Nhà th? Nguy?n Duy v?i nh?ng “cu?c ch?i” v?n hóa

Nha? th? Nguy?n Duy tr� chuy?n v?i nha? ba?o Nguy�?n Linh Giang

Nh� th? Nguy?n Duy

Cu?i n?m, g?p nh� th? Nguy?n Duy kh�ng d?. Anh b?n c�ng vi?c t�i b?i: n�o lo b�i v? cho b�o xu�n tr�n t? V?n Ngh? m� anh l� tr??ng v?n ph�ng ph�a Nam, n�o l� lo ph�t h�nh l?ch th?. M?y n?m tr? l?i ?�y, nh� th? Nguy?n Duy, sau cu?c �tri?n l�m� th?� r?t l? v� ?n t??ng, l?i �nh?y� sang l�m l?ch th?. L?ch th? xu�n c?a anh ra ??u ??u h�ng n?m, m?t th? l?ch sang tr?ng, b�n c?nh h�nh ?nh ??p, ??c ?�o, c�n c� nh?ng v?n th? ?? t? lao xao, ???c vi?t tay b?ng n�t ch? bay b??m c?a anh. H?n h� m�i, cu?i c�ng t�i c?ng �ch?p� ???c nh� th? ? v?n ph�ng ph�a Nam b�o V?n Ngh?.

�TA V? CH?I CU?C THI�N NHI�N��

C�c n?m qua, Nguy?n Duy ??u ??n c� l?ch th?; n?m 1999: th? tr�n r? r�, th�ng m?ng, gi?n s�ng; n?m 2000: b? l�; n?m 2001: b? r?i; n?m 2002: b? Hu? x?a, in tr�n gi?y d�; n?m 2003: b? t? n? (th?i trang ch? em ??u th? k? 20). V?y n?m Gi�p Th�n, l?ch th? Nguy?n Duy c� g� m?i? V� sao l?i c� l?ch th? v� cu?c ch?i n�y c?a nh� th? Nguy?n Duy s? k�o d�i bao l�u?

+Nh� b�o Nguy?n Linh Giang: Th?a nh� th? Nguy?n Duy, � t??ng l�m l?ch th? c� t? ?�u?

-Nh� th? Nguy?n Duy: T�i l� ng??i ??u ti�n l�m l?ch th?. B�y gi? n�i ch?c ch?ng ai tin: l�m l?ch th? kh�ng ph?i do Nguy?n Duy s�ng t?o ngh? thu?t g�. Do n?.

Bao n?m Nguy?n Duy l�m th?, ch? bi?t th? v� r??u. Ng?m l?i ?? gia ?�nh v? con nh?ch nh�c qu�. N?m 1997 li?n m? qu�n. Qu�n m? h?n m?t n?m, c?ng t�ch l?y ???c ch�t ti?n. Th? r?i, kh�m b?nh, ph�t hi?n b? b?nh ti?u ???ng, ph?i ki�ng r??u bia. M� m? qu�n, anh em ??n, ch?ng l? l?i kh�ng ng?i vui. Th�i th� ?�ng c?a qu�n. N?m 1998 ti?n h�nh c?i t?o, x�y d?ng nh� m?i. C� m?t �t ti?n t�ch l?y ???c khi m? qu�n, r?i anh em cho vay m?t �t, c�n l?i vay ng�n h�ng ?? l�m nh�. L�m nh� xong, n? ng?p ??u. L�c b� qu� th� ngh? ra c�ch l�m l?ch th?.

N?m 1997 t�i ?� l�m cu?c tri?n l�m th? v?i r? r�, th�ng m?ng, gi?n s�ng� L�i chi?c m�y ?nh c? (c?a D??ng Minh Long t?ng), ?em ch?p r?i ?? th? l�n. L?ch th? ??u ti�n, n?m 1999, ra ??i nh? th?.

+Th?a anh, v?y c� th? r?i ?? l�n l?ch hay l� c� ?nh l?ch r?i m?i ?? th??

-Th? c� s?n, t�i ch?p ?nh ph� h?p v?i th? r?i ch�p tay l�n. V?n ?? l� t? ch?c l?i nh?ng c�i c� s?n th�nh ngh? thu?t, ngh? thu?t s?p ??t gi?a ch? v� h�nh ?nh. C?ng xin ???c n�i, v�i n?m nay c� ng??i b?t ch??c Nguy?n Duy l�m l?ch th? nh?ng l�m ra b?� ? d�i. Quan tr?ng nh�?t trong l?ch th? l� ph?i k?t h?p ???c c�i truy?n th?ng v� hi?n ??i. N?u kh�ng th� tr? th�nh �t�n c? giao duy�n�.

+L?ch th? Nguy?n Duy ?� c� c�c b? r? r�, th�ng m?ng; b? l�; b? r?i; b? Hu? x?a; b? t? n?. V?y n?m nay l� b? g�?

