Thái Lan: h?a s?, nhà th? ?i ??u vì dân ch?

Phan T?n H?i

Cu?c c�ch m?ng kh�ng ti?ng s�ng c?a phong tr�o d�n ch? Th�i Lan ?� th�nh c�ng trong cu?c b?u c? gi?a th�ng 5/2023, v?i phi?u c?a gi?i tr? v� nh?ng ng??i c� tinh th?n d�n ch? ?� v??t xa phi?u c?a nh?ng ng??i th�n ch�nh quy�n qu�n s?. M?t trong nh?ng ng??i d?n ??u phong tr�o ?�i thay ??i th? ch?, ?�i gi?m vai tr� ch�nh tr? c?a qu�n ??i, ?�i x�t l?i m?t ??o lu?t g�y tranh c�i ch?ng l?i vi?c x�c ph?m ch? ?? qu�n ch?� l� doanh nh�n tr? Pita Limjaroenrat (sinh n?m 1980), t?ng du h?c t?i Hoa K? v� b�y gi? l� l�nh ??o ??ng Move Forward (??ng Ti?n L�n). V?i li�n minh nhi?u ??ng, Pita d? ki?n s? l� Th? T??ng t??ng lai, n?u ch�nh quy?n qu�n ??i Th�i Lan kh�ng t�m ???c c? g� ?? c?n tr? n?a.

Nh?ng b�y gi?, Pita ?ang b? ?i?u tra v? th? t?c. ?y ban b?u c? Th�i Lan ?ang xem x�t li?u Pita c� c? � kh�ng ?? t? c�ch ?? ghi danh ?ng c? vi�n Qu?c h?i hay kh�ng, b?i v� Pita c� s? h?u c? ph?n trong m?t c�ng ty truy?n th�ng, v?n l� b? c?m theo quy t?c b?u c?. Pita cho bi?t anh ???c th?a k? c? ph?n c?a ?�i truy?n h�nh ITV, v� ?�i truy?n h�nh n�y (may qu�) ?� ng?ng ph�t s�ng t? n?m 2007, t? cha m�nh. Th�m n?a, Pita n�i, c? ph?n c?a c�ng ty, ITV, ?� ???c chuy?n nh??ng. Pita n�i kh�ng l�m g� sai tr�i. N?u b? ph�n quy?t l� sai th? t?c, Pita c? nguy b? lo?i, v� n?u ph?m lu?t th� c� th? l�nh �n 10 n?m t� v� 20 n?m b? c?m ho?t ??ng ch�nh tr?. Pita n�i anh t? tin l� kh�ng sai ph?m g�.

N�n th?y r?ng, cu?c chi?n ?�i d�n ch? c?a Th�i Lan kh�ng ??n gi?n l� r? nhau b?u phi?u l� xong. ?� l� ti?n tr�nh nhi?u th?p ni�n. V� l� ??u tranh c?a h?u h?t l� gi?i tr?, trong ?� ?i ??u l� gi?i sinh vi�n tr??ng m? thu?t, c�c h?a s?, c�c nh� th?, v� c�c k?ch s? � trong ?�, c�c t�c ph?m v� d�n ch? ???c b�y ra kh?p ???ng ph? ?? m?i g?i ng??i d�n c�ng ?�i h?i d�n ch?, b?t k? b? qu�n ??i ?�n �p b?ng b?o l?c v� ?�i khi l� �n t�.

C�c b?n c� th? nh? r?ng, trong n?m 2020 Th�i Lan b�ng n? ??i d?ch COVID-19, nh?ng gi?i tr� th?c tr? v?n kh�ng qu�n k�u g?i d�n ch?. Th�i Lan l� qu?c gia ??u ti�n b�o c�o m?t tr??ng h?p b�n ngo�i Trung Qu?c, v�o ng�y 13/1/2020. V� ch? trong v�ng ba th�ng, t�nh ??n ng�y 2 th�ng 4/2022, Th�i Lan ?� b�o c�o t?ng c?ng 3.684.755 tr??ng h?p ???c x�c nh?n m?c b?nh. Kinh t? Th�i Lan d? nhi�n th� th?m. Li�n Hi?p Qu?c c�ng b? m?t b�o c�o v�o th�ng 6/2020 cho bi?t 90% doanh nghi?p tr? l�n d? ?o�n doanh thu s? gi?m h?n 50% so v?i n?m ngo�i. V�o th�ng 9/2020, Ng�n h�ng Th? gi?i d? b�o n?n kinh t? Th�i Lan s? gi?m 8,9% v�o cu?i n?m. Tu?i tr? trong v�ng v�y d?ch b?nh nguy hi?m, kinh t? b?c b�ch� ngh? li?n t?i m?t cu?c bi?u t�nh l?n ?? ?�i d�n ch?. Hi?n nhi�n, ch�nh quy?n qu�n s? c?ng l�ng t�ng.

