Nguy?n Du – Truy?n Ki?u và khát v?ng hòa bình

Ph?m Quang �i

1. H�a b�nh l� kh�t v?ng c?a nh�n lo?i t? bao ??i nay. Chi?n tranh, d� l� th? chi?n tranh n�o th� c?ng l� m?t s? ki?n b?t th??ng c?a c?a cu?c s?ng x� h?i m� kh�ng m?t ng??i d�n n�o mong mu?n. V� chi?n tranh bao gi? c?ng ??a t?i c?nh t??ng s�t ph?t, ?? n�t, ch?t ch�c kinh ho�ng. Trong chi?n tranh, con ng??i lu�n s?ng trong tr?ng th�i kh? ?au, m?t m�t, b?t an t? ngo?i c?nh ??n n?i t�m. C� th? n�i, trong c�c th? tai h?a mang ??n ??i b?t h?nh cho con ng??i th� chi?n tranh th?c s? l� m?t th?m h?a g�y ?au kh? cho x� h?i con ng??i m?t c�ch r?ng l?n, s�u s?c v� l�u d�i nh?t. Nh�n lo?i t? khi h�nh th�nh x� h?i th? t?c, s?c t?c, d�n t?c, qu?c gia ??n nay ?� tr?i qua bi?t bao nhi�u l� cu?c chi?n tranh l?n nh? kh�c nhau. T? c�c cu?c chi?n huynh ?? t??ng t�n c?a c�c th? l?c, phe ph�i trong n?i b? m?t c?ng ??ng cho ??n c�c cu?c chi?n tranh c?a c�c d�n t?c, qu?c gia nh?m tranh ch?p quy?n l?i. L?ch s? nh�n lo?i hi?n ??i ? th? k? XX ?� x?y ra hai cu?c chi?n tranh th? gi?i s�t h?i h�ng tr?m tri?u m?ng ng??i, g�y ra ?�i ngh�o, d?ch b?nh k�o d�i. C� nh?ng cu?c chi?n ng?n th� t�nh b?ng th�ng, b?ng n?m; c� nh?ng cu?c chi?n d�i t?i h�ng ch?c, h�ng tr?m n?m. K? th?ng tr?n hay ng??i thua tr?n, t?t c?, ??u ch?u thi?t th�i, ?au kh?. V� t?ng l?p ch?u ?au kh? nhi?u nh?t kh�ng ph?i ai kh�c m� l� nh�n d�n lao ??ng. K?t th�c m?t cu?c chi?n tranh bao gi? c?ng l� nh?ng h�nh ??ng v� h�a b�nh c?a gi?i c?m quy?n nh? th??ng l??ng, ngo?i giao, b?i th??ng chi?n ph�, x�y d?ng l?i h? t?ng v?t ch?t x� h?i, c?p ph�t c�c ch? ?? cho nh?ng ng??i tr?c ti?p tham chi?n b? th??ng vong, ?n ??nh cu?c s?ng c?a ng??i d�n.

V� th?, v�o giai ?o?n cu?i Th? chi?n th? II, v?i m?c ?�ch ng?n ch?n c�c cu?c xung ??t quy m� to�n c?u trong t??ng lai, m?t t? ch?c li�n ch�nh ph? c?a 50 qu?c gia ???c th�nh l?p g?i l� Li�n Hi?p Qu?c. T? ch?c n�y c� nhi?m v? duy tr� h�a b�nh v� an ninh qu?c t?, th�c ??y quan h? h?u ngh? gi?a c�c qu?c gia, th?c hi?n s? h?p t�c qu?c t?, l�m trung t�m ?i?u h�a c�c n? l?c qu?c t? v� c�c m?c ti�u chung. Tuy m?c ?? hi?u qu? nhi?u �t kh�c nhau v� t�y thu?c v�o t?ng giai ?o?n, nh?ng t? ?� ??n nay, v? c? b?n, Li�n Hi?p Qu?c ?� ch?ng t? l� m?t l?c l??ng quan tr?ng cho h�a b�nh v� ph�t tri?n con ng??i c?a nh�n lo?i. Ng�y nay, tr�n th? gi?i, ?� c� 193 qu?c gia ???c k?t n?p v�o t? ch?c n�y. S? ra ??i c?a Li�n Hi?p Qu?c c�ng v?i s? n? l?c ho?t ??ng tr�n nhi?u ph??ng di?n c?a n� cho th?y t?m kh�t v?ng h�a b�nh c?a nh�n lo?i cao c?, c?p thi?t ??n nh??ng n�o.

