Anatoly Tille
Ph?m Nguyn Tr??ng d?ch
Ph?n III
Lu?t php th?i nng n
N?u nh?ng ng??i b?o v? php lu?t v nh n??c l?i khng ph?i l nh?ng ng??i nh? th? m ch? c v? nh? th? th b?n s? th?y r?ng h? s? ph tan hoang nh n??c v ch? c h? m?i c c? h?i chi?m ???c nh?ng ch? t?t v th?nh v??ng m thi.
(Platon. Nh n??c)
Ch??ng 8. Ngu?n g?c c?a php lu?t
G?n nh? t?t c? cc tc ph?m v? lu?t h?c khi ni v? ngu?n g?c c?a lu?t php ??u dng nh?ng t? ng? nh? nhau ?? ni v? h? th?ng cc ngu?n g?c c?a lu?t php x h?i ch? ngh?a:
a. cc v?n b?n php quy c?a cc c? quan nh n??c;
b. n l?;
c. t?p qun.
T? th?i Khrushchev, ng??i tuyn b? giai ?o?n chuy?n ti?p sang ch? ngh?a c?ng s?n v chuy?n ha nh n??c thnh x h?i t? qu?n, cn php lu?t th bi?n thnh tiu chu?n c?a l?i s?ng x h?i ch? ngh?a[1], th cc sng ki?n php l v cc v?n b?n php quy c?a cc t? ch?c c?a qu?n chng lao ??ng[2] v sng ki?n php l tr?c ti?p c?a nhn dn, k?t qu? tr?ng c?u dn [3] c?ng ???c coi l ngu?n g?c c?a php lu?t, m?c d cho ??n t?n n?m 1991 ch?a c m?t cu?c tr?ng c?u dn no[4].
Tr??c h?t ta hy xem xt ngu?n g?c php quy c?a lu?t php v sau ? s? xem xt ci h? th?ng ? trong th?c t? cu?c s?ng.
a. T?t c? cc h?c gi? ??u ??t LU?T, ngh?a l v?n b?n c?a c? quan quy?n l?c nh n??c cao nh?t: X vi?t T?i cao Lin X, X vi?t T?i cao cc n??c c?ng ha lin bang v C?ng ha t? tr?, ? v? tr ??ng ??u cc v?n b?n php quy do cc c? quan nh n??c ban hnh. Cc h?c gi? v cc nh bo ? dng nh?ng t? ng? hay ho nh?t ?? vinh danh tnh ch?t th??ng ??ng khng th? ch?i ci c?a n trong h? th?ng t? php. Th?i Stalin[5], th?i Khrushchev, th?i Brezhnev[6] r?i by gi? ??n th?i Gorbachev[7] h? v?n ht nh?ng bi ht x?a c? ?y. C?n ph?i ni r?ng tr??c hi?n php Lin X n?m 1936, t?t c? cc v?n b?n c?a cc c? quan trung ??ng ??u ???c coi l lu?t c?, khng c b?t k s? phn bi?t no. Th d?, ngh? ??nh c?a Ban ch?p hnh trung ??ng Lin X, tn g?i c?a n ? cho th?y ?y ch? l v?n b?n c?a c? quan hnh php ch? khng ph?i c? quan l?p php c?ng ???c g?i l: Lu?t ngy 7 thng 8 n?m 1932.
Trong cc v?n b?n php quy th quan tr?ng nh?t l HI?N PHP[8].
Tr? ng?i l?n nh?t c?a cc nh lu?t h?c n??c ta l cc S?C L?NH do Ch? t?ch ?on X vi?t T?i cao v by gi? l c?a T?ng th?ng ban hnh. Khi ph phn n?n php ch? t? s?n cc lu?t s? X vi?t th??ng kh?ng ??nh r?ng ? ??y ?ang di?n ra qu trnh t? b? nguyn t?c th??ng tn php lu?t[9], cc s?c l?nh c?a chnh quy?n hnh php trn th?c t? ? v hi?u ha v thay th? lu?t[10], vai tr c?a qu?c h?i suy gi?m trong khi vai tr c?a chnh ph? v t?ng th?ng l?i ?ang gia t?ng.
Khng c ?i?u ki?n, c?ng nh? gi?i h?n c?a cu?n sch khng cho php gi?i thi?u quan ni?m c?a cc h?c gi? ph??ng Ty v? n?n t? php Lin X, ch? xin ??a ra ? ?y ki?n c?a ng R. David, m?t trong cc nh khoa h?c n?i ti?ng nh?t v? ngu?n g?c php lu?t c?a Lin X qua cu?n Droit sovietique (1954). ng cho r?ng lu?t thnh v?n l ngu?n g?c duy nh?t c?a lu?t php. Khi ti?n hnh c?i t?o x h?i th ch? c lu?t m?i th? hi?n ???c ch c?a nh n??c, khng p d?ng ???c n l? v t?p qun. D? nh?n ra r?ng David ? trnh by quan ?i?m chnh th?c c?a l thuy?t X vi?t v? lu?t php, tuy c ??a ra m?t vi nh?n xt c tnh ph phn (th d? ng c ni ??n s? b?t mn c?a ph??ng Ty v vi?c s? d?ng cc tr??ng h?p t??ng t? trong lu?t hnh s?).
Nh?ng ngay c? cc lu?t s? c?a chng ta c?ng khng th? nh?m m?t lm ng? vi?c cc s?c l?nh ? lm bi?n d?ng v v hi?u ha khng ch? cc ??o lu?t bnh th??ng m cn thay ??i c? cc ?i?u c?a hi?n php n?a. T? ?, m?t m?t, khng th? khng cng nh?n r?ng cc s?c l?nh ?i khi ? lm bi?n d?ng v v hi?u ha cc ??o lu?t[11] v m?t khc khng th? khng cng nh?n r?ng ?i?u ? khng ph h?p v?i nguyn t?c th??ng tn php lu?t v?n ???c ng??i ta ra r? tuyn b?. V v?y m th?i gian g?n ?y khoa h?c ? coi cc s?c l?nh nh? l cc ??o lu?t[12]. Nh?ng s?c l?nh c?a Ch? t?ch ?on X vi?t T?i cao trn th?c t? l do ng ch? t?ch v hi?n nay th do T?ng th?ng chnh th?c ban hnh, ch? m?t s? r?t t cc s?c l?nh ? l ???c thng qua t?i cc k h?p c?a X vi?t T?i cao v tr? thnh cc ??o lu?t v? m?t hnh th?c. Cc nh khoa h?c c?a chng ta th?t l ti?n thoi l??ng nan. V? l thuy?t, cc s?c l?nh v?n cn n?m ?u ? gi?a lu?t v cc v?n b?n d??i lu?t, do cc c? quan nh n??c ban hnh.
b. T?p qun c ???c coi l ngu?n g?c php lu?t hay khng v?n cn l m?t cu h?i. Cc quan ni?m ch? y?u nh? sau: 1. s? d?ng t?p qun n?u n ???c nh n??c cng nh?n, nh?ng vi?c cng nh?n nh? th? t khi x?y ra cho nn t?p qun khng c nhi?u ngh?a[13], 2. sau khi m?t t?p qun no ? ???c nh n??c cng nh?n th n ? tr? thnh v?n b?n php quy v nh? v?y t?p qun khng cn l ngu?n g?c php l ??c l?p n?a[14].
c. Th?c ti?n xt x? (n l?) khng ???c coi l ngu?n g?c php lu?t[15]. R?t t ng??i coi cc ngh? quy?t c?a Ta n T?i cao l ngu?n g?c c?a lu?t php[16].
d. Cc v?n b?n c?a cc t? ch?c x h?i c?a ng??i lao ??ng. Ng??i ta ? t?n r?t nhi?u gi?y m?c ?? vi?t v? chuy?n ny, ?? ch?ng minh tnh ?u vi?t c?a nh n??c v lu?t php x h?i ch? ngh?a c?ng nh? tnh dn ch? th?c s? c?a n. ? c r?t nhi?u ngh? ??nh lin t?ch c?a Ban ch?p hnh trung ??ng, X vi?t T?i cao, H?i ??ng B? tr??ng v T?ng lin ?on lao ??ng. Ng??i ta th??ng lm nh? th? ?? t?ng uy tn v tr?ng l??ng cho v?n b?n. Trong cc ngh? ??nh lin quan ??n v?n ?? lao ??ng, ??c bi?t l khi ng??i ta mu?n c?t xn quy?n l?i c?a ng??i lao ??ng th bao gi? c?ng c ch? k c?a T?ng lin ?on lao ??ng. T?ng lin ?on lao ??ng ???c quy?n ban hnh cc v?n b?n php quy trong l?nh v?c lao ??ng, m?c d cc v?n b?n ny th??ng do T?ng lin ?on cng v?i B? lao ??ng ban hnh. Nh?ng bi t?p l thuy?t ph?c t?p c?a cc lu?t s? c?a chng ta v? b?n ch?t c?a nh?ng v?n b?n ? s? ???c lo?i b? m?t cch d? dng n?u ta nh? l?i r?ng ci g?i l cc t? ch?c x h?i ? n??c ta l m?t ph?n c?a b? my nh n??c.
e. Quy?n l?p php tr?c ti?p c?a nhn dn ch? l m?t tr m? dn khng h?n khng km. Tr?ng c?u dn ???c ??a vo hi?n php ngay t? n?m 1936 nh?ng ch?a ???c ti?n hnh m?t l?n no. Hi?n php C?ng ha dn ch? ??c ???c thng qua b?ng cch tr?ng c?u dn c?ng ?ng thuy?t ph?c ch?ng khc g nh?ng cu?c b?u c? dn ch? nh?t v?i ch? m?t ?ng vin, 99% c? tri ?i b?u v trng c? c?ng v?i 99% s? phi?u b?u. K?t qu? cu?c tr?ng c?u dn n?m 1990 v? s? ph?n c?a Lin X cho th?y ngh?a c?a ch c?a nhn dn, ngu?n g?c php l x h?i ch? ngh?a. ?a s? dn chng b? phi?u ?ng h? vi?c b?o t?n Lin X, th? m sau ? ba v? t?ng th?ng t? quy?t ??nh th? tiu n.
??y l c? s? l thuy?t v? ngu?n g?c php lu?t x h?i ch? ngh?a.
By gi? chng ta xem xt h? th?ng thang b?c c?a cc ngu?n g?c php lu?t x h?i ch? ngh?a trn th?c t?:
1. Ch? th? c?a cc c? quan lnh ??o (ch? th? mi?ng);
2. T?p qun;
3. Th?c ti?n xt x?;
4. V?n b?n php quy c?a cc c? quan nh n??c:
5. V?n b?n c?a cc c? quan qu?n l;
6. Cc b? lu?t;
7. H?c thuy?t.
Thang b?c ?y ???c xy d?ng trn c? s? no? Chi?m s? l??ng nhi?u nh?t (ch? ring l?nh v?c ch?t l??ng s?n ph?m ? l 999 v?n b?n, v? khen th??ng 500, v? cc ch? tiu k? ho?ch l h?n 770 v?n b?n (Tin t?c ngy 22 thng 9 n?m 1987), nh?ng ti ngh? s? l??ng trn ?y ch? l g?n ?ng, v vi?c th?ng k cc v?n b?n ???c th?c hi?n r?t s? si) l cc v?n b?n c?a cc c? quan qu?n l nh n??c (c? quan hnh php). Cc v?n b?n ny ?ng vai tr ch? y?u trong vi?c ?i?u ch?nh quan h? gi?a cc ??n v? kinh t? v cng dn v d? nhin l c vai tr t??ng ?ng trong th?c ti?n php l. Tuy nhin, thang b?c quy?n l?c th l?i khng ???c xy d?ng trn c? s? s? l??ng m trn hi?u l?c c?a v?n b?n trong th?c ti?n php l. V? m?t chnh th?c, theo l thuy?t th lu?t v hi?u ha ngh? ??nh c?a chnh ph? ch? khng th? ng??c l?i; chnh v th? ng??i ta m?i cho r?ng lu?t c hi?u l?c tuy?t ??i. Nh?ng chng ta kh?o st khng ph?i l l thuy?t X vi?t m kh?o st cu?c s?ng, kh?o st th?c ti?n php l ?ang di?n ra hng ngy trong x h?i Lin X. S? ?? bn trn ???c xy d?ng trn th?c t? ? v s? ???c ch?ng minh d??i ?y.
