Doctor Rice – Võ Tòng Xuân và Gia ?ình Bác Tám

Ng� Th? Vinh

H�nh 1: V� T�ng Xu�n l?n ??u ???c g?p Ch� S�u D�n n?m 1976 ? ??i H?c C?n Th?. Ch� S�u D�n, l� t�n g?i b�nh d�n c?a �ng V� V?n Ki?t, B� th? Th�nh ?y S�i G�n, sau n�y l� Th? T??ng Ch�nh ph?. H�nh ch?p �ng V� V?n Ki?t trong m?t bu?i g?p g? c�c tr� th?c Vi?t ki?u, v� tr� th?c ?�o t?o ? Mi?n Nam tr??c 1975; h�ng ??ng t? tr�i: TS V� T�ng Xu�n l�c ?� 36 tu?i, Tr??ng b? m�n tr?ng tr?t Khoa N�ng nghi?p ?H C?n Th?; GS Nguy?n Ng?c Tr�n, Ch? nhi?m Ch??ng tr�nh Nghi�n C?u v? ?BSCL, chuy�n gia H?i ??ng Ch�nh s�ch Khoa h?c v� C�ng ngh? Qu?c gia, Tr??ng ban Vi?t ki?u Trung ??ng; Ph?m H�ng Phi, Ph� Gi�m ??c Trung T�m Khoa H?c K? Thu?t TP.HCM; Nguy?n V?n Hu?n (Ba Hu?n), Tr? l� c?a B� th? Th�nh ?y V� V?n Ki?t, sau n�y l�m Ph� Ch? T?ch UBND TP.HCM. [t? li?u V� T�ng Xu�n]

TI?U S?

V� T�ng Xu�n, sinh ng�y 6 th�ng 9 n?m 1940 (tu?i con r?ng / Canh Th�n), t?i l�ng Ba Ch�c trong v�ng Th?t S?n, huy?n Tri T�n, t?nh An Giang. Xu?t th�n t? m?t gia ?�nh ngh�o v?i 5 anh em. H?c xong trung h?c ?? nh?t c?p, VTX l�n S�i G�n s?m, s?ng t? l?p, v?t v? v?a ?i h?c v?a ?i l�m ?? c?i thi?n sinh k? gia ?�nh v� nu�i c�c em. Do lao ??ng qu� s?c, l?i ?n u?ng thi?u th?n, VTX b? lao ph?i ph?i ngh? h?c m?t th?i gian. L� h?c sinh tr??ng K? thu?t Cao Th?ng, t?i n?m 1961, xong b?c trung h?c, ? tu?i 21, khao kh�t ???c ?i du h?c, nh�n c� cu?c thi tuy?n h?c b?ng c?a ??i h?c N�ng Nghi?p Los Ba�os, Philippines, V� T�ng Xu�n n?p ??n d? thi v� ?� tr�ng tuy?n. ?ang t? m?t thanh ni�n ham th�ch k? thu?t m�y m�c, nay chuy?n sang ng�nh n�ng nghi?p, ph?i n�i ?�y l� m?t kh�c r? ??nh m?nh t?t ??p cho V� T�ng Xu�n. Anh ?� th�ch nghi v� say m� ngay v?i m�i tr??ng n�ng nghi?p. N?m 1966, t?t nghi?p C? nh�n (BS / Bachelor of Science) v? N�ng H�a, VTX ???c nh?n v�o l�m nghi�n c?u sinh cho Vi?n L�a G?o Qu?c T? / IRRI (International Rice Research Institute) Los Ba�os n?i ti?ng � Ch�u v� c?a c? th? gi?i. H?c ti?p Cao h?c, VTX t?t nghi?p Th?c S? (MS / Master of Science) n?m 1971.

Mi?n Nam n?m 1972, ?ang gi?a cu?c chi?n tranh B?c Nam r?t kh?c li?t � gi?a M�a H� ?? L?a, ??i h?c C?n Th? l�c ?� l� ??i h?c duy nh?t ? ??ng B?ng S�ng C?u Long (?BSCL), ???c th�nh l?p t? 31/03/1966 th?i Vi?t Nam C?ng H�a ?ang tr�n ?� ph�t tri?n m?nh, v� ?� c� kh�a t?t nghi?p ??u ti�n ra tr??ng (1970). V� T�ng Xu�n ?� ???c GS Nguy?n Duy Xu�n (1970-1975) � l� Vi?n tr??ng th? hai sau GS Ph?m Ho�ng H? (1966-1970), vi?t th? m?i �ng v? ph? tr�ch khoa n�ng nghi?p � l�c ?� tr??ng v?n c�n l� c� t�n l� Cao ??ng N�ng nghi?p, v?i t? c�ch m?t chuy�n gia v? l�a.

?�p l?i k�u g?i c?a GS Nguy?n Duy Xu�n, VTX ? tu?i 32 ?� quy?t ??nh r?i Los Ba�os tr? v? n??c. T?i ??i H?c C?n Th?, nh� n�ng h?c tr? VTX ???c tr?ng d?ng, c� c? h?i th?ng hoa ph�t tri?n h?t t�i n?ng c?a m�nh. Ngo�i c�ng vi?c gi?ng d?y l� thuy?t n?i gi?ng ???ng, VTX ?� c�ng v?i ?�m sinh vi�n ??m m�nh tr�n ru?ng ??ng, kh?o s�t th? nh??ng, ph�n ??nh c�c v�ng ??t ph�n, th? nghi?m c�c gi?ng l�a m?i v� c�y tr?ng, h??ng d?n n�ng d�n tr?ng l�a cao s?n � High-Yielding Variety, ?� ???c nh?p t? Vi?n L�a G?o Qu?c T? (IRRI) t? 1966-68, th?i B? tr??ng Canh N�ng GS T�n Th?t Tr�nh (1931-2021). L�a cao s?n m� n�ng d�n quen g?i l� L�a Th?n N�ng / Miracle Rice, v?i ??c t�nh l� th�n l�n, ng?n ng�y v� n?ng su?t cao, m? ??u cho m?t cu?c �C�ch M?ng Xanh � Green Revolution� ?ang lan t?a ra to�n c?u.

V?i kinh nghi?m tr??c ?� ?� t?ng c?ng t�c v?i ?�i ph�t thanh Philippines th?i c�n l� sinh vi�n ? Los Ba�os, n?m 1972 khi v? n??c, V� T�ng Xu�n ?� m?nh d?n ?? ngh? v?i ?�i ph�t thanh S�i G�n x�y d?ng �Ch??ng tr�nh Gia ?�nh B�c T�m�, l� m?t ch??ng tr�nh gi�o d?c v? canh n�ng v?i VTX vi?t k?ch b?n chuy�n m�n ki�m di?n vi�n ch�nh. Ch??ng tr�nh h�ng ng�y ???c ph�t thanh l�c 5 gi? s�ng tr??c khi n�ng d�n v�c cu?c ra ??ng, nh?m ph? bi?n k? thu?t n�ng nghi?p ph? th�ng qua nh?ng m�n tho?i k?ch ng?n duy�n d�ng v� h?p d?n c� s?c cu?n h�t r?ng kh?p, v�o xa t?i c? c�c m?t khu. Ch� S�u D�n c?ng ?� t?ng l� th�nh gi? bi?t ti?ng Anh Ba Xu�n qua ch??ng tr�nh n�y. Nh? m?t giai tho?i, khi anh B?y Khai t?c Ph?m S?n Khai v�o ti?p qu?n ??i h?c C?n Th? ?� h?i ngay gi?a h?i tr??ng: �GS V� T�ng Xu�n � Gia ?�nh B�c T�m c�n ?�y kh�ng?� Ph?m S?n Khai sau n�y gi? ch?c Vi?n Tr??ng ?H C?n Th? trong su?t 10 n?m t? 1976 � 1986, thay th? GS Nguy?n Duy Xu�n, tuy t�nh nguy?n ? l?i nh?ng v?n b? b?t ?i c?i t?o v� ?� ch?t trong tr?i t� Ba Sao, H� Nam Ninh 11 n?m sau (1986).

Tr??c 1975, tr??ng Cao ??ng N�ng nghi?p C?n Th? m?i n?m ??u ???c Nh?t B?n g?i sang nh�m gi�o s? gi?ng d?y v� nghi�n c?u. Trong s? ?� ph?i k? t?i m?t t�n tu?i: Gi�o S? Jun Inouye, r?t m� say c�y l�a, ?� c�ng V� T�ng Xu�n nghi�n c?u c�c lo?i l�a nhi?t ??i c?a ?BSCL. V?i 3 c�ng tr�nh nghi�n c?u ???c ??ng tr�n m?t t?p ch� uy t�n Crop Science c?a Nh?t B?n, GS Jun Inouye ?� b?o tr? cho V� T�ng Xu�n l�m lu?n �n t?i ch?c. N?m 1974, VTX ???c sang Nh?t ?? b?o v? lu?n �n Ti?n s? t?i ??i h?c Qu?c gia Kyushu n?m trong th? tr?n trung t�m Fukuoka, tr�n ??o Kyushu � l� m?t h?i ??o l?n th? ba ph�a c?c nam c?a Nh?t B?n). Lu?n v?n l� m?t ?? t�i li�n quan t?i c�c gi?ng L�a N?i n?i ?BSCL v?i nhan ??:

�On the Growth Habits of Double-and Single-Transplanted, and Floating Rices in the Mekong Delta*�. [S? T?ng Tr??ng C�c Gi?ng L�a M�a N??c N?i Trong Bi?n Ph�p Canh T�c C?y M?t L?n v� Hai L?n]

VTX tr? v? Vi?t Nam v?i h?c v? Ti?n s? N�ng h?c, ch? kh�ng ??y m?t th�ng tr??c ng�y 30-04-1975. ??i h?c C?n Th? l� c�i n�i ?� nu�i d??ng VTX tr??c ?� v� ?BSCL l� m�i tr??ng c?ng hi?n c?a nh� n�ng h?c VTX trong su?t cu?c ??i nh?ng n?m c�n l?i c?a �ng v? sau n�y.

B?o r?ng VTX l� cha ?? c?a gi?ng l�a Th?n N�ng l� kh�ng ?�ng, nh?ng �ng ?� c� c�ng l?n thuy?t ph?c n�ng d�n n?i ?BSCL ch?p nh?n tr?ng gi?ng l�a cao s?n, v� ??a Vi?t Nam l�n h�ng th? hai, s?n xu?t l�a g?o c?a th? gi?i, ch? ??ng sau Th�i Lan.

N?u c� m?t phim t�i li?u / Documentary Film v? VTX, th� ?� c?ng l� l?ch s? c?a c�c gi?ng l�a v� c? c�y m�a � ??c bi?t l� c�y l�a cao s?n Th?n N�ng, m? ???ng cho cu?c C�ch M?ng Xanh / Green Revolution t?i Vi?t Nam.

NH?NG CH?NG ???NG C?A ANH BA XU�N

1976-1978 Ch?ng d?ch r?y n�u ?BSCL: Sau 30/04/1975 ?� l� giai ?o?n v� c�ng kh� kh?n c?a c? n??c, ?ang t? m?t mi?n Nam sung t�c, nay do qu?n l� k�m ?� tr? n�n thi?u th?n m?i th?. L?i x?y ra th�m tr?n d?ch r?y n�u (brown planthopper) t�n ph� c�c c�nh ??ng l�a cao s?n kh?p ?BSCL, m?i thu?c tr? s�u r?y ??u v� hi?u, khi?n nhi?u gia ?�nh n�ng gia h?u nh? s?t nghi?p. VTX l�c ?� ?� l� m?t t�n tu?i quen thu?c v?i n�ng d�n ?BSCL, t?ng l� cha ?? c?a ch??ng tr�nh ph�t thanh �Gia ?�nh B�c T�m� tr??c 1975, V� T�ng Xu�n ?� vi?t trang h?i k� v? giai ?o?n n�y: �Cu?i n?m 1976 ??u 1977 t?i T�n Ch�u (An Giang) xu?t hi?n r?y n�u lo?i bi�t�p m?i. L�c ?� gi?c r?y n�u kh?ng khi?p ?ang ??t ch�y h?u h?t c�c c�nh ??ng l�a cao s?n. H�ng tr?m ng�n b� con n�ng d�n ?i�u ??ng; nhi?u ng??i b�n h?t c? t? th? ?? ??u t? tr? r?y n�u nh?ng v?n th?t b?i, ph?i c?t xu?ng n?i ?u�i nhau ?i sang c�c t?nh S�c Tr?ng, B?c Li�u, C� Mau ?? mua g?o ?n ?ong. T�i ?�nh m?t ?i?n t�n ngay cho Vi?n L�a qu?c t? IRRI ? Philippines, v� 2 tu?n sau nh?n ???c 4 b?ch gi?ng l�a m?i nh?t. T�i v� anh Nguy?n V?n Hu?nh ?� thanh l?c t�nh kh�ng r?y v� ti?m n?ng n?ng su?t c?a 4 gi?ng n�y, ?� ch?n ???c gi?ng IR36, sau ?� nh�n ra kho?ng 2 t?n l�a gi?ng IR36�.