2. L?ch s? h?n 2000 n?m ???c ghi ch�p c?a n??c ta c� kh�ng �t trang bi tr�ng, th?m ??m m�u v� n??c m?t v� c�c cu?c chi?n ch?ng ngo?i x�m v� n?i chi?n. ?� l� c�c cu?c chi?n tranh ch?ng l?i s? x�m l??c c?a c�c th? l?c phong ki?n ph??ng B?c nh? T?n, H�n, T�y, ???ng, T?ng, Nguy�n, Minh, Thanh; c�c ?? qu?c t? b?n nh? Ph�p, Nh?t, M?; c�c cu?c chi?n tranh bi�n gi?i T�y-Nam, bi�n gi?i ph�a B?c. D�n t?c ta, nh�n d�n ta ?� ph?i nhi?u n?m ?? m�u ?? gi�nh ??c l?p, h�a b�nh.

2.1. Th?i Nguy?n Du (1765-1820) s?ng l� m?t giai ?o?n ??t n??c v� c�ng ??ng lo?n, nh�n d�n r�n xi?t trong chi?n tranh. Cu?c n?i chi?n L�-M?c (1533-1677) k�o d�i 144 n?m. Trong l�c cu?c chi?n n�y ch?a k?t th�c, th� n?m 1627 l?i n? ra cu?c n?i chi?n th? hai, Tr?nh-Nguy?n ph�n tranh, chia ?�i ??t n??c, v?i 8 l?n ??i chi?n v� k?t th�c v�o n?m 1775. Nh? v?y, v?i hai cu?c n?i chi?n n�y th� m�u x??ng ng??i Vi?t ?� ph?i ?? trong m?t th?i gian d�i kh?ng khi?p l� 292 n?m. ?� l� ch?a k? c�c cu?c kh?i ngh?a n�ng d�n ? ?�ng Ngo�i nh? c�c cu?c kh?i ngh?a c?a Ho�ng C�ng Ch?t, Nguy?n Tuy?n – Nguy?n C?, Nguy?n Danh Ph??ng, Nguy?n H?u C?u,� ch?ng l?i tri?u ?�nh phong ki?n L�-Tr?nh. C� nh?ng cu?c kh?i ngh?a k�o d�i 30 n?m nh? cu?c kh?i ngh?a c?a Ho�ng C�ng Ch?t (1739-1769), k�o d�i 10 n?m nh? cu?c kh?i ngh?a c?a Nguy?n Danh Ph??ng (1740-1750), Nguy?n H?u C?u (1741-1751),� Nh�n chung, trong v�ng g?n 300 n?m n?i chi?n ?�, kho?ng kh?c h�a b�nh m� ng??i d�n ???c h??ng r?t �t ?i. Ch?a h?t, sau n?m 1775, l� cu?c chi?n c?a nh� T�y S?n v?i ch�a Tr?nh ?�ng Ngo�i v� t�n d? ch�a Nguy?n ?�ng Trong, chi?n tranh ch?ng s? x�m l??c c?a nh� Thanh ? ph�a B?c v� ch?ng s? can thi?p c?a c�c th? l?c phong ki?n Xi�m La, th?c d�n ph??ng T�y ? ph�a Nam k�o d�i 27 n?m (1775-1802).

Trong kho?ng th?i gian n?i chi?n d�i d?ng d?c ?�, d�ng h? c?a Nguy?n Du b? cu?n v�o v�ng xo�y chi?n tranh m?t c�ch m�nh li?t; nhi?u gia ?�nh tan n�t, nhi?u nh�n v?t b? tru di?t. Tr?c ti?p ho?c gi�n ti?p ch?u ?nh h??ng c?a nh?ng cu?c �b? d�u� ?�, Nguy?n Du ?� ?i t? th?t v?ng n�y ??n th?t v?ng kh�c. Th?m ch�, c� l�c �ng ch�n n?n, tuy?t v?ng ??n m?c g?n nh? kh�ng bi?t tin v�o c�i g� n?a:

C? kim v? ki?n thi�n ni�n qu?c,

H�nh th? kh�ng l?u b�ch chi?n thanh

(X?a nay ch?a th?y tri?u ??i n�o ??ng v?ng ng�n n?m.

