(Rút từ facebook của Vương Trí Nhàn)
Khi được biết Nguyễn Thanh Việt (NTV) nổi lên do viết về chiến tranh dưới góc độ người tị nạn, tôi vẫn còn dửng dưng, đúng hơn là không dám nghĩ tới chuyện tìm hiểu. Phần vì không biết tiếng Anh và không có sách. Và phải nói là giữa biển sách báo ra đời hiện nay, những quyển sách tốt không có ai làm người dẫn truyền, mà sách của NTV cũng vậy. May quá hôm nay đọc trên BBC bài “Những câu chuyện không chỉ dành cho người Việt” của Nguyễn Phan Quế Mai (NPQM)
Bài báo cho biết một số chủ đề ở NTV được triển khai như sau:
1/ CHIẾN TRANH. Tại sao chiến tranh lại xảy ra? Tại sao con người lại tiếp tục chia rẽ con người? Sự chia rẽ đó không chỉ tồn tại trong hoặc ngay sau cuộc chiến, mà hậu quả của nó còn kéo dài trong rất nhiều thập kỷ.
Trong truyện ngắn “I’d Love You to Want Me” (tạm dịch Em muốn anh khao khát em) , quá khứ – với những đường viền ảo mờ là chiến tranh và loạn lạc – có nguy cơ chia rẽ vợ và chồng. Bà Khanh – người phụ nữ phải hy sinh công việc mà bà yêu thích để có thể chăm sóc chồng – dần nhận ra rằng chồng bà đang nhầm lẫn bà với một người phụ nữ khác. Người phụ nữ đó là ai và có vai trò thế nào trong thời gian chồng bà còn sống ở Việt Nam? Liệu việc bà và chồng đã cùng sống sót chuyến hành trình vượt đại dương, đã cùng vượt qua những ngày đầu ở California – nơi họ đã phải ăn đồ ăn mua bằng phiếu thực phẩm, mặc quần áo cũ do người khác bố thí – có đủ níu họ lại với nhau? [nghĩa là kinh nghiệm tị nạn liệu có lấn át kinh nghiệm chiến tranh – VTN]
2/ TỊ NẠN Di sản mà những người tị nạn chiến tranh thừa hưởng từ cha mẹ mình thường bao gồm sự nghèo đói, hoặc sự bơ vơ lạc lõng trên đất khách quê người. Theo NPQM, khi mô tả những di sản thường gặp đó, ngòi bút của NTV bám rễ vào thế giới nội tâm của những người tị nạn để cất lên tiếng nói về di chứng tâm lý hậu chiến tranh. Có một câu tuyệt vời được NPQM dẫn lại:
‘khi nằm trên giường và lắng nghe những đứa trẻ chơi nhắm mắt chạy trốn ở lối đi giữa những chiếc lều, anh cố gắng quên đi những người đã bám vào không khí khi rơi xuống sông, một số người bị đánh ngã trong sự hỗn loạn, một số bị những người lính đang tuyệt vọng tìm đường tháo chạy bắn vào lưng’.
3/ Các nhà văn VN hiện nay có phần lảng tránh chiến tranh. Số muốn tiếp tục khai thác các kinh nghiệm thời chiến thì lại bế tắc , không rõ nên viết cach nào. NPQM dẫn lại một câu của NTV: ‘…Các tác phẩm của tôi, mặc dù chủ yếu nói về người Việt và cuộc chiến tranh Việt Nam, nói cho cùng là để hướng tới những chủ đề to lớn hơn – chiến tranh và ký ức, quyền lực và lạm dụng quyền lực, loại trừ và dung nạp, bất công và đấu tranh giành lại công lý. Lịch sử của bản thân tôi – với tư cách là người tị nạn mà cả hai đất nước đều không muốn đón nhận – đã khiến tôi trở thành một người viết luôn ngờ vực chủ nghĩa dân tộc, chiến tranh, và những tác phẩm viết ra không vì mục đích tạo nên sự thay đổi.’
Thú thực chính vì đoạn văn có tính tuyên ngôn này mà tôi quyết định phải viết bài báo nhỏ này. Tôi muốn nhiều người chia sẻ ý tưởng đó của NTV.
Các nhà văn VN hiện nay cầm bút thường chỉ nghĩ chỉ lo cho cộng đồng mình. NTV đã mở ra một hướng mới, bảo đảm cho sức khái quát của tác phẩm. Tôi cũng tìm thấy ở đây cái lý do chính khiến cho NPQM đặt tên bài viết của mình là “Những câu chuyện không chỉ dành cho người Việt”.
Nhà báo Cam Ly là người đầu tiên viết phỏng vấn NTV trên báo Người đô thị số tết vừa rồi. Nhà nghiên cứu NPQM giới thiệu lại một lần. Tôi lại đồ lại lần nữa, xoàng quá. Nhưng tôi thấy vui vì biết đâu sau stt này, có thêm nhiều người đọc NTV, nhất là có thêm những nhà văn tìm cách viết lại về Việt Nam, chiến tranh và hậu chiến.