Xin ni m?t cht v? qu trnh lm lu?t: t?t c? cc sng ki?n ??u xu?t pht t? c? quan lnh ??o, ngh?a l xu?t pht t? cc c? quan c?a ??ng, sau ? c th? l b?t k c? quan no ??ng ra ?? trnh d? th?o, ??y c th? l H?i ??ng b? tr??ng, T?ng lin ?on lao ??ng hay X vi?t T?i cao[17] Sau ? l qu trnh ban hnh (??i v?i lu?t th ??y l th?o lu?n, thng qua, cng b?) v ??a vo p d?ng, c hi?u l?c.
C?n ph?i ni r?ng ?a s? cc v?n b?n c?a chnh ph?, c?a cc b? v c? quan ngang b? ??u khng ???c cng b?. Cc v?n b?n ???c cng b? c th? ???c chia lm ba lo?i: cng khai (m?c d c th? c nh?ng kho?n b m?t, th??ng ???c vi?t, th d?: kho?n 16: theo bin b?n), L?u hnh n?i b? v m?t. Tr??c khi xu?t b?n B? Lu?t Lin X ng??i ta ? cho in B? cc v?n b?n php quy Lin X g?m nhi?u t?p sch l?u hnh n?i b?, ch? l?u hnh trong cc b?, c? quan ngang b? v cc cng s? l?n.
?i?u ? c?ng c th? thng c?m ???c n?u cc v?n b?n m?t ch? lin quan ??n nh?ng quan h? v quy?n l?i trong n?i b? c? quan, nh?ng r?t nhi?u v?n b?n ? l?i xc l?p m?t cch tr?c ti?p quy?n v trch nhi?m c?a hng tri?u cng dn. Th d?, theo Quy ch? v? c?n c??c, ???c ban hnh theo Quy?t ??nh c?a H?i ??ng b? tr??ng Lin X ngy 28 thng 8 n?m 1974 th ng??i no cho ng??i khng c c?n c??c, khng c h? kh?u hay khng ??ng k t?m tr ? trong nh s? b? ph?t ti?n. Nh?ng ??i v?i ng??i dn thnh ph? Moskva, thnh ph? m?u m?c c?ng s?n th l?i ???c p d?ng thm m?t kho?n b m?t: ?y ban hnh chnh qu?n c quy?n ph?t nh?ng ng??i vi ph?m v? m?t hnh chnh b?ng cch tr?c xu?t kh?i thnh ph? trong vng hai n?m. Th? l ha ra c hai lu?t: cng khai v b m?t c hi?u l?c song hnh (Tin t?c ngy 9 thng 10 n?m 1988). Ph?i ni thm r?ng b? tr?c xu?t c ngh?a l ???ng nhin b? c?t h? kh?u, b? bi?n thnh k? lang thang: ng??i ? s? khng ???c c?p nh ?, khng nh ? th khng c vi?c lm, khng vi?c lm th khng nh ? (nhn ti?n xin ni r?ng khng c lu?t no ghi r?ng khng ???c nh?n ng??i khng h? kh?u vo lm vi?c, ?y r rng l quy?n lao ??ng ? ???c Hi?n php b?o ??m). Trong khi ? ng??i khng c vi?c lm c th? b? x? l hnh s? v? kho?n lang thang, ?n bm.
Khi n?n m?i dm cn ???c coi l khng t?n t?i, theo Marx v Engels th nh?ng hi?n t??ng nh? th? khng th? t?n t?i trong x h?i x h?i ch? ngh?a, ng??i ta ch?ng l?i n b?ng m?t cu?c chi?n b m?t v?i cc nhn vin an ninh m?t. N?m 1966 (xin trch d?n) ? ban hnh v?n b?n tr li?u cc bi?n php tr?ng ph?t v? m?t hnh chnh, trong ? c vi?c t??c h? kh?u, t?i ho?t ??ng m?i dm c h? th?ng. Sau ? (1967) l?i ban hnh quy?t ??nh lin t?ch c?a Gim ??c s? n?i v? v Gim ??c Vi?n ki?m st thnh ph? Moskva (ng ny khng c quy?n ra quy?t ??nh, tr? cc quy?t ??nh n?i b? – tc gi?) quy ??nh cc bi?n php x? l hi?n t??ng m?i dm. Cc ngh? ??nh v h??ng d?n lin quan ??n vi?c ?i ra n??c ngoi c?a cc cng dn Lin X ??u ???c coi l b m?t c? (Tin t?c ngy 16 thng 11 n?m 1987). Cc v?n b?n php quy ?i?u ch?nh ho?t ??ng c?a KGB c?ng ??u l tuy?t m?t.
Gio s? D. A. Leber (C?ng ha lin bang ??c), trong m?t bi bo r?t hay v c r?t nhi?u d?n ch?ng, nh?n xt r?ng mn lu?t h?c t ch ??n v?n ?? cng b?[18]. ??i v?i cc nh khoa h?c Lin X th ??y l v?n ?? r?t kh gi?i quy?t: t?t c? cc lu?t s? ??u bi?t r?ng yu c?u khng ai ???c vi?n c? l khng bi?t lu?t l m?t yu c?u phi l ??i v?i cc cng dn Lin X n?u lu?t khng ???c cng b?, nh?ng lu?t s? l?i c trch nhi?m bi?n h? cho vi?c lm c?a nh n??c. ?? lm vi?c ?, m?t t?p th? tc gi? thu?c Vi?n l?p php Lin X ? ?nh tro khi ni?m cng b? b?ng khi ni?m tuyn b? bao g?m vi?c g?i v?n b?n php quy cho cc t? ch?c c ngh?a v? th?c hi?n. B?ng cch ?, th d? quy?t ??nh V? ch? ?? sinh ho?t v ?n u?ng c?a t nhn ???c B? n?i v? g?i cho tr??ng cc tr?i giam ???c coi l ? tuyn b?[19], ngh?a l ? cng b? r?i.
By gi? xin chuy?n sang xem xt thang b?c ngu?n g?c quy?n l?c trn th?c t?.
Ch? th? c?a cc c? quan lnh ??o, ch? th? b?ng ?i?n tho?i.
Xin b?t ??u b?ng m?t s? ki?n phi l ??i v?i m?t x h?i bnh th??ng: thng 12 n?m 1936 hi?n php Stalin, hi?n php dn ch? nh?t trn th? gi?i ???c thng qua, bo hi?u giai ?o?n xy d?ng ch? ngh?a x h?i v b?o ??m cc quy?n v quy?n t? do cng dn nh? b?t kh? xm ph?m v? thn th? (?i?u 127), b?t kh? xm ph?m v? nh ? v cc quy?n khc n?a, nh?ng ch? m?y ngy sau l b?t ??u n?m 1937, ??nh ?i?m c?a cu?c kh?ng b? ??. Cc nhn vin c?a ?y ban an ninh ??c bi?t v?i nh?ng tri tim nng ? b?t, ? ?nh ??p, tra t?n, x? b?n hng tr?m ngn ng??i ngay trn ???ng ph?, t?i cng s?, t?i gia ?nh m khng c?n ?i?u tra, khng c?n ta n, khng c?n l?nh c?a vi?n ki?m sot (th??ng l ban ?m). Cn khi nh?ng ng??i b? b?t pht ?in ln v s? hi, khng hi?u chuy?n g ?ang x?y, h?i nhn vin an ninh: Th? cn hi?n php?, th ???c tr? l?i: Hi?n php khng dnh cho k? th c?a nhn dn!.
M?t trong nh?ng th d? r nh?t trong th?i gian g?n ?y l v? l?u ??y vi?n s? Andrey Sakharov, khng c ta n v khng c?n ?i?u tra, b?t ch?p hi?n php, b?t ch?p lu?t hnh s? v lu?t t? t?ng hnh s?. L?u ??y l m?t hnh ph?t, theo ?i?u 25 B? lu?t hnh s? th t?i nhn c th? b? ph?t l?u ??y d??i 5 n?m. Sakharov, ng??i ???c gi?i Nobel v? ha bnh cng phu nhn, b Elena Bonner, ph?i ?i ??y nh?ng 7 n?m. By gi? ng??i ta th??ng nh?n m?nh r?ng Sakharov ???c tha theo ch? th? (ch? th? ch? khng ph?i quy?t ??nh c?a c? quan c th?m quy?n) c?a chnh Gorbachev, nh?ng nh?ng h?c gi? xu n?nh ? l?i qun ni r?ng m?t n?m r??i sau cch m?ng thng 4 ng b Sakharov m?i thot c?nh l?u ??y. H? c?ng khng nh?n ???c m?t xu b?i th??ng no cho nh?ng thng n?m b? lm nh?c v thi?u th?n ?.
Ngy 18 thng 11 n?m 1981, t? V?n h?c cho ??ng m?t bi ph?ng v?n r?t honh trng, ng??i tr? l?i l G. Aliev, anh hai c?a Azerbaidgian, v?i m?c ?ch ca ng?i ho?t ??ng c?a ng ta (xin ???c trch) nh?m pht tri?n v tuy?t ??i tun theo cc n?i quy sinh ho?t ??ng c?ng nh? php lu?t c?a nh n??c Lin X v hon thi?n l?i s?ng x h?i ch? ngh?a! Nh?ng ha ra ng??i ta l?i ni v? s? ph? bi?n c?a hi?n t??ng ?t lt trong cc tr??ng ??i h?c, s? b?o k v ch? ngh?a gia ?nh tr? trong ??i ng? gio s? v gi?ng vin cc tr??ng ??i h?c, ??n n?i ng??i ta ph?i c?m nh?n con em cn b? cc c? quan qu?n l vo h?c khoa lu?t. V ?i?u ? l vi hi?n nn c phng vin ? nh?n xt m?t cch t? nh?: Chng ta ?ang ni v? vi?c tun th? php lu?t, m ci ny, ni m?t cch nh? nhng, Aliev l?p t?c ph?n ??i: Xin ??ng tm nh?ng t? nh? nhng. ?y l m?t quy?t ??nh duy ch. L b th? th? nh?t Ban ch?p hnh trung ??ng, ti ? ??a ra ?? ngh? v h?i ??ng nh tr??ng ? thng qua. Ni cch khc, ch c?a lnh t? ??ng l lu?t, cn cao h?n c? hi?n php.
Bn trn ? ni ??n vi?c c?m nh?n ng??i khng c h? kh?u vo lm vi?c. Nh?ng l?i cn m?t v?n b?n php quy ??c ?o n?a: gi?i thch b?ng mi?ng c?a B? n?i v? Lin X, theo ?, ch? ???c nh?n ng??i vo lm n?u ng??i ? c th? ?i b?ng ph??ng ti?n giao thng cng c?ng hng ngy t? n?i ??ng k h? kh?u ??n n?i lm vi?c! D? nhin l ti khng th? ??a ra ch?ng c? r?ng m?t v?n b?n nh? th? ? t?ng t?n t?i, nh?ng xin nh?ng ai ?i ti ch?ng minh hy ch? cho ti ?i?u lu?t c?m nh?n ng??i khng c h? kh?u! S? ki?n ny th ai c?ng bi?t.
Nh?ng ng??i ?ang lm vi?c m v l do g ? b? t??c h? kh?u th c?ng s? b? cho ngh? vi?c trn c? s? kho?n 2 ?i?u 254 b? lu?t lao ??ng c?a C?ng ha x h?i ch? ngh?a lin bang Nga. Kho?n ny ni r?ng trong m?t s? tr??ng h?p nh?t ??nh lu?t c th? ??t ra nh?ng c? s? b? sung cho vi?c ch?m d?t h?p ??ng lao ??ng ??i v?i cng nhn, vin ch?c khi c vi ph?m nh?ng nguyn t?c hi?n hnh v? vi?c ti?p nh?n vo lm vi?c v nh?ng tr??ng h?p khc. Nh? v?y l ?i?u kho?n ny ? xc ??nh kh? n?ng thi?t l?p b?i lu?t php cc c? s? m kho?n 1-4 c?a ?i?u lu?t ny ch?a xem xt, ch? khng ph?i l c? s? cho ngh? vi?c. N?m 1982, trong cu?c h?p ? Vi?n php lu?t, m?t thnh vin c?a ta n thnh ph? Moskva ? thng bo: c ch? th? l chi?u theo ?i?u cho thi vi?c t?t c? nh?ng ng??i b? t??c h? kh?u theo kho?n 2 ?i?u 254 B? lu?t lao ??ng. Ng??i ny khng ni r ??y l ch? th? c?a ai, h?n n?a, Ta n Moskva c?ng khng nh?n ???c v?n b?n no, nh?ng h? v?n tun theo[20].
