Nguy?n Du và chuy?n B?c hành l?n ??u – qua kh?o sát m?t bài th? c? th?: Nh?c V? M?c m?

Mai An Nguy?n Anh Tu?n

L�u nay, c� m?t v�i �?i?m m?� trong l� l?ch ??i thi h�o Nguy?n Du, ??c bi?t th?i tr? ? giai ?o?n �Th?p t?i phong tr?n� (U c?), khi?n t?n kh�ng �t gi?y m?c c?a c�c nh� nghi�n c?u. Cho ??n gi?, c� m?t xu h??ng chung l� c? t?m qu�n ?i �cho l�nh�, hay c? tin v�o nh?ng g� s? s�ch ?� n�i: trong �m??i n?m gi� b?i� ?y, Nguy?n Du c?a ch�ng ta ch? quanh qu?n ? Th�i B�nh – Th?ng Long – H� T?nh; v� quan ni?m ch�nh th?ng ?� th�nh m?t n?p h?n s�u trong gi?i nghi�n c?u chuy�n nghi?p l�: Nguy?n Du ch? �B?c h�nh� c� m?t l?n khi �ng th?c thi c�ng v? Ch�nh s? v�o n?m 1813, kh�ng c� l?n �B?c h�nh� n�o kh�c; v� �ng ?� ghi l?i h�nh tr�nh ?i s? ?� tr?n trong t?p B?c h�nh t?p l?c.

Nh?ng khi c� d?p nghi?n ng?m t?p B?c h�nh t?p l?c (v� c? t?p Thanh hi�n thi t?p) t�i nh?n th?y c� nhi?u b�i trong hai t?p ?� vi?t v? nh?ng ??a danh l?ch s?, nh?ng nh�n v?t l?ch s? Trung Qu?c l?i kh�ng h? n?m tr�n l? tr�nh B?c s? quen thu?c m� m?t s? v? s? th?n n??c ta th?i Nguy?n Du nh? L� Qu� ?�n, Ng� Th?i Nh?m, Phan Huy �ch, Nguy?n Huy O�nh, ?o�n Nguy?n Tu?n ?� m� t? t? m? n?i ch?n, h�nh tr?ng c?a c�c s? ?o�n, v? c? b?n ??, nh? �Ho�ng hoa s? tr�nh ??� v� nh?t k� h�nh tr�nh Ph?ng s? Y�n Kinh t?ng ca c?a �ng Nguy?n Huy O�nh, nh? t?p ghi ch�p d�y d?n B?c s? th�ng l?c c?a �ng L� Qu� ?�n – cho th?y c�i l? tr�nh ???c quy ??nh nghi�m ng?t gi?a hai qu?c gia phong ki?n m� ch�nh s? ?o�n Nguy?n Du c?ng ?� ?i! V?y l� sao?

Gia ph? d�ng h? Nguy?n Ti�n ?i?n vi?t: trong giai ?o?n �Th?p t?i phong tr?n�, Nguy?n Du v? qu� v? ? Th�i B�nh ?? s?ng ??i gi� b?i giang h?, th� c� th? tin ???c kh�ng? Nguy?n H�nh, m?t trong "An Nam ng? tuy?t" c?a thi ca ???ng th?i c�ng Nguy?n Du, ?� ?�nh gi� m?t c�ch ch�nh x�c, c�ng b?ng v? t�i n?ng v?n ch??ng ki?t xu?t c�ng th�n ph?n long ?ong c?a ch� m�nh k? t? giai ?o?n �Th?p t?i phong tr?n kh? qu?c xa� ?�, ?�ng ch� � nh?t l� hai c�u: Giang h? lang mi?u nhi�u song th�ch/ Thi h?a c?m th? thi?n t? c�ng. Giang h?, long mi?u hai ?i?u ??/ Thi h?a c?m th? b?n ngh? tinh. Th??ng th�c ph? ?�ng c�c h?c s?. Quan ?�ng h?i). Ch�nh Nguy?n Du trong th? ch? H�n mi�u t? m�nh ?� s?ng giang h? th?c s?, v?i bi?t danh Ch� Hi�n, ??i m? v�ng c?a nh� s? v� v?i c�i t�i r?ng kh�ng lang thang tr�n c�c s�ng c?a v�ng Giang B?c, Giang Nam, th?m c�c h? l?n Trung Qu?c nh? ??ng ?�nh H?, Th�i H?, nhi?u l?n m?t m�nh l?ng ??ng tr??c d�ng T??ng giang v�ng H? Nam t?a n?m m? l?n mang oan h?n Khu?t Nguy�n, ?� tr?i qua nhi?u ??a danh s�ng ng�i, ??t ?ai kh�ng c� ? Vi?t Nam v� c?ng kh�ng n?m trong l? tr�nh �B?c s?� (m� khi d?ch th?, kh?o ch�, c�c nh� nghi�n c?u b?c th?y c?a ta ?� l? ?i c�c ch� th�ch, ho?c ch� th�ch sai m?t c�ch v� t�nh hay c? � ch? v� thi?u t? li?u ch�nh x�c, v� d? trong b�i L?u bi?t Nguy?n ??i Lang c?a Thanh hi�n thi t?p, c�u h?n gi?a hai ng??i: �T??ng ki?n t?i Trung Ch�u� – s? g?p nhau ? Trung Ch�u; Trung Ch�u n�y l� ? ?�u ?� kh�ng ???c ch� th�ch ho?c cho l� �ch? B?c H��, c�n t�n �Nguy?n ??i lang� th� ch? c� d�ng chua: ��ng b?n h? Nguy?n. Ch?a r� l� ai� [1], v.v.).