V� T�ng Xu�n k? th�m: �Ch�ng t�i ?� thuy?t ph?c ???c l�nh ??o ??i h?c C?n Th?, t?m th?i cho ?�ng c?a nh� tr??ng, ?? t?t c? ban gi?ng hu?n v� h?n 2000 sinh vi�n c�c khoa n�ng nghi?p v� s? ph?m c�ng ra ??ng tham gia ch?ng d?ch. Sau 2 ng�y t?p hu?n c?p t?c, h?c c�ch gieo tr?ng gi?ng l�a m? m?i kh�ng r?y, v� r?i th?y tr� ?� h?t l�ng thuy?t ph?c n�ng d�n ch?p nh?n tr?ng gi?ng l�a m?i kh�ng r?y, v?i k?t qu? th?n k? l� qua m?y v? �gi?ng l�a cao s?n m?i kh�ng r?y� ?� ph? xanh ?BSCL v� d?ch r?y n�u ho�n to�n ???c kh?c ph?c.�

VTX r?t h�nh di?n khi nh?c v? giai ?o?n ??y th? th�ch n�y: �Chi?n th?ng c?a n�ng d�n ?BSCL ??i v?i con r?y n�u l� m?t k? c�ng l�m cho c�c chuy�n gia qu?c t? ??u ph?i th�n ph?c. ?�y l� s? ph?i h?p l?c l??ng r?t ??c ?�o m� Tr??ng ??i h?c C?n Th? ?� th?c hi?n ???c.� [??i ?o�n K?t 02/05/2022]

2004 THI?U NG?T TH�M M?N: L�M SAO ?? S?NG C�N

K? t? tr??c n?m 2000, ti?p sau c�c chuy?n ?i quan s�t th?c ??a n?i c�c qu?c gia th??ng ngu?n, m?i li�n h? gi?a t�i, Anh V� T�ng Xu�n v� ph�ng vi�n �nh Nguy?t ?�i RFI tr? n�n th??ng xuy�n m?t thi?t h?n do ch�ng t�i c�ng chia s? m?i quan t�m v? s�ng Mekong v� t??ng lai ?BSCL.

M?t trong c�c cu?c ph?ng v?n c?a ph�ng vi�n �nh Nguy?t [Radio France Internationale th�ng 12/2004], khi ???c h?i v? t�nh tr?ng kh�ng ch? thi?u n??c ng?t m� n?n nhi?m m?n ng�y c�ng tr?m tr?ng n?i ?BSCL t? ng�y Trung Qu?c kh�ng ng?ng ti?n h�nh x�y nh?ng con ??p kh?ng l? V�n Nam v� Th�i Lan chuy?n d�ng l?y n??c t? s�ng Mekong � GS V� T�ng Xu�n ?� ??a ra nh?n x�t:

�Cho t?i 1975 khi n??c nh� th?ng nh?t, th?y s?n c?a ?BSCL c�n r?t phong ph�, nh?ng ??n nay th� kh�ng, l??ng t�m c� kh�ng ch? b? s�t gi?m v? s? l??ng m� c? v? s? ch?ng lo?i. S? c� �t ?i l??i ???c t? s�ng l� kh�ng ?�ng k?, ch? ?? ?? cung c?p th?c ?n ch?t ??m cho nh?ng gia ?�nh n�ng d�n ngh�o trong v�ng. N�i v? c� t�m xu?t kh?u, th?c ra kh�ng ph?i t? ngu?n thi�n nhi�n m� l� do k? ngh? nu�i c� l?ng [nh? c� ba sa], nu�i t�m s� tr�n v�ng n??c l?, c?ng th�m v?i s? c� l??i ???c t? ngo�i Bi?n ?�ng.�

Gi�o s? V� T�ng Xu�n ph�t bi?u ti?p:

�N�ng d�n ?BSCL th�ch nghi nhanh, chuy?n ??i c? c?u n�ng nghi?p: b? h?n gi?ng l�a c? truy?n chuy?n sang tr?ng l�a cao s?n, n�n ch? ??ng tr�nh ???c l? c?ng nh? h?n h�n. ? nh?ng v�ng b? nhi?m m?n, v�ng n??c l?, thay v� tr?ng l�a th� chuy?n qua nh?ng lo?i c�y kh�c hay chuy?n qua s?n xu?t nu�i t�m s� ch?u ???c n??c l?; r?i phong tr�o nu�i cua bi?n ?ang ph�t tri?n m?nh, ng??i n�ng d�n s? d�ng ngu?n n??c m?n n�y ?? nu�i th?y s?n v?i gi� th�nh cao h?n l� tr?ng l�a. Hi?n nay Vi?n L�a ?BSCL ?ang v?n d?ng c�ng ngh? sinh h?c, t�m nh?ng �genes� ch?u m?n nh?m lai t?o nh?ng gi?ng l�a cao s?n t??ng ??i ch?u m?n h?n c�c gi?ng l�a th??ng. Xa h?n n?a, Vi?t Nam ?ang c�ng v?i nh�m MEREM / Mekong Resources Economic Management do Nh?t B?n t�i tr?, nh?m nghi�n c?u nh?ng thay ??i c?a m�i tr??ng n??c c?ng nh? c?a ?a d?ng sinh h?c tr�n s�ng Mekong ?? t? ?� c� th? khuy?n c�o nh?ng ch�nh ph? li�n h? n�n s? d?ng ngu?n n??c sao cho an to�n h?n.� C�ng v?i nh?ng toan t�nh l??ng ??nh l?c quan nh? tr�n, Gi�o s? V� T�ng Xu�n c?ng ?� nh?n ??nh r?ng cho d� Vi?t Nam c� l�n ti?ng ph?n ??i nh?ng c?ng ch?ng th? l�m ???c g� ?? ng?n ch?n Trung Qu?c, Th�i Lan v� c�c qu?c gia th??ng ngu?n th?c hi?n k? ho?ch khai th�c s�ng Mekong c?a h?.

2006 X�Y D?NG ??I H?C AN GIANG SAU TU?I H?U

Theo b? lu?t lao ??ng kh� ngh?ch l� c?a Vi?t Nam, tuy l� m?t qu?c gia k�m ph�t tri?n sau chi?n tranh nh?ng l?i c� quy ??nh tu?i h?u s?m cho nam gi?i l� 60, n? gi?i l� 55. VTX sinh n?m 1940, n?m 2000 Anh ch�nh th?c b??c v�o tu?i h?u, ph?i n�i l� qu� s?m v?i m?t con ng??i �nghi?n l�m vi?c / workaholic� nh? Anh. K? c? v?i ngo?i l? cho �ng??i lao ??ng c� tr�nh ?? chuy�n m�n k? thu?t cao, c� th? ngh? h?u ? tu?i cao h?n nh?ng kh�ng qu� 5 n?m so v?i quy ??nh.�

N?m 2006, khi t�i t?i th?m ??i H?c An Giang, l�c ?� ???c s�u tu?i, v� khi ?y Vi?n Tr??ng VTX c?ng ?� qu� tu?i h?u k? c? th?i gian gia h?n 5 n?m. ?� t?ng t?i Long Xuy�n tr??c 1975, nay tr? l?i th?m ?? ng?c nhi�n th?y m?t Long Xuy�n, th? x� c?a t?nh An Giang ?� c� r?t nhi?u ??i thay v� ph�t tri?n.

??i H?c C?n Th? ?� c� tr??c ?�, do uy t�n l?n c?a GS Ph?m Ho�ng H? v� GS Nguy?n Duy Xu�n n�n ?� quy t? ???c r?t nhi?u "ch?t x�m" tinh hoa c?a Mi?n Nam th?i b?y gi?; ch? ri�ng trong l�nh v?c N�ng Nghi?p c� th? k? t?i s? h?p t�c c?a nh?ng t�n tu?i l?n nh? GS T�n Th?t Tr�nh, GS Th�i C�ng T?ng, TS Nguy?n Vi?t Tr??ng, TS Tr?n ??ng H?ng v?i c�ng lao b??c ??u ??a gi?ng L�a Th?n N�ng/ HYV / High-Yielding Variety v�o ?BSCL. V� t? 1972, c� th�m m?t ki?n t??ng tr? tu?i l� V� T�ng Xu�n.

Gi�o s? ?? B� Kh� khi ??c b�i di?n v?n �xu?t tr??ng� n?m 1970 c?a Vi?n ??i H?c C?n Th?, �ng ?� c� m?t t?m nh�n r?t xa v? vai tr� c?a Vi?n ??i H?c n�y ??i v?i t??ng lai v�ng ??ng B?ng Ch�u Th?:

�Ng�y nay (19/12/1970) trong Th?i ??i Khoa H?c K? Thu?t, c�c t?nh ?BSCL ?ang tr�ng ch? n?i �nh s�ng soi ???ng c?a Vi?n ??i H?c C?n Th? v� ??c m? m?t ch�n tr?i m?i, t� ?i?m b?ng nh?ng c�nh l�a v�ng n?ng tr?u, nh?ng m?nh v??n hoa qu? o?n c�y, d�n c? th? th?i, m?t c?ng ??ng tr� ph� trong m?t x� h?i c�ng b?ng.�

? th?i ?i?m ?� An Giang ch? m?i c� tr??ng S? Ph?m Long Xuy�n v?i 4 l?p v� 260 gi�o sinh. Ph?i 30 n?m sau, do con s? h?n 40 ng�n h?c sinh t?t nghi?p trung h?c m?i n?m t?i ?BSCL, tr??c t�nh tr?ng qu� t?i c?a ??i h?c C?n Th?, tr??ng ??i H?c An Giang [?HAG] ???c ph�p th�nh l?p v� c�ng tr�nh x�y c?t ?HAG ???c kh?i c�ng th�ng Gi�ng 2001 � n?m ??u ti�n c?a Th? k? 21, v?i kinh ph� 35 tri?u MK tr�n m?t di?n t�ch 40 hecta. ?HAG ???c h? tr? t�i ch�nh t? ??a ph??ng nh?ng v?n ch?u s? gi�m s�t chuy�n m�n c?a B? Gi�o D?c v� ?�o T?o Trung ??ng.

H�nh 2: N?m 2006, t�c gi? ?� t?i th?m ??i H?c An Giang l�c ?� ???c 6 tu?i. [t? li?u Ng� Th? Vinh]

L�nh ??o nh� tr??ng ngay t? b??c ??u ch?p ch?ng l� m?t khu�n m?t quen thu?c ??i v?i b� con n�ng d�n ?BSCL: ?� l� GS V� T�ng Xu�n � v?n ???c n�ng d�n th�n th??ng g?i l� Anh Ba Xu�n; t?ng l� Tr??ng khoa N�ng h?c r?i Ph� Vi?n tr??ng ??i h?c C?n Th?. VTX c?ng ???c bi?t t?i t? tr??c 1975 nh? m?t trong s? nh?ng ng??i c� c�ng ph�t tri?n l�a Th?n N�ng n?i ?BSCL, ???c coi nh? �b??c ??t ph� ch?ng ?�i gi?m ngh�o m� Vi?n L�a G?o Qu?c T? IRRI g?i ?� l� Cu?c C�ch M?ng Xanh v? L�a G?o.

V?i m?t con chim ??u ?�n nh? GS VTX, ng??i ta s? kh�ng ng?c nhi�n khi th?y ?HAG ?ang ph�t tri?n theo h??ng k?t h?p gi?ng d?y, nghi�n c?u ?ng d?ng v�o c�ng �ch. M?t th? quan ni?m R&D (Research and Development) trong c�c ??i h?c M?.

Tr??c khi g?p anh V� T�ng Xu�n, kh�ng ng??i h??ng d?n, t�i ?� t? x�ng x�o ?i th?m c�c c? s? nh� tr??ng, gi?ng ???ng, th? vi?n v� c? g?p g? n�i chuy?n ri�ng v?i m?t s? em sinh vi�n: c�c em r?t tr? m?c m?c, ?n m?c gi?n d?, c�ch n�i chuy?n ch?t ph�c, v� ??c bi?t l� l? ph�p v?i kh�ch l? ??n th?m. Ph?i ch?ng ?� l� n�t ??p t? m?t n?n V?n Minh Mi?t V??n. Ch?c ch?n c�c em kh�ng ph?i con c?a c�c �??i gia hay c�n b? cao c?p� c?a ?BSCL, b?i v� t? l?m n?u kh�ng l� ??i h?c S�i G�n th� c?ng ?� l� nh?ng sinh vi�n du h?c �t? t�c� ? c�c n??c �u M?, nh?t l� M?.

C�c em l� th? h? kh� thi?t th�i, sinh ra v� l?n l�n n?i v?a l�a ?BSCL sau chi?n tranh nh?ng l?i ch? ???c h?p th? m?t n?n gi�o d?c trung v� ti?u h?c th?p k�m nh?t n??c, do thi?u l?p h?c thi?u th?y c� gi�o � thua c? T�y Nguy�n, theo nh?n x�t c?a ch�nh c�c nh� gi�o d?c trong n??c. T?t nghi?p trung h?c trong m?t t�nh tr?ng m?t c?n b?n nh? v?y, khi b??c l�n ??i h?c, ch? c� l�ng hi?u h?c cao ?? m?i gi�p c�c em v??t qua ???c kho?ng c�ch ??i d??ng ?y.

?HAG hi?n ch? c� t?m v�c khi�m t?n c?a m?t ??i H?c C?ng ??ng (Community College) c�n ?ang ph�t tri?n. Quanh s�n tr??ng, ?�y ?� c�n nh?ng ??ng g?ch c�t c?a c�ng tr�nh ?ang x�y c?t d? dang. Th? vi?n kh� ??p nh? khu�n m?t ch�nh c?a nh� tr??ng v?i hai t?ng l?u, g?n s?ch ng?n n?p, t? ch?c s?p ??t theo ti�u chu?n M?, v?i c? m?t d�n m�y ?i?n to�n PC cho sinh vi�n s? d?ng. Sinh vi�n nam n? t? ??ng s?p h�ng tr?t t? tr??c c�c qu?y ?? m??n v� tr? s�ch. S�ch m?i, s�ch khoa h?c ti?ng Anh ph?i k? l� c�n r?t �t nh?ng b� l?i c�c em ?� bi?t truy c?p v�o �internet� ?? c� m?t s? th�ng tin m� c�c em c?n.

Bu?i s�ng, b??c v�o m?t gi?ng ???ng l?n, ?�ng ??o sinh vi�n thu?c nhi?u khoa v� c�c l?p kh�c nhau, tr�n b?c gi?ng l� Gs VTX, v?i ?? t�i r?t c? b?n �Ph??ng ph�p Khoa h?c v� L? tr�nh Nghi�n c?u.� Cho d� ?i v�o t? ph�a sau gi?ng ???ng c?ng kh�ng c�n m?t ch? tr?ng, m?t em t? ??ng ??ng d?y nh??ng ch? cho kh�ch [sau n�y c� d?p n�i chuy?n, t�i ???c bi?t l� m?t sinh vi�n n?m th? t? s?p ra tr??ng].