Nh?ng ch? th? nh? th? l tri v?i hi?n php v php lu?t, nh?ng l?i ???c t?t c? cc c?p qu?n l ban pht, m cng ? d??i th s? vi ph?m hi?n php v php lu?t l?i cng tr?ng tr?n h?n. ??i v?i m?t vin ch?c bnh th??ng th v?n ?? tun th? Hi?n php hay tun th? ch? th? c?a b th? khng bao gi? ???c ??t ra. Nh? cu ng?n ng?: Quan th xa b?n nha th g?n, anh hai v?i s?c m?nh chuyn chnh khng b? gi?i h?n b?i b?t k php lu?t no lun ? r?t g?n[21].
T?p qun
M?t chuyn gia v? dn lu?t r?t n?i ti?ng ? qu c?, ng M. M. Agarkov, ti ? t?ng ???c nghe ng gi?ng, ? c l?n ni vui: V?n ?? quan h? gi?a t?p qun v lu?t php ? lm ?au ??u bi?t bao lu?t s? cc n??c khc ? ???c chng ta gi?i quy?t m?t cch ??n gi?n, ??y l t?p qun khng tun th? php lu?t. Th?t l m?t cu ni ?a r?t ?ng suy ngh?. Ti ??a t?p qun vo v? tr th? hai l v, tri v?i l thuy?t c?a chng ta, n r?t th?nh hnh v th??ng v hi?u ha cc ?i?u lu?t. Nh?ng th?c ra ??c gi? s? khng tm th?y t? ny trong b?t c? v?n b?n no, n ? ???c ng?y trang b?ng thu?t ng? th?c ti?n. Chng ta ph? nh?n vi?c p d?ng t?p qun trong xt x?, th?m ch ph? nh?n c? s? t?n t?i c?a n, khng ai t? ra ng?c nhin khi ??c th?y r?ng v?n ?? ny hay v?n ?? khc ???c gi?i quy?t theo th?c ti?n ? hnh thnh, ph h?p v?i th?c ti?n ? ???c xc ??nh c?a cc t? ch?c cng ?on v kinh t?[22]
Hi?n php Lin X n?m 1936 khng quy ??nh quy trnh l?p php c?ng nh? quy ch? cc k h?p c?a X vi?t T?i cao Lin X v nhi?u v?n ?? hi?n ??nh khc. T?t c? ??u ???c xc ??nh trn th?c t?[23]. Th?c t? ???c p d?ng nhi?u nh?t trong lu?t lao ??ng. S?c m?nh c?a t?p qun (th?c t?) ??n ?u, n c th? v hi?u ha m?t ?i?u lu?t no ? hay khng? Xin gi?i h?n b?ng m?t v d?: ?i?u 30 lu?t lin bang, c? s? c?a php l v? lao ??ng vi?t: C?m lm vi?c trong ngy ngh?. Nh?ng c ng gim ??c no quan tm ??n ?i?u lu?t ny khng? ?i?u ny ? b? t?p qun v hi?u ha ngay t? ??u, n, c?ng nh? nhi?u ?i?u lu?t khc ???c ghi vo php ?i?n ch? v?i m?c ?ch ?nh bng m thi.
Th?c ti?n xt x?
Tri ng??c v?i s? d?i tr mang tnh chuyn nghi?p c?a cc lu?t s? Lin X, th?c ti?n xt x? (n l?) l m?t trong nh?ng ngu?n g?c quan tr?ng c?a php quy?n X vi?t.
Tiu chu?n ?? ?nh gi cc quan ta l khng c ph? ph?m ngh?a l cc b?n n, cc phn quy?t b? ta c?p trn h?y b?. Ta n T?i cao Lin X v ta n T?i cao cc n??c c?ng ha th??ng xuyn cng b? cc t?p san v?i nh?ng quy?t ??nh v b?n n ?i?n hnh c?a t?ng v? vi?c c? th?. V? l thuy?t, cc ta c?p d??i c quy?n khng tun theo. Nh?ng t?t c? cc lu?t s? ??u bi?t r?ng n?u ng ta trch d?n phn quy?t c?a Ta n T?i cao v? v? t??ng t? th ta s? x? v? ?ang ???c xem xt ?ng nh? th?. Trong tr??ng h?p ng??c l?i, ta c?p trn s? h?y b? v vin lu?t s? c tinh th?n ??c l?p s? b? nh?n ?i?m ph? ph?m[24]. N?u ??y khng ph?i l n l? th g?i l g?
Ngoi ra, cc h?i ngh? c?a Ta n t?i cao cn ??a ra nh?ng ngh? quy?t m v? m?t l thuy?t th l gi?i thch php lu?t, nh?ng trn th?c t? l?i l ??t ra cc quy ph?m php l m?i. Trong cu?n chuyn kh?o m ti ? d?n c ni r?ng vi?c gi?i thch php lu?t c?a cc ta n ?i khi ? d?n ??n vi?c xa r?i ho?c b? sung php lu?t b?i cc ta n trong khi th?c thi cng l[25], nh?ng ?i?u ? d??ng nh? ch? x?y ra trong qu kh? v nay ? b? ln n r?i. Hon ton khng ph?i th?, chnh cc tc gi? cu?n sch c?ng cng nh?n: V m?c d vi?c ?i?u ch?nh php lu?t trong th?c ti?n xt x? v?n ?i khi x?y ra (?) c? trong giai ?o?n hi?n nay, nh?ng d? nhin ?i?u ? khng th? coi l h?p php ???c[26].
Khng m?t lu?t s? c hi?u bi?t, ch?a m la v ch?a ?nh m?t hon ton l??ng tm l?i khng nhn th?y s? mu thu?n nghim tr?ng gi?a l lu?n v th?c ti?n. Hy xem cc tc gi? c?a cu?n sch ni trn tm cch thot kh?i ???ng h?m khng l?i thot ny nh? th? no: cu?i cng h? ? ph?i cng nh?n r?ng th?c ti?n xt x? t?o ra quy ph?m b?t bu?c ph?i p d?ng t?i ta, NH?NG Cc nguyn t?c (quy t?c php l) nu trn ch? c s?c m?nh c?a uy tn ch? khng c uy tn c?a s?c m?nh. V v?y, nn g?i chng l cc quy t?c php l ch? khng ph?i l quy ph?m php l[27]. Gi?ng h?t nh? cu chuy?n ti?u lm ??u ph? cha c?n ??u ph? nh trong m?t cu chuy?n ti?u lm v? ng s? ?n th?t ch n?!
Cc v?n b?n php quy c?a c? quan qu?n l nh n??c
a. Cc v?n b?n c?a c? quan qu?n l
Do tnh th? ??ng v km pht tri?n c?a ngnh l?p php Lin X, cc quy ??nh ???c ban hnh ch? y?u b?i cc c? quan qu?n l: H?i ??ng b? tr??ng (hi?n nay g?i l chnh ph?) lin bang v H?i ??ng b? tr??ng cc n??c c?ng ha, b? v cc c? quan ngang b?, cc ?y ban hnh chnh ?? m?i c?p. Trong B? lu?t Lin X, tn g?i c?a n l nh? th?, c ??n g?n 90% l cc v?n b?n c?a cc c? quan qu?n l ch? khng ph?i lu?t.
S? l??ng ?? s? cc v?n b?n ny r?t l?n x?n, mu thu?n nhau, khng th? qu?n l n?i v khng c hi?u l?c. Theo s? li?u c?a F. Burlatsky, m?t trong cc tc gi? c?a nh?ng bi di?n v?n ??y tr tu? c?a Brezhnev, th trong m??i ngh? ??nh c?a H?i ??ng b? tr??ng Lin X ch? c m?t l ???c th?c hi?n (Bo V?n h?c, ngy 14 thng 9 n?m 1988). M?c d v? l thuy?t cc v?n b?n c?a cc c? quan qu?n l ??u ???c g?i l v?n b?n d??i lu?t, nh?ng trn th?c t? chng ch?ng coi lu?t ra g. Xin d?n m?t th d? ??c tr?ng m ai c?ng bi?t: Lu?t dn s? (c hi?u l?c n?m 1962) quy ??nh trong ?i?u 41: Ng??i mua, trong tr??ng h?p nh?n ???c hng khng ?ng ch?t l??ng, n?u khi?m khuy?t ny khng ???c ng??i bn thng bo tr??c, c quy?n ?i ho?c ??i mn hng ? l?y mn hng ? ???c ghi trong h?p ??ng v?i ch?t l??ng ph h?p ho?c gi?m gi m?t cch t??ng ?ng ho?c ?i ng??i bn ph?i s?a ch?a mi?n ph ho?c h?y b? h?p ??ng km theo vi?c ??n b thi?t h?i.
?i?u lu?t lin bang ny ch?a bao gi? ???c th?c hi?n: B? th??ng m?i, b?ng cc h??ng d?n c?a mnh v? vi?c ??i hng, ? th? tiu quy?n l?a ch?n, bu?c ng??i mua nh?ng chi?c TV, my gi?t km ch?t l??ng ph?i ch?u ??ng nh?ng l?n s?a ch?a b?t t?n, ??y phi?n toi. Mua ph?i t h?ng th ??ng mong ???c ??i!
b. Cc b? lu?t
Trong t?p sch Vekhi r?t n?i ti?ng, in sau cch m?ng Nga n?m 1905 (M. 1909) c m?t bi bo r?t hay c?a B. A. Kistiakovsky: Gp ph?n b?o v? php lu?t. Tr th?c v nh?n th?c php l. Tc gi? ch?ng minh r?ng do tnh tr?ng v lu?t php c tnh truy?n th?ng ? n??c Nga nn t?ng l?p tr th?c khng th? hnh thnh nh?n th?c php l v?ng ch?c, ng??c l?i, nh?n th?c php l ?ang ??ng ? m?c r?t th?p. Theo ng, ?i?u ??c bi?t l ? Nga khng c m?t tc ph?m khoa h?c no c ngh?a x h?i nh? cc tc ph?m c?a Hobbes, Milton, Locke ? Anh, Montesquyeu ? Php, Hegel, Fichte, Kant ? ??c. Kistiakovsky gi?i thch r?ng trong ?i?u ki?n thi?u v?ng tr?t t? php l ? Nga nh? th? th ???ng nhin nh?n th?c php l c?ng khng th? hnh thnh. ??p ph tan tnh tr?t t? php l c?a nu?c Nga, nh?ng ng??i Bolshevik ? t?o nn v??ng qu?c c?a s? ??c ?on. T??ng ?ng v?i tnh tr?ng ? ph?i l s? thi?u v?ng hon ton nh?n th?c php l.
Sau t?t c? nh?ng ?i?u ? ni v? nh?ng ngu?n g?c khc nhau c?a php lu?t th c th? khng c?n ni v? lu?t n?a, k? c? b? lu?t ch? y?u, t?c l hi?n php, d ??y l hi?n php Stalin, hay hi?n php Brezhnev th c?ng th? m thi. Li?u trong cc b?n hi?n php ? c ?i?u no m khi vi?n d?n n ng??i cng dn khng t? ra l m?t k? hon ton ngu xu?n tr??c m?t quan ch?c hay khng? Khng c ai, ngoi cc lu?t s?-h?c gi?, coi nh?ng hi?n php ? l nghim tc c?.
Cc nh dn ch? ??i x? v?i n ra sao? Ngy 1 thng 2 n?m 1991 c quy?t ??nh v? vi?c c?m ??a ra kh?i Moskva nh?ng lo?i l??ng th?c th?c ph?m v hng ha khan hi?m c?a ?y ban hnh chnh thnh ph? Moskva do m?t nh kinh t? h?c v m?t nh dn ch? n?i ti?ng tn l G. Popov k. Trong ngy hm ?, t?i cc nh ga v trn cc toa t?u h?a, trn cc sn bay v ???ng t xu?t hi?n hng ngn c?nh st, khng c?n s? ph chu?n c?a Vi?n ki?m st, cc c?nh st vin c? vi?c khm xt hnh khch, l?c l?i hnh l v t?ch thu nh?ng mn hng m h? ? mua ? Moskva! Cc nh dn ch? ? vi ph?m bao nhiu ?i?u lu?t c?a hi?n php? Nh?ng ha ra l c?nh st khng bi?t lm g v?i mn c?a c?i v?a c??p ???c v khng c kho ?? ch?a (Tin t?c, ngy 9 thng 2 n?m 1991).