Th?c t?, theo L� Qu� K? s? (Nguy?n Thu), Nguy?n ??i lang ch�nh l� Nguy?n ??ng Ti?n, c?ng t?c l� Cai Gi� trong L?ch Tri?u T?p K? (Ng� Cao L?ng), Cai Gia trong Ho�ng L� nh?t th?ng ch� (Ng� Gia v?n ph�i): �ng t??c Qu?n V? H?u, nguy�n l� quy?n Tr?n th? Th�i Nguy�n c�ng Nguy?n Qu�nh (S? H?u) v� Nguy?n Du kh?i ngh?a ch?ng T�y S?n t?i T? N�ng th?t b?i, b? b?t gi?i v? cho V? V?n Nh?m. Sau ???c Nh?m tha, c? ba ng??i l�n ???ng ?i V�n Nam, h? ??n n?i c� �C?nh tuy?t, l� v�ng b?n m�a, ti?ng t� v�� (Thu ch�); �Gi� t�y th?i r?i chi?c kh?n ?en nh?� (U c?), �tr??ng gi? ?n m?c c�n theo nh� H�n, kh�ng theo l?ch nh� T?n� (S?n th�n), v.v.

V?i nh?ng b?n kho?n, suy ng?m nh? th?, t�i r?t sung s??ng khi ???c ??c m?t lo?t b�i c?a �ng Ph?m Tr?ng Ch�nh tr�n vanhoanghean.com.vn v� chimvietcanhnam k? l?i: �ng ?� kh?o s�t s? s? m?t s? b�i th? ?i s? n?m 1813 v� th? ???c s�ng t�c trong th?i giang h? c?a Nguy?n Du (1787-1790) – sau khi ?i th?c ??a t?i m?t v�i ??a ?i?m Trung Qu?c v� c� ?�i ki?n gi?i kh� thuy?t ph?c. Nh� nghi�n c?u Ho�ng Kh�i tr�n c? s? ph�t hi?n n�y ?� ph�t tri?n th�nh c? m?t ti?u thuy?t l?ch s? Tr�n ???ng gi� b?i, v� nh� nghi�n c?u L� Kh?c Huy c?ng tr?n tr? ?�o s�u th�m v? nh?ng ph�t hi?n ban ??u ?� c?a �ng Ph?m Tr?ng Ch�nh. Ri�ng t�i ?� nghi?n ng?m v? nh?ng b�i th? c? th? c� vi?t v? con ng??i, l?ch s?, thi�n nhi�n Trung Qu?c m� kh�ng n?m trong l? tr�nh �B?c s?� c?a Nguy?n Du, t�m th�m nhi?u b�i �?n khu?t� n?a ? hai t?p th? B?c h�nh t?p l?c v� Thanh hi�n thi t?p – d??i g�c ?? b�nh gi?i v?n ch??ng t??ng ??i k? l??ng (trong m?y ti?u lu?n vi?t v? c�c b�i th? nh? U c?, S?n th�n, T?n C?i t??ng, V??ng Th? t??ng, T??ng ?�m ?i?u Tam L? ??i phu, Ph?n chi�u h?n, Bi?n gi?, T??ng �m d?, Th??ng Ng� tr�c chi ca, L?i D??ng ?? Thi?u L?ng m?, D??ng phi c? l�, H�n D??ng v�n di?u, B�i T?n C�ng m?, Ph�n Kinh Th?ch ?�i, v.v.).