B�i gi?ng kh�c chi?t v� d? hi?u ?? ?ng d?ng ??i v?i c�c sinh vi�n khi ph?i l�m m?t lu?n v?n / m?t th? lu?n �n nh? nh? ?i?u ki?n ?? t?t nghi?p ra tr??ng. Lu?n v?n ?y s? l� n? l?c c� nh�n c?a sinh vi�n h??ng v? gi?i quy?t c�c v?n ?? th?c ti?n li�n quan ??n ph�t tri?n kinh t? x� h?i c?a v�ng ?BSCL. Ri�ng v?i t�i th� ph?n l� th� nh?t trong b�i gi?ng s�ng h�m ?� v?n l� nh?ng v� d? nghi�n c?u v? �l�a g?o� c?a nh� n�ng h?c V� T�ng Xu�n.

GI�O D?C KHAI PH�NG V� T? TR? ??I H?C

Sau l?p h?c bu?i s�ng, t�i ???c g?p anh V� T�ng Xu�n. Tuy g?p nhau l?n ??u ti�n nh?ng t? nhi?u n?m �v?n k? thanh�, t�i ?� theo d�i nh?ng b??c ?i c?a anh, anh Xu�n c?ng ?� l� ngu?n c?m h?ng v? �nh�n v?t Th?y H?� khi t�i vi?t cu?n C?u Long C?n D�ng � ch�ng t�i ?� c� ngay m?t m?u s? chung ?? n�i chuy?n v?i nhau. Phong c�ch gi?n d?, kh�ng nghi th?c, anh Xu�n t? tay pha tr� ti?p t�i trong v?n ph�ng Hi?u tr??ng m� t�i v?n quen g?i l� Vi?n tr??ng, c?n ph�ng kh� nh?, tr�ng l?i c�ng nh? ch?t h?n v?i ng?p nh?ng s�ch. Trong s? s�ch ?y, t�i c?ng th?y cu?n C?u Long C?n D�ng, Bi?n ?�ng D?y S�ng, ?n b?n ??u ti�n c?a nh� xu?t b?n V?n Ngh? ? h?i ngo?i n?m 2000, c?ng l� th?i ?i?m ??i H?c An Giang m?i tu?i �th�i n�i�.

H�nh 3: GS V� T�ng Xu�n, t?i v?n ph�ng Vi?n tr??ng ??i H?c An Giang 2006. Tuy g?p Anh VTX l?n ??u ti�n, nh?ng �v?n k? thanh� ch�ng t�i ?� bi?t nhau. C?ng kh� ng?c nhi�n khi th?y cu?n C?u Long C?n D�ng, Bi?n ?�ng D?y S�ng, ?n b?n ??u ti�n do V?n Ngh? xu?t b?n ? h?i ngo?i n?m 2000, ?� c� tr�n k? s�ch c?a Anh Xu�n. [Photo by Ng� Th? Vinh]

Nh? m?t ngo?i l? th?t hi?m hoi, g?c t? m?t tr� th?c c? tr??c 1975, kh�ng ph?i l� ??ng vi�n, V� T�ng Xu�n ?� ???c ch? ?? m?i kho�c tr�n ng??i Anh nh?ng danh hi?u cao qu� nh?t: Anh h�ng Lao ??ng (1985), Hu�n ch??ng Lao ??ng h?ng Nh?t (1986), Nh� Gi�o ?u T� (1990) r?i Nh� Gi�o Nh�n D�n (1999).

?� c�ng s?ng qua hai ch? ?? tr??c v� sau 1975, ch�ng t�i c� nhi?u ?i?u ?? chia s?. Anh Xu�n t? ra r?t lo l?ng v� quan t�m v? t�nh tr?ng xu?ng c?p c?a n?n gi�o d?c hi?n nay. Kh�ng c� nh?ng ph�t bi?u xu th?i, VTX ?� th?ng th?n nh?n ??nh:

�T�i lo nh?t l� n?n gi�o d?c ph? th�ng c?a Vi?t Nam t? Nam ra B?c ?ang qu� k�m so v?i c�c n??c quanh ta. T�nh tr?ng ?y ?nh h??ng t?i ph?m ch?t c?a sinh vi�n khi l�n ??i h?c.� Nh? m?t ho�i ni?m, Anh Xu�n nh?c t?i n?n gi�o d?c nh?ng n?m 1960 ? Mi?n Nam. Anh Xu�n n�i: �Anh Vinh th?y kh�ng, h?i ?� h?c sinh ??u t� t�i xong c� th? n�i l� ?� kh� tr??ng th�nh, c� th? l�m ???c bao nhi�u vi?c. Ch? nh? b�y gi?, h?c xong trung h?c r?i m� c? �ng? ng? ng�c ng�c� � v?n ch? c?a Anh Xu�n, kh�ng bi?t l�m g�. C?m ??u h?c, ch? ?? cho c�c k? thi, sau ?� l� qu�n h?t, ch? ngh?a tr? th?y, kh�ng c� m?t c?n b?n ki?n th?c, kh�ng c� ch�t v?n li?ng ngo?i ng?, h?u nh? kh�ng ???c chu?n b? g� ?? b??c l�n b?c ??i h?c. N?u v?n v?i ch??ng tr�nh �nh?i s?� h?c ?? c�c m�n nh? hi?n nay, th� ??i h?c c?ng ch? l� m?t tr??ng Trung h?c c?p Ba. Kh�ng h?n kh�ng k�m !�

?� l� nh?ng kh� kh?n b?t c?p c?a h? th?ng ??i h?c tr�n c? n??c � ch? kh�ng ph?i ri�ng m?t ??i h?c t�n l?p nh? ?H An Giang hi?n nay. VTX n�i t?i gi�o d?c ??i h?c ph?i ???c c?i tr�i � Nh� n??c ph?i tr? quy?n t? ch? cho ??i h?c v? ch??ng tr�nh, t�i ch�nh v� c? qu?n tr? con ng??i. Anh V� T�ng Xu�n mu?n n�i t?i m?t n?n �T? Tr? ??i H?c� [University autonomy], n�i r?ng h?n l� m?t m�i tr??ng gi�o d?c khai ph�ng ?� c� tr??c ?� ? Mi?n Nam m� ng??i C?ng S?n � b�n th?ng cu?c ?� x�a ?i t? sau 1975.

�

Bu?i tr?a h�m ?y, t�i ?� ng?i Honda �m v?i anh VTX thay v� xe h?i, ?? xu?ng ph? c�ng v?i m?y c?ng s? tr? c?a anh d�ng b?a ?n tr?a v?i canh chua c� b�ng ?i�n ?i?n, c� kho t? v� c� c? g?i t�m ng� sen, to�n nh?ng m�n ??c s?n c?a ?BSCL.

Sau b?a ?n tr?a ng?n ng?i, n?a ng�y c�n l?i l� m?t ng�y ng?p b?n r?n c?a anh Xu�n. Anh ?? t�i t�y nghi ch?n l?a tham d? c�c sinh ho?t ?y. Nh? bu?i tr�nh lu?n �n c?p tr??ng c?a m?t gi?ng vi�n ?HAG do anh Xu�n ch? tr�. Lu?n �n li�n quan t?i nh?ng con s? th?ng k�, nh?ng khi?m khuy?t trong c�ch thu th?p v� ph�n t�ch d? ki?n ??u ???c h?i ??ng gi�m kh?o nh?n x�t, th� sinh c� c? h?i ???c ph?n bi?n; cu?i c�ng th� thang ?i?m ???c c?ng l?i: ch? ??t 52% s? ?i?m c� ngh?a l� lu?n �n kh�ng ???c th�ng qua. C�ng m?t l�c ? m?t gi?ng ???ng kh�c, l� m?t bu?i n�i chuy?n c?a m?t k? s? ng??i M? g?c Vi?t t? Florida v?, d�ng laptop v� power point ?? gi?i thi?u v?i sinh vi�n v? chi?c m�y s?y l�a �ti?t ki?m� do anh s�ng ch?. C?ng bu?i chi?u h�m ?y, c� hai ph�i ?o�n kh�ch t?i th?m, m?t ?o�n t? ??i h?c USC (University of Southern California). T?i ?�y, ai c?ng mu?n ???c g?p GS VTX.

Anh Xu�n c� nh?ng c?ng s? vi�n tr?, t?t nghi?p ? ngo?i qu?c t? nhi?u ngu?n kh�c nhau, l?p tr? n�y c� ki?n th?c kh? n?ng v� nhi?t t�nh nh?ng ch?a t?i t?m v�c ?? c� th? thay anh. H? v? v?i anh Xu�n, v? v?i ?HAG v� h? bi?t ?� l� t??ng lai. V?i tr�nh ?? chuy�n m�n v� kh? n?ng ngo?i ng? ?y n?u ?i l�m cho c�c c�ng ty t? nh�n ngo?i qu?c nh? ?�i Loan, ??i H�n ch?c ch?n h? s? c� m?t s? l??ng b?ng cao h?n g?p nhi?u l?n. C� Gi�m ??c ph�ng giao d?ch qu?c t? l� m?t Ph.D. v? gi�o d?c v? t? ??i h?c USC. T? ch?c th? vi?n v� thi?t k? website c?a ?HAG l� m?t k? s? c� b?ng MSc. t?t nghi?p ng�nh vi t�nh (computer science) t? m?t ??i h?c mi?n ?�ng Hoa K?, cho d� nhi?m v? ch�nh c?a anh v?n l� gi?ng d?y v? Tin h?c; ???c bi?t anh c?ng v?a ???c m?t ??i h?c �c th�u nh?n v�o ch??ng tr�nh Ph.D. trong n?m t?i. C� nh� b�o HV, xu?t th�n t? b�o Tu?i Tr?, t�c gi? nhi?u b�i k� v� nh?ng b?c h�nh ch?p sinh ??ng, nay c?ng ?� t? nguy?n v? v?i ?HAG, c� ?y c?ng ???c khuy?n kh�ch ?i h?c th�m v? b�o ch� ? ??i h?c Columbia New York… Ngo�i ra, c�n ph?i k? t?i ngu?n Voluntary Faculty � nh?ng gi�o s? ngo?i qu?c th?nh gi?ng t�nh nguy?n. Anh Xu�n cho bi?t tuy l� tr�n c?n b?n t? nguy?n nh?ng ?HAG v?n t�m c�ch tr? l??ng cho h? theo quy ch?.

H�nh 4: Ng?i xe Honda �m v?i Anh Ba Xu�n thay v� xe h?i c?a nh� tr??ng. [t? li?u Ng� Th? Vinh]

M?t �chuy?n vui b�n l?� l� ?� c� m?t �ng gi�o s? th?nh gi?ng t?i v?i ?HAG nh?ng v� �?i m?t v? hai� n�n nh� tr??ng ?� c� m?t t?n th?t ph? / collateral damage v? nh�n s?.

Nhi?m v? c?a ?HAG c�ng v?i ?H C?n Th?, l� ?�o t?o ngu?n nh�n l?c v� nh�n t�i cung ?ng cho c�c b??c ph�t tri?n kinh t? v� x� h?i c?a ?BSCL nh?m �t?ng c??ng kh? n?ng h?p t�c v� c?nh tranh, kh? n?ng h?i nh?p v�o th? tr??ng qu?c t?� khi Vi?t Nam s?p ch�nh th?c gia nh?p WTO (World Trade Organization).

T�nh tr?ng th?c t? hi?n nay, t?nh An Giang n�i ri�ng v� ?BSCL n�i chung, kh�ng ch? thi?u c�n b? c� tr�nh ?? ??i h?c v� tr�n ??i h?c trong c�c ng�nh kinh t? x� h?i m� c�n r?t thi?u c? m?t ??i ng? c�ng nh�n k? thu?t l�nh ngh? trong c�c l�nh v?c c�ng nghi?p ch? bi?n th?y s?n v� n�ng ph?m, c�ng ngh? sinh h?c v� ph�t tri?n du l?ch.

V?i h??ng ?i t? nay t?i 2010, d? tr� s? s? sinh vi�n s? l�n t?i 10.000 v?i ch??ng tr�nh ?�o t?o 4 n?m cho c�c ng�nh nh? s? ph?m, canh n�ng, c�ng ngh? th?c ph?m th?y s?n, c�ng ngh? sinh h?c, c�ng ngh? th�ng tin, k? s? ?i?n to�n, k? thu?t m�i tr??ng / environmental engineering, qu?n tr? kinh doanh n�ng th�n… v� m?c ti�u ?�o t?o l� l�m sao ?�p ?ng y�u c?u th?c ti?n c?a c�c th�nh ph?n kinh t?. [Bi?n ph�p ?�o t?o theo-??a-ch? c�c doanh nghi?p thu?c th�nh ph?n kinh t? t? nh�n ch? kh�ng ph?i v?i t??ng lai sinh vi�n t?t nghi?p ch? l� nh?ng c�ng ch?c nh� n??c].

Ph?i n�i r?ng s? l??ng gi?ng vi�n hi?n nay c?a nh� tr??ng c�n r?t h?n ch?, v?i s? s? 600 ch? c� 50% c� b?ng th?c s? (Master) v� m?t s? r?t �t ti?n s? (Ph.D.). Qua c�c em, t�i ???c bi?t anh Xu�n kh�ng ng?ng khuy?n kh�ch v� t�m c? h?i g?i c�c gi?ng vi�n tr? c?a ?HAG ?i ngo?i qu?c h?c th�m ?? t?ng c??ng ch?t v� l??ng cho ban gi?ng hu?n. V� c?ng c� c? k? ho?ch thu h�t th�m nh?ng ngu?n ch?t x�m m?i ?? v?. Nhi?u h?a h?n nh?ng c?ng th?t nhi?u th�ch ?? cho m?t ??i h?c c�n non tr? nh? ?HAG.