Theo b�o The Art Newspaper, b?n tin ng�y 24/9/2020 c?a ph�ng vi�n Lisa Movius ghi nh?n hi?n t??ng sinh vi�n Th�i Lan bi?u t�nh theo h�nh th?c flash mob, ngh?a l� h?n nhau qua ?i?n tho?i di ??ng l� m?t m?t gi? n�o, m?t ng�y n�o, t?i m?t g�c ph? n�o ?� ?? ?�i d�n ch?. Nh?ng cu?c bi?u t�nh b?t ng? trong th�ng 9/2020 c� n?i l�n t?i c? tr?m ng�n ng??i tham d?.

V� khi h�nh ?nh sinh vi�n h?c sinh bi?u t�nh tr? th�nh quen thu?c, th� c�c c?m k? t? t? lung lay. C�c cu?c bi?u t�nh trong n?m 2020 ?� ph� v? m?t ?i?u c?m k? t? l�u � s? ch? tr�ch ??i v?i ch? ?? qu�n ch? Th�i Lan, m?t th? ch? m� nh?ng ng??i bi?u t�nh tin l� c?n tr? ch�nh ??i v?i n?n d�n ch?. C�c v?n ngh? s? v� sinh vi�n m? thu?t Th�i Lan ?ang ?i ??u trong phong tr�o ?ng h? d�n ch? ?ang lan r?ng, k�u g?i c?i c�ch ch�nh ph? qu�n s?, th?m ch� c� c? bi?u ng? ch? tr�ch ch? ?? qu�n ch? Th�i Lan.

C�c ?�m ?�ng ch?p nho�ng g?n nh? di?n ra h�ng ng�y v?i s? l??ng l�n t?i h�ng ng�n ng??i, ch? y?u l� h?c sinh trung h?c v?y d?i ruy b?ng tr?ng v� gi? ba ng�n tay ch�o t? b? phim The Hunger Games (lo?t s�ch v� phim vi?n t??ng c?a Suzanne Collins), ?� ??t ??n cao ?i?m v�o ng�y 19 v� 20 th�ng 9/2020, khi c� t?i 100.000 ng??i thu?c t?t c? c�c nh�m tu?i b??c ra ???ng ph? t??ng ni?m cu?c ??o ch�nh qu�n s? n?m 2006 (l�c ?� ph? tru?t Th? t??ng d�n t�y Thaksin Shinawatra).

B�o The Guardian trong b?n tin ng�y 19/11/2020 ghi nh?n r?ng tr�n tuy?n ??u c?a c�c cu?c bi?u t�nh ?ng h? d�n ch? ? Th�i Lan, m?t linh v?t m?i ?� xu?t hi?n: m?t con v?t b?m h?i kh?ng l?.

Nh?ng con v?t b?m h?i c?ng bi?u t�nh v� d�n ch? Th�i Lan.

Khi nh?ng ng??i bi?u t�nh c? g?ng v??t qua h�ng r�o b� t�ng v� t?p trung b�n ngo�i Qu?c h?i, h? ?� ph?i ??i m?t v?i ph?n ?ng c?a c?nh s�t ?�n �p d? d?i, kh�ng c?n thi?t v� qu� m?c. Nh?ng ng??i bi?u t�nh, nh?ng ng??i ?ang k�u g?i c?i c�ch d�n ch? ?� li�n t?c b? b?n b?ng h?i cay v� v�i r?ng.