N?i ?�y ch? c�n l?i c�i ti?ng ?� tr?i qua tr?m tr?n ?�nh.)

V? Ho�ng doanh (Qu�n doanh V? Ho�ng)

C�i c? nghi?p �thi�n ni�n qu?c� ?� do ngh?a qu�n Lam S?n �n?m gai n?m m?t� 10 n?m tr?i d?ng n�n v� b?c minh qu�n L� Th�nh T�ng t?ng hy v?ng trong b�i th? Minh l??ng (Vua s�ng, t�i hi?n) r?ng n� s? l�: �B�t b�ch C? Chu l?c tr? b�nh� (Vui h??ng tr? b�nh nh? nh� Chu d�i t�m tr?m n?m).Tuy nh� H?u L� k�o d�i ???c 362 n?m (1427-1789) nh?ng th?i gian th?c s? �l?c tr? b�nh� c?ng ch? ???c trong ngo�i 50 n?m v� ch? y?u l� d??i th?i L� Th�nh T�ng tr? v� (1460-1497).

Trong c�i th?i bu?i r?i lo?n, nhi?u nh??ng ?�, Nguy?n Du th?y m�nh qu� b?t l?c v� ?au bu?n t?t ??:

Tr�ng s? b?ch ??u, bi h??ng thi�n,

H�ng t�m, sinh k? l??ng mang nhi�n

(Tr�ng s? ??u b?c ng?ng nh�n tr?i, l�ng bi ?�t,

H�ng t�m, sinh k? c? hai ??u m? m?t.)

T?p thi 1

V� th?, trong th? ch? H�n v� th? v?n qu?c �m c?a Nguy?n Du lu�n vang v?ng s? kh�t khao h�a b�nh, h?nh ph�c. C?ng trong b�i th? T?p thi 1 n�i tr�n, ? b?n c�u th? cu?i b�i tuy v?n ti?p t?c n�i v? cu?c s?ng ngh�o kh?, ?m ?au, b?nh t?t c?a b?n th�n ? n?i l�nh ?n ch?n qu� nh�, v?i m?t s? chua ch�t nh?t ??nh, nh?ng c�u th? v?n c? ng�n l�n ni?m kh�t khao ???c s?ng y�n b�nh trong c�i ngh�o kh? ?�:

Ho�ng khuy?n truy hoan H?ng L?nh h?,

B?ch v�n ngo? b?nh Qu? Giang bi�n.

Th�n c? b?t y?m t?n c� t?u,

Th??ng h?u nang trung tam th?p ti?n.

D?t ch� v�ng ?i s?n, m?i vui d??i ch�n H?ng L?nh,

Trong m�y tr?ng, n?m b?nh b�n b?n s�ng Qu?.

? th�n qu�, th�ch nh?t l� ???c mua r??u u?ng lu�n,

Trong t�i h�y c�n ba m??i ??ng ti?n ?�y.)

Khi c� ??c, s?u t?i trong ng�y xu�n ch?n ??t kh�ch qu� ng??i giai ?o?n �m??i n?m gi� b?i�, Nguy?n Du l?i c�ng kh�t khao c?nh ?o�n vi�n, y�n ?m, th�i b�nh:

Nh?t thi�n xu�n h?ng th�y gia l?c,

V?n l� Qu?nh Ch�u th? d? vi�n

M?t tr?i xu�n h?ng r?i v�o nh� ai?

Mu�n d?m Qu?nh Ch�u ?�m nay tr?ng tr�n)

Qu?nh H?i nguy�n ti�u (R?m th�ng gi�ng ? Qu?nh H?i)

Ch�nh v� mong mu?n c� cu?c s?ng h�a b�nh, n�n trong V?n t? th?p lo?i ch�ng sinh, Nguy?n Du ?� k?ch li?t ph� ph�n nh?ng k? hi?u chi?n:

K�a nh?ng k? b�i binh, b? tr?n,

?em m�nh v�o c??p ?n nguy�n nhung;

Gi� m?a, s?m s�t ?�ng,

Gi?i th�y tr?m h?, l�m c�ng m?t ng??i.

