Robert Rauschenberg

Nguyễn Man Nhiên

Trong suốt sự nghiệp lừng lẫy của mình, họa sỹ người Mỹ Robert Rauschenberg (1925-2008), một trong những nghệ sỹ quan trọng nhất thế giới và cũng là một trong những bậc thầy gây ảnh hưởng nhất của thế kỷ 20, đã liên tục thách thức các quan niệm và kỹ thuật thịnh hành của thế giới nghệ thuật.

Robert Rauschenberg nổi lên trên nền nghệ thuật Mỹ vào lúc Chủ nghĩa Biểu hiện Trừu tượng (Abstract Expressionism) đang thống trị, và trong quá trình thực hành của mình, ông đã mạnh dạn nổi loạn chống lại Chủ nghĩa Biểu hiện trừu tượng đang chiếm ưu thế vào thời điểm đó. Ông luôn tìm cách vượt ra ngoài biên giới kỹ thuật và thẩm mỹ, và cuối cùng đã làm thay đổi hội họa truyền thống.

Tham gia vào việc đặt câu hỏi về định nghĩa tác phẩm nghệ thuật và vai trò của nghệ sỹ, tầm nhìn nghệ thuật độc đáo của Rauschenberg chuyển từ quan niệm trong đó dấu ấn đích thực của nét vẽ mô tả thế giới nội tâm của nghệ sỹ sang sự phản ánh về thế giới đương đại, nơi có sự tương tác với các phương tiện truyền thông đại chúng và hàng hóa sản xuất hàng loạt.

Rauschenberg đã hợp nhất các lĩnh vực nghệ thuật và mỹ thuật, sử dụng cả phương tiện truyền thông và tìm thấy các đồ vật trong "sự kết hợp" của mình bằng cách chèn những bức ảnh thích hợp và mảnh vụn đô thị vào giữa những bức tranh tường tiêu chuẩn.

Rauschenberg tin rằng "Hội họa liên quan đến cả nghệ thuật và cuộc sống." Ông đã sáng tạo những tác phẩm nghệ thuật di chuyển giữa các thế giới này trong cuộc đối thoại liên tục với người xem và thế giới xung quanh, cũng như với lịch sử nghệ thuật. Thích để người xem giải thích tác phẩm, Rauschenberg cho phép xác định vị trí và sự kết hợp của các hình ảnh và đồ vật được tìm thấy sao cho không có sự sắp xếp hoặc ý nghĩa định trước nào được nhúng vào tác phẩm.

Robert Rauschenberg là nghệ sỹ có ảnh hưởng đáng kể đến nghệ thuật hiện đại:

– Từ chối “ý nghĩa được mã hóa”: Những người tiền nhiệm của Rauschenberg là những người theo chủ nghĩa Biểu hiện Trừu tượng. Từ chối tác phẩm biểu hình để ủng hộ nghệ thuật trừu tượng thường chứa đựng ý nghĩa được mã hóa cẩn thận – chẳng hạn như nhằm mục đích gợi lên một cảm giác cụ thể. Thay vào đó, Rauschenberg muốn tách nghệ thuật của mình khỏi ý nghĩa, tạo ra tác phẩm có thể đẹp và được yêu thích theo nhiều cách khác nhau, tương tự như phong trào Dada. Ý tưởng này đã mở đường cho thế hệ nghệ sỹ đang lên giải tỏa căng thẳng về ý nghĩa và đơn giản là sáng tạo nghệ thuật.

– Hình ảnh truyền thông được sử dụng phù hợp: Rauschenberg là người tiên phong trong việc sử dụng các hình ảnh truyền thông, chẳng hạn như tạp chí hoặc các bản in, trong tác phẩm của mình. Kỹ thuật này đã truyền cảm hứng vô cùng lớn cho các nghệ sĩ như Cindy Sherman và Sherrie Levine, những người đã củng cố sự hiện diện của hình ảnh truyền thông trong nghệ thuật.

– Thử nghiệm in lụa: Rauschenberg là một trong những người tiên phong thử nghiệm in lụa, kỹ thuật này đã trở thành một kỹ thuật gắn liền với các nghệ sỹ Pop Art thế hệ tiếp theo, bao gồm Andy Warhol và Roy Lichtenstein.

Rauschenberg nổi tiếng với "Combines" (1954–1964), một loạt các tác phẩm mang tính bước ngoặt, kết hợp hoặc trộn lẫn các chất liệu tạo tác nghệ thuật với những thứ bình thường như đồ vật hàng ngày làm mờ đi sự khác biệt giữa hội họa và điêu khắc. Rauschenberg viết: “Tôi coi nội dung của tờ báo, chi tiết của bức ảnh, đường khâu của quả bóng chày và dây tóc trong bóng đèn là nền tảng của bức tranh như nét cọ hay giọt sơn.”, và: “Tôi nghĩ một bức tranh sẽ giống thế giới thực hơn khi nó được tạo ra từ thế giới thực.”

Khi sự nghiệp của Rauschenberg bắt đầu thăng hoa ở New York vào giữa những năm 1950, ông cũng bắt đầu một cuộc đối thoại quan trọng với nghệ sỹ Jasper Johns – hai nghệ sỹ cùng đẩy nhau ra khỏi những mô hình thực hành xác định để hướng tới những phương thức mới tích hợp các dấu hiệu, hình ảnh và vật liệu của thế giới hàng ngày.