Gi?a s? h?n lo?n, m?t b? s?u t?p nh?ng con v?t kh?ng l?, ban ??u ???c mang ra bi?u t�nh nh? m?t tr� ?�a, ?� nhanh ch�ng ???c t�i s? d?ng l�m l� ch?n. K? t? ?�, c�c con v?t b?m h?i ?� ???c t�n vinh l� anh h�ng c?a phong tr�o. H�nh ?nh v? cu?c ??i ??u ???c chia s? r?ng r�i tr�n m?ng x� h?i. Nh?ng b?c ?nh ???c ch?p sau ?� v? nh?ng con v?t tr�ng c� v? b?m d?p, ch?y x? v� ph? m?t l?p thu?c nhu?m m�u t�m ???c b?n ra t? v�i r?ng c?ng v?y. The Guradian ghi nh?n: theo d?ch v? y t? kh?n c?p c?a Bangkok, �t nh?t 55 ng??i b? th??ng, h?u h?t do h�t ph?i h?i cay. C�c cu?c ??ng ?? c?ng n? ra gi?a c�c nh� ho?t ??ng ?ng h? d�n ch? v� nh?ng ng??i b?o ho�ng. S�u ng??i bi?u t�nh ?ng h? d�n ch? ?� ???c ?i?u tr? v?t th??ng do ??n b?n.

Tracy Beattie, m?t nh� nghi�n c?u t?i Australian Strategic Policy Institute, chuy�n v? ch�nh tr? Th�i Lan, cho bi?t c�c nh� ho?t ??ng tr? tu?i ? Th�i Lan th??ng s? d?ng s? h�i h??c v� s�ng t?o. �L?n n�y, nh?ng con v?t cao su b?m h?i m�u v�ng ?� tr? th�nh m?t bi?u t??ng m?i cho phong tr�o ?ng h? d�n ch?, kh�ng ch? v� ch�ng d? th??ng m� c�n v� ch�ng l�m n?i b?t s? phi l� v� b?t c�n x?ng tuy?t ??i c?a t�nh h�nh,� c� n�i.

Kh�ng t? nhi�n c� bi?u t�nh ?�ng nh? th?. T?t c? l� t? nhi�u cu?c bi?u t�nh nh? nhi?u th�ng tr??c. V�o ng�y 12 th�ng 9/2020, theo h?a s? v� l� nh� ho?t ??ng Mit Jai Inn, kho?ng 2.000 sinh vi�n tr??ng m? thu?t ?� t? ch?c m?t cu?c chi?m ?�ng ch?p nho�ng t?i Trung t�m V?n h�a v� Ngh? thu?t Bangkok n?i do nh� n??c h?u thu?n ?? ph?n ??i gi?i ngh? s? ?�n anh. H?a s? Mit Jai Inn n�i v?i ph�ng vi�n Movius: �Trong kho?ng 5 ??n 7 n?m qua, c�c ngh? s? [?� th�nh danh] h?u h?t ??u li�n k?t v?i qu�n ??i v� ch? ?? qu�n ch? v� s? l?p tr??ng c?p ti?n t? phe ??i kh�ng � h?u h?t l� ng??i ngh�o, �o ?? � n�n h? li�n k?t v?i nh?ng ng??i b?o th? da v�ng v� qu�n ??i.�

Mit Jai Inn, nh� ho?t ??ng v� l� m?t h?a s? ???ng ??i, trong x??ng v?.

Mit Jai Inn sinh ra ? Chiang Mai, Th�i Lan, v�o n?m 1960, s?ng v� l�m vi?c t?i Chiang Mai. Mit Jai Inn h?c ngh? thu?t t?i ??i h?c Silpakorn t? 1983 ??n 1986, v� t?i ??i h?c University of Applied Arts Vienna t? 1988 ??n 1992. Khi tr? v? Th�i Lan v�o n?m 1992, Mit ??ng s�ng l?p Chiang Mai Social Installation (C? s? X� h?i Chiang Mai) v?i m?t nh�m ngh? s?, h?c gi? v� c�c nh� ho?t ??ng x� h?i.

