V? Th? Hin
1
Yaroslavsky Vokzal l m?t ga l?n ? Moskva. N n?i li?n mi?n ?ng n??c Nga mnh mng v?i Trung Qu?c, Tri?u Tin, Vi?t Nam cng h? th?ng, thm V??ng qu?c Lo c ph?t qua t n??c s?n x h?i ch? ngh?a.
??ng cng trn ke m?i th?y con tu B?c Kinh-Moskva l?ng l?ng hi?n ra, ?n pha sng qu?c, ci h ?i?c tai, ch?m m?t gi?.
Ti nh?n ra ngay dng l?c ng?c c?a Nguy?n Kh?i trong ?on ng??i l?nh k?nh hnh l t? trn tu b??c xu?ng. Ti ch?y l?i, m l?y anh. Thng tr??c, ? H N?i, chng ti ? ngo?c tay h?n g?p nhau ? Moskva. Ngo?c th ngo?c ch? ti khng m?y tin l?i th tho v?i gi?ng quan tr?ng c?a Kh?i, r?ng chuy?n ny ch?c ch?n anh s? ???c ?i.
Ti khng tin l ph?i. Khng tin c?ng l th??ng. Tin ngay l ngy th?.
Lo tr??ng Nguy?n Tun c?ng t?ng gh vo tai ti m th tho v? m?t chuy?n xu?t ngo?i c?a ng.
Vo nh?ng n?m xa x?a chuy?n ?i ra n??c ngoi c?c kh. ?y l ni ring v? cn b? thi, ch? dn th??ng ch? ai pht r? ?? ??u ??n xin xu?t ngo?i. ?i ? ch?ng ???c, m h?u qu? th khng bi?t s? th? no x?u l ci ch?c, khc nhau ? ch? x?u nhi?u hay x?u t m thi. ???c trn ?, cho ?i, r?i ?i trt l?t l nh? phc t?, nh? ci s? ???c ghi trong s? Thin To. Ai khng ngu c?ng hi?u: ??t n??c mnh l ci c?i, dn lc nhc bn trong, trn th? ??a no ra bi?t ??a ?y.
V th?, ai bi?t tin mnh ???c m?i ?i d? m?t h?i ngh? qu?c t? ch?ng h?n th??ng ch? ?? b?ng, khng h r?ng. Ni ra mi?ng r?i khng ???c ?i, ph?i ? l?i th ci m?t. Khng hi?m tr??ng h?p h?n h? xch va li ra c?a r?i, xe ?n ? ??n, chn ? b??c ln xe, th? m ?ng m?t ci, l?i c xe khc phng ??n truy?n l?nh: Hon!
Hon l hon, c th? t?m, m c?ng c th? l khng bao gi?. Ch?a k? nh?ng l?i bnh lu?n v? ?? m?i th? l do l tr?u v? ci s? hon ?y.
M?t l?n, m?y ??c gi? ng??i Vi?t ? Paris m tc gi? Cha ?n v?i Vang Bng M?t Th?i ? mua v m?i Nguy?n Tun qua ch?i. ???c l?i nh? c?i t?m lng, nh v?n vui l?m l?m. L ??ng vin, ng khng ph?i ??u ??n, nh?ng ph?i bo co ln trn, xin cho ng ?i. ? t?m c? Nguy?n Tun m xin th trn ?y trn cng, khng cn ci trn no cao h?n.
ng ho h?ng th tho v?i ti: Cc anh ? trn b?o ?, ???c ??y, hay ??y, ng c?ng nn ?i Paris m?t chuy?n cho vui.
Th? m ?ng hai ngy tr??c khi ln ???ng, ch? t?ch H?i Nh v?n Nguy?n ?nh Thi ??n t?n nh, gh vo tai ng: Cc Anh ?y b?o thi, ng ?, ?i by gi? khng c l?i. Cc Anh ?y ?y l ai, khng c l?i l th? no, Nguy?n Tun khng c?n Nguy?n ?nh Thi ph?i gi?i thch. Ci ch?c m Nguy?n ?nh Thi c ???c nghe th to, nh?ng ch? c k l no trong chuy?n ny. Cc Anh ?y ? phn th? r?i, l xong, l ch?m h?t.
Nguy?n Tun ?nh vu?t b?ng thoi thc: Ti h?i ny khng ???c kho?. Thi, ?? khi khc v?y. Ci khi khc ?y r?i khng bao gi? c. R?t cu?c, v?n gia h? Nguy?n ?nh mang xu?ng tuy?n ?i ??c mu?n ???c th?y Paris m?t l?n. Ch?ng bao gi? ng ???c th?y Paris.
B?c ?i?n xin ki?u ???c ?nh ?i mi?n ph.
Ti lo Kh?i khng ???c ?i v l l?ch anh l con quan.
Ng??i no ? mi?n B?c Vi?t Nam th?i ?y ??u bi?t l l?ch l ci g, n quan tr?ng ??n th? no. Kh?i khng gi?u anh l con quan, l?i l quan tu?n ph? th ph?i, tuy anh ch?ng ph?i con chnh th?t. Kh?n n?i, anh ???c ng quan nui trong nh, cho ?n cho h?c, khng ph?i con quan l con g.
Nh?ng Kh?i ? ?i ???c. Nh?ng l ch? ?i t?i n??c anh c? trong phe ta m thi.
Khng hi?u sao khi nh? t?i nh?ng k? ni?m v?i Nguy?n Kh?i th cu?c g?p g? ny l?i hi?n ra ??u tin. Ci ? h?n c ci l c?a n. Thi th ? vi?t v? Nguy?n Kh?i th c? vi?t, nh? g vi?t n?y, ch?ng so ?o l?a ch?n chuy?n ny chuy?n kia lm g.
K? ni?m l k? ni?m, c thi?u c ??, c sai c ?ng. Nh? g ghi n?y, v?y thi.
Kh?i khng n?m trong danh sch ?on ??i bi?u Vi?t Nam ?i d? Festival thanh nin v sinh vin th? gi?i l?n th? su t? ch?c t?i Moskva. Kh?i khng ph?i ?on vin thanh nin, khng ph?i sinh vin, danh chnh ngn thu?n anh khng c chn trong ?on. Nguy?n Kh?i ?i ???c l do t? V?n ngh? Qun ??i c? ?i. Nhi?m v? c?a anh l vi?t phng s?.
V? khch s?n, Kh?i b?o ti ng? l?i ??y, sng mai d?n Kh?i ?i ch?i thnh ph?.
– H?i chng n m?t ti?ng ? ti ng?n ng?i Mnh ? l?i khng ti?n.
– K? m? chng n, mnh c?ng c ph?i ?on vin ?u Kh?i ni C? ? l?i.