Theo �ng Ph?m Tr?ng Ch�nh, v�o n?m 1790, sau ba n?m ?i giang h? kh?p c�c con s�ng "Giang B?c, Giang Nam c�i t�i kh�ng" v� th?m c�c th?ng c?nh Trung Qu?c, Nguy?n Du ?� ??n th?m m? Nh?c Phi. Tr??c ?�, �ng c�ng Nguy?n S? H?u v� ng??i anh k?t ngh?a sinh t? l� Nguy?n ??i Lang, c�ng b? t??ng T�y S?n b?t r?i c�ng ???c tha, h? ?i V�n Nam, sau ?� ??n Li?u Ch�u. T?i ?�y, ba ng??i chia tay, S? H?u v? n??c, Nguy?n Du ti?p t?c giang h? ? Trung Qu?c, Nguy?n ??i Lang v? th?m qu� c? ? Vi?t ?�ng (Qu?ng ?�ng nay) v� h?n hai n?m sau g?p l?i Nguy?n Du t?i Trung Ch�u, ?i?m h?n l� ??n Nh?c Phi, Giang Nam. N?i ?�y, Nguy?n Du l�c r?nh r?i ch? ??i ?� vi?t 5 b�i th?: m?t b�i v? Nh?c Phi v� t?i 4 b�i v? v? ch?ng T?n C?i. Lu?n ?i?m c?a �ng Ph?m Tr?ng Ch�nh ?�ng sai ??n ?�u, ch�ng t�i kh�ng d�m l?m b�n, ch? d?a v�o m?t th?c t? l� ?� c� 5 b�i th? nh? v?y vi?t t?i ??n Nh?c Phi (???c t?m x?p trong t?p B?c h�nh t?p l?c).

T�i ?� vi?t m?y ti?u lu?n v? c�c b�i th? �kh�ng n?m tr�n ???ng ?i s?� n�y; trong ?� c� m?t ti?u lu?n v? �T?n c?i t??ng�, �V??ng th? t??ng� Nguy?n Du vi?t t?i ??n Nh?c Phi [2], ? ?�y ch? xin ???c n�i v? m?t b�i th? vi?ng Nh?c Phi ?? g�p ph?n l�m s�ng t? v?n ?? ?� n�u.

NH?C V? M?C M?

Trung nguy�n b�ch chi?n xu?t anh h�ng,

Tr??ng b�t th?n th??ng, l?c th?ch cung.

T??ng ph? d? th�nh tam t? ng?c.

Qu�n m�n do t�ch th?p ni�n c�ng.

Giang h? x? x? kh�ng Nam Qu?c,

T�ng b�ch tranh tranh ng?o B?c phong.

Tr??ng v?ng L�m An c?u l?ng mi?u

Th� H� s?n t?i m? y�n trung.

????

????????

????????

????????

????????

????????

????????

????????

????????

M? NH?C V? M?C

�ng l� v? anh h�ng xu?t hi?n trong tr?m tr?n ?�nh ? Trung Nguy�n, v?i chi?c th??ng d�i tr??ng t�m, v� chi?c cung gi??ng n?ng s�u th?ch. ? t??ng ph? ng??i ta gh�p t?i �ng b?ng c�i �n ba ch?: tam t? ng?c. Trong qu�n c�n ti?c c�ng �ng m??i n?m tr?i. S�ng h? c�n ?�, nh?ng anh h�ng m?t r?i, n??c Nam T?ng r?ng kh�ng. C�y t�ng c�y b�ch v?n ng?o ngh? tr??c gi� b�o B?c ph??ng. Bu?n tr�ng v? l?ng mi?u c? ? L�m An. N�i Th� H� ch�m trong kh�i chi?u.

V??ng Tr?ng d?ch th?:

Th??ng d�i, cung n?ng v?y v�ng

Trung Nguy�n tr?m tr?n, anh h�ng xu?t danh

�n ba ch?, t??ng ph? h�nh

M??i n?m luy?n tr?n tr? th�nh u?ng c�ng

S�ng h? c�n, Nam T?ng kh�ng

Coi th??ng gi� l?nh, b�ch t�ng lao xao

V?ng L�m An, l?ng mi?u ?�u

Kh�i chi?u m? m?t, ch�m s�u Th� H�.

?? Trung Lai d?ch th?:

Cung s�u th?ch. Tr??ng t�m th??ng

Anh h�ng tr?m tr?n gi?a Trung Nguy�n

T? t??ng s�m tuy�n ��n ba ch?�

V?t ?i c�ng t�ch ch?c n?m tr??ng!

S�ng h? Nam T?ng, trung l??ng h?t

T�ng b�ch c�n ?�y ng?o B?c ph??ng

L?ng mi?u L�m An, bu?n tr�ng l?i

Th� H�, b�ng n�i khu?t trong s??ng!