-N?m nay l� b? C? d?i v?i nh?ng chu?n chu?n, ch�u ch?u� �Ta v? ch?i cu?c thi�n nhi�n/ Qu? tay ng? ngu?y th?o nguy�n t�t m��, �Bao nhi�u l� b�ng si�u nh�n/ Khu?t trong b�ng c? gi?a tr?n gian th�i�.

Ngo�i b? C? d?i v?i th? Nguy?n Duy, n?m nay t�i c�n th? nghi?m b? l?ch th? H? Xu�n H??ng, in tam ng? (t? ng? N�m, Vi?t ng?, Anh ng?). Ph?n d?ch th? ra ti?ng Anh do t�c gi? John Balaban d?ch (theo b?n c?a Nh� xu?t b?n Copper Canyon Press – M?, n?m 2000). B?n ch? N�m c?ng d�ng theo b?n in c?a nh� xu?t b?n n�y. B?n N�m do nh�m chuy�n gia ng�n ng? ng??i Vi?t t?i M? m� h�a ??a v�o h? ch? qu?c t?. Th? H? Xu�n H??ng c� minh h?a c?a B�i Xu�n Ph�i r?t ??p, nh?ng ti?c l� minh h?a kh?a th�n n�n kh�ng in l�n l?ch ???c, ?�nh thay b?ng chim v� b??m. B? l?ch th? H? Xu�n H??ng l� m?t th? nghi?m m?i c?a t�i.

+N�i v?y, ch?c anh c�n ti?p t?c �cu?c ch?i� n�y d�i d�i?

-??n nay, l?ch th? Nguy?n Duy ?� l�m ???c 6 b?. T�i d? ??nh l�m ti?p, c? g?ng c� 12 b?, ?? m?t con gi�p. B�y gi? ?� chu?n b? h�nh ?nh, � t? cho sang n?m. C�n b? l?ch th? c�c nh� th? c? ?i?n, sau H? Xu�n H??ng, trong d? ??nh c?a t�i s? l�m c�c b?: th? thi?n L�-Tr?n, Nguy?n Tr�i, Nguy?n Du, Cao B� Qu�t, Nguy?n Khuy?n, T� X??ng� V� nh?, v?i Nguy?n Du, l�m b? phong c?nh trong Truy?n Ki?u th� c�n g� b?ng: �C? non xanh r?n ch�n tr?i/ C�nh l� tr?ng ?i?m m?t v�i b�ng hoa�, �Long lanh ?�y n??c in tr?i/ Th�nh x�y kh�i bi?c non ph?i b�ng v�ng��

T�i l�m l?ch th?, c� kinh doanh nh?ng l?y ch?i l�m ch�nh. ?�y l� m?t cu?c ch?i m� c� thu. L?ch th? l� m?t ngh? thu?t ho�n to�n m?i, do Nguy?n Duy kh?i x??ng. L?ch th? c�n l� m?t h�nh th?c ??a th? t?i v?i c�ng ch�ng, m?t cu?c ch?i ??p. V? m?t gia ?�nh th� l?ch th? ?� t?o ra c�ng vi?c, m?t ngh? ph? c?a gia ?�nh, c? nh� c�ng l�m (t? thi?t k?, t?o m?u, ??n t? ch?c in ?n, ph�t h�nh).

+V?y, l?ch th? c� �ng�n ng?� ri�ng?

-L�m l?ch th? ph?i c� s? h�a nh?p gi?a t�m linh v� k? thu?t. L?ch th? kh�ng ph?i l� h�ng h�a thu?n t�y m� c�n l� t�c ph?m ngh? thu?t. L?ch th? c� t�nh ch?t tri?t lu?n ? trong ?�.

RONG RU?I ?I DU KH?O V?N H�A XUY�N VI?T

+Th?a nh� th? Nguy?n Duy, m?c ?�ch c?a chuy?n ?i b?ng � t�, ?i xuy�n Vi?t g?n m?t th�ng l?n n�y l� g�?

-Chuy?n ?i n�y, ch�ng t�i nh?m m?c ?�ch ti?p x�c, kh?o s�t, t�m hi?u v? v?n h�a, ?m th?c, l? h?i ? kh?p ba mi?n ??t n??c. L??t ?i, ch�ng t�i ?i theo ???ng Qu?c l? 1A, tr?c ch? H?u Ngh? Quan (L?ng S?n): �Con ???ng xuy�n Vi?t th�nh thang/ S�i G�n- H� N?i� l?i c�ng L?ng S?n� (b?t ch??c �B�t Tre t? s?�). L??t v?, ch�ng t�i ?i theo ???ng Tr??ng S?n c�ng nghi?p h�a.

+?n t??ng c?a anh, qua chuy?n ?i n�y th? n�o?