Mit Jai Inn k? r?ng: �? Th�i Lan, n?n ngh? thu?t ???c ?i?u h�nh b?i nh?ng �ng gi� ?u t�, g?n nh? t?t c? ??u b?o th?. Tr??c ?�y t�i l� m?t thi?u s? ??n ??c, nh?ng b�y gi? t?t c? c�c ngh? s? tr? ??u tr? n�n c?p ti?n. T�i v� c�c h?a s? tham gia bi?u t�nh, l�m ngh? thu?t, bi?u di?n �m nh?c, v? b�ch ch??ng�.�

C?ng c� th�m m?t bi?u t??ng m?i cho d�n ch? Th�i Lan: Ch�o ba ng�n tay, m?t c? ch? c?a b�n tay ???c th?c hi?n b?ng c�ch gi? ng�n tr?, ng�n gi?a v� ng�n ?eo nh?n, ??ng th?i gi? ng�n c�i ? ng�n �t v� gi? tay v?i l�ng b�n tay h??ng ra ngo�i ?? ch�o. C? ch? n�y ?� ???c ph? bi?n v�o nh?ng n?m 2010 sau khi n� ???c s? d?ng trong The Hunger Games. C? ch? n�y ?� ???c nh?ng ng??i bi?u t�nh �p d?ng, ??c bi?t l� ??i v?i c�c phong tr�o bi?u t�nh ?ng h? d�n ch? ? ?�ng Nam �, ch? y?u ? Th�i Lan v� Myanmar, c?ng nh? ? c�c qu?c gia kh�c, bao g?m c? H?ng K�ng.

Ki?u ch�o ?� ???c s? d?ng m?t th?i gian trong Phong tr�o � d� H?ng K�ng n?m 2014 tr??c khi ???c h?i sinh trong c�c cu?c bi?u t�nh ? H?ng K�ng 2019�2020, r?i th??ng xuy�n s? d?ng ? Th�i Lan, v� ti?p t?c ???c s? d?ng ?? t??ng tr?ng cho s? ph?n kh�ng ch?ng l?i c�c ch�nh s�ch ?�n �p c?a ch�nh ph?.

Ki?u ch�o n�y c� � n�i r?ng ba ng�n tay t??ng tr?ng cho l� t??ng t? do, b�nh ??ng, b�c �i c?a C�ch m?ng Ph�p. C? ch? n�y ?� ???c h?i sinh ph? bi?n b?i nh?ng ng??i bi?u t�nh trong cu?c kh?ng ho?ng ch�nh tr? Th�i Lan n?m 2020.

Ki?u ch�o c?a ng??i d�n ch? Th�i Lan.

C?ng t? nhi?u n?m tr??c, m?t nh� th? n? ?� n�u l�n ??c m? d�n ch? t? khi l� sinh vi�n. ?� l� Chiranan Pitpreecha (sinh n?m 1955) l� m?t nh� th? v� l� nh� n? quy?n ng??i Th�i Lan. C� t?ng ???c trao gi?i th??ng v?n h?c S.E.A. Write Award (Southeast Asian Writers Award, gi?i v?n h?c th??ng ni�n c� t? n?m 1979 ?? trao cho c�c nh� th?, nh� v?n trong v�ng ?�ng Nam �).

L� con g�i c?a m?t ch? hi?u s�ch, c� sinh ra ? T?nh Trang. Pitpreecha l� m?t nh� ho?t ??ng sinh vi�n n?i b?t trong cu?c n?i d?y c?a qu?n ch�ng Th�i Lan n?m 1973. Sau v? th?m s�t ??i h?c Thammasat v�o th�ng 10/1976, c� tr?n v�o r?ng v� gia nh?p ??ng C?ng s?n Th�i Lan. Pitpreecha tr? l?i Bangkok v�o n?m 1981. C�ng v?i ch?ng, Seksan Prasertkul, c� ??n Hoa K?, n?i c� l?y b?ng C? nh�n v� Cao h?c l?ch s? t?i ??i h?c Cornell. Sau khi tr? v? Th�i Lan, c� ly th�n v?i ch?ng. D? nhi�n, c� kh�ng c�n l� ng??i c?ng s?n.

B�i th? Cracked Pebble c?a Pitpreecha ?� nh?n ???c gi?i th??ng cho b�i th? hay nh?t n?m 1981 t? PEN International Th�i Lan. C� ?� vi?t nhi?u t�c ph?m, bao g?m th? ca, l?ch s?, c�c b�i b�o du l?ch v� b�nh lu?n x� h?i, cho nhi?u ?n ph?m kh�c nhau ? Th�i Lan. T?p th? ??u ti�n c?a c�, Bai Mai Ti Hai Pai (The Missing Leaf) ?� nh?n ???c Gi?i th??ng S.E.A. Write Award n?m 1989. N?m 1992, b�i th? First Rains ("Nh?ng tr?n m?a ??u ti�n") c?a c� ???c PEN International Th�i Lan vinh danh l� b�i th? hay nh?t trong n?m. N?m 2011, c� ???c vinh danh l� m?t trong 65 ph? n? c� ?nh h??ng nh?t ? Th�i Lan. T�c ph?m c?a c� ?� ???c d?ch sang ti?ng Anh, Ph�p, ??c, Nga, Nh?t v� M� Lai.

