năm chờ mưa bão, và những trận xả lũ kinh hoàng vẫn ập về hạ lưu, như trò chơi mèo bắt chuột tàn nhẫn nhất không có điểm dừng. Và mỗi năm giọng điệu “không để bị lợi dụng chống phá” vẫn ngày càng cất cao hơn, như bài ca kiên định trên những xác người.
Và chỉ còn lại chúng ta, những người Việt Nam đang chịu đựng lũ cuốn như thác đổ, và những người ngoài tầm với chỉ còn biết xót xa, như đang ở cùng thác đổ.