B?i r?t y�u h�a b�nh, n�n tr�n ???ng ?i s? sang Trung Qu?c (1813), qua Qu? M�n Quan (t?c l� ?i Chi L?ng), nh� th? ?� n�i l�n s? gh� r?n khi h�nh dung v? c?nh chi?n tranh, ch�m gi?t ? ?�y v� tr?c ti?p ?? k�ch b?n ??u s? g�y chi?n tranh x�m l??c n??c ta:

Nh? th? h?u danh sinh t? ??a,

Kh? li�n v� s? kh? lai nh�n.

T?c ?? t�ng m�ng t�ng x� h?,

B? d� y�n lam t? qu? th?n.

Chung c? h�n phong xuy b?ch c?t,

K? c�ng h� th? H�n t??ng qu�n

(L� n?i n?i ti?ng nguy hi?m ??n t�nh m?ng.

B?i gai l?p ???ng, m�ng x�, h? b�o tha h? ?n n?p.

Kh� ??c ??y ??ng, qu? th?n m?c s?c t? h?p.

T? thu? xa x?a, gi� l?nh ?� th?i bao ??ng x??ng tr?ng.

Chi?n c�ng c?a t??ng nh� H�n c� g� ?�ng khen!)

Qu? M�n Quan

2.2. ??c bi?t, trong Truy?n Ki?u, khi m� t? nh�n v?t Th�y Ki?u qua nh?ng bi?n c? �b? d�u�, th� � h??ng th? hi?n kh�t v?ng h�a b�nh, h?nh ph�c l� � h??ng ch? ??o c?a ng�i b�t t�c gi?. Th�y Ki?u ?ang s?ng trong c?nh thanh b�nh, h?nh ph�c: x� h?i th� �B?n ph??ng ph?ng l?ng/ Hai kinh v?ng v�ng�, b?n th�n v� gia ?�nh th� ��m ??m tr??ng r? m�n che/T??ng ?�ng, ong b??m ?i v? m?c ai�, b?t ch?t c?n gia bi?n ?p xu?ng. Gia ?�nh tan n�t, h?nh ph�c t�nh y�u ?? v?, b?n th�n ph?i b�n m�nh chu?c cha. T? ?�, n�ng tr?i quan m??i l?m n?m l?u l?c �Khi V� t�ch, khi L�m Truy/N?i th� l?a ??o, n?i th� x�t th??ng�, �Thanh y hai l??t, thanh l�u hai l?n/Trong v�ng gi�o d?ng g??m tr?n/K? r?ng h�m s�i, g?i th�n t�i ?�i�. Tr??c s? ph?n ngang tr�i, ?au kh? c?a n�ng, l�c thu?t chuy?n, Nguy?n Du ?� kh�ng k�m ???c, nhi?u l?n b?t b�nh l�n ti?ng. K? chuy?n gia bi?n, �ng th? hi?n s? ?au x�t c?a m�nh trong l?i th?:

M?t nh� ho?ng h?t ng?n ng?,

Ti?ng oan d?y ??t, o�n ng? l�a m�y

�ng ?ay nghi?n b?n sai nha t�n �c:

Ng??i n�ch th??c, k? tay ?ao,

??u tr�u m?t ng?a �o �o nh? s�i.

�ng ch? m?t b?n ch�ng m� m?ng:

M?t ng�y l? th�i sai nha,

L�m cho kh?c hai ch?ng qua v� ti?n

C� th? n�i, c�ng y�u cu?c s?ng h�a b�nh, h?nh ph�c m� nh�n v?t Th�y Ki?u t?ng c� bao nhi�u th� Nguy?n Du c�ng c?m gi?n b?n quan l?i b?t l??ng, t�n �c b?y nhi�u. Th?m ch�, khi s? ph?n c?a Ki?u ?� l�n t?i ??nh ?i?m c?a b?t h?nh, ?au kh?, Nguy?n Du c�n ch?i c? th? l?c si�u nhi�n ?� x� ??y nh�n v?t c?a m�nh ??n b??c ???ng c�ng:

Ch�m cha c�i s? hoa ?�o,

G? ra r?i l?i bu?c v�o nh? ch?i!

2.3. Trong ch?ng ???ng 15 n?m �oan kh?, l?u ly� c?a Ki?u, c� m?t s? ki?n ?� khi?n nh�n v?t Ki?u c?ng nh? t�c gi? Nguy?n Du b? kh�ng �t � ki?n c?a h?u th? l�n �n l� �ch k?, b?c nh??c, ??u h�ng. ?� l� vi?c n�ng khuy�n T? H?i b� tay ch?u h�ng tri?u ?�nh ?? ??n n?i T? ph?i ch?t ??ng khi b? H? T�n Hi?n ph?c binh ?�nh �p v� n�ng ph?i nh?y s�ng Ti?n ???ng t? v?n.

