H? Anh Thi
Agustn Cuzzani (1924 – 1987) l nh vi?t k?ch xu?t s?c ng??i Argentina. Cc v? k?ch c?a ng ??u mang phong cch chm bi?m x h?i ??c ti ? M? Latinh t? gi?a th? k? tr??c, trong ? Trung phong ch?t tr??c lc bnh minh l v? k?ch thnh cng nh?t v c?ng ch?u nhi?u sng gi nh?t. Gi? ?y ??c l?i, ta th?y v? k?ch nh? v?n cn ch?m ??n nh?ng v?n ?? c?a ??i s?ng hm nay.
p phch phim “Trung phong ch?t tr??c lc bnh minh”
V? k?ch Trung phong ch?t tr??c lc bnh minh m? ra khi cu l?c b? bng ? n? n?n kh?p n?i, ch? t?ch cu l?c b? b? ??y ??n ch? ph?i quy?t ??nh bn c?u th? trung phong l?y 1,7 tri?u. Ng??i mua c?u th? l m?t tri?u ph. Lo ta cho ?ng gi anh nh? m?t mn hng, ??a v? ta lu ?i c?a lo, ??ng th?i c?ng nh? m?t nh t.
Cng b? nui gi? trong ta lu ?i ? cn c m?t n? di?n vin ballet ???c mua t? ng b?u v?i gi hai tri?u, m?t ngh? s? chuyn ?ng vai Hamlet, m?t gio s? hng ??u c cng th?c ch? t?o bom nguyn t?, v m?t qui nhn trng nh? King Kong Lo tri?u ph c th s?u t?m nh?ng nhn v?t danh ti?ng ho?c qui d?, gi? lm v?t nui trong lu ?i c?a lo, khng cho h? ti?p t?c tr? ti ho?c bi?u di?n tr??c cng chng n?a. ??y l m?t hnh th?c bi?n nh?ng con ng??i qu hi?m thnh n l? ??c quy?n trong lnh ??a c?a lo.
C?u th? bng ? v v? n? ballet trong c?nh giam c?m ? c?m thng v ti?n ??n tnh yu. Lo tri?u ph tm th?y trong m?i tnh ? m?t t??ng ?in r?: lo s? cho nh?ng ng??i tinh hoa k?t h?p ?? sinh s?n ra nh?ng th? h? ti n?ng, ti?p t?c lm v?t c?nh cho lo. Cung ?i?n ny c?a ta s? bi?n thnh tr?i ch?n nui. Ta s? mua thm nh?ng v?t lm gi?ng khc. Ta s? cho nh?c cng ch?i d??ng c?m l?y nhn vin ?nh my, cho ng??i ht gi?ng nam cao l?y n? thi s?, cho bc s? ngo?i khoa l?y n? nh?c cng ch?i v? c?m, cho phi cng l?y c ? ch?i th? d?c ngh? thu?t, cho nh khoa h?c l?y c ? lm k? ton Ta s? v? ??i h?n c? Darwin, chnh ta s? lm cu?c ?o th?i t? nhin c?a gi?ng ng??i (trang 100).
Nh?ng hai ng??i yu nhau quy?t khng cho lo tri?u ph ??t ???c m?c ?ch. H? m?u tnh m?t cu?c ch?y tr?n
Trong m?t x h?i do k? ??c ti th?ng tr?, s? ph?n khng c?a h? b? ?n p tn b?o, v nh? l l? c?a vin chnh n: ?y l m m?u ?nh ?? ch? ?? hi?n hnh, ?nh ?? ci c? ch? t? h?u ti s?n, m?t nguyn t?c th?n thnh b?t kh? xm ph?m, ? ch? m m?u l?t nho t?t c? l?i s?ng c?a chng ta. M?t th? ?? v?t ? dm ch?ng l?i ch? nhn c?a n. M?t th? ?? c? nh? l? th??ng v theo ?ng php lu?t, ? ngang nhin n?i d?y ph?n khng ng ch? c?a n (trang 105).
V? k?ch ???c vi?t n?m 1955, khi phong tro ??u tranh trn th? gi?i ngy m?t l?n m?nh, ch?ng l?i nh?ng th? ch? p b?c. Chuy?n mua bn c?u th? v nhn ti trong nhi?u l?nh v?c khi ?y gy ph?n n? cho cc phong tro ??u tranh v t? do v quy?n con ng??i. Ngy nay, trong n?n kinh t? th? tr??ng, tri th?c c?ng l m?t mn hng ?? mua bn, s? tr? gi ? tr? thnh t?t nhin, th v? k?ch khng ch? l m?t v?n ?? l?ch s?. V th? gi?i ngy nay v?n nng b?ng n?n bun bn ng??i, bi?n con ng??i thnh n l?.
Thng ?i?p c?a v? k?ch l r?t m?nh m? lc b?y gi?: ?nh ?? ch? ?? ??c ti lun mu?n bi?n con ng??i thnh v?t t? h?u, thao tng con ng??i, t??c ?o?t t? do v nhn ph?m. Anh c?u th? ? nh?ng giy pht cu?i cng v?n trn ??y ni?m tin: ??ng trn b?c gi treo c? ta ? trng th?y nh bnh minh. Kia ka, nh bnh minh! T?m th?i m?i h?ng sng trn nc nh pha xa. Nh?ng ??y chnh l nh bnh minh. N ?ang t?i g?n (trang 113).
Ra ??i khi Argentina v chu M? Latinh ?ang si s?c ??u tranh ch?ng cc ch? ?? ??c ti, v? k?ch ???c dn chng cho ?n n?ng nhi?t ??n m?c b? c?m di?n. Sau ? k?ch ???c chuy?n th? thnh b? phim cng tn (El centroforward muri al amanecer, ti?ng Anh: That Forward Center Died at Dawn), nh?ng cc d??ng b?n ?em chi?u b? chnh quy?n t?ch thu v ?em ??t. Tuy nhin m b?n ???c chuy?n ra n??c ngoi v b? phim ???c cho ?n ? nhi?u n??c, ???c ??a vo tranh gi?i chnh th?c ? Lin hoan phim qu?c t? t?i Cannes (Php) n?m 1961.
? Vi?t Nam, v? k?ch ???c d?ch ra ti?ng Vi?t t? r?t s?m v ??u nh?ng n?m 1960 ? ???c ?on k?ch ?i?n ?nh cng di?n. ?on k?ch ?i?n ?nh khi ?y ? k?p th?i ??a ln sn kh?u v? k?ch cn nng h?i th?i s?, gy ra m?t hi?n t??ng sn kh?u trn kh?p mi?n B?c. Nh?ng vai chnh ? lm nn tn tu?i c?a cc ngh? s? ?i?n ?nh hng ??u nh? Tu? Minh, H? Thi, T? Huy Kho?ng ba m??i n?m sau, khn gi? mn ?nh nh? ? ???c xem l?i v? ny do ?i Truy?n hnh thnh ph? H? Ch Minh dn d?ng n?m 1992.
——
* ??c l?i Trung phong ch?t tr??c lc bnh minh, k?ch c?a Agustn Cuzzani, Mai H?ng d?ch, NXB Th? d?c th? thao.