D?n ?on l hai tay tai to m?t l?n c?a t? ch?c thanh nin. Tr??ng ?on l V? Quang, ti khng nh? ch?c. Ph l Ng V?nh Vi?n, m?t tr th?c cao l?n, quan d?ng, ti?ng Ty lu lu, ???c ??ng tn nhi?m, m?t ngo?i l? hi?m.
Th?y ti ? l?i ?m, m?t Vi?n sa s?m, nh?ng khng ni. Ch?ng g Vi?n c?ng bi?t ti l ??i bi?u ??i h?i Thanh nin C?u qu?c n?m 1950.
?m ?y ti ng? khng ngon hai th?ng ?n ng n?m trn ci gi??ng cho m?t ng??i v?a ch?t v?a kh ch?u Kh?i m ti su?t ?m, tay l?i hay m my. Ng??i Nga th?y s? t??ng l hai th?ng ??ng tnh.
Sng s?m hm sau ti d?n Kh?i ra qu?ng tr??ng ??, ???c thin h? quen g?i l H?ng Tr??ng. Kh?i ti?c hi h?i khng c ci my ?nh no ?? ch?p vi p k? ni?m.
B vo ??y, khi ???c ti gi?i thch r?ng trong ti?ng Nga, c? c?ng nh? kim, ch? h?ng (??) ch? tr?n x ngh?a l ??p, l m? mi?u, ch? ch?ng dnh dng t?i cch m?ng cch mi?c g h?t th Kh?i khoi l?m:
– Th? m mu ?? hi?n nhin ???c coi l mu c?a ring cch m?ng ??y, ng ?. Khng mu no ???c tranh ch? c?a n. M?t th? priorit (?u tin) ??c quy?n. Th?i kinh!
Bu?i sng mt r??i. Chng ti lang thang trong dng ng??i t?p n?p trn ph? ph??ng th? ? n??c anh c? phe x h?i ch? ngh?a. No n con m?t r?i, Kh?i ch?t nh? ra Nguyn Ng?c ? t?i Moskva vi l?n, c kinh nghi?m, khuyn Kh?i ??n Kuznetsky Most (ph? C?u Th? Rn) ngay l?p t?c khi t?i Moskva k?o sau khng c th?i gi?. Kuznetsky Most l ph? duy nh?t c nhi?u c?a hng bn sch c? b?ng ti?ng n??c ngoi.
Hm ?y, Kh?i tiu s?ch s? ti?n ???c pht cho ?on vin, cn l?y thm t rp c?a ti n?a m?i ?? mua s? sch tm ???c. V? ??n khch s?n Kh?i qun ph?t ti, tt ln gi??ng, gi? h?t cu?n ny ??n cu?n khc, ??c nh?y cc. Ci cch ??c ny r?t chi l Kh?i. Ch? sau khi b? cu?n ht vo m?t cu?n no ??y anh m?i ??c n th?t k?.
2
Ti r?t ti?c khng ???c tham d? Festival v b?n v?i ?on quay phim nh Sng Thng M??i ? trong n??c nn khng ???c ch?n lm ??i bi?u sinh vin Vi?t ? Moskva trong ?on Vi?t Nam. Tr??c ngy khai m?c Festival, Kh?i ko ti ra ch? v?ng, im l?ng m?t lc, t?n ng?n m?t lc, r?i b?o:
– Mnh tnh th? ny, c?u ?: m?i ??i bi?u ???c pht m?t huy hi?u, m?t th?. C?u ?eo huy hi?u, mnh c?m th?, c?u tm cch nh?p vo cc ?on m xem Festival, mnh lang thang ng?m ph? x r?i n?m nh ??c sch. C th?, mnh khng ?i, nh ?n th ? ngay trong khch s?n.
Ti ng? ra:
– Sao l?i th?? C?u ???c phn cng vi?t v? Festival c? m. C?u khng xem th sao vi?t?
– Mnh khng vi?t th c?u vi?t Kh?i t?nh b? Mi?n c bi.
Ti khng hi?u t?i sao Kh?i x? s? nh? th?, c? lc ?y, c? by gi?.
H?n ? x?y ra chuy?n Ng V?nh Vi?n c? n? chuy?n ti ng? l?i, chuy?n Kh?i ?i ch?i khng bo co. T?c kh, Kh?i khng thm ?i n?a, quy?t ??nh n?m nh. Ci tnh l, sau m?i bi?t, l m?t tnh cch ??c bi?t ? Kh?i. Khng b?ng lng ci g, Kh?i cng cng ci m?t, khng ni khng r?ng.
Sng ki?n c?a Kh?i th? m hay v?i huy hi?u trn ng?c, ti ch?n xe bus ch? ?on Nh?t trn ???ng vo sn v?n ??ng Lenin. Li xe Nga t??ng ti l ng??i Nh?t, cc b?n Nh?t t??ng ti l ng??i m?t ?on chu no ? ?i l?c, li tu?t ti vo xe, h r?m r? Druzba! Mir! (H?u ngh?! Ho bnh!).
M?t ci may b?t ng? khc cc b?n ? X??ng phim Ti li?u trung ??ng Moskva m?ng r? tm ???c ti m?t cameraman b?t th?n b? ?au ru?t th?a ph?i c?p t?c ch? ?i b?nh vi?n. V?i my quay Konvas trn vai, ti ?i lung tung trong sn v?n ??ng. Ng V?nh Vi?n tr?n m?t:
– ?, V? Th? Hin kia ka.
Festival to, c t?i 131 qu?c gia v?i 34.000 ??i bi?u tham d?. Khch nhan nh?n, khoc qu?n o dn t?c ?? ki?u ?? mu s?c s?, ?i ?u c?ng g?p. Thnh ph? ?m c?ng nh? ngy, ?n ?u?c sng tr?ng, loa to loa nh? oang oang, ?n o kn tr?ng ?n o, gc ph? no c?ng c ti?t m?c ngh? thu?t c?a cc ?on gi?i thi?u v?n ho n??c mnh, ci no c?ng ?ng xem, ci no c?ng ??c ?o.
Th? ? phe x h?i ch? ngh?a trong nh?ng ngy ?y bi?n thnh m?t Babylon khng c mu thu?n ngn ng?.
Ti ch?y nh? ?n c, th? m c?ng ch? xem ???c m?t ph?n nh?ng g ti mu?n xem. M?y l?n v? khch s?n ti th?y Nguy?n Kh?i v?n n?m yn, sch ng?n ngang d??i chn gi??ng.
Hay l th?, vui l th?, m Kh?i b?, khng xem. Th?ng cha ny th?t k? c?c. Cho ko mi Kh?i m?i ch?u r?i nh?ng cu?n sch ?? ?i coi m?t bu?i di?n c?a nh ht ma r?i Obraztsov. Nh ht ny khng ch? n?i ti?ng ? Moskva. N n?i ti?ng kh?p th? gi?i.