Thi?t ngh?, k?t t?i Nguy?n Du nh? th? l� oan, b?i tr??c h?t s? ki?n v� di?n bi?n c?a s? ki?n n�y l� c� trong lam b?n Kim V�n Ki?u truy?n c?a Thanh T�m t�i nh�n. Trong th?i ??i Thanh T�m t�i nh�n v� Nguy?n Du s?ng, c�c cu?c kh?i ngh?a ch?ng tri?u ?�nh ph?n nhi?u l� th?t b?i. Th?ng ho?c c� cu?c kh?i ngh?a n�o th�nh c�ng, l?t ?? ???c tri?u ??i phong ki?n n�y r?i th� c?ng l?i l?p ra tri?u ??i phong ki?n kh�c, nh�n d�n lao ??ng v?n b? �p b?c, b�c l?t, ch?u kh? tr?m b?. ?� l� ch?a n�i vi?c nh�n v?t T? H?i c?a Thanh T�m t�i nh�n b?n ch?t l� m?t t�n c??p bi?n li�n k?t v?i b?n n?y kh?u (b?n c??p bi?n Nh?t B?n) c??p b�c, t�n s�t ng??i d�n v� t?i. Nh�n v?t T? H?i c?a Nguy?n Du tuy anh h�ng v� c� kh� ?? ch�nh ngh?a nh?ng d� sao c?ng l� m?t k? �giang h? quen th�i v?y v�ng�, m?t anh h�ng phong ki?n trong cu?c tranh b� ?? v??ng, t�n s�t sinh linh, g�y ?au kh? cho d�n l�nh. Tuy s? m� t? nh�n v?t T? H?i trong Truy?n Ki?u kh�c nhi?u so v?i T? H?i trong Kim V�n Ki?u truy?n, T? H?i hi?n l�n kh�ng nh? m?t t??ng c??p m� l� nh? m?t anh h�ng nh?ng Nguy?n Du c?ng kh�ng th? d?u ???c th�i ??, c?m ngh? ti�u c?c c?a m�nh v? m?t c?nh t??ng ?�ng s? khi t? c?nh T? H?i tr? v? g?p Ki?u sau m?t th?i gian ?i chinh chi?n:

?�m ng�y lu?ng nh?ng �m th?m,

L?a binh ?�u ?� ?m ?m m?t ph??ng,

Ng?t tr?i s�t kh� m? m�ng,

??y s�ng k�nh ng?c, ch?t ???ng gi�p binh.

Tr??c s?c m?nh �v?y v�ng b?n ph??ng� c?a T? H?i, qu�n tri?u ?�nh do T?ng ??c H? T�n Hi?n ch? huy ph?i �?�ng qu�n l�m ch??c chi�u an/B?c v�ng, g?m v�c sai quan thuy?t h�ng�. V� �Bi?t n�ng c?ng d? qu�n trung lu?n b�n� n�n H? T�n Hi?n ?� �L?i ri�ng m?t l? v?i n�ng/Hai t�n th? n?, ng?c v�ng ng�n c�n�. M?c d� t�c gi? nh?n x�t l�c k? l�:

N�ng th?i th?t d? tin ng??i,

L? nhi?u n�i ng?t, n�n l?i d? xi�u

Nh?ng th?c ch?t ??ng c? t? t??ng s�u xa khi?n Ki?u khuy�n T? H?i ??u h�ng l?i l�:

Ngh? m�nh m?t n??c c�nh b�o,

?� nhi?u l?u l?c l?i nhi?u gian tru�n.

B?ng nay ch?u ti?ng v??ng th?n,

Th�nh th�nh ???ng c�i thanh v�n h?p g�!

C�ng t? v?n c? hai b?,

D?n d� r?i s? li?u v? c? h??ng.

C?ng ng�i m?nh ph? ???ng ???ng,

N? nang m�y m?t r? r�ng m? cha.

Tr�n v� n??c d??i v� nh�,

M?t l� ??c hi?u hai l� ??c trung.

Ch?ng h?n chi?c b�ch gi?a d�ng,

E d� gi� d?p, h�i h�ng s�ng va.