Hai c�u ?? v? ngay ra, t?a kh?c v�o ?� nh?ng chi?n t�ch v� s? d?ng c?m v� song c?a ng??i anh h�ng xu?t hi?n trong tr?m tr?n ?�nh ? Trung Nguy�n, v?i hai v? kh� t?ng khi?n gi?c kinh h?n l� chi?c th??ng d�i tr??ng t�m, v� chi?c cung gi??ng n?ng s�u th?ch: Trung nguy�n b�ch chi?n xu?t anh h�ng/ Tr??ng b�t th?n th??ng, l?c th?ch cung.

T? ?�, t�c gi? ?i t?i hai c�u th?c, l� gi?i th?c ch?t t?n bi k?ch ?au ??n c?a ng??i anh h�ng m?t c�ch s�c t�ch, ch?t ch?a n?i c?m gi?n c?a t�c gi? v? m?t v? �n ??y oan khu?t v� s? b?t c�ng ng�t tr?i: T??ng ph? d? th�nh tam t? ng?c/ Qu�n m�n do t�ch th?p ni�n c�ng. ? t??ng ph? ng??i ta gh�p t?i �ng b?ng c�i �n ba ch?: tam t? ng?c. Khi T?n C?i kh�p Nh?c Phi v�o t?i t? h�nh, ??i t??ng H�n Th? Trung h?i: C� t?i g�? C?i tr? l?i: M?c tu h?u (Ch?ng c?n c�). Nguy?n Du m??n ng??i kh�c thay m�nh ?�nh gi�: Trong qu�n c�n ti?c c�ng �ng m??i n?m tr?i! ?� l� m??i n?m c?a m?t vi�n t??ng can ??m, hi?u bi?t chi?n thu?t, �t qu�n h?n m� ?�nh th?ng qu�n Kim 126 tr?n l?n nh?. �ng ?� gi�nh l?i ???c l�nh th? ph�a Nam s�ng D??ng T? v� s�ng Ho�i cho Nam T?ng, ???c phong l�m ??i Nguy�n so�i.

Li�n 2 n�y k? m� nh? m?t ti?ng than, m?t l?i th? d�i tr?u bu?n k�o d�i t?i li�n 3: Giang h? x? x? kh�ng Nam Qu?c/ T�ng b�ch tranh tranh ng?o B?c phong – S�ng h? c�n ?�, nh?ng anh h�ng m?t r?i, n??c Nam T?ng r?ng kh�ng! Nh?ng c�y t�ng c�y b�ch v?n hi�n ngang ng?o ngh? tr??c gi� b�o. Hai c�u lu?n ?� kh?ng kh�i v?ch ra c�i s? th?t ??ng ng?t v� ?au ??n khi ??t n??c ?y m?t Nh?c Phi c?ng t?a m?t h?t ng??i anh h�ng, m?t h?t c�y c?t tr? ch?ng ?? giang san, ch? c�n l?i l? ng??i h�n h?, v� ch?n ch?n mi?n giang h? ?y d??ng c?ng ch?ng c�n n??c Nam n?a! C� ?i?u, trong th?m c?nh ?y, anh linh v� uy v? ng??i anh h�ng v?n c�n s?ng s?ng nh? T�ng B�ch b?t ch?p phong ba b�o t�p t?i mu�n ??i sau! C�i h�nh ?nh t??ng tr?ng ??y bi tr�ng n�y khi?n thi h�o d??ng nh�a l?, v� c� th? �ng ?� nh? t?i nh?ng d�ng th? bi ph?n c?a Nh?c Phi: Gi?n t�c d?ng ng??c/ ??ng t?a lan can/ M?a hiu h?t ng?ng/ M? m?t tr?ng l�n/ Nh�n tr?i h� l?n/ l�ng trai kh�ch ??ng/ Ba m??i tu?i c�ng danh nh? b?i ??t/ T�m ng�n d?m ???ng ch? m�y v� tr?ng/ ??ng ch? ??i u?ng c�ng/ ?? ??u xanh b?c tr?ng/ Da di?t kh?p tr?i bu?n (M�n Giang H?ng)[3]. M?t b?u nhi?t huy?t �i qu?c trung qu�n n�ng b?ng ??n th? m� b? nh?ng tr�i tim ?en ng�m ??u ??c, h�m h?i th� th?m! Ph?i ch?ng c�i h�nh ?nh m�i ??u xanh b?c tr?ng �m ni?m bi th?ng kia ?� g?i Nguy?n Du li�n t??ng t?i kh�t v?ng c?a b?n th�n, su?t m?t th?i tu?i tr? Tr�ng s? b?ch ??u bi h??ng thi�n, v� c?ng g�p m?t ph?n thi h?ng – thi li?u cho ng??i ngh? s? sau n�y s? d?ng n�n ng??i anh h�ng ??u ??i tr?i ch�n ??p ??t, d?c ngang n�o bi?t tr�n ??u c� ai l� T? H?i trong ki?t t�c ?o?n tr??ng t�n thanh?