Ngo�i ch?c v? l�nh ??o ?HAG, c? th? r?t s?m tr??c ?� t? th?p ni�n 1980, Anh VTX v� c�c c?ng s? ?� c� c�c c�ng tr�nh nghi�n c?u s? d?ng ??t ph�n ?BSCL, t?o gi?ng l�a cao s?n m?i quan t�m nhi?u h?n t?i ch?t l??ng c?a l�a g?o thay v� s? l??ng, v� VTX ?� can ??m mu?n n�ng d�n ?BSCL tho�t kh?i �v�ng kim c� c?a c�y l�a� � v?n ng�n t? c?a TS l�a g?o VTX, d�m nu�i tr?ng nh?ng g� kh�c h?n c�y l�a, v?i h??ng nghi�n c?u h? th?ng canh t�c nh?m chuy?n ??i c? c?u n�ng nghi?p n�ng cao m?c thu nh?p c?a n�ng d�n.

Anh Xu�n c�n nh?ng d? �n d? dang kh�c: (1) t�m gene gi?ng l�a m?i ch?u ???c n??c l? do C?u Long C?n D�ng v� th�m nhi?m m?n; (2) v?n ??ng n�ng d�n ?BSCL �p d?ng k? ho?ch �3 gi?m 3 t?ng� trong ?� c� gi?m thu?c tr? s�u r?y ?? gi?m nhi?m ??c ?� t?i m?c ?? nguy hi?m cho m�i tr??ng s?ng; (3) l?p khu b?o t�ng c�y l�a ?BSCL v?i s?u t?p t?t c? c�c n�ng c? m� ti?n nh�n ?� s? d?ng t? thu? khai hoang.

H�nh 5: ??i H?c An Giang 6 tu?i nh?ng do thi?u ng�n s�ch, v?n c�n c�c c�ng tr�nh x�y c?t d? dang. [Photo by Ng� Th? Vinh]

V� c�n nhi?u n?a, anh Xu�n c� theo d�i v� bi?t r� h?u qu? nh?ng con ??p B?c Th?m V�n Nam v� c�c d? �n chuy?n d�ng l?y n??c s�ng Mekong c?a Th�i Lan ra sao tr�n ?BSCL, m� theo anh Vi?t Nam c?ng ch?ng th? ph?n ??i ???c g�. Tr??c ngh?ch c?nh, anh t�m c�ch l�m sao ?? bi?n nh?ng �b?t c?p� hi?n nay th�nh �thu?n l?i� nh? ph�t tri?n ng�nh nu�i �t�m s��, nu�i �cua bi?n� n?i v�ng n??c l? ?em l?i t?c cho n�ng d�n cao h?n l� tr?ng l�a; �p d?ng k? thu?t t??i lu�n phi�n m� v?n b?o ??m n?ng su?t l�a ? v�ng thi?u n??c khi C?u Long C?n D�ng… H�nh nh? l�c n�o anh Xu�n c?ng thi?u th?i gian cho m?t ng�y ch? c� 24 gi?, b?n ch?t ng??i Nam, anh v?n l?c quan; lu�n lu�n nh�n th?y n?a ph?n ??y c?a ly n??c thay v� n?a v?i. Tre gi� m?ng m?c, anh Xu�n ?ang lo vun tr?ng th? h? m?ng ti?p n?i anh. H?n ng�y t�i ng? v?i ?HAG, l?n t?i khi tr? l?i ?BSCL mong s? c� d?p ??n th?m B?o T�ng C�y L�a c?a anh Xu�n.

2007 DOCTOR RICE GI�P TR?NG L�A PHI CH�U

An ninh L??ng th?c l� m?t v?n ?? to�n c?u, nh?t l� ??i v?i c�c qu?c gia ngh�o ?�i Phi Ch�u. ?� c?ng l� l� do ?? Doctor Rice VTX ?� c�ng nh�m c?ng s? ???c Anh Ba Xu�n th�n th??ng g?i h? l� C�c Anh Hai L�a ??n n??c C?ng h�a Sierra Leone (T�y Phi ch�u) ?em theo c�c gi?ng l�a cao s?n t? ?BSCL, ?em tr?ng th? nghi?m t?i khu Mange Bureh v� t?i Tr?i nghi�n c?u Rokupr. Nh�m chuy�n gia n�ng nghi?p t? Vi?t Nam ?� th�nh c�ng tr?ng ???c l�a 2 v?, n?ng su?t ??t kho?ng 4,7 t?n/ ha, th?i gian t?ng tr??ng c?a c�y l�a ch? t? 95 ??n 100 ng�y. Th�nh qu? n�y ?� khi?n Ph� T?ng th?ng n??c Sierra Leone, Solomon Berewa n�i r?ng n?u Vi?t Nam gi�p Sierra Leone th? nghi?m v� t? ch?c s?n xu?t l??ng th?c theo k? thu?t c?a ?BSCL th� kh�ng nh?ng n�ng d�n Sierra Leone ???c no ?m m� Vi?t Nam c�n c� th? c�ng Sierra Leone xu?t c?ng g?o tr?c ti?p t? c?ng Freetown c?a Sierra Leone ??n c�c n??c T�y Phi. Sau Sierra Leone, VTX ?� ti?p t?c kh?o s�t th? nh??ng c?a Nigeria v� Ghana gi�p ch�nh ph? Nigeria th�nh l?p ?y ban ph�t tri?n ??ng b?ng s�ng Niger.

Dr. Rice V� T�ng Xu�n ph�t bi?u m?t c�u ?�ng ghi nh?: �Vi?t Nam l� m?t qu?c gia kh�ng gi�u nh?ng ho�n to�n c� kh? n?ng gi�p nhi?u qu?c gia kh�c chi?n th?ng ?�i ngh�o�. ?em gi?ng l�a cao s?n v� k? thu?t tr?ng l�a t? ?BSCL v�o c�c qu?c gia Phi Ch�u l� m?t ch??ng tr�nh h?p t�c ??y tri?n v?ng nh?ng r?i b? kh?ng l?i v� t�nh h�nh ch�nh tr? b?t ?n t?i c�c qu?c gia n�y.

H�nh 6: Do nh?ng th�nh t?u ?� ??t t?i Sierra Leone, S? gi? C�y L�a V� T�ng Xu�n, h�ng ??u th? hai t? ph?i, ???c d�n l�ng IKPE, t?nh Akwa Ibom, Nigeria ch�o ?�n n?ng nhi?t. [ngu?n: Tu?i Tr? 18/08/2008]

2015 T�NH NGH?A GI�O KHOA TH?

GS Nguy?n Duy Xu�n ng??i C?n Th?, sinh n?m 1925 h?n V� T�ng Xu�n 15 tu?i, t?t nghi?p Ti?n s? Kinh t? ??i h?c Vanderbilt Hoa K?, tr? v? Vi?t Nam 1963, gi�o s? Lu?t. Nh?n ch?c Vi?n tr??ng t? Gi�o s? Ph?m Ho�ng H?, Gi�o s? Nguy?n Duy Xu�n ?� n? l?c ph�t tri?n Vi?n ??i h?c C?n Th? tr�n m?i l�nh v?c t? ch??ng tr�nh gi?ng d?y, ?�o t?o ban gi?ng hu?n, x�y c?t th�m gi?ng ???ng, ph�ng th� nghi?m, thi?t l?p k� t�c x� nh? h? th?ng campus cho sinh vi�n ??n t? c�c t?nh xa mi?n T�y. �ng l� ng??i ti�n phong th?c hi?n gi�o d?c ??i h?c theo t�n ch? / credits (gi?ng nh? m� h�nh h? th?ng ??i h?c Hoa K?.

Ch? trong v�ng 9 n?m [1966 – 1975] v?i c�ng lao x�y d?ng c?a hai Vi?n tr??ng: GS Ph?m Ho�ng H?, GS Nguy?n Duy Xu�n, Vi?n ??i H?c C?n Th? nh? m?t Ng?n H?i ??ng tr� tu? Mi?n T�y, tr? th�nh m?t trung t�m ?�o t?o v� nghi�n c?u khoa h?c, ??c bi?t b??c ??u ?u ti�n ph�t tri?n hai l�nh v?c S? ph?m v� N�ng nghi?p, v?ng v�ng s�nh b??c v?i c�c Vi?n ??i h?c l�u ??i kh�c c?a Mi?n Nam, ?�ng g�p cho s? th?ng ti?n c?a v�ng ?BSCL.

V� T�ng Xu�n th� ch?ng th? n�o qu�n th?i ?i?m n?m 1972, ch�nh GS Nguy?n Duy Xu�n � m� Anh coi nh? b?c th?y c?a m�nh, ?� ?�ch th�n vi?t th? m?i Anh, khi ?y ?ang l�m vi?c ? Vi?n Nghi�n c?u L�a g?o Qu?c t? / IRRI Los Ba�os Philippines v? tr??ng ?H C?n Th?. V� T�ng Xu�n k? l?i: �Anh Nguy?n Duy Xu�n n�i ?BSCL l� c�i v?a c?a l�a g?o n�n r?t c?n nh?ng nh� khoa h?c v? n�ng nghi?p. Chi?n tranh r?i c� ng�y h�a b�nh, ??t n??c s? c?n nh?ng ng??i nh? t�i. ?� l� m?t trong nh?ng l� do t�i v? c�ng t�c ? ??i h?c C?n Th?.� V� T�ng Xu�n sau n�y tr? th�nh m?t Gi�o s? N�ng h?c danh ti?ng, "Doctor Rice", t�n tu?i anh g?n li?n v?i s? ti?p n?i ph�t tri?n c�y L�a Th?n N�ng n?i ?BSCL.

T? ?o V?ng T?i Th?m K?ch. Ch? m?y ng�y tr??c bi?n c? 30/04/1975, c?ng nh? GS Ph?m Ho�ng H?, GS Nguy?n Duy Xu�n m?t tr� th?c y�u n??c d?n th�n, �ng t? ch?i b??c l�n chuy?n bay c?a T�a ??i S? ?? di t?n sang M?, v?i quy?t ??nh ? l?i ph?c v?. Nh?ng sau 1975, GS Nguy?n Duy Xu�n v?n b? b?t ?i t� c?i t?o, b? ??a ra B?c, giam trong tr?i t� kh?c nghi?t Ba Sao H�-Nam-Ninh, h?u nh? kh�ng c� ng�y v?.

N?m 1983, V� T�ng Xu�n, trong m?t l?n ra H� N?i d? h?i ngh?, anh ?� v??t m?i kh� kh?n t�m c�ch v� ???c tr?i t� Ba Sao ?? th?m v? Vi?n tr??ng c?a m�nh. GS Nguy?n Duy Xu�n r?t vui m?ng khi g?p l?i VTX, v� cho d� ?ang trong ngh?ch c?nh t� ?�y, �ng v?n quan t�m h?i han t?i hi?n tr?ng c?a ??i h?c C?n Th?, n?i m� �ng v� GS Ph?m Ho�ng H? ?� d�y c�ng x�y d?ng.

?� c?ng l� l?n duy nh?t v� cu?i c�ng VTX ???c g?p v? Th?y c?a m�nh. GS Nguy?n Duy Xu�n ti?p t?c b? ?�y ?i th�m 3 n?m n?a t?ng c?ng 11 n?m, v� ?� ch?t trong tr?i t� H�- Nam-Ninh ng�y 10 th�ng 11 n?m 1986 trong ?�i kh�t v� b?nh t?t kh�ng thu?c men. X�c c?a �ng ???c v�i n�ng tr�n m?t tri?n n�i ph�a sau tr?i t� Ba Sao.

Ph?i m�i ??n 30 n?m sau, th�ng 4 n?m 2015, di c?t c?a GS Nguy?n Duy Xu�n, m?i ???c ng??i con g�i l� Nguy?n Th? Nguy?t Nga t? Ph�p v? b?c m? cha, ??a t? ngh?a ??a tr?i t� Ba Sao v? Ch�a Thi�n H?ng, qu?n B�nh Th?nh, S�i G�n. Trong bu?i l? c?u si�u, ngo�i th�nh vi�n c?a gia ?�nh c? Vi?n tr??ng GS Nguy?n Duy Xu�n, c�n c� m?t s? c?u gi?ng hu?n v� c�c c?u sinh vi�n t?t nghi?p ??i h?c C?n Th? tr??c 1975 nh? GS V� T�ng Xu�n, ??n tham d? bu?i l? trong n?i th??ng ti?c v� ng?m ng�i.

H�nh 7a: Tr?i t� H�-Nam-Ninh, mi?n B?c Vi?t Nam, n?i tri?n n�i ph�a sau tr?i t� l� ngh?a ??a ch�n v�i x�c r?t nhi?u t� nh�n c?i t?o c� g?c t? Mi?n Nam sau 1975. Th�n x�c Gi�o s? Nguy?n Duy Xu�n ???c v�i n�ng v� b? l�ng qu�n trong su?t 30 n?m trong ngh?a ??a tr?i t� Ba Sao n�y. [t? li?u V� T�ng Xu�n]

H�nh 7b: M�i 30 n?m sau, th�ng 4/2015, con g�i c?a GS Vi?n Tr??ng Nguy?n Duy Xu�n l� b� Nguy?n Th? Nguy?t Nga t? Ph�p v? b?c m? cha t? ngh?a ??a tr?i t� Ba Sao ??a v? Ch�a Thi�n H?ng, qu?n B�nh Th?nh, S�i G�n. H�nh ch?p trong bu?i l? c?u si�u t?i Ch�a; t? tr�i, GS V� T�ng Xu�n, b� Nguy?n Th? Nguy?t Nga, �m b�nh tro c?t c?a cha, v� hai th�n h?u [t? li?u V� T�ng Xu�n]

V?i ng??i vi?t, c�i ch?t c?a GS Nguy?n Duy Xu�n mang t?m v�c l?ch s? c?a m?t t?n th?m k?ch, b?t ngu?n t? ?o v?ng c?a nh?ng tr� th?c Mi?n Nam, v?i t�i n?ng v� gi�u l�ng y�u n??c, ?� t�nh nguy?n ch?n ? l?i g�p tay x�y d?ng ??t n??c, ?? r?i h? tr? th�nh n?n nh�n c?a m?t ch�nh s�ch tr? th�, giam h�m ?�y ??a ??c �c v� v� �ch c?a nh?ng ng??i C?ng s?n b�n th?ng cu?c. Kh�ng c� ch�nh s�ch ??c �c v� �ch ?y, ??t n??c s? ph�t tri?n v� c�n ti?n xa t?i ?�u. ?�y l� v?t th??ng c?a m?t giai ?o?n l?ch s?, m?t b�i h?c ??t gi� cho c�c th? h? Vi?t Nam t??ng lai.