– Hay! C?c hay. Nh?ng m
– Nh?ng m sao?
– Gi n b?t hay ?i m?t t th tuy?t Kh?i ni Nh?ng con r?i qu kho, qu ti, ??n n?i khn gi? qun b?ng v? di?n, mu?n v? ?i ci ?t m khen: Th?ng no con no ?i?u khi?n nh?ng con r?i ? h?u tr??ng sao m gi?i th?, sao m ti th?! L?n sau ??n ?y mnh ph?i xem vi bu?i n?a m?i ?. R?i ??y, gi? ??y, nh?ng cn h?n nhi?u di?n vin ng??i th?t bi?t ??c thu?c lng ?i t?, khng c?n ng??i nh?c v?. B?t kho ?i m?t t th cn hay h?n nhi?u.
Ha ra Kh?i l m?t khn gi? kh tnh. Ngh? thu?t l ci v?a ph?i. Thi?u khng ???c. Qu c?ng h?ng.
Festival r?i b? m?c. Tr??c ngy ?on v?, ti ph?i th?c ?m ?? hon thnh c?p t?c bi k v? festival thay cho Kh?i. Kh?i th?n nhin ?t n vo ti d?t, b??c ln tu, v?y tay cho ti.
3
Tr?a h.
Ti ?ang n?m khn ? nh ??c Erich Maria Remarque th nghe ti?ng b??c chn ch?y nhanh trn thang gc. Nguy?n Kh?i ??y c?a, x?c vo, m?t ?? gay:
– , d?y, d?y, th?ng l?a ??o!
Ti tr?n m?t nhn Nguy?n Kh?i.
Ng?i ph?ch xu?ng bn ti, Kh?i c??i toc:
– Ng?c nhin h?? C?u l th?ng l?a ??o c h?ng.
– L?a ai? L?a ci g?
– Mnh ??c ?m M?t Ng? c?a c?u. C?u vi?t: Nh?ng vin cu?i trn l?n trnh chn anh v khi anh ?i qua chng l?i chen chc nhau n?m vo ch? c?. L c?u t? ci th?ng m?t ng? c?a c?u lang thang ? tr??c vi?n b?o tng l?ch s? ?y ?ng khng no?
– ?, th sao?
– Cn th sao n?a. C?u b?p.
– Ni ti?p ?i.
– Mnh nh?: tr??c vi?n b?o tng khng c s?i. M?i ngh?: hay l mnh nh?m? Phng ngay ra xem l?i th ?ng phc, ? ??y s?i ?u m s?i, ph?ng l. R to ??u cn m?c l?m.
Hi?u ra, ti b?t c??i:
– ?ng ki?p!
– Lo Hong Xun Nh? phang c?u: V? Th? Hin ph?t cao ng?n c? ?n t??ng ch?ng l?i ???ng l?i hi?n th?c x h?i ch? ngh?a l ?ng l?m.
Ti khng t??ng t??ng Kh?i ch?u kh ??c k? ??n th?.
– Mnh khng c ??nh. Cu v?n t? n nh?y vo ti ni ?n t??ng ch? ngh?a l m?t ci m? ch?p ln ??u k? vi?t phi chnh th?ng. Ch?ng c ci thng l?ng c?a b?t c? ch? ngh?a no trng ???c vo c? mnh ?u.
– Th? m?i ph?i! Kh?i tn ??ng.
Chng ti ?n o ko nhau ?i Lm Tot.
? l m?t qun c ph n?i ti?ng. Ch? qun tn Lm, m?t c h?i km nhm, nh?ng khng tot. Tot l bi?t hi?u phng ??i, cho vui. Lm Tot ??c bi?t qu khch thu?c gi?i ho?. H? c th? ??n qun ng u?ng c ph, ?n sng ghi s?, bao gi? c ti?n tr? c?ng ???c. Khng c ti?n th mang tranh ??n gn, Lm Tot vui v? nh?n, khng so k b? m?ng. Nh? th?, ng c m?t b? s?u t?p tranh phong ph khng km bao nhiu so v?i ??c Minh, nh s?u t?p danh ti?ng t? th?i Php.
Ti c?ng khch quen c?a Lm Tot. Ti ??n ??y ?n sng, u?ng c ph th??ng xuyn, nh?ng l ?i che tn, ng??i tr? ti?n l cc ho? s?. H? tr? cc b?a sng b?ng tranh. Ti khng c g ?? gn cho Lm Tot.
V?i Lm Tot tranh c gi, v?n th khng. Ng??i bao ti nhi?u nh?t l ho? s? Nguy?n Sng. Anh th??ng ??n t?n nh ko ti theo, ro ?m ?m d??i ???ng: ?i Lm ?i!. T? t?ng hai, ti ht xu?ng ??i t!. Con ng??i ??c thn li thi l?ch th?ch, s? mi ngoi qu?n, ?ng th?p ?ng cao, gh?ch xe bn h, kin nh?n ??i.
?i Lm ?i! l cch g?i t?a ngy x?a thin h? h nhau ?i Tr ?i, t?c l ?i ht thu?c phi?n ? ti?m ng Tr. Nguy?n Tun ? ghi l?i cch b b?n g?i nhau ?y, khng nh? ? tu? bt no.
U?ng c ph xong, ti v Kh?i b?t ng? ???c Lm Tot m?i ln gc.
Vinh d? ny ch? c khi Lm Tot ??c bi?t cao h?ng. M Lm Tot ch? ??c bi?t cao h?ng khi m?i c nh?ng b?c tranh ng th?y l tuy?t ??p, nh?t thi?t ph?i khoe.
Phng trn c?a Lm Tot h?p, tr?n th?p, thi?u nh sng, nh?ng ??y tranh chng ???c treo la li?t trn t??ng, thi?u ch? th cho t?a l?ng vo t??ng. Lm Tot c con m?t tinh ??i trong th?m tranh. ng phn bi?t r rng tranh sng t?o v?i tranh ???ng mn. Lm Tot khng khi no ?nh gi tranh theo di?n tch nh? XUNHASABA (tn t?t c?a cng ty Xu?t Nh?p Kh?u Sch Bo) tranh cng to th gi cng cao.
Chng ti ???c u?ng c ph t? tay Lm Tot pha, ???c ht Gold Flake, th? thu?c l ngo?i hi?m hoi khng r xu?t x? t? ?u, ph?i bi?t lu?ng m?i mua ???c. ??n r?ng n ???c tu?n ra t? lnh s? qun Indonesia.
Lm Tot l?ng l?ng di theo ci nhn c?a khch. Th?y khch d?ng l?i lu ? m?t b?c tranh no ?, g?t g, nghing ng, l Lm Tot s??ng.
Ra v?, ?ang ??p ch?m bn ti, Kh?i ??t ng?t li vo v?a h, bu?c ti ph?i d?ng theo.