Xin ??c gi? hy t??ng t??ng r?ng b?n t? Moskva v? nh, b?n ? mua m?t s? t?ng ph?m v ?? ?n, b?n ng?i trong toa v b?t ng? c?nh st xu?t hi?n, anh ta yu c?u b?n m? va li v l?y ?i t?t c? nh?ng ?? v?t b?n c B?n ngh? r?ng b?n c th? thuy?t ph?c ???c vin c?nh st ? r?ng ti s?n c?a b?n ???c hi?n php v lu?t v? s? h?u b?o v? ?? B?n c th? ni r?ng quy?t ??nh c?a ?y ban hnh chnh thnh ph? Moskva l vi hi?n v ph?m php ?? Xin b?n nh? r?ng n?u b?n ch?ng c? th b?n khng ch? m?t ?? m cn m?t c? t? do n?a ??y!
Thi ?? ??i v?i lu?t php ? thay ??i nh? th? no k? t? n?m 1917 v thi ?? c?a nh?ng ng??i Bolshevik v dn ch? c g khc nhau?
Khng nghi ng? g r?ng chng ta ?ang s?ng trong m?t ??i d??ng c?a s? v lu?t php, Lenin ? ni r?t ?ng. Cn c th? b? sung ?i?u g? Sau khi ng m?t tnh hnh c?ng khng kh h?n.
H?c thu?t
Khng m?t tc ph?m no ? Lin X coi h?c thu?t ( ki?n c?a cc nh khoa h?c) l m?t trong cc ngu?n g?c c?a lu?t php. Trong tnh tr?ng km hi?u bi?t v? lu?t php c?a dn chng v vi?c h?c hnh khng ??n n?i ??n ch?n c?a cc lu?t s?, khng ai c th? gi?i thch ???c cc ?i?u lu?t m?t cch kh? d? ch?p nh?n ???c. Nh?ng t?o ra m?t quy ph?m cho php tr? l?i t?t c? m?i tnh hu?ng trong cu?c s?ng l?i l ?i?u b?t kh?. V v?y, nh?ng bi bnh lu?n ??i v?i cc ?i?u lu?t ?ng vai tr quan tr?ng trong ho?t ??ng t? php[28]. ??y l nh?ng cu?n sch, th??ng l c?a t?p th? tc gi?, trong ? c d?n ra t?ng ?i?u c?a b? lu?t v m?i ?i?u l?i km theo nh?ng ?o?n bnh lu?n d??i hai d?ng sau:
a. c trch d?n v?n b?n php quy: th d?, ?i?u 175 b? lu?t lao ??ng c?m s? d?ng lao ??ng tr? em d??i 18 tu?i cho nh?ng cng vi?c n?ng nh?c; bnh lu?n thng bo r?ng cng vi?c n?ng nh?c ???c quy ??nh trong ngh? ??nh ngy 10 thng 9 n?m 1980 c?a B? lao ??ng v T?ng lin ?on lao ??ng Lin X.
b. khng c trch d?n, t?c l d??ng nh? ??y l ki?n c?a tc gi?.
Trn th?c t?, t?i cc phin ta cc bnh lu?n v cc v?n b?n php quy ???c t?t c? cc lu?t s? s? d?ng nh? nhau. T? ? c th? rt ra k?t lu?n r?ng h?c thu?t c?ng l ngu?n g?c c?a lu?t php. Nh?ng v?n ?? khng ??n gi?n nh? th?, v m?i ki?n c?a tc gi? ??u ? ???c th?a thu?n tr??c v?i cc c? quan h?u quan c?a nh n??c, th d? v? lu?t lao ??ng th ph?i th?a thu?n v?i B? lao ??ng, B? ti chnh, T?ng lin ?on lao ??ng v v? th?c ch?t th l hnh th?c th? hi?n ??c bi?t c?a ch c?a nh n??c, ??c bi?t l khi nh n??c ta, v l do no ?, c?m th?y b?t ti?n trong vi?c cng b? quy ph?m ? m?t cch chnh th?c.
Cc nh khoa h?c ?ng vai tr g trong vi?c ban hnh lu?t php? M?t ph?n vai tr c?a h? ? ???c nh?c t?i bn trn. H? tham gia vo vi?c so?n th?o cc v?n b?n php quy quan tr?ng, nh?ng khng th? ni r?ng vai tr c?a h? lc no c?ng l tch c?c[29]. Th d?, khng nghi ng? g r?ng vi?n s? Kudriavsev tham gia so?n th?o ?i?u 11 c?a lu?t v? t?i ph?m qu?c gia (sau ny ng ? tm m?i cch ph? nh?n), ?i?u kho?n m do tnh ch?t ph?n ??ng c?a n ? b? ngay ?a s? d? b?o c?a c? quan quy?n l?c cao nh?t bc b?. Nh?ng sau ? n ???c Gorbachev k ban hnh d??i d?ng ngh? ??nh v nhi?u cng dn ? b? xt x? theo ngh? ??nh ny, cn h?i ngh? c?a Ta n T?i cao Lin X th k?p th?i ??a ra cc h??ng d?n c gi tr?. Sukhrev, Vi?n tr??ng Vi?n ki?m st T?i cao Lin X v Gubarev, th? tr??ng B? t? php Lin X c?ng nh? nhi?u nh khoa h?c-lu?t s? c?ng c m?t trong h?i ngh?. Th? m khng ai coi ngh? ??nh c?a T?ng th?ng l phi php h?t (Tin t?c, ngy 23 thng 5 n?m 1989).
Ch??ng 9. Lu?t lao ??ng
T?i sao ti ch? ni v? hai l?nh v?c php lu?t m c? th? l lu?t lao ??ng v lu?t hnh s?? Cch m?ng x h?i ch? ngh?a Thng M??i ???c nh?ng ng??i Bolshevik ti?n hnh nhn danh giai c?p v s?n, nhn danh vi?c gi?i phng h? kh?i ch p b?c v bc l?t c?a giai c?p t? s?n. Hai l?nh v?c ny s? cho ta th?y m?t cch r rng nh?t giai c?p cng nhn ? nh?n ???c NH?NG G t? cu?c cch m?ng ?. L?nh v?c th? nh?t ph?n nh m?t cch t?t nh?t nh?ng ?i?u ki?n lao ??ng, ngh? ng?i v ?n ?, l?nh v?c th? hai ph?n nh nh?ng bi?n php bu?c ng??i lao ??ng ch?p nh?n nh?ng ?i?u ki?n phi nhn trong lao ??ng v trong ??i s?ng c?a h?. Ng??i ta c th? ni v? m?t giai c?p n?a, ??y l t?ng l?p nng dn. Nh?ng ch?ng c g ?ng ni v? ci g?i l lu?t nng trang, cn lu?t lao ??ng ???c p d?ng cho c? nhn vin nng tr??ng, nhn vin c?a cc c? s? nng nghi?p khc, c?ng nh? nh?ng ng??i lm thu trong cc nng trang. N c?ng ???c p d?ng m?t cch h?n ch? ??i v?i cc nng trang vin, nh?ng ng??i ? tr? thnh nng n t? lu.
Cn lu?t hnh s? th ???c p d?ng cho t?t c? m?i ng??i lao ??ng.
Cng dn Lin X c quy?n lao ??ng, ?i?u 40 hi?n php Lin X tuyn b? nh? th?, nh?ng nh?ng n?m g?n ?y s? ng??i th?t nghi?p ? cao ??n m?c bo ch b?t ??u vi?t v? hi?n t??ng th?t nghi?p, m?c d gi?i ch?c c th?m quy?n v?n ph? nh?n n. ?i?u 40, ni v? b?o ??m kinh t?, c?ng c hi?u l?c trong vi?c gip cho ng??i th?t nghi?p ki?m vi?c lm nh? ?i?u 43 ni v? quy?n c nh cho nh?ng ng??i cng nhn x?p hng hng ch?c n?m ?? mong ???c phn ph?i m?t c?n h? ho?c nh?ng k? khng nh ph?i ng? ngoi ga t?u. Cng dn Lin X khng c b?t k ph??ng ti?n php l no ?? b?o v? quy?n c vi?c lm c?[30].
Nh?ng cng dn Lin X c trch nhi?m ph?i lm vi?c. ?i?u 60 Hi?n php nh?n m?nh r?ng Tr?n trnh lao ??ng c ch cho x h?i l khng ph h?p v?i nguyn t?c c?a ch? ngh?a x h?i! Lao ??ng c ch cho x h?i ???c hi?u l lao ??ng theo ??nh h??ng x h?i ch? ngh?a. Khi xt x? nh th? J. Brodsky, ng??i sau ny ???c Gi?i th??ng Nobel v? v?n ch??ng, b th?m phn Saveliva bm mi vo cu h?i: ng lm vi?c ? ?u? Brodsky v lu?t s? bo ch?a ? kin nh?n gi?i thch cho ng??i th?m phn-??ng vin r?ng nh th? khng nh?ng lm vi?c m cn lm r?t nhi?u, ng vi?t, d?ch v c h?p ??ng v?i cc nh xu?t b?n, nh?ng v ch. Nh th? trong ch? ?? x h?i ch? ngh?a b? ku n ph?m t?i hnh s?, t?i ?n bm. Nh? v?y l Hi?n php Lin X tuyn b? nguyn t?c lao ??ng c??ng b?c, cn nh n??c Lin X th th?c thi nguyn t?c ny, cn T? ch?c lao ??ng th? gi?i (ILO) th l?i c thi ?? bao che cho vi?c vi ph?m cng ??c v? ??u tranh ch?ng l?i lao ??ng c??ng b?c. Chnh lu?t lao ??ng v lu?t hnh s? (d? nhin l cc l?nh v?c khc c?ng th?) l nh?ng b? lu?t bu?c ng??i cng dn ph?i lao ??ng c??ng b?c (c??ng b?c ngoi kinh t?) d??i nh?ng hnh th?c khc nhau.
1. H?p ??ng lao ??ng[31]
Khi nh?ng ng??i Bolshevik v?a c??p ???c chnh quy?n, h? tin r?ng ch? ngh?a c?ng s?n s? thnh cng trong d?m su n?m sau ?. M?i ng??i ??u c ngh?a v? lao ??ng, lao ??ng c??ng b?c ???c thi hnh m?t cch cng khai. Ti?n t? b? h?y b?, t?t c? nh?ng ng??i ?i lm ??u ???c cung c?p nh?ng nhu c?u s?ng cn: nh ?, th?c ?n, qu?n o v nh?ng v?t ph?m khc, cn ai khng lm th ??ng ?n. B? lu?t lao ??ng ??u tin, ban hnh n?m 1918, ???c m? ??u b?ng ch??ng Ngh?a v? lao ??ng ton dn. Nh?ng nguyn t?c ni trn ???c th?c hi?n: nh ? v cc d?ch v? cng c?ng c?ng nh? cc ph??ng ti?n giao thng v?n t?i ??u mi?n ph, kh?u ph?n l??ng th?c th?c ph?m ???c pht t?i n?i lm vi?c N?m 1921 nh?ng c? g?ng xy d?ng ch? ngh?a c?ng s?n ??t ??n ??nh ?i?m, kinh t? c?ng suy s?p ??n t?n cng. Suy s?p kinh t? l k?t qu? c?a qu trnh xy d?ng ch? ngh?a c?ng s?n ch? khng ph?i c?a s? can thi?p b?ng qun s? c?a n??c ngoi v n?i chi?n. Ch? ?? tr?ng thu l??ng th?c, th?c ch?t l c??p bc nng dn (c??p h?t la m c?a dn m khng tr? ??ng no) ? d?n ??n n?n ?i. Cng nhn v nng dn v cng b?t mn, nhi?u cu?c bi cng v b?o lo?n x?y ra, m ??nh ?i?m c?a n l cu?c kh?i ngh?a ? Kronshtadt, cu?c kh?i ngh?a ny b? ?n p m?t cch kh?c li?t, theo ?ng tinh th?n c?ng s?n.
C v? nh? nh?ng ng??i c?ng s?n ph?i hi?u r?ng lao ??ng c??ng b?c khng th? no c hi?u qu? v n?ng su?t cao ???c, nh?ng Trotsky l?i kh?ng ??nh r?ng trong ch? ngh?a c?ng s?n v v?i th?c c?ng s?n th chnh hnh th?c lao ??ng ???c t? ch?c theo l?i qun ??i nh? th? s? cho k?t qu? t?t nh?t (sau ny ?i?u ? ? ???c th?c hi?n ? Trung Qu?c, ? Campuchia, ? Rumania)
Lenin, m?t nh chnh tr? m?m d?o, ? nh?n ra r?ng chnh quy?n ch?c ch?n s? s?p ?? n?u h? c? ti?p t?c chnh sch c?ng s?n th?i chi?n v ng tuyn b? chuy?n sang chnh sch kinh t? m?i (NEP), l m?t b??c li so v?i nh?ng nguyn l c?ng s?n m h? v?n ru rao (nhi?u ??ng vin ph?n ??i quy?t li?t), l ch?p nh?n ch? ngh?a t? b?n (hi?n c?ng ?ang di?n ra ? Lin X), nh?ng Lenin c?ng kh?ng ??nh r?ng b??c li ny ch? l t?m th?i.