Th�nh vi�n c�c T? ch?c Qu?c t?:

Member, Board of Trustees of the Rockefeller Foundation (2002 to 2010); Member, Board of Governors, Asian Institute of Management in Manila (1997 to date); Member, Board of Trustees of the International Potato Center at Lima, Peru (1996�99; 2016 to date); Research fellow and trustee of the International Rice Research Institute; Member, Board of Directors of the International Fertilizer Development Center (2007-2017)

C�c Gi?i th??ng qu?c t?:

1993 Recipient of the Ramon Magsaysay Award for Government Service** – Gi?i th??ng Ramon Magsaysay 1993 "v� ?� k?t h?p nghi�n c?u khoa h?c th?c t? v?i v?n ??ng ch�nh s�ch hi?u qu? ?? c?i thi?n ??i s?ng c?a ng??i n�ng d�n Vi?t Nam."

1995 Canada’s Certificate of recognition for his "Dedication and contribution to the world of sciences". B?ng t??ng l? c?a Th? t??ng Canada (1995) v? �Ph?ng s? v� ?�ng g�p v�o khoa h?c th? gi?i�.

1996 French�s "M�daille Chevalier de l’Ordre du M�rite Agricole ". Huy ch??ng �K? m� N�ng nghi?p" c?a B? N�ng-L�m-Th?y s?n Ph�p (1996).

2001 Philippines’ D.L. Umali Award. Gi?i �C?u sinh vi�n xu?t s?c nh?t� c?a ??i h?c Philippines t?i Los Ba�os.

2002 Japan’s Nikkei Asia Prize for Regional Growth. Gi?i th??ng Nikkei ch�u � v? T?ng tr??ng v�ng.

2005 Australia’s ASTD Derek Tribe Award. Gi?i th??ng Derek Tribe v? khoa h?c k? thu?t Australia

2019 B?ng khen c?a B? Ngo?i giao Nh?t B?n; GS.TS VTX l� m?t trong 16 c� nh�n c?a Vi?t Nam ???c B? Ngo?i giao Nh?t B?n tuy�n d??ng v� trao t?ng B?ng khen.

2021 Order of the Rising Sun, Gold Rays with Neck Ribbon. Hu�n ch??ng M?t Tr?i M?c, Tia S�ng V�ng v� Ruy B?ng C?.

C�c Ch?c v? Trong N??c:

??i bi?u Qu?c h?i 3 Kh�a: II,III,IV; 1982-1997 Ph� Vi?n Tr??ng Tr??ng ??i h?c C?n Th?; 1999-2007 Vi?n Tr??ng Tr??ng ??i h?c An Giang; 1996-2006 ?y vi�n H?i ??ng Ch?c Danh Gi�o s? Nh� n??c Vi?t Nam; 01/2008-2010 T?ng Gi�m ??c C�ng ty TNHH N�ng Th?y S?n Vi?t-Phi; 2010-2013 Vi?n Tr??ng Tr??ng ??i h?c T�n T?o; 2013- Nay: Th�nh vi�n H?i ??ng S�ng l?p v� Quy?n Vi?n Tr??ng v� nay Vi?n Tr??ng Danh D? (Rector Emeritus) Tr??ng ??i h?c Nam C?n Th?.

C�c Gi?i th??ng trong n??c:

Gi�o s? N�ng h?c (1980), Anh h�ng lao ??ng (1985), Hu�n ch??ng Lao ??ng h?ng Nh?t (1986), Nh� gi�o ?u t� (1990), Nh� gi�o Nh�n d�n (1999).

C�c b�i b�o Khoa h?c: [V� T�ng Xu�n Publications]*:

_ Training manual for rice production / Vo-Tong Xuan and Vernon E, Ross; Illustration by Federico Gatmaitan. 1972, 1976

_ Role of resistant varieties in depressing brown planthopper populations in the Mekong Delta of Vietnam. Nguyen Van Huynh, Vo-Tong Xuan. International Rice Research Newsletter. 1981

_ Rice cultivation on acid sulphate soils in the Vietnamese Mekong Delta. Vo-Tong Xuan, Nguyen Kim Quang, Le Quang Tri. Publication, International Institute for Land Reclamation and Improvement. 1982

_ Curriculum development of agriculture in a post-war economy: the case of Vietnam. Vo-Tong Xuan, Mensvoort, T.E.F van. South-North partnership in strengthening higher education in agriculture. 1989

_ Cultivation of the sugarcane on acid sulfate soils in the Mekong Delta. Truong Thi Nga, Duong Van Ni, Vo-Tong Xuan. Selected papers of the Ho Chi Minh City symposium on acid sulfate soils, HCM City, Vietnam. 1992-1993

_ Vietnam and IRRI: a partnership in rice research : proceedings of a conference held in Hanoi, Vietnam 4-7 May 1994 / editors G.L. Denning and Vo-Tong Xuan. 1995

_ Mekong Delta plant genetic resources off-farm and on-farm conservation. Huynh Quang Tin, Nguyen Ngoc De, Vo-Tong Xuan. Plant genetic resources in Vietnam. Proceeding of a national workshop in Hanoi, Vietnam, on 28-30 March 1995.

_ Opportunities for upland rice research in Vietnam. Arraudeau,M.A., Vo-Tong Xuan. International Rice Research Institute, Los Ba�os, Laguna (Philippines). 1995

_ Vietnam-IRRI collaboration in training: progress and priorities in human resource development. Matheny, E.L., Raab, R.T., Vo-Tong Xuan. International Rice Research Institute., Los Ba�os, Laguna (Philippines). 1995

_ Vietnamese villages and rice production. [French, Campagnes vietnamiennes et production rizicoles]. Dogot,T.Lebailly, P., Dao Cong Tien, Pham Van Bien, Tran The Thong, Vo-Tong Xuan. Cahiers Agricultures. 1997

_ Genetic diversity of traditional varieties of upland rice from Vietnam and prospects offered by improved varieties [French: Diversit� g�n�tique des vari�t�s traditionnelles du riz pluvial du Vietnam et perspectives offertes par les vari�t�s am�lior�es] Courtois, B., Nguyen Huu Hong, Vo Thi Thu Huong, Carandang, C., Vo-Tong Xuan. Agriculture et D�veloppement. 1997

_ Prospects for sustaining Vietnam�s re-acquired rice exporter status, Pingali, P.L., Nguyen Tri Khiem, Gerpacio, R.V., Vo-Tong Xuan. Food Policy. 1997

_ Land evaluation and land use planning of the area for rice-shrimp systems, Gia Rai District of Bac Lieu Province. Le Quang Tri, Vo Quang Minh, Vo-Tong Xuan. ACIAR Technical Reports Series. 2003

_ Enhancing food security and income through integrating an upland crop in the rainfed cropping systems. Nguyen Ngoc De, Vo-Tong Xuan, Abedin, M.Z., Bool. M.R. 2004

�New Direction for a Diverse Planet�, 4th International Crop Science Congress in conjunction with the 12th Australian Agronomy Conference, 26 Sep � 1 Oct 2004 Brisbane, Australia. 2004

_ Beach morning glory (Ipomea Biloba Forsk.) help prevent coastal erosion and desertification in Vietnam. Kroftf, M., Vo-Tong Xuan, Hoang Quang Ha. APA News 2012

_ Development of the Sugar Industry in ASEAN Countries. Vo-Tong Xuan et al. Sugar Tech 2016

_ Rice Production, Agricultural Research, and Environment. Vo-Tong Xuan 2018

VTX M?T ??I C?U H?C

Su?t m?t ??i, tr�n b??c ???ng �c?u h?c�, V� T�ng Xu�n ?� ?i kh?p n?m ch�u, c? th? h?n, Anh ?� ??t ch�n t?i 80 qu?c gia, v� c� th? d�ng m?t t? ti?ng Anh �globe trotter� cho Anh. Tr??c 1975, mi?n Nam c� m?t nh� xu?t b?n t�n B?n Ph??ng v?i c�u ch�m ng�n r?t hay: �G�p nh?t t? b?n ph??ng, tung ra kh?p b?n ph??ng�. V� T�ng Xu�n ??t ???c ch?c danh Gi�o S? L�a G?o / Doctor Rice nh?ng v?n gi? h�nh ?nh l� m?t �sinh vi�n su?t ??i � �tudiant �ternel�. Anh khi�m cung trong c�ch �cho v� nh?n�, v?n ?i t�m h?c ? nh?ng n?i ch�nh Anh c� th? d?y d?.

H�nh 8: GS V� T�ng Xu�n ?i d? h?i th?o v? n�ng nghi?p th? gi?i t? ch?c t?i mi?n nam n??c Ph�p v�o th�ng 4 n?m 2006. ?nh ch?p t?i Gare de Lyon, Paris. [Photo by �nh Nguy?t, RFI]

C?ng ch? m?i ?�y th�i, sau m?t h?i ngh? qu?c t? v? l�a g?o t?i Lima 2017, th? ?� Peru, V� T�ng Xu�n ?� t?n d?ng chuy?n ?i ?y ?? gh� Houston th?m ng�i m? v� th?p b� nhang t??ng nh? nh� n�ng h?c Nh?t B?n Shinpei Mykawa (1874-1906) ng??i c� c�ng ??u ?em l�a gi?ng v�o tr?ng trong v�ng ?�ng nam Texas. Sau khi m?t, m?t c?ng ??ng v� m?t con ???ng ? Houston ???c ??t t�n Mykawa.

*

H�nh 9a: Sau m?t h?i ngh? qu?c t? v? l�a g?o t?i Lima 2017, th? ?� Peru, V� T�ng Xu�n ?� t?n d?ng chuy?n ?i, gh� Houston ?? t?i th?m ng�i m? v� th?p b� nhang t??ng nh? nh� n�ng h?c Nh?t B?n Shinpei Mykawa (1875-1906) ng??i c� c�ng ??u ?em l�a gi?ng v�o tr?ng trong v�ng ?�ng nam Texas. [photo by Ngy Thanh]

*

H�nh 9b: B?ng ???ng b? t? Houston t?i Louisiana v?i h?n 4 gi? l�i xe (275,9 mi), Anh Xu�n t?i th?m hai Trung t�m N�ng nghi?p c?a ?H Louisiana / LSU: t?i khu nghi�n c?u l�a g?o c�ng trao ??i kinh nghi?m v?i v? gi�o s? tr??ng khoa. [photo by Ngy Thanh]

Anh Xu�n t?i th?m Trung t�m N�ng nghi?p c?a ?H Louisiana / LSU: t?i khu nghi�n c?u l�a g?o v� m�a, ?? c�ng trao ??i kinh nghi?m v?i v? gi�o s? tr??ng khoa, m� trong th?c t? th� ai c?ng hi?u r?ng VTX c� th? ???c m?i t?i nh? m?t gi�o s? th?nh gi?ng v? c�y l�a, c�y m�a t?i ch�nh nh?ng n?i Anh ??n th?m.

M?i l?n sang M?, hay ??n nh?ng c�c qu?c gia kh�c � c� c�c c?ng ??ng t? n?n ng??i Vi?t, Anh VTX bao gi? c?ng t�m c�ch gh� th?m chu?i si�u th? � ?�ng, v� Anh r?t �t�m t? � ch? c?a Anh Xu�n�, khi th?y trong c�c si�u th? ?y ch? b�n g?o nh?p t? Th�i Lan v?i l� do Vi?t Nam kh�ng c� ???c gi?ng g?o ngon ?? c� th? c?nh tranh v?i Th�i. Anh VTX ao ??c, m?t ng�y n�o ?� � kh�ng ph?i ch? c� g?o, m� c? nh?ng n�ng s?n kh�c c?a Vi?t Nam s? ??t ???c ch?t l??ng cao v� an to�n ?? c� th? cung c?p r?ng kh?p cho th? tr??ng th? gi?i. V� khi ?� n�ng d�n Vi?t Nam m?i c� th? tho�t c?nh ngh�o!

TU?I NGO�I 80 VTX V?N B?NG S�NG L?I RU?NG

*

H�nh 10: ? tu?i ngo�i 80, Anh Ba Xu�n v?n ?i xe Honda �m, ?i qua m?y c�y c?u kh? cheo leo; hay v?n ng?i tr�n t?c r�ng b?ng s�ng ?i kh?o s�t th?c ??a t?i v�ng xa v� s�u U Minh. [Photo by L?c T�ng, b�o Lao ??ng 30/12/2021]

N�NG NGHI?P V� BI?N ??I KH� H?U 01/10/2022

C� l? ?�y l� t?m h�nh ch?p g?n ?�y nh?t � tr??c ng�y Anh VTX nh?p vi?n. Sau cu?c h?p b�n v? D? �n Ph�t tri?n N�ng nghi?p ?ng ph� v?i Bi?n ??i Kh� h?u cho t?nh H?u Giang, t?i ng�y 01/10/2022 t?i nh� h�ng L�a N?p, TP C?n Th?, l� bu?i h?p chia tay c?a m?t s? th�nh vi�n trong ?o�n.

H�nh 11: T? ph?i, GS V� T�ng Xu�n, Hi?u tr??ng Danh d? tr??ng ??i h?c Nam C?n Th?; PGS TS L� Anh Tu?n, nguy�n Ph� Vi?n tr??ng Vi?n Bi?n ??i Kh� h?u ?H C?n Th?; ThS Nguy�?n H�?ng Tru?c, TS Tr?n ?�nh L�m thu?c Trung t�m Nghi�n c?u Vi?t Nam va? ?�ng Nam � (CVSEAS/ Center for Vietnam and Southeast Asian Studies), Tr???ng ?a?i ho?c Khoa ho?c Xa? h�?i va? Nh�n v?n, ?a?i ho?c Qu�?c gia TP HCM. TS L�m hi?n l� gi�m ??c Trung T�m CVSEAS. [t? li?u L� Anh Tu?n]

M?T CH�T RI�NG T?