– Lm t ch chn ?.
Ng?i ? qun n??c v?a h ??u ???ng Trng Ti?n r? sang Phan Chu Trinh, Kh?i v?a th?i chn tr nng h?i, v?a l? ?ng nhn ng??i qua l?i, tr?m ngm:
– Ny, c?u ngh? th? no? Ng??i ta sai, hay ng??i ta ngu, khi b?t chng ta nh?t nh?t ph?i tun th? nguyn t?c sng tc hi?n th?c x h?i ch? ngh?a?
Ti im l?ng. Nh? m?i ng??i, ti ng?i, ti trnh chuy?n chnh tr? v m?i th? dnh dng t?i n. Hi?n th?c x h?i ch? ngh?a, v?i t? cch ???ng l?i, ph??ng php sng tc, l th? th?i th??ng, ???c tr??ng ln nh? ng?n c? d?n ???ng cho v?n ngh? s?. G?n hai ch? ch? ngh?a vo ??y, n khng ph?i chnh tr? cn l ci g.
Ti cn ng?i Kh?i n?a. D sao th Kh?i c?ng l ng??i c?a ??ng, cn ti ? khng ? trong ??ng th ch?, l?i cn l k? b? ??ng l??m. Ch? th? m th?i chi?n tranh khi ghi danh nh?ng nh bo ???c ch?n ra ??o C?n C? ng??i ta cho Kh?i ?i, nh?ng ti b? g?t. H?n theo m?t ch? th? b m?t no ? h? s? n?u b?t thnh lnh C?n C? b? chi?m th ti s? ch?y theo M?.
Kh?i ti?p t?c tri?t l:
– Hi?n th?c l hi?n th?c, ph?i khng no? Khng c hi?n th?c x h?i ch? ngh?a th Balzac v?n sng tc, v?n s?ng nh?n cho t?i thu?n by gi?. Khng th? hi?u ???c ng??i ta dnh ci ch? ngh?a v? v?n vo ??y lm g. M ng Gorky vi?t ???c Tri Tim Danko v?i B Lo Izerghin hay khng th? t? c?ng a dua tn thnh n m?i k?.
Ti th?n tr?ng:
– Mnh ch?ng ???c ch? ngh?a no ng ??n ti ni Vi?t, theo mnh, ch?ng qua l v? vo gi?y ?i?u mnh mu?n ni, sao cho n c hnh hi, ?? mnh th?y ???c n v ng??i khc c?ng th?y ???c n, chung quy ch? l s? chia s? tm t? khng ni ra khng ???c. Khng bi?t c?u th? no, ch? v?i mnh n ??n gi?n l th?, khng h?n. Mnh cc c?n b?t k? ch? ngh?a no.
L?i ch? ngh?a r?i, d l ch? ngh?a v?n ch??ng, ti n. Ng??i s? h?u ch? ngh?a ny nhn ng??i theo ch? ngh?a kia nh? k? th. H? l?n x? vo nhau, cho?ng nhau ch ch?t, ch? ?? ch?ng t? l? ph?i thu?c v? mnh. C m ?in m?i dnh vo ci c?a n? ?y.
Khng ph?i ti khng tin Kh?i. Nh?ng ti ph?i gi? mnh. Nh? m?i ng??i, ai c?ng th?, vo ci th?i ??y hi?m ho?.
– Xem tranh Bi Xun Phi mnh hi?u ra: ci quan tr?ng s? m?t c?a ngh? thu?t l ngh? s? ph?i nhn s? v?t b?ng con m?t c?a mnh, th? hi?n n theo cch c?a mnh. Ho? s? khng th? nhn b?ng con m?t vay m??n Kh?i khng d?ng ???c c?n bng n? tri?t l Ni th?t: trong l?nh v?c h?i ho? hi?u bi?t c?a mnh l zero. Mnh khng bi?t v c?ng ch?ng hi?u ci ??p c?a cc th? tr??ng phi l?p th?, nguyn s?, dada, d th, v? lai l ci cc kh g h?t. Ci mnh bi?t l s?c m?nh c?a ngh? thu?t khng ? ci g khc ngoi s? ph?i gy ???c ?n t??ng, ?? l?i ?n t??ng trong ng??i ??c, ng??i xem. Bi Xun Phi ?em ci ?n t??ng c nhn ln khung v?i, b?ng mu s?c, b?ng ???ng nt, gy ra m?t ?n t??ng m?nh m? c s?c lan t?a khng c??ng n?i. Mi nh H N?i ?u c xiu v?o, nh?p nh ??n th?, ?u c mu nu ??m ??n th?, ph? x ?u c ?u hiu ??n th?. Ngh? s? tr??c h?t ph?i c tnh yu v?i ci mnh miu t?. Tnh yu ph? x, b?n sng, cnh ??ng, b?u tr?i c?ng l tnh yu ch?, sao khng? G?i Bi Xun Phi thu?c tr??ng phi no cho ?ng? ?n t??ng ?i, ???c ch?? M thi, c?ng gi?ng c?u, mnh ch? ch?i ci thi ghp ngh? s? vo ch? ngh?a ny, ch? ngh?a n?. Ngh? thu?t l ngh? thu?t. Lm ch g c th? ngh? thu?t ph?n nh s? v?t trong chi?u h??ng pht tri?n c?a n nh? ci hi?n th?c x h?i ch? ngh?a ?m ? kia ?i h?i. V?n c?ng th?. Theo ci ch? ngh?a ???c qu?ng co l tuy?t v?i ?y m vi?t ?t nh v?n ph?i kim ngh? th?y bi ?? ?on s? v?t s? l nh? th? no trong t??ng lai. M ph?i l t??ng lai trong ci chi?u h??ng pht tri?n tch c?c kia, kh?n n?n l th?. D? bi nh?m l?m.
Nguy?n Kh?i c? ni b?y hai ch? bi nh?m.
V? sau, c?ng l ph?i v? sau kia, nh? l?i nh?ng m?u tm s? v?n gi?a hai chng ti, Nguy?n Kh?i cho ti th?y m?t Nguy?n Kh?i khc v?i Nguy?n Kh?i trn v?n ?n, n?i Nguy?n Kh?i ???c nhn nh?n nh? m?t nh v?n lng m?n cch m?ng v?i ni?m tin s?t ? vo m?t t??ng lai sn l?n c?a ch? ngh?a x h?i. V nh?ng cu ni ng??c v?i ni?m tin Kh?i ni ra, xt cho cng, ch? l s? b?c b?ch nh?ng suy t? khng th? khng n?y ra trong m?t ci ??u thng minh.