V?i x�c c?m ?y, nh� th? Bu?n tr�ng v? l?ng mi?u c? ? L�m An : Tr??ng v?ng L�m An c?u l?ng mi?u/ Th� H� s?n t?i m? y�n trung. B�n ng?n n�i Th� H� v� ??n mi?u m? t??ng c�ng b?n th�n m�nh ?ang ch�m trong kh�i chi?u, �ng bu?n tr�ng v? l?ng mi?u x?a c?, nh�n v�o d? v�ng xa x?m, tr?m ng�m suy t??ng v? s? h?ng ph? c?a c�c tri?u ??i v� b�ng khu�ng tr??c bao l? ??i ph?i tr�i, bao ngh?ch l� ng?n ngang c?a �mi?n sinh k�� v?n ??y r?y �r?n r?ng, h? b�o� ??c �c�

C�c �ng ?�o Duy Anh, Nguy?n V?n Ho�n v� Mai Qu?c Li�n ??u ?o�n/ kh?ng ??nh r?ng Nguy?n Du c� ??n L�m An; song ph?n ?�ng c�c nh� nghi�n c?u kh�c ?� t? c�u Tr??ng v?ng L�m An c?u l?ng mi?u m� suy r?ng: L�m An l� kinh ?� Nam T?ng n?m b�n s�ng Ti?n ???ng, thu?c H�ng Ch�u, n�n Nguy?n Du kh�ng t?i L�m An m� ch? ??ng t? xa m� �tr??ng v?ng�, n�n c�u Th� H� s?n t?i m? y�n trung trong m?ch suy ?� v?n th??ng ???c d?ch l�: Th?y n�i Th� H� ch�m trong kh�i chi?u.

Nh?ng theo thi?n � c?a t�i, �Tr??ng v?ng� ? ?�y l� nh�n v?ng v? kinh ?� c? L�m An, kh�ng ph?i l� c�i nh�n ??a l� m� l� c�i nh�n v? qu� kh? l?ch s?. V� h�y th? x�t v? m?t ??a l� ??n thu?n, t? mi?u Nh?c Phi b�n T�y H? t?i c? cung Nam T?ng n?m b�n s�ng Ti?n ???ng c� m?t kho?ng c�ch v�i ch?c c�y s?! H?n n?a, kh�ng th? c? ch?p coi �Tr??ng v?ng� ch? c� ngh?a l� nh�n t? xa, r?t xa. Ngay ? tr�n ??t L?i D??ng huy?n H�nh D??ng t?nh H? Nam, n?i ?? Ph? m?t tr�n m?t con thuy?n ? th??ng du s�ng T??ng, sau ?� ???c x�y ng�i m? gi? t??ng ni?m t?i b? s�ng, th? m� Nguy?n Du c?ng v?n n�i �Tr??ng v?ng L?i D??ng�: Thi�n chu giang th??ng ?a thu t?/ Tr??ng v?ng L?i D??ng nh?t m? v�n (Ta th? chi?c thuy?n con tr�n s�ng, thu t? d�o d?t – Bu?n v?ng tr�ng ?�m m�y chi?u tr�n ??t L?i D??ng. L?i D??ng ?? Thi?u L?ng m?). �ng v?ng v? c�i ?�m m�y chi?u ng�y ?? Thi?u L?ng qua ??i tr�n ??t L?i D??ng. Trong Nh?c V? M?c m? c?ng v?y, Nguy?n v?ng v? c?u l?ng mi?u L�m An ng�y n??c Nam T?ng kh�ng c�n ng??i anh h�ng n�o nh? Nh?c Phi n?a, b? r?i v�o tay ng??i Kim, vua b? b?t. N?u v?y th� c�u k?t s? c?n hi?u l�: L�c n�y, n�i Th� H� ch�m trong kh�i chi?u nh? c�ng nh� th? t??ng ni?m cho m?t qu� kh? ?au bu?n c?a ??t n??c Nam T?ng.

Tranh v? Nh?c V? M?c trong ??n Nh?c Phi – H�ng Ch�u, n?i c� m? c?a hai b? con �ng. Ph�a sau ??n l� n�i Th� H�.