V� T�ng Xu�n ?� l� ngu?n c?m h?ng v? �nh�n v?t Th?y H?� tr�n h?n 700 trang s�ch khi t�i vi?t cu?n C?u Long C?n D�ng, Bi?n ?�ng D?y S�ng, c�ch ?�y c?ng ?� h?n 20 n?m. Sau ?�y l� m?t tr�ch ?o?n, ph�c th?o ?�i n�t ch�n dung v? h�nh t??ng v?n h?c ?y.

B�N TR?I

TI?NG H?C K�U TH??NG

T?i ?�y th� ? l?i ?�y

Bao gi? b�n r? xanh c�y th� v?

ca dao Nam b?

B?y l�u g?n b� v?i s�ng Mekong, con s�ng ?y, v�ng ??t m?i ?y bao gi? c?ng ?em l?i cho H? / VTX ni?m c?m h?ng v� c? nh?ng t�nh c?m l?n lao. B?o v? s? nguy�n v?n tinh khi?t cho d�ng s�ng ?y kh�ng ch? v� v�ng ??ng B?ng Ch�u Th? C?u Long m� ch�nh l� b?o v? m?ch s?ng c�ng v?i h? sinh th�i c?a m?t v�ng ??t � Ch�u h??ng v? m?t t??ng lai xa.

L� th�nh vi�n ?y Ban S�ng Mekong, H? c� d?p ?? th?y ???c con s�ng ?y h�ng v? nh?ng c?ng mong manh ra sao. Sinh ra v� l?n l�n t? v�ng ??ng b?ng Nam B?, H? ?� qu� th�n thi?t v?i con s�ng ?y. H?i nh? th� ch? bi?t g?n b� v?i kh�c s�ng Ti?n n?i qu� nh� qua hai m�a l? h?n, l?n l�n th� v??n t?i su?t chi?u d�i c?a d�ng s�ng, th�n thu?c v?i nh?p ?i?u c?a con s�ng Mekong nh? nh?p ??p c?a tr�i tim m�nh. Con s�ng ?y t??ng nh? b?t tr? nh?ng l?i l� ngu?n s?ng t? ng�n n?m c?a ng??i d�n ??ng b?ng ch�u th?. M?i h?n tr?m n?m tr??c ng??i ta c?ng ch?a bi?t con s�ng ?y kh?i ngu?n t? ?�u.

Con s�ng xanh cu?ng n? ?y nh? m?t con r?ng v?i ??u ?n khu?t tr�n ch�n t?ng m�y tr�n ng?n n�i thi�ng b�n cao nguy�n T�y T?ng v?i c? th�n r?ng u?n l??n khi th� d?ng m�nh s?i b?t g�o th�t xuy�n qua nh?ng cao nguy�n v� r?ng gi� khi th� tr?i m�nh hi?n h�a tr�n c�c b�nh nguy�n r?i ??ng b?ng ch�u th? v?i ch�n c�i ?u�i kh�ng ng?ng qu?y ??p ?? v??n t?i th?m l?c ??a Bi?n ?�ng. V�o m�a l? th�ng Ch�n th� con s�ng ?y bi?n th�nh bi?n n??c m�nh m�ng th?m ?? mang ??y ph� sa tr�n b? d�m s�u h?t c? ru?ng ??ng, v� nh� c?a th� ch? c�n nh? nh?ng chi?c n�n �p tr�n m?t n??c. Th�ng T? m�a kh�, con s�ng ?y v?n ph� b�y k�ch th??c c?a n�: v?n kh?i n??c m?t m�u n�u s?m tr?i r?ng ra t? hai t?i ba d?m, c?nh tr� qu?nh qu?, l�ng m?c th� th?a th?t. Ng??c d�ng xa h?n v? ph�a b?c, kh�ng xa con th�c Khemerat, ?� m?y th�ng sau m�a m?a, H? / VTX ?� kh�ng th? kh�ng ng?c nhi�n khi th?y v?n c� nh?ng kh�c s�ng c?n nh? s?p kh� ki?t t??ng ch?ng c� th? l?i b? b?ng qua. H? c?ng hi?u r?ng n?u ch?a c� h?n h�n d??i ??ng b?ng ch�u th?, ch?a c� nh?ng c?n ?au th?t ng?c ph�a h? ngu?n n?i qu� anh l� do c�n c�c d�ng ph? l?u � tributaries, nh? nh?ng m?ch ph? � collaterals.

S�ng Mekong v?i H? b�y gi? c�n mang � ngh?a c?a nh?ng m� h�nh c? th? h?c, h?n th? n?a c�n l� m?t m� h�nh to�n h?c � Mathematical Model, v?i ??y r?y nh?ng con s?: 40 ng�n m�t kh?i gi�y l?u l??ng m�a l?, ch? c�n 2 ng�n m�t kh?i gi�y m�a kh� � 20 l?n th?p h?n; l�ng s�ng kh�ng nh?ng thi?u ?? d?c m� l?i g�c ?? �m ngh?a l� cao h?n khi ti?n g?n ra bi?n. R?ng ch? m?i h?n m?y ch?c ng�n n?m tr??c ?�y th�i, con s�ng Mekong hoang d� m?i b?t ??u t?o h�nh v�ng ??ng b?ng ch�u th? t? ?�y bi?n, do ch?t pyrite c� trong tr?m t�ch ph� sa v� c? th�m t? ch?t s?t trong ph� sa k?t h?p v?i sulphur trong n??c bi?n ?? t?o th�nh h?p ch?t pyrite. V?i th?i gian t�nh b?ng thi�n ni�n k?, d?n d?n ??t nh� l�n kh?i m?t bi?n v� ?? r?i h�ng n?m ???c c�c con n??c l? ?? v? ph? l�n t?ng t?ng l?p l?p ph� sa ng�y m?i d�y th�m ?? tr? th�nh nh?ng ru?ng ??ng m�nh m�ng v� m�u m?.

Nh?ng d??i l?p ph� sa t�n b?i ?y, ch?t pyrite c�n ?�, b? d�m s�u trong ??t hay d??i l�n n??c. Ch? khi ph?i ra ngo�i d??ng kh�, n� tr? th�nh ch?t ph�n chua acid sulphate, th?m th?u / tr?i l�n m?t ??t, b?t ??u ho�nh h�nh v� l� nguy�n nh�n n?i kh? c?a ng??i n�ng d�n ??ng B?ng Nam B?. H? sau n�y c?ng ???c bi?t th�m r?ng t�nh th? nh??ng v�ng ch�u th? c?ng r?t thay ??i ngay trong m?t kho?ng c�ch g?n. ? m?t n?i n�y th� r?t chua trong khi c�ch ?� kho?ng m?t tr?m m�t ?� ho�n to�n ??i kh�c, do m?c n??c � th?y c?p, ?? d�y ??t t�n b?i v� c�c lo�i th?o m?c tr�n ?�. Ch�nh H? ?� h?c ???c bi?t bao nhi�u kinh nghi?m t? nh?ng ng??i n�ng d�n. H? hi?u r� h?n ai h?t v�ng ??t ?ai m� h? ?ang s?ng nh? bi?t r� d?u ch? tr�n b�n tay c?a h? v� ?� kh�n ngoan t�m ra c�ch gieo tr?ng trong nh?ng ?i?u ki?n t??ng nh? v� ph??ng t�m ra l?i gi?i ?�p. H? c?ng hi?u r?ng ??t ph�n nh? con c?p ng? trong hang v� ch?ng bao gi? n�n ?�nh th?c m?t con c?p ?ang im ng?!

Cho d� ch?ng ph?i l� m?t tr� th?c trong th�p ng�, t?ng l� t�c gi? c?a m?t lu?n �n ?? s? v? �H? Sinh Th�i c?a V�ng H? L?u S�ng Mekong� nh?ng ch�nh H? ?� ???c th?c t? d?y cho nh?ng b�i h?c ?�ch ?�ng. Kh?i ?i t? l? l?i suy ngh? kinh ?i?n cho r?ng ?? t?ng n?ng su?t l�a th� ph?i ng?n m?n trong m�a kh� v� trong m�a l? th� c?n nh?ng ??p l?n tr? n??c ?? x? ra trong m�a kh�, r?a mu?i r?a ph�n cho ??t v� d?n t??i ru?ng ??ng. Nh?ng thay v� ng?n m?n th� ng??i n�ng d�n v�ng nam ??ng b?ng ch�u th? l?i cho d?n n??c bi?n v�o ru?ng trong m�a h?n m� ban ??u ai c?ng cho l� ?i�n kh�ng. Nh?ng th?c ra h? ?� �p d?ng k? thu?t �tr?m th?y� v?i k?t qu? th?t k? di?u: ??t b?t ph�n, ??n m�a m?a th� ?� c� n??c r?a m?n cho ??t khi?n m�a m�ng t?t t??i, ch?a k? th�m c�i l?i kh�c l� n??c bi?n ?� ?em t�m c� v�o ru?ng ??ng v� m??ng r?ch. Ch�nh ng??i n�ng d�n ?� s�ng t?o ra m?t �n?n n�ng nghi?p l�a-t�m / rice-shrimp culture� ph� h?p v?i h? sinh th�i ph?c t?p c?a v�ng ??ng b?ng ch�u th?. V� ?� trong nhi?u k? tr�n k�nh ?�i truy?n h�nh / kh�ng ph?i �th?y H?� m� l� ng??i n�ng d�n ??y s�ng t?o ?y l�n ?�i h??ng d?n b� con l�m sao t?n d?ng c? ngu?n n??c m?n trong k?t h?p tr?ng l�a v� nu�i t�m. S? ki?n b� con n�ng d�n ph� v? con ?� ng?n m?n ? G� C�ng T�y l� b�i h?c th?m th�a v� nh? ??i cho ch�nh H? v� ?�m k? s? th?y l?i ??n t? trung ??ng.

R?i l?i c�n thi�n tai l? l?t m?i n?m, ai c?ng c?m th?y b?t an khi ???ng ??u v?i con r?ng b?t kham ?y. V?i b�i h?c ng�n n?m t? con s�ng H?ng, ng??i ta mu?n ch? ng? n� b?ng nh?ng con ??p v?i h? th?ng ?� ?i?u v?ng ch?c. S?n Tinh / th?n n�i bi?u t??ng cho s?c m?nh c?a ?� ?i?u, Th?y Tinh / th?n n??c l� s?c t�n ph� c?a nh?ng c?n l?. C? hai ??u mu?n chi?m ?o?t n�ng c�ng ch�a xinh ??p l� v�ng ??ng b?ng ch�u th?. N??c d�ng cao th� n�i v??n cao v� cu?i c�ng S?n Tinh ?� th?ng. ?� l� chi?n th?ng c?a s?c ng??i v?i h? th?ng ?� ?i?u hai b�n b? con s�ng H?ng.

Nh?ng xem ra ng??i n�ng d�n ??ng B?ng C?u Long c� c�i nh�n L�o Trang h?n, thay v� tr?n �p th� h? ch?n s? th�ch ?? chung s?ng v?i nh?ng c?n l?. Kh�ng ??p ?� cao m� ?�o th�m nh?ng r?ch s�u ?? tho�t l? ra Bi?n T�y, Bi?n ?�ng v� c?i thi?n giao th�ng, ti?p t?c truy?n th?ng t? nhi?u ng�n n?m tr??c c?a n?n v?n minh �c Eo v??ng qu?c Ph� Nam cho d� c? v??ng qu?c ?y ?� ti�u vong do m?t c?n h?ng th?y tr�n ng?p v�ng ch�u th? v�o kho?ng gi?a th? k? th? s�u.

Con thuy?n m�y ch?y b?ng b?ng gi?a l�ng m?t con kinh ?�o m?i � g?i l� m?i ch? c?ng ?� h?n n?m n?m r?i. S? c� th�m h�ng ng�n c�y s? kinh r?ch n?a ???c ho�n t?t v�o cu?i th? k? n�y. C?nh t??ng n?i b?t l� m�u v�ng c?a r? s?t ?� nhu?m l�n m?i c?nh v?t: t? g?c nh?ng c�y tr�m, t?i th�n ghe, c?u t�u, l??i c� v� c? ch�n ng??i ta n?a � ngh?a l� b?t k? v?t g� nh�ng v�o l�n n??c ?y. Ng??i ta ?� th?y ngay ???c nanh vu?t con c?p ?ang im ng? trong hang v?a b? ?�nh th?c. Tr? ??t t�m c� trong m�a m?a do c?n l? ?? v�o, ?� kh�ng c� sinh v?t n�o s?ng ???c d??i l�n n??c trong leo l?o ??m ch?t ph�n chua ?y, c� ch?ng ch? l� l?a th?a m?y ?�m c? s?y ch?u ph�n. Ng??i n�ng d�n ch? c?n nh?n ra gi?ng c? n�o l� h? bi?t ?�u c� th? l� khu ??t gieo tr?ng. V� cho ??n b�y gi? th� h? v?n ki�n nh?n ch? ??i nh?ng tr?n m?a to nh?ng con l? l?n t?i r?a ph�n cho ??t v� h? v?n kh�ng ng?ng ph� r?ng, ti?p t?c ?�o k�nh v� l�n li?p. Nh?ng v�ng ??m l?y nh? Tam N�ng c�ng ng�y c�ng thu h?p v� ?� ch?ng c�n bao nhi�u n?a v� t??ng lai c?a c�c Tr�m Chim ?ang b? th? n?i. Hay r?i ra ??ng Th�p M??i ch? c�n l� nh?ng c�nh ??ng chua n??c m?n v?i m?y khu nu�i t�m s�, m?y kho?ng ru?ng l�a xanh hay nh?ng c?n nh� ng�i ??. V� r?i c?ng ch?ng c�n m?t c�nh h?c n�o b�n b? con s�ng thi�ng ?ang d?n b? t�t c?n.