4
M?t l?n khc, sau khi ??c truy?n ng?n Ghi Chp Bn Ph c?a ti, Kh?i b?o:
– C?u c ci ti ?y l trong b?t c? hi?n t??ng no, s? v?t no, c?u c?ng nhn th?y, c?ng tm ra m?t t?t trong ?. T? th ng??c l?i t? nhn th?y ci x?u tr??c ?. R?i t? c vi?t v? ci x?u ?y hay khng l chuy?n khc.
Khi no c b?u tm s?, ho?c bu?n phi?n, th Kh?i ??t nhin tm ti, c? tm, ch? khng ph?i ng?u nhin ??n. V khng c?u t? n?a, m ng ng ti ti, c? nh? th? mu?n gy s?.
Ghi Chp Bn Ph ch?a t?ng xu?t hi?n trong nguyn b?n ti?ng Vi?t. N ???c in th?ng b?ng ti?ng Php trong m?t t?p truy?n ng?n c?a nh xu?t b?n ngo?i v?n. N r?i c?ng m?t t?m m?t tch nh? nhi?u truy?n ng?n khc c?a ti. Ti l th?ng l??i nhc ti khng gi? l?i b?t c? ci g mnh vi?t ra. Vi?c Kh?i ??c n ??i v?i ti l chuy?n b?t ng?. Trong s? b?n b cng th? h?, ti bi?t hai ng??i r?t ch?u kh ??c v ??c nhi?u nh?t ?? tr? thnh uyn bc l Nguyn Ng?c v Nguy?n Kh?i. Bn c?nh hai tri ni ?y, ti l con chu?t.
Ghi Chp Bn Ph l chuy?n m?t anh tr??ng b?n trong th?i gian chi?n tranh c li?t ? v??t m?i quy t?c, dm cho m?t chuy?n xe khng thu?c b?t c? d?ng ?u tin no ???c ?i tr??c c? m?t ?on xe ?u tin ?ang x?p hng di ch? sang sng. M n l chuy?n xe ch? sch v? v bp b vi?n tr? cho h?c sinh vng ?ang c chi?n s?.
G?n Nguy?n Kh?i, ti hi?u ra nt ??c th trong cch nhn c?a anh.
Con m?t m?i ng??i do tr?i sinh. Ho?c do hon c?nh x h?i tc ??ng vo qu trnh tr??ng thnh. Chuy?n ny kh l gi?i. Ti t?ng g?p nh?ng ng??i c xu h??ng th?y ph?n x?u ? ng??i khc tr??c khi bi?t ??n ph?n t?t. Theo ti, h? l nh?ng ng??i khng may. V?i ci nhn ?y, h? ?? m?t r?t nhi?u ci ?ng l? h? c ???c, tnh b?n ch?ng h?n. Ti khng kh?ng ??nh Kh?i l m?t ng??i nh? th?, nh?ng hao hao th? c l? ?ng.
Kh?i t c b?n thn. Tnh b?n gi?a hai chng ti l th? no ti c?ng khng dm ni ch?c thn khng thn m s? c?ng khng s?, ho?c lc thn lc s?, kh xc ??nh. Gi?a ?m ?ng anh c b? m?t khc ?ng sau n? c??i v ngh?a v?i b?t c? ai v v?i m?i ng??i, l m?t ci g ? khng th? bi?t, d??i c? ch? v? v?p kia r?t c th? l tm tr?ng l?nh lng.
Kh?i hay tm ti ?? tm s? l c th?t. Trong nh?ng l?n g?p ?y, ti bi?t m?t Kh?i khng mu m, khng v? v?nh. Nh?ng cu?c g?p nh? th? khng bao gi? c th? bi?t tr??c, Kh?i ??n nh? m?t c?n gi, o t?i r?i o ?i. Anh ??n v?i ti c l? v ti l ng??i ch?u chuy?n, v?i ti anh c th? trt b?u tm s?. Anh ngh? ti hi?u anh h?n ng??i khc ch?ng, ti khng dm ch?c. Nh?ng ?i?u Kh?i bi?t ch?c l ti khng c thi ??a chuy?n. Ni v?i ti, anh khng c?n th?n tr?ng. Vo th?i ?y m?i ng??i ??u s? k? ??a chuy?n, k? c? k? ??a chuy?n v tm. M?i l?i ni qua ni l?i v tnh bay ??n nh?ng ci tai thnh d? mang ??n tai v?. Kh?i khng ngo?i l?. Anh c?ng bi?t s?. Ng??i no ???c anh tin c?y l?m m?i ???c nghe l?i tm s? c?a anh.
Ci ??c ?i?m nhn th?y ci x?u tr??c ci t?t, ng??i tinh ??c anh v?n th?y. Trong nh?ng tc ph?m c?a mnh, th?nh tho?ng anh l?i ?i?m vo chn dung nhn v?t chnh di?n vi nt khng ra g. Kh?i vi?t theo th?i, l ?i?u ai c?ng bi?t. Nh?ng anh khng ??ng ???c ?? th?nh tho?ng l?i l? ra ci m anh th?y. Chnh anh v? sau c?ng th nh?n:
– Ci bu?n c??i l s? tri ngh?ch trong cng m?t ng??i, k? v lun ni chuy?n ??o ??c, tn ?n c?p d?y d? ph?i b?o v? c?a cng, ng??i h?ng hch l?i l tn n?nh b? b?c nh?t.
Vi?t v? vng Thin Cha Gio, Chu V?n c Bo bi?n, Nguy?n Kh?i c Xung ??t, Ma l?c. Bo Bi?n c?a Chu V?n b? ng??i ta b? qun, Nguy?n Kh?i ???c gi?i ph bnh khen l?y khen ??. Bi?t ti trong th?i th? ?u s?ng trong m?t lng cng gio ton tng, anh mu?n nghe ti nh?n xt.
– ng t? hay ti ni Nh?ng ?ng th khng. Ch?ng c ng??i ?i ??o no c? m? mi?ng l ku Cha nh? ng vi?t. ng khng th? khng bi?t trong M??i ?i?u R?n th ?i?u th? hai l: Ch? ku tn ??c Cha L?i v c?.
– ng t??ng ti khng bi?t ? Ti ph?i t? th? m?i ???c Kh?i nheo m?t trong n? c??i tinh qui ?? sau ny ng??i ta phn cho m?t cu: Ch?ng bi?t ??ch g v? ??o Cha c?ng vi?t. ?? cho ng??i ta nhn ra ci s? vi?t theo th?i c?a ti n l th? no.
Hi?u ???c ci lu c c?a anh chng ny khng d?.
M?t l?n khc, ti th?y ci nhn x?u tr??c, t?t sau c?a Kh?i.
– ng c th?y Thanh T?nh tr? ti?n l?n no khi ?i v?i chng mnh ch?a? d?t xe ra kh?i nh hng Ph Gia ? B? H? sau m?t ch?u bia c m?t Thanh T?nh, Kh?i nh?n xt Ch?a, ph?i khng no?
Ti ng? ngng:
– ?, qu? c th?. Mnh khng ?? .