Trong H?i th?o Qu?c t? v? Nguy?n Du n?m 2015 t?i H� N?i, qua m?t b?n tham lu?n, ti?n s? Nh?t Nohira Munehiro c� kh?ng ??nh: �N?u theo d�i cu?c h�nh tr�nh ?i s? c?a Nguy?n Du th� ch�ng t�i c� th? ?o�n r?ng m? c?a Nh?c Phi ? H� Nam ho?c H� B?c, v� Nguy?n Du gh� qua m? ?y tr�n ???ng ?i B?c Kinh. S�ch Minh nh?t th?ng ch�, ??a ch� Trung Qu?c, x�c nh?n r?ng ? Thang �m, t?nh H� Nam, t?c l� n?i sinh c?a Nh?c Phi, c� ng�i mi?u c?a Nh?c Phi� T�i ch?a bao gi? ??n ?�, nh?ng tr�n m?ng Internet c� nh?ng trang gi?i thi?u mi?u Nh?c Phi ? Thang �m, t?nh H� Nam v� c?ng x�c nh?n r?ng ? mi?u ?� c� t??ng T?n C?i v� t??ng V??ng th?� [4].

T�y H? ? H�ng Ch�u, t?nh Chi?t Giang, Giang Nam. �T�y h?� trong b�i th? ??c Ti?u Thanh k� (Thanh Hi�n thi t?p): T�y h? hoa uy?n t?n th�nh kh?. V??n hoa b�n T�y h? ?� th�nh b�i hoang r?i, ch�nh l� ??a danh n�y.[5]

  ?� l� m?t � ki?n c?ng ?�ng ch� �; song v� ch?a t?n m?t nh�n th?y t??ng s?t v? ch?ng T?n C?i m� trang m?ng ?� x�c nh?n (b?n th�n Nohira Munehiro c?ng ch?a ??n ?�, c?ng ch?a ???c nh�n th?y d� l� qua ?nh), n�n t�i t?m ??ng t�nh v?i � ki?n c?a �ng Ph?m Tr?ng Ch�nh, v� ch? th?i c? c� d?p ??n Thang �m, t?nh H� Nam ?? m?c s? th? v� chi�m ng??ng t??ng v? ch?ng gian th?n. Nh?ng d� t?i ?� c� mi?u Nh?c Phi v� t??ng T?n C?i, V??ng th?, c?ng ch?a ?? c? s? ?? kh?ng ??nh ch?c ch?n ??y l� n?i s? th?n Nguy?n Du ?� ?i qua v� l�m 5 b�i th? n�i tr�n. L� ng??i c?ng c� tham lu?n t?i H?i th?o tr�n, sau khi ch?ng ki?n ti?n s? Nh?t thuy?t tr�nh tr�n m�n h�nh, t�i ?� ??nh h?i anh m?t c�u �h�c�: �Th? ? Thang �m – H� Nam c� n�i Th� H� kh�ng?�; nh?ng ?� kh�ng h?i, v� mu?n gi? th? di?n cho anh! [5]. 

Sau n�y, v�o n?m 1813 tr�n ???ng ?i s? (t? 9-8 ??n 22- 8 n?m Qu� D?u) Nguy?n Du ?i qua Y?n Th�nh t?nh H� Nam, n?i Nh?c Phi t?ng ?�ng qu�n v� vi?t b�i th? sau:

Y?N TH�NH NH?C V? M?C BAN S? X?

???ng th?i t?ng tr� Nh?c gia qu�n,

Th? ??a kinh kim h?u chi?n tr?n.

??i t??ng kh�ng ho�i bang qu?c s?,

Qu�n v??ng d? tuy?t ph? huynh th�n.

Kim b�i th?p nh? h?u di h?n,

Thi?t k? tam thi�n kh�ng m? v�n.

Huy?t chi?n th?p ni�n th�nh ?? s?,

Phong Ba ?�nh h? t? Kim Nh�n.

???????

????????

????????

????????

????????

????????

????????

????????

????????

Y?N TH�NH N?I NH?C V? M?C R�T QU�N

Th?i b?y gi? qu�n c?a Nh?c t??ng c�ng t?ng ?�ng qu�n ? ?�y. V�ng ??t n�y t? x?a ??n nay ?� t?ng tr?i qua bao c�t b?i chi?n tr?n. ??i t??ng lu?ng mang n?i s? nh?c c?a ??t n??c. Nh?ng nh� vua (T?ng Cao T�ng) ?� d?t b? t�nh th�n v?i cha v� anh ?� b? qu�n Kim b?t. M??i hai t?m th? b�i ?? l?i n?i h?n. Ba ng�n qu�n thi?t k? ch? c�n l?i ?�m m�y chi?u. M??i n?m huy?t chi?n ?? l�m n�n c�i vi?c: B? gi?t ? Phong Ba ?�nh ?? tri?u ?�nh t? t?i v?i ng??i Kim (Phong Ba ?�nh l� m?t ?�nh trong ng?c ??i L� T? n?i Nh?c Phi v� con trai b? gi?t, nay c�n di t�ch ? H�ng Ch�u).