Trong m?t th?i gian r?t ng?n ng??i ta ? so?n l?i v n?m 1922 th cho ban hnh b? lu?t lao ??ng m?i. B? lu?t ? ???c thng qua m?t cch v?i v v v v?y m ???c g?i l t?m th?i, nh?ng ha ra n ? t?n t?i trong m?t th?i gian r?t di sau ?. Lu?t lao ??ng c?a C?ng ha x h?i ch? ngh?a lin bang Nga ban hnh n?m 1922 m?c d cn ch??ng ni v? ngh?a v? lao ??ng trong m?t s? tr??ng h?p ??c bi?t, nh?ng ? chuy?n sang nguyn t?c h?p ??ng lao ??ng, ngh?a l s? th?a thu?n m?t cch t? nguy?n gi?a ng??i lao ??ng v ng??i s? d?ng lao ??ng[32].
?i?u 36 quy ??nh: Ng??i s? d?ng lao ??ng khng ???c yu c?u ng??i lao ??ng th?c hi?n cng vi?c khng lin quan ??n l?nh v?c ho?t ??ng m ng??i ny ???c thu, c?ng nh? cng vi?c nguy hi?m ??n tnh m?ng ho?c khng ph h?p v?i lu?t lao ??ng. ?i?u 24 c?a b? lu?t lao ??ng ???c thng qua vo n?m 1971 c?m ban lnh ??o ?i h?i ng??i lao ??ng th?c hi?n cng vi?c khng ghi trong h?p ??ng lao ??ng, nh?ng nh?ng vi?c nguy hi?m ??n tnh m?ng v khng ph h?p v?i lu?t lao ??ng th ? b? lo?i kh?i lu?t.
Cc ?i?u ki?n c?a h?p ??ng lao ??ng cn x?u ?i thm vo n?m 1988, ngh?a l trong giai ?o?n c?i t? c?a Gorbachev: ?i?u 24 cho php ban gim ??c quy?n thay ??i ?i?u ki?n h?p ??ng lao ??ng. ?i?u ny v?n vi?t m?t cch gi? d?i r?ng vi?c thuyn chuy?n ng??i lao ??ng ch? c th? ???c th?c hi?n n?u ng??i lao ??ng ??ng , nh?ng n?u ng??i lao ??ng khng ??ng th anh ta s? b? cho thi vi?c theo kho?n 6 ?i?u 29! M?t hnh ??ng m chng ta v?n th??ng g?i l p bu?c-t? nguy?n[33].
Ph? thu?c vo th?i h?n m h?p ??ng lao ??ng ???c chia thnh: v th?i h?n (?a s? h?p ??ng thu?c lo?i ny) v h?p ??ng c th?i h?n (??n 1 n?m theo Lu?t lao ??ng n?m 1922). H?p ??ng c th?i h?n ch? ???c k v?i nng dn (ngh?a l nh?ng ng??i nng dn ?i kh?i lng trong m?t th?i gian), nh?ng c?m k v?i vin ch?c v cng nhn c tay ngh? cao. Sau ?, coi nh? ngo?i l? (m?t hnh th?c vi ph?m php lu?t ph? bi?n c?a cc c? quan nh n??c) ng??i ta ? cho php k cc h?p ??ng th?i v? v?i cng nhn vin ch?c. T?ng c?c giao thng B?c H?i, r?i T?ng c?c xy d?ng Vi?n ?ng, sau ? l t?t c? cc t? ch?c C?c B?c v?i th?i h?n ??n 3 n?m. B? lu?t lao ??ng n?m 1971 ch? gi? l?i th?i h?n 3 n?m, cn cc h?n ch? khc ??u b? bi b? (gi?ng nh? b? lu?t c?a ?? ch? Nga n?m 1832, nh?ng h?n ch? lc ? l ?? ng?n ch?n tnh tr?ng n l?). ???c php gia h?n h?p ??ng. Hi?n nay h?p ??ng th?i v? cng ngy cng ph? bi?n.
T? n?m 1971 ph? n? ???c quy?n ngh? c l??ng ?? ch?m sc con nh? cho ??n 1 n?m tu?i. D? nhin l khi ng??i ph? n? v?ng m?t trong m?t th?i gian di nh? v?y th ng??i ta ph?i tm ng??i khc th? ch?. Nh?ng v?n ?? l ng??i thay th? s? b? cho ngh? vi?c trn c? s? no, lu?t lao ??ng khng ni ??n c? s? nh? th?. ??c bi?t, n?u ng??i ph? n? thay th? c mang vo ?ng lc ng??i ???c thay th? tr? l?i lm vi?c th ban gim ??c khng c quy?n cho ph? n? c thai ngh? vi?c (?i?u 170 Lu?t lao ??ng). Th?c ti?n xt x? nh? sau: h?i ??ng v? cc v?n ?? dn s? c?a Ta n T?i cao Lin X phn quy?t r?ng ?y l h?p ??ng th?i v?, c th? b? h?y b? ngay khi h?t h?n, khng ph? thu?c vo vi?c ai b? cho ngh? v ng??i ? ?ang ? trong tnh tr?ng nh? th? no (T?p san c?a Ta n T?i cao Nga, 1973, s? 5, trang 10).
Trn c? s? n l? ny c?a ta n n??c c?ng ha m trong Bnh lu?n, v?n ???c m?i ng??i coi l v?n b?n php quy c hi?u l?c ton lin bang, ? vi?t: v vi?c c?m cho ngh? vi?c theo sng ki?n c?a ban gim ??c khng lin quan ??n nh?ng tr??ng h?p nh? th?, nn nh?ng tr??ng h?p ny ph?i ???c coi l ch?m d?t h?p ??ng khi h?t h?n[34]. V th? l nh?ng ng??i ph? n? mang thai v nh?ng ng??i ph? n? ?ang nui con nh? b? cho ngh? vi?c theo kho?n 2 ?i?u 29 B? lu?t lao ??ng (h?t h?n h?p ??ng). Nh? v?y ngh?a l n l? c?a n??c c?ng ha ? xc l?p tiu chu?n cho ton lin bang.
Sau ny, theo th?c ti?n ? hnh thnh (t?p qun) trong quy?t ??nh b? nhi?m ng??i ta th??ng ghi: b? nhi?m M. I. Ivanova cho ??n khi S. I. Petrova tr? l?i lm vi?c sau th?i gian ngh? ??. ? ?y ta th?y r ngh?a c?a vi?c ?nh tro khi ni?m: B Petrova ngh? php ??n 1 n?m, ch? khng ph?i ?ng 1 n?m v c quy?n tr? l?i lm vi?c b?t c? lc no v b Ivanova s? b? cho ngh? vi?c ngay ngy hm ?y d b c ?m hay ?ang c mang c?ng m?c! C th? g?i ?y l h?p ??ng c th?i h?n ???c khng? Th? m ng??i ta g?i n l h?p ??ng th?i v? ??y; th?t ch, nh? ch c?a php lu?t Lin X ? bi?n thnh ??u ph?, nh s? c th? bnh t?nh m dng ???c r?i.
Lu?t php c?ng tr li?u vi?c ??t ra th?i gian th? vi?c cho nh?ng ng??i m?i nh?n vi?c, nh?ng ??ng th?i php lu?t c?ng xc ??nh r m?t lo?t h?n ch? ??i v?i quy?n c?a ng??i s? d?ng lao ??ng, th d? nh? th?i h?n th? vi?c cho cng nhn ???c xc ??nh l 6 ngy, vin ch?c l 2 tu?n v nh?ng v? tr c trch nhi?m cao l 1 thng. N?m 1988 (th?i c?i t? c?a Gorbachev) th?i gian th? vi?c c?a t?t c? m?i ch?c v? l 3 thng, cn n?u ???c cng ?on ??ng (bao gi? h? c?ng ??ng c?) th c th? nng ln thnh 6 thng.
G?n nh? cng lc v?i vi?c p d?ng h? th?ng c?n c??c trong nh?ng n?m ??u th?p k? 30, ng??i ta c?ng pht cho t?t c? cng nhn vin ch?c s? lao ??ng ngay t? khi k h?p ??ng lao ??ng ??u tin. ??y l m?t th?i kh?c r?t ?ng nghin c?u trong qu trnh n d?ch ng??i lao ??ng. Cu?i th? k? XIX, sau khi bi b? ch? ?? chi?m n ? n??c Nga, chnh ph? b?t ??u ti?n hnh c?i cch dn lu?t b?ng cch thu th?p ki?n ngh? c?a cc c? quan nh n??c v dn chng. Nhi?u ??a ch? ?? ngh? p d?ng s? lao ??ng nh?m ng?n ch?n ng??i lao ??ng t? b? vi?c. M?c d vi?c so?n th?o v thng qua b? dn lu?t Nga khng ???c th?c hi?n v cu?c Chi?n tranh th? gi?i I b?t ??u vo n?m 1914, nh?ng ?? xu?t c?a gi?i ??a ch? khng ???c ?p ?ng trong b?t k ph??ng n no, ?i?u ? ch? tr? thnh hi?n th?c d??i ch? ?? x h?i ch? ngh?a. S? lao ??ng ghi chp t?t c? cc s? li?u v? th?i gian lm vi?c, nh?ng l?n thuyn chuy?n v cho thi vi?c. N ?i theo ng??i lao trong su?t cu?c ??i v lo?i tr? m?i kh? n?ng t? b? vi?c ch? ny ?? chuy?n sang lm vi?c ? m?t ch? khc. Nh? v?y l, c?n c??c c?t ch?t ng??i lao ??ng vo n?i h? ?ang s?ng, cn s? lao ??ng th c?t ch?t h? vo ch? ?ang lm.
?i?u 44 b? lu?t lao ??ng n?m 1922 xem xt 4 ph??ng n ch?m d?t h?p ??ng lao ??ng: a/ theo th?a thu?n c?a c? hai bn; b/ sau khi h?p ??ng h?t h?n; c/ sau khi cng vi?c ghi trong h?p ??ng khng cn; d/ m?t trong hai bn tuyn b? ch?m d?t h?p ??ng. Hi?n nay m?t ?i?u kho?n t??ng t? nh? v?y quy ??nh 7 c? s? cho vi?c ch?m d?t h?p ??ng lao ??ng. ?i?u 46 b? lu?t lao ??ng n?m 1922 cho php ng??i lao ??ng ???c t? thi vi?c, nh?ng n?m 1940 th b? c?m, th?m ch b? ?e d?a truy t? khng ch? ng??i lao ??ng m c? ban lnh ??o ??ng cho ng??i lao ??ng ngh? vi?c! Ch? c m?t s? tr??ng h?p, th d? nh? th??ng t?t m?i ???c coi l ngo?i l?. C khc g s?ng trong pho ?i!
Sau khi Stalin ch?t, n?m 1956, trong giai ?o?n tan b?ng lu?t lao ??ng c ???c dn ch? ha cht t, th d?, cho php ng??i lao ??ng ???c t? ngh? vi?c, v?i ?i?u ki?n ph?i thng bo tr??c 2 tu?n. Nh?ng ??ng th?i m?t s? bi?n php tc ??ng khc ??i v?i ng??i lao ??ng l?i ???c ?em ra p d?ng: tr? c?p ?m ?au ph? thu?c vo th?i gian lm vi?c lin t?c. M?t trong nh?ng yu c?u c?a nh?ng ng??i th? m? bi cng n?m 1989 l h?y b?, theo ?ng thu?t ng? c?a h?, lu?t th?i chi?m n[35] (nh?ng ng??i th? m? thuyn chuy?n theo nguy?n v?ng c nhn b? t??c ph? c?p).
N?m 1983, khi Andropov, c?nh st tr??ng, tr? thnh ng??i ??ng ??u ??ng v nh n??c th cc bi?n php n d?ch l?i ???c t?ng c??ng: ng??i ta ? ??a ra, th d?, khi ni?m l do thi vi?c chnh ?ng (cc nguyn nhn ny khng nhi?u) v l do khng chnh ?ng. Kh? n?ng nh?n ???c vi?c t?t h?n c?ng b? coi l l do khng chnh ?ng. Trong tr??ng h?p ny ph?i bo cho ban lnh ??o tr??c hai thng v kh? n?ng gi? th?i gian lm vi?c lin t?c b? gi?m thi?u r?t nhi?u.