Ch�nh H? ?� gi�p M??i Nhe ??a l�a th?n n�ng HYV (High-Yielding Variety) v�o khu ??m huy?n Tam N�ng v?i hy v?ng gi?ng l�a cao s?n n�y s? c?i thi?n ??i s?ng b� con m� kh�ng c?n ph� th�m r?ng tr�m. Nh?ng m?i chuy?n di?n ra sau ?� ho�n to�n ngo�i d? ki?n c?a H?. Khoa Th?y v?n ??i h?c C?n Th? v?i d? �n x�y b?n ?ng d?n tho�t l?n t? con kinh bao quanh khu b?o t?n, thay v� ?? ?i?u h�a m?c n??c trong Tr�m Chim th� l?i b? b� con n�ng d�n t?n d?ng ?? r�t n??c ra kh?i khu ??m l?y ?? t??i ru?ng trong su?t m�a kh�. ?� th? do n??c c?n b� con c�n ph� r?ng mau h?n, v� ai c?ng th?y tr?ng l�a nh?t l� th? �l�a cao s?n c?a th?y H?� r?t c� ?n. Nh?ng c?ng do l� gi?ng l�a r?t kh�t n??c n�n m�a h?n b� con kh�ng ch? l?y n??c t? Tr�m Chim m� c�n be b? kh�ng cho n??c xu?ng v�ng d??i khi?n b� con n�ng d�n mi?t d??i thi?u n??c ph?i k�u tr?i. Ch?ng c?n ai ?i?u h?p hay tr?ng t�i, M??i Nhe ?� th�nh c�ng ph�t tri?n ri�ng cho huy?n Tam N�ng b?ng c�i gi� c?a Tr�m Chim v?i sinh m?ng c?a c? ng�n c�nh h?c v� m�a m�ng kh� h?n n?i mi?t d??i. [Tr�ch CLCD, B?DS, Ch??ng VIII]

�

Nh?ng trao ??i v?i Anh VTX:

Anh Xu�n v� t�i ??u b?n r?n, nh?ng c� d?p ch�ng t�i v?n trao ??i emails v?i nhau v? nh?ng v?n ?? quan t�m chung.

Gi?a n?m 2017, khi D? �n c?ng ng?n m?n C�i L?n C�i B� � ???c qu?ng c�o l� C�ng Tr�nh Th? K?; ?ang g�y ra r?t nhi?u tranh c�i do th?t b?i c?a c�c c�ng tr�nh ng?n m?n tr??c ?� � ?i?n h�nh l� c?ng ??p ng?n m?n Ba Lai, t?nh B?n Tre. V� g?n nh? tuy?t ??i ?a s? c�c ti?ng n�i tr� tu? ??c l?p c?a c�c chuy�n gia h�ng ??u ??u l�n ti?ng ph?n ??i v� can ng?n.

?? chu?n b? cho m?t b�i vi?t, t�i th?o ngay m?t email h?i � ki?n c?a Anh VTX, v� Anh Xu�n ?� mau m?n tr? l?i:

�T�i bi?t anh r?t t�m t? m?i khi n�i ??n ?BSCL. Qua 40 n?m t�i m?i ??t th�m m?t th?ng l?i v? m?t Khoa h?c v� Ki?n T?o X� H?i b?ng m?t xoay chuy?n ch�nh s�ch nh� n??c, nh?ng ph?i n�i ngay r?ng ?�y m?i ch? l� b??c ??u ???c Th? T??ng (l�c ?� l� �ng Nguy?n Xu�n Ph�c, ghi ch� ng??i vi?t) ch?p thu?n ??a v�o Ngh? Quy?t 120 NQ-CP, nh?ng ph?i c?n m?t th?i gian n?a m?i c� thay ??i th?t s?, c�c B?, Ban, Ng�nh m?i ch?p h�nh ch? tr??ng. Cho n�n t�i xin tr�nh b�y v?i anh m?t c�ch t�m t?t nh? th? n�y:

T? khi Th? t??ng Nguy?n Xu�n Ph�c nh?t tr� v?i ?? ngh? m� t�i ?� t?ng n�u 28 n?m nay sau khi Vi?t Nam tr? l?i v? tr� nh�m 3 qu?c gia xu?t kh?u g?o l?n nh?t th? gi?i, Ngh? Quy?t 120 NQ-CP c?a Ch�nh ph? ?� ???c ban h�nh v�o th�ng 11/2017. ?�y l� m?t ngh? quy?t l?ch s? c?a n�ng nghi?p ?BSCL, v� n� g? tr�i ng??i n�ng d�n tho�t kh?i v�ng kim c� ph?i s?n xu?t l�a mu�n ??i ?? cho c�n b? nh� n??c ho�n th�nh ch? ti�u ph�p l?nh v? s?n l??ng l�a, m?c k? n�ng d�n ph?i ch?u gi� r? b�o c?a s?n ph?m th?ng d? qu� l?n n�y. B�y gi? ch�nh s�ch ph�t tri?n th?y l?i c?a Vi?t Nam ph?i ???c chuy?n ??i theo s? chuy?n h??ng c?a n�ng nghi?p, kh�ng th? theo m?c ti�u c? ?? ti?p t?c t?ng s?n l??ng l�a th�ng qua th�m canh n�ng nghi?p m� ph?i theo m?c ti�u c?i thi?n sinh k? c?a n�ng d�n th�ng qua ?a d?ng h�a c�y tr?ng v� canh t�c t?ng h?p.

Nh?ng r?t ti?c c�c nh�m l?i �ch v?n b�m m?c ti�u ??u ti�n ?�i h?i ph?i x�y d?ng h? th?ng th?y l?i quy m� l?n, x�y d?ng c?ng ??p ng?n m?n, ?�o k�nh d?n n??c ng?t qu� hi?m t? s�ng H?u xa t�t ?? ti?p t?c b?t d�n tr?ng l�a, nh? D? �n s�ng C�i L?n � C�i B� (CLCB). Nh�m l?i �ch lu�n c� th? l?c m?nh, ?? ???c duy?t d? �n th� h? m?i c� ?n, m?c k? d�n tr?ng l�a c? ngh�o.

C�c nh� khoa h?c ch�n ch�nh ?� ??a � ki?n ?? ngh? d?ng d? �n CLCB, v?i nh?ng l?p lu?n b�c b? c�c l� do c?n ph?i th?c hi?n d? �n. Nh?ng l� do quan tr?ng m� c�c nh� ph?n bi?n n�i r?t �t l� d??i �nh s�ng c?a Ngh? Quy?t 120 NQ-CP c?a Ch�nh ph?, l??ng th?c kh�ng c�n l� m?c ti�u ch�nh m� nh� n??c ?� b?t bu?c m?i ng??i th?c hi?n b?ng m?i gi� b?t k? t?n ph�. Th?i th? b�y gi? kh�ng nh? tr??c n?a. Ch�ng ta d? th?a qu� nhi?u l�a g?o. V?i k? thu?t l�a g?o c?a ch�ng ta ng�y nay, ch? trong v�ng 3 th�ng l� ch�ng ta c� g?t v? l�a m?i. T?i sao nh?ng ng??i trong nh�m l?i �ch ch? ngh? l� ph?i ng?n m?n ?? c� th? ti?p t?c tr?ng l�a m� kh�ng th?y nh?ng ng??i chuy�n tr?ng l�a c? 40 n?m nay v?n kh? v� l?i t?c t? l�a qu� th?p? Nh�m l?i t?c n�y mu?n nh?ng ng??i tr?ng l�a c?a n??c ta ch?u ngh�o kh? v?nh vi?n hay sao?�

Th? t??ng Nguy?n Xu�n Ph�c � sau n�y l� Ch? t?ch N??c, v?i b�n tay ph?i �ng ??t b�t k� ngh? quy?t Ngh? Quy?t 120 NQ-CP v? ph�t tri?n b?n v?ng ?BSCL, hay n�i theo ng�n t? c?a GS VTX ?� l� Ngh? Quy?t �Thu?n Thi�n� nh?ng r?i c?ng ch�nh b�n tay tr�i c?a �ng Ph�c b?t ?�n xanh cho c�c nh�m l?i �ch � c� th? l?c m?nh h?n �ng, kh?i c�ng D? �n C�i L?n C�i B�, h?n 3 ng�n t? ???c m?nh danh l� c�ng tr�nh c?a Th? k?.

C? t�i v� Anh Xu�n ??u hi?u r?ng nh?ng kh?u hi?u th� qu� nhi?u, nh?ng kho?ng c�ch gi?a nh?ng Ngh? Quy?t v� Th?c T? c?a ??t n??c trong 48 n?m qua v?n c�n l� m?t kho?ng c�ch ??i d??ng.

M?t K? Th? Tu?i T�c:

T? ng�y Anh VTX qua tu?i h?u, ph?i s?ng trong m?t b? m�y h�nh ch�nh ph?c t?p v� r?t quan li�u, n�n ng??i Anh H�ng Lao ??ng, Nh� Gi�o Nh�n D�n V� T�ng Xu�n v?n th??ng xuy�n b? s�ch nhi?u v? v?n ?? tu?i t�c c?a Anh, qua nh?ng tra v?n th? t?c gi?y t? v� nh?ng bu?i t�i kh�m s?c kh?e ??nh k?. Bi?t t�i l� m?t b�c s? y khoa kh�ng thua tu?i Anh nh?ng v?n c�n l�m vi?c ? m?t m�i tr??ng h?i ngo?i, kh�ng c� quy ??nh c??ng b�ch v? h?u do tu?i t�c. V� ch? m?i ?�y th�i, c�ch ?�y h?n m?t n?m, v?i t?t c? s? b?c b?i t?i m?c ph?n n?, Anh VTX vi?t email cho t�i:

Mon, Jun 14, 2021, 7:38 PM

Anh Vinh qu� m?n,

Hi?n nay, theo qui ??nh � ?�m c?a ?�m l�nh ??o d?t c?a B? Gi�o D?c v� ?�o T?o (nh? t?i n� n�n n?n gi�o d?c c?a VN ng�y c�ng l?n b?i v?i tr�n ??y "h?c gi? b?ng c?p th?t") r?ng Hi?u tr??ng ??i h?c t? nh�n kh�ng ???c qu� 75 tu?i, n�n H?i ??ng qu?n tr? Tr??ng ?H Nam C?n Th? ph?i chuy?n t�i sang ch?c v? Hi?u Tr??ng Danh D? (Rector Emeritus) v?nh vi?n�

�

??n h�m nay t�i m?i nh?n email ?? ng�y 6/6/2021 c?a anh. H?p th? Gmail c?a t�i qu� ??y m� ch?a x�a b?t n�n b? warning ho�i. C� l? anh ??i ??a ch? gmail c?a t�i sang vtxuan@nctu.edu.vn th� ti?n h?n. C�ch ?�y hai tu?n c� m?t anh B?n nh?n tin ??n ?i?n tho?i di ??ng t�i. Anh ?y l� c?u gi?ng vi�n Tr??ng ?H H�ng H?i H?i Ph�ng, nay v? h?u s?ng ? Nha Trang. Anh ?y vi?t r?ng ?� ??c ???c tr�n trang "Ti?ng D�n" th�ng tin v? quy?n s�ch "Mekong D�ng S�ng Ngh?n M?ch" r?t t�m ??c, nh? t�i ch? ch? n�o ?? mua m?t quy?n. V� t�i ?� g?i ngay b?n electronic t�i s?n c�, ??ng th?i t�i gi?i thi?u trang Vietecology Press c� audiobook do �nh Nguy?t di?n ??c ?? nghe cho s??ng! Anh ?y c�m ?n khi ???c ti?p c?n s�ch c?a BS Vinh. Anh c� th? cho g?i quy?n s�ch m?i c?a anh ??n ??a ch? t�i t?i ?H NCT nh? sau:

GS V�-T�ng Xu�n,

Hi?u tr??ng danh d? ??i H?c Nam C?n Th?

168 Nguy?n V?n C? (n?i d�i), Ninh Ki?u, TP C?n Th?

2022 VTX 82 TU?I TR�N CON D?C T? SINH

08/12/2022: C�ng ng�y, c�c t? b�o l?n trong n??c nh?: Tu?i Tr?, Thanh Ni�n, VNExpress, Ng??i Lao ??ng ??ng lo?t ??ng tin: Gi�o s? V� T�ng Xu�n �cha ??� nhi?u gi?ng l�a ngon c?a v?a l�a ??ng B?ng S�ng C?u Long v?a ???c Vi?n Tim TP. HCM c?u tho�t kh?i nguy k?ch sau c?n nh?i m�u c? tim, xu?t huy?t ti�u h�a. Theo TS-BS B�i Minh Tr?ng, Gi�m ??c Vi?n Tim TP HCM:

�GS VTX ???c chuy?n t? b?nh vi?n Nh�n D�n 115 sang Vi?n Tim M?ch chi?u ng�y 05/12/2022 trong t�nh tr?ng nguy k?ch. Tr??c ?�, GS VTX ???c nh?p vi?n BV Nh�n D�n 115 do xu?t huy?t ???ng ti�u h�a n?ng c?n truy?n m�u. Tuy nhi�n sau khi truy?n m�u v� n?i soi ?n ??nh, v� r?i th�m di?n ti?n b?t ng?, GS VTX b? nh?i m�u c? tim c?p t�nh. Ch?n ?o�n b?ng soi tim, GS VTX b? ngh?n c�c ??ng m?ch v�nh v� ???c ??t 3 ?ng th�ng ??ng m?ch (stents). B? suy h� h?p c?p t�nh, GS VTX c?n h? tr? c?a m�y th? v?i ??t ?ng n?i kh� qu?n�.