?? Trung Lai d?ch th?:

N?i Nh?c gia qu�n t?ng l?p doanh

Bao ??i ng?p ng?a b?i chi?n tranh

??i so�i ?au l�ng mang qu?c nh?c

Vua nh� qu�n c? ngh?a cha anh

M?t t� kim b�i, thi�n c? h?n

Ba ng�n thi?t k? b? bi�n th�nh

Huy?t chi?n m??i n?m kh�ng th�nh vi?c

B� tay ch?t gi?a Phong Ba ?�nh!

B�i th? n�y, ch?c ch?n l� ???c Nguy?n Du vi?t tr�n ???ng ?i s? – l?n �B?c h�nh� ch�nh th?c c?a �ng ???c ghi trong s? s�ch.

V� m?t ?i?u c?ng c� th? kh?ng ??nh ch?c ch?n nh? th?, l� 5 b�i th? vi?t t?i ??n Nh?c Phi – trong ?� c� b�i Nh?c V? M?c m? ?� kh�ng ???c Nguy?n Du vi?t trong khi l�m quan Ch�nh s?! C�ng v?i v�i ch?c b�i th? kh�c vi?t v? ?? t�i v?nh s? Trung Hoa, mi�u t? thi�n nhi�n, ??i s?ng Trung Hoa l?i kh�ng n?m tr�n ???ng ?i s?, v?y ph?i ch?ng ??i thi h�o c?a ch�ng ta nh?t ??nh ?� c� m?t l?n �B?c h�nh� kh�c n?a?

?� l� m?t v?n ?? l?n, t�i xin ???c b�n ti?p v�o nh?ng d?p kh�c. Ch? xin n�i th�m: c?ng t? nh?ng suy ng?m v� c?m x�c v? m?ng th? n�y c?a Nguy?n Du, t�i n?y ra � ??nh l�m m?t b? phim t�i li?u khoa h?c t??ng ??i quy m�; t�i ?� t�m ??c th�m m?t s? s�ch ??a l�, l?ch s? v� x�y d?ng m?t sc�nario t??ng ??i chi ti?t, ?? c� d?p thu?n l?i s? c�ng v?i hai ng??i b?n �??ng t�m� l� c�c nh� nghi�n c?u Ho�ng Kh�i v� L� Kh?c Huy sang Trung Qu?c �T�m l?i d?u v?t c?a Nguy?n Du l?n B?c h�nh th? nh?t� b?ng phim ?nh, nh?m t�n vinh ??i thi h�o m?t c�ch s�u r?ng h?n v� g�p ph?n gi?i m?t �nghi �n� v?n ch??ng – l?ch s? t?n ??ng su?t g?n th? k? nay�

M?t c?nh ti�u bi?u ? Giang Nam

T�i li?u tham kh?o:

[1] Trong Th? ch? H�n Nguy?n Du, L� Th??c, Tr??ng Ch�nh bi�n so?n (In l?i theo b?n 1965), Nxb V?n h?c HN, 2012, tr.61.

C�n trong Nguy?n Du – To�n t?p, t?p 2, Mai Qu?c Li�n – V? Tu�n S�n d?ch ngh?a, gi?i th�ch, Nxb V?n h?c HN, 2015, th� c� th�m ba b�i Bi?t Nguy?n ??i lang, nh�n v?t �Nguy?n� n�y c?ng ???c chua: �Ch?a r� l� ai� v� ch? �??i lang� ???c gi?i th�ch: �Theo Trung v?n ??i t? ?i?n (?�i B?c) c� ngh?a �ti�n thi�n� (ti�n tr�n tr?i)� Ph?i ch?ng ?�y l� t�n hi?u c� t�nh c�ch t? t�n b�ng ?�a c?a m?t ng??i th? ? �l?u c?�, m?t ?n s? mu?n xa ??i th??ng�� (tr.130). Ch? �Trung Ch�u� ? s�ch n�y ???c gi?i th�ch l� khu trung t�m v? m?t ch�nh tr?, trong th?, ch? B?c H� (tr.131).