-Th?t tuy?t v?i. T�i ?� nhi?u l?n ?i t? B?c v�o Nam, c? ???ng b? v� ???ng kh�ng. Th? nh?ng, l�m t�i x? l�i � t� xuy�n Vi?t th� l� l?n ??u. Kh�ng th? t? ???c c�i th� l� mu?n d?ng l?i ? ?�u, mu?n gh� ch? n�o t�y th�ch. ?n t??ng ?? Qu� nhi?u. V� nh?, tr??c khi v??t ?�o C?, d?ng ch�n b�n b?n c� v�ng ??i L�nh, t? ch�n ?�o l?m ch?m ?�, nh�n sang v�ng cung c�t tr?ng x�a ph�a b�n kia, b�i t?m ??p kh�ng ch� v�o ?�u ???c; r?i th?p h??ng t??ng nh? tr??c b�n th? ??i thi h�o Nguy?n Du; cu?c kh�m ph� mini t�m v? g?c r??u L�ng V�n (B?c Giang)�

+H�nh tr�nh xuy�n Vi?t d�i ng�y, ch?c anh c�n kh�m ph� th�m nhi?u ?i?u m?i m?, l� th�?

-??i v?i t�i, ?�y l� chuy?n du kh?o ??y � ngh?a. V?n h�a, ?m th?c c?a ??t n??c m�nh th?t phong ph�, k? l?. ? B�nh ??nh, c� m?t qu�n nem r?t n?i ti?ng: nem Ch? Huy?n; ? ?�y ng??i l�m nem c�n s? d?ng nh?ng b? ch�y-c?i x?a, c? k?, l?u gi? t? l�u ??i. V? ngh�u, s�, ?c, h?n t??ng nh? m�nh ?� t?ng bi?t ?? c?, th? m� ??n ??m C� M�ng c� s� ?� ??m C� M�ng ngon tuy?t m� m�nh ch?a t?ng bi?t. Hay m�n ch�o �v?c gi??ng� ? H?i L?ng (Qu?ng Tr?) � m?t n?i b�nh canh c� nh?ng c?ng b�nh m?ng m?nh, n?u v?i c� l�c, c� ti�u, n�m, ?t, v? th?m cay ??n t� l??i� T�i ngh?, ?m th?c c?a d�n t?c m�nh x?ng ?�ng ???c ?? xu?t c�ng nh?n di s?n v?n h�a, nh?ng kh�ng bi?t l� x?p v�o lo?i n�o: v?t th? hay phi v?t th?, b?i v� c�i ?n kh�ng ch? th? hi?n qua v?t ch?t c? th? m� c�n th? hi?n c�i phong c�ch, �c�i n?t� c?a con ng??i. N?u kh�ng b?o t?n v?n h�a ?m th?c th� v?i t�c ??ng c?a th?i cu?c, v?n h�a ?m th?c s? b? mai m?t d?n b?n s?c. M?t ?i?u r� nh?t, khi v? Hu? th� kh�ng c�n t�m ?�u ra m?t t� b�n b� �g?c��

+Chuy?n du kh?o c?a anh th?t nhi?u � ngh?a. Nh?ng ch?ng l?, nh� th? Nguy?n Duy ch? tr?i nghi?m qua chuy?n ?i r?i b�n lu?n trong c�c cu?c �tr� d? t?u h?u�?

-Kh�ng. M?c ti�u c?a chuy?n ?i l� khi tr? v? s? ra cu?n s�ch bi�n kh?o v? v?n h�a, ?m th?c ba mi?n. C�i ?�, ch�ng t�i ?ang x�c ti?n ho�n th�nh. S?p t?i, d? ki?n s? c� c�c chuy?n kh?o s�t v?n h�a h?p d?n kh�c, v� nh? cu?c h?i th?o v? Nh� Nguy?n, d? tr� s? ???c t? ch?c t?i Thanh H�a.

Nh�n nh� th? Nguy?n Duy, n?m nay ?� 60 tu?i, ch�n ?i kh?p khi?ng v� tai n?n giao th�ng, ai bi?t r?ng Nguy?n Duy ?� l�i xe � t� m?t v�ng xuy�n Vi?t. Nguy?n Duy v?i nh?ng �cu?c ch?i�: tri?n l�m th? tr�n th�ng, m?ng, d?n, s�ng; l�m l?ch th?; l�m du kh?o v? v?n h�a, ?m th?c� Qu? l� nh?ng cu?c ch?i mang th??ng hi?u Nguy?n Duy.*

Nh� b�o Nguy?n Linh Giang v� nh� th? Nguy?n Duy.

*B�i ??ng tr�n t?p ch� Ki?n Th?c Ng�y Nay s? 484, ng�y 20/01/2004. C� b? sung th�m v�o n?m 2006.