Kh?i c??i h h:
– ng l th?ng l? l?ng trn my. ng ch?ng ?? ??n ci ??ch g h?t. ng khoi vi?t ci ng ngh? ra, ng b?a ra, ng khng ch?u ch m?c quan st ci ch? ring ng th?y. M ng th?y t l?m, ni ng ??ng gi?n.
– ng tinh, ti cng nh?n.
– Tay ny cha ?n ch?c, u?ng ch?c.
– Ai c?.
– Ti ?ang ni v? Thanh T?nh m.
Nh?n xt c?a Kh?i sao m l?t v?t, sao m c.
– Lm g ??n n?i th? ti ni ng ?y c?ng v tm thi.
Chng ti th??ng c nh?ng b?a t? h?i tnh c?, tan cu?c th m?t ng??i no ? s? tr? ti?n cho c? b?n. Ng??i no ? ?y l ng??i v?a l?nh nhu?n bt m?t cu?n sch, ho?c m?t bi bo. Ti chng ti th??ng r?ng, m?i ng??i ??u rch nh? nhau trong m?t x h?i co b?ng, nh?ng chng ti s?ng ho s?ng, khng keo ki?t.
– T?i anh em mnh tranh tr? tr??c ??y ch? ti ni ?n em tr? cho ?n anh, c sao.
Nguy?n Kh?i nhn vo m?t ti m c??i ti?p.
N? c??i ch bai, n? c??i khinh khi, ra ci ?i?u ti ngy th?, ti ng? ng?n. N? c??i ?y l ci ti khng thch ? Kh?i.
5
Ti c m?t ng b?n v?n gi, tin phong ??o c?t, khinh v ght Nguy?n Kh?i l?m:
– Anh em mnh ch?ng th?ng no bn gt n. Ny nh: khi cn s?ng n ???c ??ng tin c?y, chi?u nh? chi?u vong, vi?t cu?n no in cu?n ?y. Ch?ng b l? chng mnh. N cn hn n?a. Anh em b? ?nh, n khng h h n?a l?i.
V? ti vo v?i ng trong hai ch? chng mnh l ng chi?u c?. ng c sch in, tuy khng nhi?u. V? ti?ng t?m. ng thua xa Nguy?n Kh?i. Cc nh ph bnh g?t sch c?a ng sang m?t bn. N? nang l?m th h? nh?c t?i ng vi dng nh?t nh?o. Ti ni ng chi?u c? ch?i v?i ti l ny: ti ho? ho?n l?m m?i ???c ??ng m?t truy?n ng?n trn bo, cn ng l ng??i c sch, sch c gy. V?n c?a ng khng cng khng ph?t, nh? v? cam th?o trong thu?c b?c, ng vi?t chuy?n ng??i t?t vi?c t?t, bt php tr?n tru, cu ch? m??t m, ph?i t?i h?i dy c ra dy mu?ng. ?? in ng, cc bin t?p vin khng m?t cng s?m soi. ? l nh xu?t b?n th ph?i c sch ra, sch c?a ng ti?n l?i, sch c?a ng khng c v?n ??, khng ??ng ??n ai, khng ??ng ??n ci khng ???c php ??ng. Ng??i nh? ng nhi?u. Ng??i khc ng t. Ng??i khc ng ho?c b? ?nh cho b?m gi?p, b? dm xu?ng bn, ho?c tm cch gi?u mnh trong qun lng, gi? cm gi? ?i?c. Trong vi?c xu?t b?n ng??i ta s? nh?t th? v?n nhi?u ?n d?, m?i cu ch? ??u c th? suy ra s? ni c?nh ni khe, ???c cc nh ?i?m sch b?o hong h?n vua s?n sng khoc cho ci t?i bi?u t??ng hai m?t c km ti?ng ty symbole quivoque trong ngo?c kp. S?m soi k? l th?, t?ng cu, t?ng ch?, th? m th?nh tho?ng nh xu?t b?n ny nh xu?t b?n khc v?n b? ?nh, sch b? thu h?i v m?t l?p tr??ng. L?p tr??ng l th? d? b? ?nh m?t, lun b? ?nh m?t, th??ng l do v tm, do qu th?c th. Ci s? m?t ny x?y ra trong m?i th?i ?i?m, ? m?i n?i. V?i nh xu?t b?n th ci s? ?nh m?t ?y l ??i h?a.
Ti c?ng ngh? nh? ng ??ng khng tin Nguy?n Kh?i, khng yu Nguy?n Kh?i thi cn tin ai, cn yu ai?
Ho ra s? ??i khng ??n gi?n. N r?c r?i h?n ti t??ng.
Ti vo t. Trong t ng??i ta h?i ti ?? th?: ai, ? ?u, lm sao, th? no? Trong m?t bu?i h?i cung, cu chuy?n lan man t?i l?nh v?c v?n ch??ng, vin ch?p php gi c dng m?t th?y k cm th?i thu?c Php ??t nhin ??t cu h?i:
– Anh ch?i v?i Nguy?n Kh?i, anh th?y anh ta l ng??i th? no?
Ti ng?c nhin. Ti khng ch? cu h?i ny. Ti nhn vai:
– Cn th? no n?a? Anh ta l ng??i c?a ??ng, hon ton. Ng??i nh? Nguy?n Kh?i m ??ng cn nghi ng? sao?
Vin ch?p php ng? ng??i, c??i kh?y:
– Cho ??n nay th ch?a. Nh?ng c?nh gic th v?n c, bao gi? c?ng c v?n ngh? s? cc anh, ni th?t, l l? sng ??u t?i ?nh, khng th? tin ???c. Anh th?y Nguy?n Kh?i c g ?ng ?? anh bo co v?i c? quan an ninh chng ti khng? Quan ?i?m khc v?i ??ng l? ra trong nh?ng l?i tm s? ch?ng h?n
Ti l?c.
– C? ni, n?u th?y c. ??ng ng?i. ??ng v n? nang m trnh. Thnh kh?n l ?i?u chng ti mu?n nghe ? cc anh. N c?ng l ?i?u quy?t ??nh anh ? ?y lu hay mau.
Ti nhn vai:
– V? Nguy?n Kh?i ti ch?ng c g ?? ni.
Ng??i nh n??c nhn chng ch?c vo m?t ti, thm m?t c??i kh?y:
– Anh khng ni c?ng ch?ng sao. Anh khng ni ng??i khc s? ni. Chng ti c tr?m tai nghn m?t, chng ti bi?t h?t. Ch?ng c g l?t qua m?t c? quan an ninh chng ti. Ni ch??
Ti khng hi?u y cn mu?n g n?a ? ti:
– Ti khng c g ?? ni v? Nguy?n Kh?i. N?u c ci c?n ph?i ni th ? l: c? quan an ninh cc ng??i ch? tin ? chnh mnh, ngo?i gi? k? no c?ng ?ng ng?.