Nh? v?y, xu?t ph�t t? l�ng mong m?i mu?n c� s? b�nh an n�n Ki?u ?� khuy�n T? ra h�ng. ??i n�ng nh? �c�nh b�o m?t n??c�, �?� nhi?u l?u l?c l?i nhi?u gian tru�n�, d� ???c T? H?i che ch?, ???c s?ng sung s??ng trong b?c v�ng, nhung l?a nh?ng n�ng v?n c?m th?y b?t an nh? �chi?c b�ch gi?a d�ng�, lu�n �e d� gi� d?p, h?i h�ng s�ng va�, m?t cu?c s?ng �k? nanh h�m s�i� th� n�ng kh�ng th? an l�ng m� s?ng. H?n n?a, tha ph??ng l?u l?c ?� qu� l�u, n?i nh? gia ?�nh, cha m?, c�c em v� ng??i t�nh c? lu�n day d?t l�ng n�ng. Do ?�, kh�t v?ng ???c y�n th�n, ???c ?o�n vi�n v?i gia ?�nh ?? th?a l�ng mong nh? lu�n ch�y b?ng trong Ki?u. ??i v?i n�ng, ???c v?y m?i l� h?nh ph�c. N�i c�ch kh�c, h?nh ph�c kh�ng ph?i l� c� nhi?u quy?n uy, nhi?u v�ng b?c, ch�u b�u nh?ng l?i s?ng trong c?nh tranh gi�nh, ch�m gi?t, b?o l?c; h?nh ph�c l� ???c s?ng y�n ?n th�n t�m trong h�a b�nh, ???c ?o�n vi�n ?m c�ng trong v�ng tay ng??i th�n. ??i n�ng tr?i qua nhi?u bi?n c? kinh thi�n ??ng ??a, nhi?u n?m li?n s?ng trong c� ??n, s?u t?i, kh? ?au do c�c th? l?c t�n b?o g�y ra. V� th?, n�ng ch? mong ???c s?ng b�nh an, y�n ?m.

Nguy?n v?ng tha thi?t, ch�nh ?�ng ?� c?a Th�y Ki?u ch�nh l� ??ng c? ?? n�ng d?t kho�t khuy�n ch?ng ch?u chi�u an c?a tri?u ?�nh. ??ng c? ?� l?i c�n ???c c?ng c? th�m b?ng suy ngh? v? nh?ng h?u qu? th?m kh?c, gh� g?m c?a cu?c chi?n tranh do ch?ng m�nh g�y ra m� ??ng lo?i ph?i g�nh ch?u, qua l?i khuy�n T? H?i:

Ng?m t? g�y vi?c binh ?ao,

??ng x??ng V� ??nh ?� cao b?ng ??u.

L�m chi ?? ti?ng v? sau,

Ngh�n n?m ai c� khen ?�u Ho�ng S�o!

L�c khuy�n T?, tuy n�ng c� n�i ??n ?n vua, l?c n??c, quy?n cao, ch?c tr?ng m� v? ch?ng n�ng s? ???c h??ng khi ra h�ng tri?u ?�nh nh?ng nh?ng ?i?u ?� d� sao c?ng ch? l� l� do ph?, l� n�i ?? ???c vi?c. C�i s�u xa trong t�m � c?a n�ng l� mu?n T? ??ng ti?p t?c g�y chi?n ?? tr�nh th?m h?a cho ch�ng sinh, tr�nh ti?ng x?u cho ch?ng m�nh. ???c v?y m?i l� h?nh ph�c, m?i l� v? vang. B?i n�ng ch?u kh? ?� nhi?u, kh�ng ?? ng??i kh�c ph?i ch?u kh? v� s? tranh ?o?t quy?n l?i n?a.