Trong khi kh? n?ng chuy?n ch? lm c?a nhn vin b? h?n ch? th kh? n?ng cho thi vi?c c?a lnh ??o l?i t?ng ln khng ng?ng. Kh? n?ng cho ngh? vi?c nhi?u ??n n?i ng??i ta ph?i ng?y trang cho n. Th d?, vi?c ban lnh ??o cho nhn vin ngh? vi?c khi ng??i ph? n? ngh? ?? ?i lm nh? ? ni bn trn; vi?c cho nhn vin khng v??t qua giai ?o?n th? thch ho?c khng ch?p nh?n thuyn chuy?n sang cng vi?c km h?n v.v ??u khng ???c coi l cho thi vi?c. Trong b? lu?t n?m 1922, c 8 ?i?u kho?n nh? th?; lu?t n?m 1971 c 10, sau ? thm 3, cn by gi? l 30, m?c d chng ???c ghi trong nhi?u v?n b?n khc nhau v khng ???c ??a vo lu?t. C?n nh? r?ng ng??i ta c th? dng th?c t? ?? gi?i thch theo ki?u m? r?ng thm nh?ng ?i?u kho?n hi?n c.
B? lu?t hi?n hnh c?m ban gim ??c cho nhn vin thi vi?c m khng c s? ??ng c?a ban ch?p hnh cng ?on. C?n ph?i nh?n r?ng ban ??u nguyn t?c ny ???c cc ta n tun th? m?t cch nghim ch?nh ??n n?i n?u c s? vi ph?m trong vi?c th?a thu?n (th d? khng ?? s? phi?u ??i di?n trong ban ch?p hnh cng ?on) th ngay c? nh?ng k? say r??u hay nh?ng ng??i th??ng xuyn b? vi?c c?ng s? ???c ph?c h?i cng tc ngay l?p t?c. Nh?ng trong giai ?o?n c?i t? c?a Gorbachev, nguyn t?c ny ? b? bi b?. Ng??i ta ? lm vi?c ? b?ng cch xa t? tr??c kh?i ?i?u 35. V ?i?u lu?t ? thay ??i m?t cch c?n b?n: ban giam ??c cho nhn vin thi vi?c; ng??i ny ki?n ra ta; ta xc ??nh r?ng nhn vin b? cho thi vi?c m ch?a c s? th?a thu?n c?a cng ?on, ta s? g?i ??n ki?n l?i cho cng ?on, cng ?on c th? ph?c h?i cng tc cho ng??i nhn vin, trong tr??ng h?p cng ?on khng ph?c h?i th ??n ki?n s? ???c ??a tr? l?i ta. Nh?ng cng ?on th??ng ??ng v?i ban gim ??c, cn khi ch? lm vi?c ? c ng??i khc chi?m r?i th s?c xu?t c?a vi?c ph?c h?i cng tc l r?t nh?. C?ng ph?i th?y r?ng s? dy d?a nh?t ??nh s? x?y ra trong qu trnh chuy?n ??n t? ta v? cng ?on v ng??c l?i s? d?n ??n vi?c m?t th?i gian cng tc lin t?c v ?i?u ny c?ng lm cho ng??i lao ??ng khng mu?n ki?n t?ng, hi v?ng th qu t m m?t mt th qu l?n.
? ?y khng c ?i?u ki?n v c?ng khng c?n thi?t ph?i xem xt t?t c? nh?ng c? s? bu?c ng??i lao ??ng ngh? vi?c, nh?ng ta s? xem xt tr??ng h?p cho ngh? vi?c v v?ng m?t khng l do. Kh?i k th?y (t? th?i cn Lenin) ngh? vi?c 3 ngy lin t?c ho?c 4 ngy trong m?t thng m khng c l do chnh ?ng th b? cho thi vi?c. D??i th?i Stalin ch? c?n v?ng m?t t?i ch? lm 20 pht l ? b? ?u?i vi?c, cn t? n?m 1940 th b? kh?i t? hnh s?! V?ng m?t l?n ??u th??ng b? x? m?y thng lao ??ng c?i t?o, ti ph?m th b? ??a ?i tr?i, n?i 6 thng lm vi?c (th??ng l ??n g?) c?ng ngang v?i n t? hnh! Trong giai ?o?n tan b?ng c?a Khrushchev, v?ng m?t m?t ngy khng c l do chnh ?ng l b? cho thi vi?c. D??i th?i Andropov, ng??i ? k?p th? hi?n s? lnh ??o sng su?t trn c? s? c?ng c? k? lu?t lao ??ng, khng c m?t t?i v? tr cng tc 3 ti?ng ??ng h? (t?ng s? gi?) ? b? cho thi vi?c, nh c?i cch Gorbachev gi? nguyn tiu ch ny.
Nh? v?y, xu h??ng chung l quy?n ng??i lao ??ng ???c v?ng m?t t?i v? tr cng tc ngy m?t t ?i, trong khi quy?n cho thi vi?c c?a ban gim ??c l?i t?ng ln.
V?n ?? thanh ton cho ng??i lao ??ng c?ng r?t ?ng ch c? t? quan ?i?m l?ch s? c?ng nh? quan ?i?m l thuy?t php lu?t. ?i?u 98, lu?t lao ??ng quy ??nh thanh ton cho ng??i lao ??ng ngay ngy thi vi?c n?u anh ta khng lm trong ngy hm ?, nh?ng khng ???c mu?n h?n m?t ngy sau khi anh ta ?i thanh ton. S? lao ??ng c?ng ph?i ???c trao tr? ngay ngy hm ?.
?i?u 99 quy ??nh n?u ban gim ??c khng th? tr? s? lao ??ng th ng??i cng nhn ???c thanh ton v?i m?c l??ng trung bnh trong su?t th?i gian s? b? gi? (khng c s? th khng th? tm ???c vi?c m?i). Trong tr??ng h?p thanh ton ch?m, ng??i lao ??ng c?ng ???c l?nh l??ng trung bnh nh? ? ni ? trn, nh?ng n?u trong th?i gian ? anh ta tm ???c vi?c m?i th s? th?c l?nh c?a anh ta s? l l??ng trung bnh c?a cng vi?c c? tr? ?i l??ng th?c l?nh t?i ch? lm m?i.
Nh?ng ngh? ??nh ngy 24 thng 11 n?m 1978 c?a Ta n T?i cao Lin X l?i gi?i thch r?ng n?u ng??i lao ??ng khng tm ???c vi?c lm m?i m khng c l do chnh ?ng th yu c?u thanh ton s? b? bc b?. Nh? v?y l ta n ? bi b? lu?t v trong khi nh n??c v?n tuyn b? r?ng khng c th?t nghi?p th ng??i lao ??ng khng th? no ch?ng minh ???c r?ng anh ta khng th? tm ???c cng vi?c m?i. N?m 1988 (chnh trong giai ?o?n c?i t?) vi?c thanh ton do nh?ng ch?m ch? nu trn b? bi b? hon ton.
??ng th?i, theo truy?n th?ng, ?? ???c thanh ton, ng??i lao ??ng ph?i xin ch?ng th?c c?a cc phng ban r?ng anh ta khng cn n? n?n g n?a. Khng c t? gi?y nh? th? th phng ti chnh s? khng thanh ton. Nh?ng c? t? gi?y ? c?ng nh? n?i dung c?a n khng h? ???c ?? c?p t?i ngay c? trong cc bi bnh lu?n cho nn s? ch? k ph?i xin c th? r?t nhi?u v m?t ngy ch?a ch?c ? xong. Ch?a xong th ng??i lao ??ng khng ???c l?nh l??ng c?ng khng ???c nh?n s? lao ??ng ?? chuy?n sang cng vi?c m?i. Truy?n th?ng ny l khng c ngo?i l?, nh?ng ta khng tm th?y m?t l?i no trong cc tc ph?m khoa h?c c?. N??c ta l th?, ci g tri v?i l thuy?t th ci ? coi nh? khng t?n t?i.
2. Th?i gian lao ??ng v th?i gian ngh? ng?i
Trong m?t th?i gian di Lin X v?n t? khoe l c ngy lm vi?c ng?n nh?t th? gi?i. Trn th?c t?, sau cch m?ng, l?i h?a ngy lm vi?c 8 ti?ng trong c??ng l?nh th? nh?t c?a ??ng ? ???c th?c hi?n. Nh?ng, trong c??ng l?nh c?ng cn nh?ng l?i h?a nh? tuy?t ??i c?m lm vi?c thm gi?, tuy?t ??i c?m lm vi?c ban ?m, tr? nh?ng cng vi?c ph?i lm ban ?m v ?i?u ki?n cng ngh? v nhi?u l?i h?a khc n?a.
Sau khi c??p ???c chnh quy?n, trong c??ng l?nh th? hai ? khng cn tuy?t ??i c?m lm thm gi? n?a m ch? c?m v? nguyn t?c, lm ?m ch? cn c?m ??i v?i ph? n? v tr? v? thnh nin.
Nh?ng c??ng l?nh th? hai ni r?ng php lu?t cn ti?n xa h?n nh?ng l?i h?a trong c??ng l?nh th? nh?t khi xc ??nh th?i h?n ngh? php l m?t thng cho t?t c? m?i ng??i lao ??ng! Nh?ng th?c ra, ngay l?p t?c vi?n c? p l?c c?a ch? ngh?a ?? qu?c th? gi?i, c??ng l?nh th?c hi?n m?t b??c li t?m th?i: php n?m l hai tu?n (ng??i lao ??ng c?a chng ta ch? ??i ? 70 n?m r?i!) v th?i gian lm vi?c ban ?m c?a tr? v? thnh nin ???c ko di ln thnh 7 gi? m?t ngy v.v… C??ng l?nh c?ng h?a r?ng sau ny s? quy ??nh ngy lm 6 gi? v?i m?c l??ng khng ??i (chng ta c?ng ? ch? ??i 70 n?m r?i).
C??ng l?nh th? ba c?a ??ng C?ng s?n Lin X cn h?a b?o h?n: ??n n?m 1970 ngy lm vi?c s? l 6 gi? (l?i 6 gi?!), cn ??n n?m 1980 th Lin X s? tr? thnh ??t n??c c th?i gian lm vi?c ng?n nh?t, v?i n?ng su?t lao ??ng cao nh?t v ???c tr? l??ng cao nh?t th? gi?i, th?i gian ngh? php hng n?m s? l m?t thng (l?i 1 thng!). Xin b?n nh? l?i ?i?u ti ? ni v? sng ki?n c?a nh?ng ng??i Bolshevik: chnh sch cy g?y v l?i H?A v? c? c r?t!
Nh?ng l?i h?a ? ???c th?c hi?n nh? th? no? Sau cch m?ng, cng nhn lm ngy 8 gi?, vin ch?c 6 gi?. Sau khi hi?n php Stalin ???c thng qua th th?i gian lm vi?c ???c quy ??nh l 7 gi? m?t ngy ??i v?i t?t c? m?i ng??i, nh?ng n?m 1940, l?y c? l Lin X bu?c ph?i tham chi?n khi ch?a ???c chu?n b?, ng??i ta quy ??nh ch? ?? lm vi?c 8 gi? m?t ngy, k? c? tr? v? thnh nin d??i 16 tu?i. Trong th?i gian chi?n tranh, ngy lm vi?c ko di v h?n ??nh, nh?t l t?i cc x nghi?p qu?c phng, ngh? php b? bi b?, ngy ch? nh?t c?ng khng cn. Ph?i 15 n?m sau ngy chi?n tranh k?t thc, ch? ?? lm vi?c 41 gi? m?t tu?n m?i ???c p d?ng, nh?ng th?i gian ngh? php v?n l hai tu?n cho mi ??n t?n n?m 1968, sau ? th?i gian ngh? php ???c ko di thm 3 ngy, nh?ng nh?ng ng??i c th?i gian ngh? php di h?n 2 tu?n th l?i b? rt l?i cn 2 tu?n c?ng 3 ngy.
N?m 1980 l th?i h?n ?? ??ng thanh ton nh?ng l?i h?a h?n v? vi?c xy d?ng ch? ngh?a c?ng s?n v nhi?u l?i h?a v? ?? th? khc. Nh?ng ??ng ? l? hon ton cho ??n n?m 1986, d??i s? lnh ??o c?a Gorbachev ng??i ta ? thng qua c??ng l?nh th? ba (c??ng l?nh Khrushchev ? ???c hi?u ?nh), l?n ny th t?t c? m?i l?i h?a ??u khng cn s? li?u v th?i h?n c? th? theo ki?u: ngu?n ti s?n s? tun ch?y d?i do, nh?ng khng ni khi no.