D??ng nh? th?y mnh ?i qu xa, y ch?a:
– Tin Nguy?n Kh?i th chng ti v?n tin. Tin, nh?ng c gi?i h?n. Ni ?? anh bi?t, lo?i nh? Nguy?n Kh?i khng th? ? trong c? quan chng ti l?y m?t ngy. Tin l tin th? ??y. Anh ta s? b? lo?i ra ??u n??c.
Nhn v? m?t ng? ngc c?a ti, y ni thm:
– Ngay c? Nguy?n ?nh Thi c?ng v?y.
Nguy?n ?nh Thi ?ang l ch? t?ch H?i Nh v?n. Tr??c khi b? b?t ti cn t?n b? v?i anh ? ???ng B Tri?u. Chng ti ni chuy?n nhi?u, chuy?n v?n, chuy?n ??i, khng chnh tr?. Ch?ng l? do ti b? theo di m cu?c g?p g? ng?u nhin ?y ? lm anh m?t ?i?m v?i ??ng c?a anh, anh c?ng b? nghi ng??
Th ra trong ch? ?? cng an tr?, cng an ch? tin chnh h? m thi.
M c?ng c th? cn h?n th? n?a, theo ti ngh? h? c?ng ch?ng tin nhau.
Tr? v? x lim, ti bu?n r??i.
Khi nh?ng cn b? ch?p php p ti ph?i ni ra nh?ng g h? mu?n khai thc v? nh?ng ng??i m ti c quan h? quen bi?t, t? ph ch? t?ch n??c cho t?i cc quan ch?c l?n, cc v?n ngh? s?, th ? l d?u hi?u r?t x?u ti kh lng ra kh?i n?i ny. Qu? nhin v?y. ??i t c?a ti ko di chn n?m.
6
N?m 1981 hay 1982 khng nh?, ti ??n th?m Nguy?n Kh?i ? ???ng Nguy?n T?t Thnh. Nh khng to, khng b, nh?ng l nh ring, khng chung ch? v?i ai. Vo th?i gian ?y nhi?u cn b? ???c phn nh. Nh ???c phn th??ng l c?a ng??i v??t bin ?? l?i. C? quan no phn ngi nh ny cho anh ti khng bi?t c th? l qun ??i, m c?ng c th? l c? quan ??ng, l ?y ban, l s? nh ??t. Ci s? c nh ring linh tinh l?m, r?i r?m l?m ?i khi ch? l nh? nh?ng m?i quan h? ru?t th?t hay b?n b, ho?c b?ng cch no khc, ch?ng th? no bi?t, ch?ng th? no t??ng t??ng ra. C?n phng anh ti?p ti tu?nh tong, sn g?ch hoa nh?p nha, ?? ??c c? mm.
Chng ti ?ang vui chuy?n th nghe ti?ng tr? con lo nho ngoi c?a. Kh?i ??ng ln:
– ng ng?i ch?i. Mnh bn m?y vin ? cho t?i tr? anh ni, v?i m?t cht b?n l?n Nhanh thi.
Ti ??i. Kh?i ch?y ?i l?y ci r v x n??c, m? ci t? l?nh to ?ng, l?y ra nh?ng ci c?c nhm, nhng vo x n??c, th?y nh?ng c?c ? vo r, r?i m? c?a ch?y ra ngoi.
Lt sau, anh tr? l?i, m?t tay th?c ti?n l? v?a thu ???c vo ti qu?n:
– V?n ph?i l?t v?t m?t cht ?? c?i thi?n, ng ? anh c??i b?n l?n – Chng mnh ?ang ni chuy?n g ?y nh??
Ti i ng?i nhn Kh?i. Ti khng ng? ???c ch?ng ki?n c?nh v?a r?i. N l chuy?n bnh th??ng v?i m?i gia ?nh cn b? bnh th??ng. H?i ?y ? c?c l m?t m?t hng bn ch?y.
V? sau ny Kh?i ? c cu?c s?ng kh gi? khi nh?ng bi bo, nh?ng truy?n ng?n ? anh ???c tr? nh?ng kho?n nhu?n bt cao ng?t ng??ng, khng nh v?n no snh ???c.
Hm ?y ti r?t mu?n k? cho Kh?i nghe ?i?u ti ???c nghe t? mi?ng vin ch?p php. N l l?i ni th?t, ti tin. N c?ng l l?i kh?ng ??nh ci nhn c?a ??ng ??i v?i v?n ngh? s?. L ci nhn bnh th??ng c?a ch? nh v?i ??y t?.
Nh?ng ti ? gi? cho n khng bu?t ra. Ti e lm Kh?i ?au.
Ti l?m. Sau khi ??c ?i tm ci ti ? m?t ti m?i hi?u Kh?i khng ph?i khng bi?t. Nh?ng anh ? gi? kn nh?ng g mnh th?y, che khu?t chng d??i mu h?ng c?a nh?ng dng t?ng ca.
Chnh Nguy?n Kh?i ? t?ng vi?t th? ny:
B?ng nhin c m?t nh chnh tr?, c?ng l dn lm v?n lm bo c?a ??ng t? tr??c cch m?ng, nh?ng ? m?t ngi m?t quy?n, li?n ??ng ra t? ch?c t? bo cho nh?ng ngh? s? ham chu?ng t? do ???c t? do by t? n?i ni?m. Mnh th ni t? do v? ngh? thu?t, h? th ni t? do v? chnh tr?, h? mu?n ginh quy?n, mu?n ?i quy?n. Nh?ng h? khng th? lm ???c nh?ng chuy?n ?. Thn ph?n h? t?m th??ng, ti ngh? th v? v?n, t?p h?p th? no ???c d? lu?n v cng chng, nh?t l cng chng c?a chng ta, m??n c? ti?ng ku th?ng thi?t v c?m ??ng ?i t? do ?? sng t?o c?a chng ta n?a. Nh chnh tr? ?y l ng Nguy?n H?u ?ang, ng ? m?i th?t l linh h?n, k? xi gi?c v t? ch?c ra m?i s? c?a ci th?i ?y. M?u m b? v? l?, k? ch? m?u ph?i ng?i t, anh em mnh khng ?i t nh?ng b? treo bt nh?ng m?y ch?c n?m cn ?au kh? c?c h?n c? ?i t. M?y ng chnh tr? th?t th?, l?m tham v?ng, l?m m?u m c ?i t ti c?ng khng th??ng. ? theo ci ngh? ?y ?t ph?i ch?u ci nghi?p ?y. Ch? th??ng anh em mnh lng trong d? th?ng, nng n?i th? ngy, c? ngh? b?ng d? h? c?ng nh? mnh, no ng? h? l?i ngh? ng?i su xa nh? th?.