Được nhiều người coi là một trong những nghệ sỹ Mỹ có ảnh hưởng nhất nhờ sự pha trộn triệt để giữa chất liệu và phương pháp, Robert Rauschenberg là nhân vật quan trọng trong quá trình chuyển đổi từ Chủ nghĩa Biểu hiện Trừu tượng sang các phong trào hiện đại sau này. Nhiều ý tưởng của nghệ sỹ đã đoán trước được sự xuất hiện của Andy Warhol và phong trào Pop Art vào những năm 1960. Là một trong những khuôn mặt chủ chốt của phong trào Neo-Dada, phương pháp thử nghiệm của Rauschenberg đã mở rộng ranh giới nghệ thuật truyền thống, mở ra con đường khám phá cho các nghệ sỹ tương lai. Tác phẩm Neo-Dada nổi tiếng của ông, "Erased de Kooning" (1953), gồm một nghi thức xóa sạch bức vẽ gốc mà ông mua từ họa sỹ. “Tôi không thực sự tin tưởng vào những ý tưởng, đặc biệt là những ý tưởng hay,” ông từng nói. “Đúng hơn là tôi đặt niềm tin vào những tài liệu mà tôi phải đối mặt, bởi vì chúng giúp tôi tiếp xúc với những điều chưa biết.” Ảnh hưởng to lớn của Rauschenberg không chỉ trong hội hoạ mà còn lan toả trên nhiều lĩnh vực nghệ thuật khác như điêu khắc, in ấn, nhiếp ảnh, biểu diễn, phim và truyền hình.

…

Một số tác phẩm nổi tiếng nhất của Robert Rauschenberg:

1. Night Blooming series (1951): Rauschenberg đã thực hiện loạt tranh này khi đang theo học tại trường nghệ thuật, vẽ những bức tranh trên khung vải màu đen và kết hợp đất và sỏi sẫm màu để tạo hiệu ứng đơn sắc, tối.

2. White series (1951): Những tác phẩm đầu tiên nổi tiếng nhất của Rauschenberg – một loạt năm bức tranh lớn được ông vẽ hoàn toàn bằng màu trắng. Mục tiêu của Rauschenberg là tạo ra những tác phẩm trông như thể bàn tay con người chưa từng chạm vào chúng.

3. Erased de Kooning Drawing (1953): Vào đầu những năm 1950, Rauschenberg liên hệ với nghệ sĩ theo trường phái Biểu hiện Trừu tượng nổi tiếng Willem de Kooning để mua một bức vẽ mà Rauschenberg có thể xóa, tạo ra một tác phẩm nghệ thuật mới chỉ đơn giản là nằm ngoài bối cảnh. De Kooning đồng ý và vào năm 1953, Rauschenberg đã cho ra mắt "Erased de Kooning Drawing", một bức tranh chủ yếu màu trắng trong một khung nhỏ mạ vàng.

4. Red series (1953–1954): Những bức tranh màu đỏ của Rauschenberg là “sự kết hợp” đầu tiên của ông. Ông đã sử dụng các ứng dụng sơn và vật liệu khác nhau như giấy in báo để tạo ra bề mặt có kết cấu, đa dạng trên các bức vẽ.

5. Rhyme (1956): Rhyme được coi là một trong những sự kết hợp hay nhất của Rauschenberg, sử dụng sơn, giấy vụn và thậm chí cả cà vạt để tạo ra bố cục gắn kết.

6. Canyon (1959): một trong những sự kết hợp nổi tiếng nhất của Rauschenberg, kết hợp đa dạng nhất của các vật thể – từ một chiếc gối cho đến một con đại bàng nhồi bông – để gợi ý về một hẻm núi.

7. Monogram (1959): một trong những tổ hợp chính của Rauschenberg, có hình một con dê Angora bị đánh thuế đang đi qua lốp ô tô. Nó thường được coi là tác phẩm nghệ thuật nổi tiếng nhất của Rauschenberg.

8. A Modern Inferno (1965): Vào đầu những năm 1960, tạp chí Life đã đặt cho Robert Rauschenberg thực hiện một tác phẩm nhằm kỷ niệm sinh nhật lần thứ 700 của văn hào Dante. Kết quả là 34 hình minh họa kết hợp các hình ảnh truyền thông, tái tạo nghệ thuật, phác họa bằng bút chì, sơn và thậm chí có hình ảnh Dante trong vai một phi hành gia.

9. Stoned Moon (1969–1970): Năm 1969, NASA mời Robert Rauschenberg đến xem sự kiện phóng tàu Apollo 11. Sau đó, ông đã tạo ra một loạt bản in thạch bản (Lithograph) kết hợp văn bản, bản phác thảo và hình ảnh từ kho lưu trữ của NASA để kỷ niệm trải nghiệm này.

…

Xem thêm những tác phẩm của Robert Rauschenberg giới thiệu trong sách "Robert Rauschenberg" – khảo luận của Sam Hunter, một ấn phẩm trong tủ sách "Những bậc thầy thế kỷ XX" của Rizzoli International Publications, xuất bản lần thứ nhất năm 1999:

https://www.facebook.com/share/p/eAxENffFWqjg3Fd1/?mibextid=oFDknk