Tuy � ??nh t?t ??p ?� c?a Th�y Ki?u b? H? T�n Hi?n ph?n b?i m?t c�ch ?� h�n, ??c �c, khi?n n�ng ?au kh? ??n m?c ph?i t? v?n theo ch?ng nh?ng l� t??ng h�a b�nh, kh�t v?ng h?nh ph�c c?a n�ng v� c?ng l� c?a Nguy?n Du th� kh�ng m?t th? l?c h?c �m n�o gi?t ch?t ???c. Do ?�, Ki?u ???c Gi�c Duy�n c?u s?ng. Gi�c Duy�n c?u s?ng Ki?u c?ng c� ngh?a l� cu?c s?ng h�a b�nh ???c ph?c sinh. V� s? ph?c sinh ?� ???c h�a th�n trong m�n ?o�n vi�n c?a gia ?�nh Ki?u m� Thanh T�m t�i nh�n ?� s�ng t?o ra v� Nguy?n Du ?� l�m cho t??i da th?m th?t trong t�c ph?m c?a m�nh. Trong m�n ?o�n vi�n, Ki?u kh�ng nh?ng ???c s?ng trong h?nh ph�c sum h?p, m� h?n th?, qu� kh? kh? ?au v?i nh?ng d? b?n tanh t??i c?a cu?c ??i ?� v?y l�n th�n n�ng, ?� ???c �Th�n t�n g?n ??c kh?i trong�, khi?n cho �Hoa t�n m� l?i th�m t??i/Tr?ng t�n m� l?i h?n m??i r?m x?a�. Quan tr?ng h?n, trong cu?c s?ng gia ?�nh �m �i, y�n b�nh ?�,t�m h?n n�ng ?� ho�n to�n ??i thay, th?c s? ?� ??t ??n ?? an nhi�n, t? t?i. C�i t�m b�nh an ?� ???c th? hi?n qua ti?ng ?�n n�ng g?y cho Kim Tr?ng nghe tr??c l�c cu?n gi�y treo ?�n:

Kh�c ?�u ??m ?m d??ng h�a,

?y l� h? ?i?p hay l� Trang sinh.

Kh�c ?�u �m �i xu�n t�nh,

?y h?n Th?c ?? hay m�nh ?? quy�n?

Trong sao ch�u nh? du?nh quy�n,

?m sao h?t ng?c Lam ?i?n m?i ?�ng!

3. C� th? n�i, trong to�n b? v?n ch??ng g?i l?i cho h?u th?, Nguy?n Du ?� ph? v�o trong ?� nh?ng t? t??ng nh�n sinh cao ??p, nh?ng n?i dung hi?n th?c s?c n�t, sinh ??ng. V� trong n?i dung nh�n ??o r?ng l?n, s�u s?c c?a v?n ch??ng Nguy?n Du, t? t??ng h�a b�nh, kh�t v?ng h?nh ph�c l� m?t trong nh?ng n?i dung c?t l�i. H�a b�nh v� h?nh ph�c g?n b� v?i nhau nh? hai m?t c?a m?t v?n ??. C� nh�n, x� h?i mu?n c� h?nh ph�c th� ph?i c� h�a b�nh, h�a b�nh ch�nh l� ti?n ?? c?a h?nh ph�c. H?n th?, trong b?i c?nh ??c th�, h�a b�nh c?ng ch�nh l� h?nh ph�c.

Cu?c ??i c?a Nguy?n Du �nh? th�n c? b?ng b? gi� b?i cu?n ?i� nh?ng t? ?�y s�u c�i l�ng �ng, ng?n l?a hy v?ng v?n le l�i: �B?t tri tam b�ch d? ni�n h?u/ Thi�n h? h� nh�n kh?p T? Nh??�. C?ng v?y, t? t??ng h�a b�nh, kh�t v?ng h?nh ph�c c?a �ng tuy g?p ph?i mu�n v�n kh� kh?n, c?n tr? trong cu?c ??i h?c �m nh?ng ch�ng ch?a bao gi? l?i t?t trong �ng. Cu?c s?ng c�ng ?en t?i, ?i�u linh th� kh�t v?ng h�a b�nh, h?nh ph�c c�ng r?c ch�y.

T? th?c t? l?ch s?, ch�ng ta c?ng th?y r� ?i?u n�y. V?i Vi?t Nam tr?i qua bao cu?c chi?n tranh kh?c li?t, tang th??ng trong qu� kh? hay v?i Ukraine ?ang b? t?m m�u trong cu?c chi?n ch?ng ng??i Nga hi?n nay, th� kh�t v?ng h�a b�nh, h?nh ph�c c?a nh?ng con ng??i l??ng thi?n kh�ng bom ??n n�o c� th? d?p v�i n?i! Kh�ng c� ch�nh ngh?a, kh�ng c� kh�t v?ng h�a b�nh th� l�m sao c� th? chi?n th?ng, c� th? t?n t?i trong m?t cu?c chi?n tranh?!