V� c?ng c�ng ng�y, TS Nguy?n Xu�n Xanh, qua m?t email-nh�m th�ng b�o tr�n Di?n ?�n edu-sci � trong ?� Anh VTX l� m?t th�nh vi�n l�u n?m:

Anh ch? th�n m?n,

??c tin n�y m� gi?t m�nh:

GS V� T�ng Xu�n – ‘cha ??’ c?a nhi?u gi?ng l�a – qua c?n nguy k?ch sau c?n nh?i m�u c? tim – Tu�?i Tre? Online (tuoitre.vn)

Nh?ng may m?n, anh Xu�n ?� qua c?n nguy k?ch. C?u ch�c anh ti?p t?c b�nh ph?c. C� l? do anh ? tu?i cao m� v?n ham l�m vi?c qu� s?c, kh�ng ng?ng ngh?. Mong anh mau b�nh ph?c. Th�n m?n, Xanh

11/12/2022: ng�y 6. L� m?t b�c s? t�i hi?u r?t r� r?ng th�ng tin s?c kh?e l� thu?c quy?n ri�ng t? c?a ng??i b?nh, nh?ng v?i GS VTX l� m?t nh�n v?t n?i ti?ng c?a c?ng ??ng � v� c?ng ??ng ?y nh? m?t gia ?�nh l?n, th??ng m?n Anh Xu�n, c� nh?ng thao th?c v� mong mu?n � trong m?t ch?ng m?c n�o ?� ???c bi?t t?i nh?ng b??c ti?n tri?n v? s?c kh?e c?a GS VTX.

Do ?�, t�i ?� t�m li�n l?c ???c v?i m?t b?n ??ng m�n ??i h?c Y Khoa S�i G�n t? tr??c 1975, Anh hi?n l� m?t TS-BS PGS chuy�n khoa Tim M?ch v?n c�n l�m vi?c to�n th?i gian, do s? khi�m cung Anh y�u c?u t�i kh�ng n�u t�n Anh. C�c tin t?c v? di?n ti?n s?c kh?e c?a Anh VTX t�i ???c bi?t tr?c ti?p t? Anh.

Anh cho bi?t sang t?i ng�y th? 6, Anh VTX v?n c�n n?m trong Ph�ng Ch?m S�c ??c Bi?t / ICU, v?i t�nh tr?ng t?m ?n ??nh, v?n c?n thu?c v?n m?ch / inotrope ?? duy tr� huy?t �p, v?n th? b?ng m�y. M?c ti�u t?i h?u trong m?y ng�y t?i l� l�m sao anh Xu�n c� th? t? th? ?? r�t ?ng / extubation.

14/12/2022: ng�y 9. B�c Xu�n t?p th? y?u, n�n h�m nay, to�n ?i?u tr? ICU s? l�m Tracheostomy � ?? c� th? ??a ?ng th? qua l? m? kh� qu?n. B�c kh?e, ki?m so�t ???c nhi?m tr�ng ph?i, t?nh t�o.

15/12/2022: ng�y 10. Anh VTX v?n c?n m�y th?. ???c th? nghi?m th? t? ph�t (SBT / Spontaneous Breathing Trial) ?? chu?n b? cho ra kh?i m�y th?, nh?ng v?i m?t ng??i b?nh tu?i ngo�i 80, t?ng tr?ng y?u, sau xu?t huy?t ti�u ho�, nh?i m�u c? tim & nhi?m tr�ng ph?i, qu? l� kh� kh?n. T�i ?� nh?n v?i B?n ??ng m�n, l� ch?ng n�o Anh Xu�n ra kh?i m�y th?, t?nh t�o, nh? Anh chuy?n t?i Anh VTX l?i h?i th?m c?a c�c B?n Anh ? h?i ngo?i qu� m?n Anh Xu�n v?i l?i ch�c l�nh.

16/12/2022: ng�y 11. B�c Xu�n v?n c?n th? m�y qua l? m? kh� qu?n, v?i n?ng ?? oxy FiO2 40% ??t ???c 100%. EF 40% (ph�n su?t b?m m�u tim). B�c t?nh, n�i hi?u. Hy v?ng kh� h?n.

18/12/2022: ng�y 13. TS Nguy?n Xu�n Xanh v?n t? Di?n ?�n edu-sci m?i g?i ra m?t email th? hai � l?n n�y th� tr?c ti?p t?i Anh VTX: �Anh V� T�ng Xu�n th�n m?n, hy v?ng h�m nay Anh ?� kh?e l?i nhi?u. Mong nh?n ???c v�i d�ng c?a Anh tr�n di?n ?�n nh? m?t t�n hi?u vui, n?u ???c. Ch�c Anh mau b�nh ph?c v� ?n ???c m?t c�i T?t ?m �p�. Th�n m?n, NXXanh

20/12/2022: ng�y 15. T�nh h�nh B�c Xu�n: ?� ng?ng ???c kh�ng sinh ?i?u tr? vi�m ph?i. Th? m�y v?i Oxy FiO2 30%, li?u th?p Midazolam (thu?c an th?n) qua ?ng th? kh� qu?n, tim ?n ??nh. ?? ph�ng huy?t kh?i t?nh m?ch s�u (DVT / Deep Vein Thrombosis) b?ng Lovenox 0,4 ml.

NTV: C�m ?n Anh ?� cho tin, s? l� m?t tin vui ch?ng n�o Anh VTX ???c ra kh?i ICU v� kh�ng c?n t?i m�y th?…  Btw: Prognosis / D? H?u, theo Anh? All the best, Ng� Th? Vinh. V?i t?t c? s? d� d?t, B?n t�i ?� tr? l?i: D? H?u �c� th?� l� t?t / Maybe good prognosis.

25/12/2022: ng�y 20. NTV: T�i hi?u r?ng trong tr??ng h?p kh?n c?p, khi c� d?u hi?u suy h� h?p, ng??i b?nh c?n ???c ??t ?ng kh� qu?n v?i m�y th?. Th??ng th� b?nh nh�n s? ???c r�t ?ng th? c�ng s?m c�ng t?t; c� th? ph?i sang t?i ng�y th? 4 ho?c th? 5. Nh?ng n?u k�o d�i h?n, b?nh nh�n s? ???c l�m Tracheostomy (m? l? kh� qu?n) ?? c� th? v?n th? tr�n m�y qua ?ng kh� qu?n m?i. Cho t?i ng�y h�m qua, ?� qua h?n 3 tu?n l? Anh VTX v?n c�n ph? thu?c v�o m�y th? � theo thu?t ng? chuy�n m�n, th� nay Anh Xu�n thu?c v�o nh�m PMV c?n th? m�y k�o d�i (Prolonged Mechanical Ventilation). ?�y kh�ng ph?i l� m?t ch? d?u t?t cho b??c h?i ph?c nhanh c?a Anh VTX. C�ng ph? thu?c l�u v�o m�y th?, c�c c? h� h?p ng�y c�ng y?u ?i; kh? n?ng ng??i b?nh ???c r�t ?ng kh� qu?n c�ng kh� h?n; ch?a k? nguy hi?m nhi?m tr�ng ph?i do m�y th? v� c�c bi?n ch?ng kh�c do n?m l�u trong ICU l� kh� cao. V?i quan t�m v� lo l?ng, v? tri?n v?ng h?i ph?c nhanh c?a Anh VTX.

27/12/2022: ng�y 22. C�c BS ? H?i s?c Vi?n Tim ch?m s�c chu ?�o cho B�c Xu�n. B�c ?ang c� th�m v?n ??: Cai m�y th? / Ventilator weaning g?p kh� kh?n v� b?nh nh�n y?u, ch? th? b?ng b?ng, ?ang nh? V?t l� Tr? li?u gi�p. Do s? d?ng Lovenox (thu?c lo�ng m�u) ?? ng?a ?�ng m�u c?c trong t?nh m?ch s�u (DVT) nay l?i b? ch?y m�u b�ng quang. Ph?i ng?ng Lovenox, to�n b�c s? Vi?n Tim quy?t ??nh ??t l??i l?c Greenfield ? T?nh M?ch Ch? D??i (IVC) nh?m ng?n ng?a m�u c?c t? ch�n l�n ph?i. ?� ng?ng ???c kh�ng sinh v� thu?c v?n m?ch (Inotrope). V?n hy v?ng v� c?u nguy?n Anh Vinh ?.

31/12/2022: ng�y 26. H�m nay l� ng�y c?a n?m c�ng th�ng t?n, v� ch? c�n m?y ti?ng ??ng h? n?a l� qua n?a ?�m sang n?m 2023, Anh VTX b??c qua tu?i 83. Tin m?i nh?t t? S�i G�n m� t�i nh?n ???c � Anh VTX c�n n?m trong ICU, v?i m�y th? � v� t�i hi?u r?ng, c? th�m m?t ng�y tr�n m�y th? th� th?i ?i?m ph?c h?i c�ng l�i xa, v� nay cu?c ??u tranh c?a V� T�ng Xu�n c�ng tr? n�n gian tru�n v� kh� kh?n h?n. T? m?t n?i r?t xa, b�n kia n?a v�ng tr�i ??t, t�i v� c�c B?n h?u qu� m?n Anh c�ng g?i l?i th?m h?i t?i �ng??i hi?p s? ??ng xanh� v?i l?i ch�c l�nh.

02/01/2023: ng�y 28. Dear Anh Ng� Th? Vinh, b�o Anh tin vui, GS VT Xu�n ?� ng?ng ???c m�y th?, h�m nay s? ???c chuy?n l�n tr?i b?nh, kh�ng c�n n?m trong ICU. NTV_ Th?t l� m?t tin vui ??u n?m. Kh�ng th? kh�ng g?i l?i c�m ?n t?i to�n ?i?u tr? trong ICU Vi?n Tim ??y kh? n?ng, h? ?� c?ng hi?n tr� tu? v� c? nh?ng ph??ng ti?n t?i ?u lo cho ng??i b?nh V� T�ng Xu�n, ?? cho ??n h�m nay Anh Xu�n ?� ra kh?i m�y th?, ra kh?i ICU sau 28 ng�y ? m?t ng??i b?nh tu?i 83, ph?i ???c k? l� m?t th�nh t�ch Y Khoa ngo?n m?c.

04/01/2023: ng�y 30. Dear Anh Ng� Th? Vinh, S�ng nay t�i m?i ??a anh Nguy?n Qu?c Th�i v�o th?m GS V� T�ng Xu�n. GS Xu�n kh?e, ng?ng th? m�y, h?t vi�m ph?i. Anh Th�i c� chuy?n l?i th?m h?i c?a Anh Vinh t?i GS Xu�n. B�c Xu�n r?t linh ho?t, s?c di?n t??i t?nh khi nghe Anh Th�i nh?c ??n BS Ng� Th? Vinh.

C�c b�c s?, v� ?i?u d??ng t?i ?�y r?t t?n t�m, c�n gi? n?p nh� x?a. T�i v?n t?i gi�p c�c em ? Vi?n Tim, gi?ng d?y t?i ?�y 2 bu?i/ tu?n. BS Ph?m Nguy?n Vinh

H�nh 12a: 7 gi? s�ng th? T? 04/01/2023, PGS TS-BS tim m?ch Ph?m Nguy?n Vinh ??a nh� th? Nguy?n Qu?c Th�i t?i Vi?n Tim th?m GS V� T�ng Xu�n, khi ?y c�n s?m, Anh Xu�n v?n ch?a th?c gi?c.

H�nh 12b: Tr�i, B�c s? tim m?ch Nguy?n Nho Ti?n � trong to�n ICU ch?m s�c GS V� T�ng Xu�n, s�ng nay l�n th?m GS Xu�n tr�n tr?i b?nh. BS Ti?n ?ang c?m cu?n v? ?? GS V� T�ng Xu�n c� th? ??c m?y d�ng ch? th?m Anh. Ph?i, h�ng ch? cu?i tr�n trang vi?t l� ch? k� c?ng c�p v� m?nh m? c?a Anh V� T�ng Xu�n (ph?i). BS Ph?m Nguy?n Vinh cho bi?t: Anh Nguy?n Qu?c Th�i c� chuy?n l?i th?m h?i B�c Xu�n c?a BS Ng� Th? Vinh t? California. GS V� T�ng Xu�n r?t linh ho?t, s?c di?n t??i t?nh. [photos by BS Ph?m Nguy?n Vinh]

H�nh 12c: Bu?i chi?u c�ng ng�y 04/01/2023, BS Ph?m Nguy?n Vinh g?i cho t�i m?t ?o?n video: GS V� T�ng Xu�n ?ang t?p V?t L� Tr? Li?u, Anh Xu�n ?� c� th? t? ng?i, t? ??ng d?y v?i b??c ?i ng?n, t??i t?n linh ho?t, v?i ng�n tay c�i ch?a l�n v� c? gi? tay v?y ch�o m?i ng??i. M?t th�nh t?u c?a �B??c Th? Ba Y Khoa � Y Khoa Ph?c H?i�.

B�i vi?t n�y nh? M?t Thi?p Ch�c Xu�n 2023 g?i t?i Anh V� T�ng Xu�n, c�ng bao nhi�u B?n h?u th??ng m?n Anh Xu�n v?i nh?ng l?i ch�c l�nh.

NG� TH? VINH

California 05/12/2022 � 05/01/2023

Tham kh?o:

1/ GS V� T�ng Xu�n � cha ?? c?a nhi?u gi?ng l�a � qua c?n nguy k?ch sau c?n nh?i m�u c? tim. Tu?i Tr? Online 08/12/2022 GS V� T�ng Xu�n – ‘cha ??’ c?a nhi?u gi?ng l�a – qua c?n nguy k?ch sau c?n nh?i m�u c? tim – Tu�?i Tre? Online (tuoitre.vn)

2/ Ng� Th? Vinh. ?BSCL 2020 C�nh ??ng Ch?t v� 45 N?m ?o V?ng Tr� Th?c.

Viet Ecology Press, 2020. https://vietecologypress.blogspot.com/2020/04/bscl-2020-canh-ong-chet-va-45-nam-ao.html

3/ Ng� Th? Vinh. (1) C?u Long C?n D�ng, Bi?n ?�ng D?y S�ng; (2) Mekong D�ng S�ng Ngh?n M?ch (in Print and Audiobook), Nxb V?n Ngh? 2000, 2006. Vi?t Ecology Press

*Lu?n �n TS v� c�c b�i b�o khoa h?c c?a GS V� T�ng Xu�n l� do hai chuy�n vi�n th? vi?n Ph?m L? H??ng (California) v� Nguy?n Nga (Arizona) s?u t?m.