N?i ?�y, ch�ng ta s? d?ch sang ti?ng Vi?t t? b?n ti?ng Anh Nh?ng tr?n m?a ??u ti�n� B�i th? ng?n, ch? c� 5 ?o?n.

NH?NG TR?N M?A ??U TI�N

Nh?ng tr?n m?a ??u trong th�ng n?m

ch?y xu�i d�ng, m�u ??.

Nh?ng tr?n m?a th�p, b?o l?c,

c?t v�o da th?t, l�m ?? m�u.

M?t d�ng m�u

bao ph? c�c ???ng ph?.

C� bao nhi�u v� sao r?i th�nh t?ng m?nh?

bao nhi�u tr�i tim ?� b? ch� n�t?

V?t th??ng ? ??t n??c ch�ng ta

bao gi? s? l�nh?

S?c m?nh ma qu? n�o

d�m gi?t ng??i sao?

Tr?n chi?n ti?p t?c

c�i ch?t l�m ng??i d�n n?i d?y.

H?n linh v?n t?n t?i

v� b?o v? quy?n ng??i d�n.

Nh?ng tr?n m?a ??u m�a ng?m v�o ??t

?? l?i c?m gi�c v� k� ?c.

Ch�ng b�n ph�n cho tr�i ??t

v� nu�i d??ng m�a g?t cho d�n ch?.

—– Th? Chiranan Pitpreecha

Nh� th? v� l� nh� ho?t ??ng n? quy?n Chiranan Pitpreecha.

N�i t?i ngh? s? ho?t ??ng d�n ch?, c?ng n?i b?t l� h?a s? Baphoboy. Theo b�o VICE News, Baphoboy c� h?n 32,500 ng??i theo d�i tr�n m?ng x� h?i Instagram. H?a s? Th�i Lan n�y c� ki?u v? th�ch h?p v?i tranh t??ng ?? tuy�n truy?n tr�n h� ph?. �Trong th?i ??i bi?u t�nh, ngh? thu?t gi�p ng??i d�n ti?p c?n ch�nh tr?,� Baphoboy n�i v?i VICE News. H?a s? Baphoboy n?i b?t trong nh?ng cu?c bi?u t�nh n?m 2020, l�c ?� anh 24 tu?i. Anh c� t�n l� Sippakorn �Ken� Khiaosanthia, ch�ng trai 24 tu?i n�y l� th�nh vi�n c?a m?t nh�m ngh? s? Th�i Lan m?i s? d?ng t?t c? ph??ng ti?n c� ???c, t? ???ng ph? t?i m?ng x� h?i, v� h�nh ?nh ph?n l?n theo phong c�ch graffiti (s?n x?t) ?? v??t qua c�c ranh gi?i mang t�nh th?i s?.

N?m 2020 c�n r?t nhi?u c?m k?, nh?ng may m?n ?� v�o th?i ?i?m m� c�c ch? ?? t?ng ???c coi l� c?m k? ? Th�i Lan ?ang ???c tranh lu?n c�ng khai, bao g?m c? cu?c th?o lu?n ch?a t?ng c� v? c�c th? ch? to�n quy?n nh? ch? ?? qu�n ch? c?a ??t n??c, ???c b?o v? b?i lu?t khi qu�n. L�c ?�, m?i t?t nghi?p ??i h?c Silapakorn ? Bangkok, Baphoboy cho bi?t nh?ng ng??i b?n c�ng th? h? v?i anh mu?n �xem v� n?m tr?i n?n d�n ch?� v� tin r?ng ngh? thu?t c?a anh c� th? ?�ng m?t vai tr� n�o ?�.