Ngy lm vi?c th?c t? c?a cng nhn di h?n r?t nhi?u v ph?i lm thm gi? v lm vi?c trong cc ngy ngh?. X?y ra chuy?n ny l do trong n?n kinh t? k? ho?ch m??i ngy ??u thng ch? th?c hi?n ???c 10-15% k? ho?ch, m??i ngy sau th?c hi?n ???c 15-20%, m??i ngy cu?i cng ph?i ch?y ?ua v cng nhn ph?i lm 14 gi? m?t ngy, khng c c? th? b?y l?n ch? nh?t[36].
B?t ch?p php lu?t, ng??i lao ??ng ph?i lm thm gi? ? c? nh?ng n?i b? tuy?t ??i c?m v ?i?u ki?n ??c h?i ho?c nguy hi?m t?i tnh m?ng. M?t cu?c ?i?u tra chnh th?c sau v? tai n?n ???ng s?t cho th?y c? li chnh v li ph? ??u ng? g?c[37]. Ha ra, theo quy ??nh ch? ???c lm thm khng qu 120 gi? m?t n?m (chnh ph? Sa hong tr??c n?m 1917 c?ng ? quy ??nh nh? th?) nh?ng ch? trong thng 11 ng??i li tu b? thi?t m?ng l Djioev ? lm ngoi gi? t?i 103 ti?ng ??ng h?!
Cn cng ?on? H? c theo di th?i gian lm vi?c ngoi gi?, nh?ng khng ph?i theo di vi?c tun th? php lu?t (php lu?t ch? cho php lm thm gi? trong nh?ng tr??ng h?p ??c bi?t: tai n?n, th?m h?a ho?c ?? ng?n ch?n cc v? tai n?n hay th?m h?a v.v) m l ?? trnh b?i chi. Khng ph?i l ?? b?o v? cng nhn m l b?o v? quy?n l?i c?a nh n??c (l??ng tr? cao cho th?i gian lm thm s? d?n ??n b?i chi qu? l??ng ? ???c ?n ??nh trong k? ho?ch). V v?y, cc ban gim ??c ph?i tm cch che d?u vi?c lm thm gi? ho?c s? d?ng nh?ng hnh th?c lao ??ng tnh nguy?n d??i d?ng ngy th? b?y c?ng s?n ch?ng h?n[38].
Php lu?t quy ??nh th?i gian lao ??ng c?a cc nhn vin y t? l 6 gi? m?t ngy. Nh?ng ng??i ta ? ngh? ra cho h? vi?c kim nhi?m ho?c cng vi?c h??ng n?a l??ng. ?y ?ng l m?t s? b?p b?m ?i?n hnh v kim nhi?m l gi? ??ng th?i, ngoi ch?c v? chnh, m?t ch?c v? c l??ng khc, c?ng nh? lm m?t cng vi?c c l??ng khc[39], ngh?a l m?t vi?c khc. ? ?y, ni theo ?ng php lu?t l m?t cng vi?c lm thm th??ng xuyn, ? ngay t?i v? tr ? nh?ng ch? ???c tr? m?t l?n r??i l??ng. H? ph?i lm vi?c 9 gi? m?t ngy (18 gi? lm thm m?t tu?n, trong lu?t ch? cho php lm thm t?i ?a 10 gi? m?t tu?n), nh?ng ti?n cng l?i khng t?ng (hai gi? lm thm ??u tin ???c h??ng l??ng g?p r??i, cc gi? sau g?p ?i). Ai c?ng bi?t ?i?u ? (vi?c kim nhi?m c?a cc nhn vin y t? – tc gi?) ???c p d?ng kh?p n?i. Bi?n php ny c?n thi?t v hai l do. Th? nh?t, khng m?t bc s? hay y t no c th? s?ng n?u ch? d?a vo ti?n l??ng. Ngoi ra, vi?c thi?u nhn vin y t? c tay ngh? b?c trung ? tr? thnh v?n ?? nghim tr?ng (c?ng do ??ng l??ng th?p v uy tn ngh? nghi?p khng cao) (N??c Nga X vi?t, ngy 22 thng 11 n?m 1989. Tc gi? nh?n m?nh.)
Cc ng ch? khng t? m?t th? ?o?n no, v?i s? ??ng c?a cc gia nhn cng ?on ?? ko di thm ngy lm vi?c c?a ng??i lao ??ng! Th? cho nn th?i gian lm vi?c c?a th? m? ???c tnh t? lc anh ta b??c vo h?m l; th?i gian thay qu?n o, x?p hng ??i ???c coi l th?i gian ngh?! Ch? sau nh?ng cu?c ?nh cng n?m 1989, nguyn t?c ny m?i ???c bi b?.
Theo quy?t ??nh s? 184 c?a B? tr??ng B? n?ng l??ng cng b? n?m 1969, n?u khng c s? c? th cc th? ?i?n tr?c ch? tnh 75% th?i gian tr?c (trong quy?t ??nh g?i l th?i gian lm vi?c th? ??ng) v n?u ng??i th? tr?c 12 gi? th trong b?ng ch?m cng s? ch? ghi 9 gi?, th?i gian cn l?i ph?i lm thm trong ngy ngh?! M?t ng??i c?u chi?n binh tn l A. Mikhailov ? b? ?u?i vi?c v khng ch?u ?i lm vo ngy ngh?! Cng ?on khng ??ng cho thi vi?c, th? l ban gim ??c quy?t ??nh c?nh co v c?t thng l??ng th? m??i ba (c?t th??ng, ngh?a l ph?t). L?n ny th cng ?on ??ng . (Lao ??ng ngy 10 thng 11 n?m 1989)
Khng th? khng ni ??n hi?n t??ng s? d?ng ngy ngh? c?a ng??i lao ??ng vo nh?ng vi?c bn ngoi x nghi?p: ngy ngh? h? b? ??a ?i lm nh?ng cng vi?c ??ng ng. Trong cc h?p ??ng t?p th?, cng ?on th??ng ??a nh?ng ?i?u ki?n ? vo nh? l ?i?u ki?n b?t bu?c v th? l h? ? h?p php ha nh?ng bi?n php tr?ng ph?t c?a ban gim ??c ??i v?i nh?ng ng??i khng ch?u tham gia nh?ng chuy?n ?i nh? th? trong nh?ng ngy ngh? m?c d ?i?u 5 lu?t lao ??ng ? tuyn b? khng ch?p nh?n nh?ng ?i?u ki?n lm x?u thm tnh c?nh c?a ng??i lao ??ng so v?i nh?ng ?i?u ki?n ? ???c php lu?t quy ??nh.
Trong vi?c xy d?ng nh ? g?i l nh n??c v nhn dn cng lm (b?ng ph??ng ti?n c?a chnh x nghi?p), cng nhn (nh?t l nh?ng ng??i mu?n nh?n nh) th??ng ph?i t? mnh hay nh? ng??i thn v b?n b lm thm ngoi gi? v?i ??nh m?c l 30 gi? cho m?i mt vung di?n tch ???c phn ph?i (m?t c?n h? 50 mt vung ph?i lm thm 1500 gi? hay l 4 gi? lm thm m?i ngy trong m?t n?m. (Tin t?c ngy 29 thng 12 n?m 1986).
B?c tranh s? khng tr?n v?n n?u khng ni t?i m?t hi?n t??ng ph? bi?n l huy ??ng ng??i dn lm nh?ng cng vi?c x h?i ? n?i c? tr: d?n d?p rc r??i hay tuy?t trn ???ng ph?, ??ng vin dn chng ?i xc tuy?t trn ???ng s?t, tr?c ban, ?i tu?n tra v nhi?u vi?c khc.
[1] Kh? n?ng th?u th? c?a cc nh khoa h?c Lin X th?t ?ng kinh ng?c: 20 n?m tr??c h? ? xc ??nh ???c Cc quy lu?t pht tri?n ??c th c?a php lu?t trong ?i?u ki?n c?a ch? ngh?a c?ng s?n. MLVNNPL, t?p 4, M., trang. 592-619.
[2] Nh? trn, trang 330-336.
[3] Nh? trn, trang 336-340.
[4] Trong cu?c tr?ng c?u dn n?m 1990, ?a s? dn chng ?ng h? b?o v? s? ton v?n c?a Lin X. N?m 1991, ba v? t?ng th?ng gi?i tn Lin X, bi b? ch?c T?ng th?ng v X vi?t T?i cao Lin X ???c ton dn b?u ln m khng thm th?o lu?n v?i ai.
[5] Lu?t gi? v? tr cao nh?t, l v?n b?n c s?c m?nh php l ??c bi?t. L thuy?t v? nh n??c v php lu?t. ?., 1949, trang 370.
[6] S?c m?nh php l t?i th??ng c?a cc b? lu?t ???c t?t c? m?i ng??i th?a nh?n m?t cch v ?i?u ki?n. MLVNNPL, T. 4, trang 379.
[7] LU?T PHP c s?c m?nh t?i th??ng so v?i cc v?n b?n php quy khc (ngh? ??nh, ch? th? v.v…). T? ?i?n php lu?t Lin X, in l?n th? 4, ?., 1989. trang 451.
[8] ?y l hi?n php c?a nh n??c x h?i ch? ngh?a v c?a x h?i x h?i ch? ngh?a ? ???c nhn dn Lin X xy d?ng nn, hi?n php ny ???c ??t tn l Hi?n php Stalin ?? vinh danh ng??i t?o l?p ra n. Php lu?t Lin X hi?n hnh d?a trn hi?n php ny.” L thuy?t v? nh n??c v php lu?t. ?., 1949, trang 360.
[9] Lu?t dn s? v lu?t th??ng m?i c?a cc n??c t? b?n ch? ngh?a. ?., 19??, trang 19.
[10] Xem bn trn.
[11] MLVNNPL, t?p 4, trang 383.
[12] Xem bn trn.
[13] Trong cc n??c x h?i ch? ngh?a t?p qun php l khng th?nh hnh l?m. MLVNNPL. t?p, trang 340. T?p qun php l c ngh?a r?t h?n ch?. C? s? l thuy?t v? nh n??c v php lu?t, ?., 1969, trang 252.
[14] Trong x h?i X Vi?t hnh th?c so?n th?o lu?t nh? th? ny ?ang ch?t d?n. L thuy?t t?ng qut v? lu?t php Lin X. ?., 1960 trang 144.
[15] Phn quy?t c?a cc c? quan xt x? khng ???c coi l tiu chu?n php l m?i, b?t bu?c ph?i theo khi gi?i quy?t cc v? vi?c t??ng t?. L thuy?t v? nh n??c v php lu?t. ?., 1949, trang 385. “Cc n??c x h?i ch? ngh?a khng cng nh?n n l? nh? l m?t ngu?n g?c c?a lu?t php v n s? d?n t?i vi?c xa r?i tnh php l v ph ho?i vai tr c?a cc c? quan dn c? trong ho?t ??ng l?p php. MLVNNPL, t?p 4, trang 325.
[16] S. Vilniansky. Nh?ng bi gi?ng v? dn lu?t. Kharkov. 1958, trang 57-60.
[17] Vi?c chu?n b? v?n b?n th??ng ???c giao cho b? ho?c c? quan ngang b? t??ng ?ng, c? quan ny tr??c h?t quan tm ??n vi?c b?o v? quy?n l?i c?a mnh trong d? th?o. V v?y trn cc ph??ng ti?n thng tin ??i chng c?ng nh? trn bo ch chu?n v? lu?t php ? cng b? r?t nhi?u l?i phn nn v? vi?c khch hng c?a ngnh ???ng s?t, nh?ng ng??i g?i hng v nh?n hng ??u g?n nh? khng c quy?n hnh g tr??c ngnh ???ng s?t, ngnh ny th??ng khng nh?ng khng b?o ??m th?i h?n giao hng m cn khng b?o ??m s? an ton c?a hng ha, khng cung c?p ?? toa ch?a v ni chung ch?u r?t t trch nhi?m. M?c d ?i?u l? ngnh ???ng s?t l do chnh ph? ban hnh, nh?ng l?i ???c B? giao thng v?n t?i so?n th?o, B? ny ch? quan tm ??n vi?c b?o v? quy?n l?i c?a chnh n.