C?ng trong b?c th? ? Nguy?n Kh?i ti?p l?i tr?n tnh c?a mnh:
L?i thm m?t kinh nghi?m n?a c?a ring ti thi. N?m 74 m?t nh chnh tr? ???ng quy?n c nh? ti vi?t m?t lo?t bi ch?ng cch s?ng tiu c?c, gp ph?n xy d?ng m?t cch s?ng th?t c?ng s?n. Ti nh?n l?i ngay, v ? vi?t m?t lo?t bi trong tm tr?ng ho h?ng v xc ??ng. V n c?n thi?t, v n th?a lng. B?ng d?ng bi g?i ti?p khng ???c ??ng n?a. Nh?ng bi ???c ??ng ???c cc c? quan c trch nhi?m duy?t xt l?i, v ti tr? thnh tn c?m ??u c?a m?t nhm Nhn v?n Giai ph?m g ?, nh?ng nguy hi?m h?n l ? l?y chnh bo ??ng lm di?n ?n ?? truy?n b t? t??ng ch?ng ??i c?a mnh. Ng??i ph phn ti gay g?t nh?t l ng??i ? yu c?u ti vi?t bi. Ti khng ni l?i m?t l?i no, c?ng khng on h?n m?t ai c? Nh?ng ti t? th? v?i mnh l t? nay ch? vi?t b?ng vi suy ngh? ??c l?p c?a chnh ti, khng nghe l?i d?n d? c?a b?t c? ai, cho d?u l ng??i mnh r?t qu m?n.
Mnh l ng??i t? t? ch?ng l? suy ngh? ring l?i khng t? t? hay sao? Ti khng thch l?i m?t l?n n?a H?i Nh v?n v l?nh v?c v?n ngh? l?i tr? thnh tr?n ??a quy?t chi?n c?a m?y ng l?m m?u tranh b ?? v??ng. Ti khng ni vu ?u, ci s? ch?i b?i bi nh? vu kh?ng t?t c? ai dm ni ng??c, ?e d?a ra m?t ho?c b?n tin ?e d?a b?t c? ai t? v? l?nh nh?t, hoi nghi ci s? tn st t?n di?t, gy m?t khng kh c?ng th?ng hung b?o ?y l s?c mi chnh tr? M?t l?n n?a, v?i m?y anh mu?n m??n nh v?n ?? xy m?ng cng h?u, ti xin c l?i ku g?i kh?n thi?t: Hy bung tha chng ti, ??ng xi gi?c anh em ti ?nh nhau l?n n?a, ??ng qu?y r?y chng ti, ??ng l?i d?ng chng ti.
Nguy?n Kh?i l ng??i c ti. Ti l ci khng ch?u b? chm l?p. N ?i ???c bi?t ??n, ?i ???c ph?i mnh d??i nh sng m?t tr?i. V?i ng??i ny l ton h?c, ng??i kia l h?i ho?, khng tr? c? ngh? bi ton. Kh?i c con m?t quan st s?c s?o, c ti vi?t ra nh?ng g m?t anh th?y. Anh ? chi?u theo ci ti c?a mnh ?? cho n ???c thin h? bi?t ??n. Anh vi?t, b?t ??u b?ng nh?ng bi bo t??ng, r?i bo gi?y, r?i nh?ng cu?n sch.
Anh sinh ra trong m?t th?i ??c bi?t khe kh?t v?i m?i s?n ph?m ch? ngh?a. M?i th? vi?t ??u ph?i nh?t nh?t tun theo k? c?m quy?n cai tr?. Vi?t khc n th n ??p cho k? ch?t. Anh mu?n ph ci ti c?a mnh th anh ph?i lm ra nh?ng ci m n mu?n. Th? l ng??i ??c c m?t nh v?n Nguy?n Kh?i nh? ta bi?t. M?t th?ng n?nh, m?t th?ng hn, m?t v?n n, nh? nhi?u ng??i ngh?.
Kh?i thm ???c vi?t ?? chi?u ci ti thin ph. D?n d ci s? thm ?y tr? thnh m?t b?n n?ng ???c c?y ghp. Ni cch khc, n l m?t th? ma tu, khng c n khng s?ng ???c. ? b?p vo n kh d?t ra l?m. Kh?i ? b?p vo, ? v?t v, ? khng d?t ra ???c. Mi cho t?i cu?i ??i.
Nguy?n Kh?i ? t?ng l?m ???ng. Nh? r?t nhi?u ng??i, tr??c khi t?nh ng?.
?i tm ci ti ? m?t ??n v?i ti khi Kh?i khng cn.
Ti ? ? r?t xa, c? qu kh? l?n ??a l. V?i bi vi?t ny Kh?i b?c b?ch nh?ng suy ngh? ???c gi?u kn trong lng. Khng th? t??ng t??ng n?i nh v?n ???c coi l con yu c?a ??ng l?i c th? ni to?c v? ??ng c?a mnh ??n th? ny: Ni d?i lem lm, ni d?i l l?m, ni khng bi?t x?u h?
Ng??i ta th??ng ni v? ci quan ??nh lu?n. Khi chi?c ?inh cu?i cng ???c ?ng xu?ng t?m vn thin cho m?t ki?p ng??i, chng ta m?i c th?, m?i c quy?n ni l?i nh?n xt chung cu?c v? ng??i ? khu?t.
Nguy?n Kh?i ? n?m yn d??i ba t?c ??t. M?i ?i?u thin h? bnh ph?m v? mnh anh ch?ng cn bi?t, ch?ng cn quan tm. Chng ta s? ph?i ni v? anh, nh? s?n ph?m c?a m?t th?i th? no ?y, cho ?ng? Ti khng c cu tr? l?i cho cu h?i ny. Ni th? no m?i ph?i, m?i cng b?ng ?y? Cho anh, v cho c? m?t th? h? c?m bt.
Ch?ng l? Nguy?n Kh?i khng ?? l?i ???c cht g cho l?p ng??i sau? Ch?ng l? chng ta khng rt ra ???c bi h?c no t? Nguy?n Kh?i? Ch t th c?ng ? v?n ch??ng, bt php.
Ni v? m?t con ng??i sao m kh th?!
C l? ci m anh mu?n g?i l?i l trong nh?ng l?i ny:
B?t c? nh n??c no l?y h?c thuy?t x h?i ho?c tn gio thay cho hi?n php th tr??c sau s? chuy?n ??i thnh nh n??c chuyn ch?.
V Nh?ng g m ch? ngh?a c?ng s?n h?a s? thnh hi?n th?c trong t??ng lai th ci hi?n th?c ?y s? gi?t ch?t c? loi ng??i.
Khi qut ???c ??n th?, khng m?t nh v?n Vi?t Nam no lm ???c.
Khng s? ly khai no c th? r?t ro h?n.
Paris, 2015