C�c b�i ??ng c?a Baphoboy tr�n t�i kho?n Instagram ?� nh?n ???c h�ng ngh�n l??t th�ch v� b�nh lu?n. C�c h�nh v?, nhi?u h�nh ???c th?c hi?n b?ng m�u ??, tr?ng v� xanh c?a qu?c k? Th�i Lan, th? hi?n s? ph?n n? v?i ch�nh quy?n do c�c t??ng l�nh l�nh ??o, nh?ng ng??i ?� n?m quy?n trong cu?c ??o ch�nh n?m 2014 t?i c? th?p ni�n sau. Nhi?u ng??i trong tranh Baphoboy c�n c� khu�n m?t c??i toe to�t nh? trong phim ho?t h�nh, m?t l?i qu?ng b� du l?ch c?a Th�i Lan l� �X? s? c?a nh?ng n? c??i�.

�Ph?n l?n c�ng vi?c c?a t�i ?? c?p ??n s? b?t c�ng do ch�nh ph? g�y ra. C�c cu?c b?u c? thay ??i r?t �t trong h? th?ng hi?n t?i,� Baphoboy gi?i th�ch v?i b�o VICE News. �Trong c�c b?c v? c?a m�nh, t�i th? hi?n m�nh l� m?t c?u b� d�m ??t c�u h?i � ngay c? ? m?t ??t n??c c� nhi?u v?n ?? [nh?y c?m] m� ch�ng ta kh�ng th? n�i ra. Nh?ng khu�n m?t t??i c??i m� b?n th??ng th?y trong ?nh c?a t�i kh�ng ng�y th? nh? v?y. H? ??i di?n cho ti?ng n�i c?a tr? em v� nh?ng ng??i ?� khu?t, nh?ng th??ng d�n kh�ng c� ti?ng n�i ho?c ?� ?�nh m?t ti?ng n�i c?a m�nh trong cu?c ??u tranh cho c�ng l� v� c?i c�ch ch�nh tr?.�

H?a s? Baphoboy l?y c?m h?ng t? m?ng x� h?i, tin t?c v� phong tr�o ph?n ??i �n h�a ?� n? r? t?i Th�i Lan. H?a ph?m c?a anh c�c n?m g?n ?�y ?� ???c tr?ng b�y c�ng v?i h�ng tr?m ngh? s? ??a ph??ng kh�c nh? m?t ph?n c?a cu?c tri?n l�m c�ng c?ng ? Bangkok ?? c?p ??n ch? ?? �ngh? thu?t ?ang bi?n m?t d??i ch? ?? ??c t�i�.

H?a s? Baphoboy (tr�i) v� h�nh ?nh tu?i tr? s? chi?n th?ng qu�n phi?t.(H�nh Instagram)

Tranh c?a Baphoboy gi?u c? ch�nh ph? qu�n ??i Th�i Lan, ch? tr�ch c? T?p C?n B�nh v� Putin v� b�nh v?c Ukraine. (H�nh Instagram)

H?i h?a ph?c v? cho ch�nh tr? ?ang ph�t tri?n t�o b?o h?n c�ng v?i t�nh c?m c?a c�ng ch�ng. L�n s�ng bi?u t�nh trong n?m 2020 ???c m� t? l� nh?ng cu?c bi?u t�nh ch?ng ch�nh ph? l?n nh?t k? t? cu?c ??o ch�nh n?m 2014. Charlie Thame, gi?ng vi�n khoa h?c ch�nh tr? t?i ??i h?c Thammasat, cho bi?t: �N� ?� ???c ? t? kh� l�u. C� r?t nhi?u s? th?t v?ng v? t�nh tr?ng c?a ??t n??c, ??c bi?t l� trong gi?i tr? Th�i Lan, nhi?u ng??i c?m th?y r?ng t??ng lai c?a h? ?� b? c??p kh?i tay h? � ?�y l� ?i?u h? ?ang ??u tranh v� t?i sao h? l?i quy?t t�m nh? v?y.�

Gi?i tr?, gi?i ngh? s?� tr?i qua nhi?u n?m ho?t ??ng, ??u tranh, s�ng t�c ?? n�u l�n ??c m?� r?i ?� thuy?t ph?c ???c ?a s? ng??i d�n trong cu?c b?u phi?u gi?a th�ng 5/2023 r?ng, ?� t?i l�c ch�nh ph? qu�n phi?t ph?i trao quy?n cho gi?i tr?, nh?ng ng??i mang ??y nh?ng t? t??ng c?p ti?n v� d�n ch?. D�n t?c Th�i Lan, gi?i tr? Th�i Lan c�n may m?n v� c�n ???c bi?u t�nh, ???c s�ng t�c, v� ???c b?u phi?u.