[2] Xin tham kh?o : – Th? ch? H�n Nguy?n Du vi?t v? Khu?t Nguy�n trong m?ng th? ?i s? v�ng H? Nam (Trung Qu?c): http://vanviet.info/nghien-cuu-phe-binh/tho-chu-hn-nguyen-du-viet-ve-khuat-nguyn-trong-mang-tho-di-su-vng-ho-nam-trung-quoc/

– Nguy?n Du v?i ng??i ??p D??ng Qu� Phi: http://vanviet.info/nghien-cuu-phe-binh/nguyen-du-voi-nguoi-dep-duong-qu-phi/

– Nguy?n Du – ng??i Vi?t Nam ??u ti�n ?� t�m c�ch �tho�t Trung�: http://vanviet.info/nghien-cuu-phe-binh/nguyen-du-nguoi-viet-nam-dau-tin-d-tm-cch-thot-trung/

– Nh?ng t??ng – m? � nh?c (th? ch? H�n Nguy?n Du vi?t b�n m? Nh?c Phi): http://vanviet.info/nghien-cuu-phe-binh/nhung-tuong-mo-nhuc-tho-chu-hn-nguyen-du-viet-bn-mo-nhac-phi/

[3] Ngu?n: thivien.net – B?n d?ch c?a Phan Lang.

[4] Di s?n v?n ch??ng ??i thi h�o Nguy?n Du: 250 n?m nh�n l?i. Vi?n h�n l�m Khoa h?c x� h?i Vi?t Nam & Vi?n V?n h?c. Nxb Khoa h?c x� h?i, H� N?i, 2015, tr.283 – 290 (�M?t gi? thi?t kh�c v? h�nh tr�nh ?i s? c?a Nguy?n Du n?m 1813 – 1814�). C�n trong �Ni�n bi?u d�ng h? Nguy?n Du�, c� tr�ch b�i c?a nh� nghi�n c?u Nguy?n V?n Ho�n: �H?i ?c chuy?n ?i s?u t?m t�i li?u Nguy?n Du ? Trung Qu?c�, �ng k? l?i: m?t nh� nghi�n c?u Trung Qu?c n?i ti?ng kh?ng ??nh: �Theo t�i, m?t ng??i sinh s?ng l�u n?m ? H�ng Ch�u th� b�i ??c Ti?u Thanh k� kh�ng th? b� bu?c ch�ng ta ph?i hi?u l� t�c gi? ?� ??n T�y h?, ??i c?nh sinh t�nh m� l�m ra. ?�y ch? l� t? xa ng??ng v?ng v? T�y h?. C�n b�i Nh?c mi?u th� ? H� Nam c?ng c� m?t Nh?c mi?u v� t??ng T?n C?i gi?ng nh? ? H�ng Ch�u� (Nguy?n Du to�n t?p – t?p 2, Mai Qu?c Li�n & V? Tu�n S�n d?ch ngh?a – ch� th�ch. NXB V?n h?c 2015, H� N?i, tr.748).

[5] Nhi?u nh� nghi�n c?u Vi?t Nam v� Trung Qu?c ??u n�i r?ng: Nguy?n Du ? m?t n?i n�o ?� ?� �tr??ng v?ng� t?i T�y h? ?? kh�c n�ng Ti?u Thanh c� m? b�n n�i C� S?n. C�n theo ch�ng t�i, Nguy?n Du trong d?p t?i Giang Nam l?n �B?c h�nh� l?n ??u, c?ng ?� c� d?p t?i vi?ng m? Ti?u Thanh.

[6] Ch? ? H�ng Ch�u – Giang Nam m?i c� n�i Th� H�, th?i c? ??i g?i l� Nhi?p S?n, l� "di t�ch n?i ti?ng c?a 6 tri?u ??i", m?t trong "48 c?nh ??p c?a Kim L?ng" trong th?i nh� Minh; ho�ng ?? C�n Long c� 6 l?n ??n Giang Nam v� 5 l?n d?ng ch�n ngh? ? n�i Th� H� (Theo: https://travelmag.vn/ngan-ngo-truoc-ve-dep-cua-nui-the-ha-giua-rung-la-phong-do-ruc-d10758.html). Xin xem th�m � ki?n c?a m?t nh� nghi�n c?u ch� tr�ch �ng Ph?m Tr?ng Ch�nh l� nh� nghi�n c?u �tay ngang�, r?i sau ?� d?n ra b�i c?a TS. Nohira Munehiro ?? l�m lu?n ch?ng: http://www.vns.edu.vn/index.php/vi/nghien-cuu/van-hoa-viet-nam/636-mot-gia-thiet-khac-ve-hanh-trinh-di-su-cua-nguyen-du-nam-1813-1814.