S? th?t l d? th?o v?n b?n th??ng ???c g?i cho cc c? lin quan xem xt, c ??n h?n 100 c? quan nh? th?. Khi c qu nhi?u nh?n xt v ?? ngh? ??i ch?i nhau th s? th?a hi?p ch? c th? ??t ???c b?ng cc di?n ??t m m? v gi? nguyn n?i dung chnh c?a v?n b?n ? ???c chu?n b?.
Cc v?n b?n quan tr?ng, c ngh?a ton lin bang (khng ch? lu?t m ngh? ??nh c?a H?i ??ng b? tr??ng c?ng th?) ???c so?n th?o b?i cc h?i ??ng, nh?ng tr??c khi chnh th?c thng qua bao gi? c?ng ph?i trnh ln Ban ch?p hnh trung ??ng, n?i khng ph?i lc no c?ng c cc lu?t s? c trnh ??. V v?y cc ?y ban so?n th?o th??ng v ??u b?t tai khi nh?n l?i v?n b?n ? ???c Trung ??ng x? l. ??y c?ng l m?t trong cc l do v sao m?t s? b? lu?t quan tr?ng th?i c?i t? nh? Lu?t v? x nghi?p qu?c doanh, Lu?t v? h?p tc x ? ph?i s?a ch?a ngay sau khi ban hnh. Cc b? lu?t ny ? khng ?p ?ng ???c k v?ng.
[18] D. A. Leber. Legal rules “For internal use only”. “The International and Comparative Law Guarterly”. London. January, 1970. Tc gi? ? lm cng vi?c so snh, l?y 3 n??c x h?i ch? ngh?a (ch? y?u l Lin X) v 3 n??c t? b?n ch? ngh?a.
[19] Xem: “Vi?c cng b? cc v?n b?n php quy, M., 1978, trang 7. Khng ??ng v?i quan ?i?m nh? th?, ti ? yu c?u nh xu?t b?n xa tn kh?i danh sch tc gi? cu?n sch. Nh xu?t b?n Php lu?t ? th?c hi?n yu c?u c?a ti, xong v?n gi? nguyn bi vi?t c?a ti v ghi ch r?ng ? s? d?ng ti li?u c?a ti trong cu?n sch. Trang 2.
[20] Vi?c p d?ng lu?t nh? th? l phi php v v?y m b? che d?u. Ti ch? th?y m?t tr??ng h?p ???c cng b?, ??y l tr??ng h?p ta n Moskva thay ??i cch di?n ??t t? m?c 2 ?i?u 33 b? lu?t lao ??ng (ch?c v? khng ph h?p ho?c khng th?c hi?n ???c cng tc) thnh ph?n 2 ?i?u 254 b? lu?t lao ??ng C?ng ha x h?i ch? ngh?a lin bang Nga (B?n tin c?a ta n T?i cao C?ng ha x h?i ch? ngh?a lin bang Nga, 1987. s? 2. trang 13) ?? t? ch?i khi ph?c cho m?t n? cng nhn khi ng??i ny b? cho thi vi?c m?t cch tri lu?t.
[21] T?t nhin l khng th? c b?t c? d?n ch?ng no v? ch? th? trong sch bo php lu?t ho?c trong chnh lu?t php. Nh?ng trong cc ph??ng ti?n thng tin ??i chng, ta th??ng g?p, ??i lo?i nh?: Ardamonov, ph ch? t?ch th? nh?t ?y ban hnh chnh t?nh Tula, ? ra l?nh mi?ng cho cc ?y ban huy?n, theo ? cc chuyn gia tr? ???c phn cng ??n Tula khng ???c h??ng cc ?u ?i v? nh ? do chnh ph? quy ??nh C r?t nhi?u tr??ng h?p khi quy?t ??nh ???c ban hnh theo ch? th? c?a c nhn ch? khng ph?i theo quy ??nh c?a php lu?t (N??c Nga X vi?t, ngy 26 thng 2 n?m 1986).
Ch? t?ch ?on ?y ban nhn dn thnh ph? Moskva ? ch? th? cho v? tr??ng v? th??ng m?i th? t?c bn t phi php v ci l?nh mi?ng phi php ? ? l kim ch? nam su?t m?y n?m li?n (Tin t?c, ngy 26 thng 2 n?m 1987).
[22] Php ch? x h?i ch? ngh?a“, 1962, s? 11, trang 84-85; Nh?ng v?n ?? l lu?n c?a vi?c h? th?ng ha ti?n trnh l?p php, 1961, trang 270, 383; ?.?. Arzhanov. Quan h? gi?a nh n??c v php lu?t. ?., 1960, trang 44 v.v…
[23] Th?c ti?n ho?t ??ng nhi?u n?m c?a X vi?t T?i cao cho th?y cc cu?c h?p chung c?a hai vi?n th??ng nghe bo co v? k? ho?ch kinh t? qu?c dn Lin X v ngn sch Lin X Theo truy?n th?ng vi?c b?u vo ta n T?i cao Lin X ???c ti?n hnh trong cc phin h?p chung gi?a hai vi?n: Vi?n lin bang v Vi?n dn t?c. A. I. Lepeshkin, A. I. Kim v nh?ng ng??i khc trong cu?n: Gio trnh lu?t php Lin X., ?., 1954, trang 397.
[24] Th?c ti?n xt x? trong h? th?ng php lu?t Lin X. ?., 1975, trang 6.
[25] Sch ? d?n, trang 3.
[26] Sch ? d?n, trang 25. Trong n?n kinh t? k? ho?ch c?a Lin X, tiu ch ch? y?u c?a cng tc l cc con s?. V v?y bo co lo l tai h?a khng th? no kh?c ph?c ???c. Kh?c ph?c b?ng cch no? Lnh ??o Lin X (xin ni thm r?ng chnh h? c?ng bo co lo) cho r?ng bi?n php duy nh?t l tr?ng ph?t. N?m 1962 ng??i ta ? ??a vo lu?t hnh s? C?ng ha x h?i ch? ngh?a lin bang Nga (cc n??c c?ng ha khc c?ng lm t??ng t?) ?i?u 152 1 “Bo co lo v nh?ng s? xuyn t?c khc v? vi?c th?c hi?n k? ho?ch c th? b? ph?t t ??n 3 n?m
Bo co lo v?n khng ch?m d?t. Lm g? T?t nhin l ph?i t?ng c??ng hnh ph?t! Nh?ng ban hnh lu?t m?i th c v? khng ti?n. Th? l ta n T?i cao, trong quy?t ??nh s? 7 ngy 21 thng 6 n?m 1985 (b?t ??u c?i t?) ? ch? th? x? l bo co lo cng v?i t?i ?n c?p, c tnh ??n ton b? s? ti?n m nh?ng ng??i c trch nhi?m ? chi?m ?o?t, c?ng nh? s? ti?n ? giao cho nh?ng ng??i khc d??i d?ng ti?n l??ng m khng th? thu h?i ???c (B?n tin c?a ta n T?i cao, 1985, s? 4, trang 10). Nh?ng trong h??ng d?n p d?ng lu?t hnh s? tr??c ? ? ni r?t ?ng r?ng c?n ph?i phn bi?t bo co lo v?i ?n c?p v nh?ng hnh ??ng nh? th? khng nh?m chi?m ?o?t ti s?n nh n??c hay ti s?n x h?i m?t cch tr?c ti?p (H??ng d?n lu?t hnh s? C?ng ha x h?i ch? ngh?a lin bang Nga, ?, 1971, trang 324). Hi?n nay, trong tr??ng h?p ti?n th??ng qu nhi?u th t?i ph?m c th? b? x? b?n, km theo t?ch thu ti s?n! Trong khi cc nh khoa h?c khng coi ch? th? c?a ta l ngu?n g?c c?a lu?t php!
Sau ? th hi?n t??ng bo co lo c ch?m d?t khng? D? nhin l khng! ?i?u phi l nh?t l chnh cc c?p trn l?i ?i ph?i c bo co lo!
S? thi?u hi?u qu? v d man c?a h??ng d?n c?a ta n T?i cao ? r rng ??n m?c chnh c? quan ny c?ng ph?i ph? nh?n quy?t ??nh s? 7 v trong quy?t ??nh s? 15 ngy 24 thng 12 n?m 1987 ? quy ??nh: trong tr??ng h?p c thi?t h?i l?n v? m?t v?t ch?t do bo co lo gy ra (ch? trong tr??ng h?p ny thi tc gi?) th ph?i coi bo co lo c km theo t?i l?i d?ng ch?c v? (?i?u 170 lu?t hnh s? C?ng ha lin bang Nga), khung hnh ph?t n?ng nh?t l 8 n?m t giam (B?n tin c?a ta n T?i cao, 1988, s? 1, trang 22). ta n T?i cao ? xuyn t?c lu?t php nh? v?y ??y. Sau ny, trong cc ch??ng ni v? lu?t lao ??ng v lu?t hnh s? s? c nhi?u th d? ch?ng t? th?c t? xt x? ? Lin X l m?t ngu?n g?c php lu?t quan tr?ng.
[27] Th?c t? xt x? trang 5-6.
[28] Do gi tr? th?c ti?n v s? l??ng in c h?n nn nhi?u v?n b?n h??ng d?n (??c bi?t l lu?t hnh s? v lu?t t? t?ng hnh s?) th??ng khng ???c bn trong nh sch m ch? ???c phn ph?i theo ??n ??t hng c?a cc c? quan t? php v hnh chnh. V v?y ngay c? m?t s? quan ta c?ng khng c, cng dn bnh th??ng th khng th? no mua ???c.
[29] Tr? l gio s? ng??i M? tn l P. Solomon Con kh?ng ??nh r?ng cc nh t?i ph?m h?c Lin X, ngay c? d??i th?i Stalin, ? c ?nh hh??ng tch c?c ??i v?i lu?t hnh s?! Kh?o c?u khoa h?c ? ???c xu?t b?n c?a ng ta r?t ?ng ???c ghi nh?n v n ??c tr?ng cho nhi?u cng trnh khoa h?c ph??ng Ty v? lu?t php Lin X. Theo ki?n c?a nh dn ch? tr?, n?u khng c cc nh t?i ph?m h?c th trong nh?ng n?m ??i kh?ng b? cn c thm hng ch?c tri?u n?n nhn n?a b? gi?t. ?i?u kh?ng ??nh gi?t gn c?a Solomon-Con l d?a trn c? s? no? Ha ra l trn c? s? cc pht bi?u c?a cc nh khoa h?c, trong ? c V. Kudriavsev v N. Kuznesov v nh?ng ng??i khc! Li?u c n?c c??i khng khi ta ??c th?y: Cc bi pht bi?u c?a B? tr??ng b? n?i v?, N. Shelokov, c ngh?a khoa h?c r?t cao? Con ng??i ? chnh l ??u ??ng c?a b?ng nhm mafia tham nh?ng! Th?t khng c?n bnh lu?n n?a! Xem P.Solomon Jr. Soviet Criminologists and Criminal Policy. Specialists in Policy Making. NY. 1978, p.64.
[30] ?ng ti?c l r?t hi?m khi chng ti b?o v? ???c quy?n c vi?c lm c?a cng dn m?c d quy?n ny ???c hi?n php b?o v?, N. Galezin, vi?n tr??ng vi?n ki?m st t?nh Magadansk ? ni nh? th? (Tin t?c, ngy 11 thng 2 n?m 1988).
[31] Th? t? trnh by ch??ng ny tun theo h? th?ng ?i?u lu?t c?a b? lu?t lao ??ng C?ng ha x h?i ch? ngh?a lin bang Nga.
[32] ?i?u 27 b? lu?t lao ??ng vi?t: “H?p ??ng lao ??ng l th?a thu?n c?a hai ho?c nhi?u bn, theo ? m?t bn (ng??i lao ??ng) cung ?ng s?c lao ??ng c?a mnh cho pha bn kia (ng??i s? d?ng lao ??ng) ?? nh?n ti?n th lao.
Sau ny cc nh khoa h?c ? b? qua cc t? ng??i lao ??ng v ng??i s? d?ng lao ??ng b?i v ? n??c ta nhn dn lao ??ng l ch? cc ph??ng ti?n s?n xu?t: nh my, cng tr??ng, ph??ng ti?n v?n t?i v.v Th? th lm sao ng ch? l?i c th? t? thu mnh? Vi?c c?m bi cng c?ng ???c nhi?u ng??i gi?i thch l ng ch? khng th? bi cng ch?ng l?i chnh mnh. Nh?ng cc nh khoa h?c-mc-xt khng h? lng tng khi th?y ng ch? t? tr? ti?n l??ng cho mnh, t? ph?t mnh, t? ?u?i vi?c mnh v.v
[33] D??ng nh? s? t?i t? nh? th? l khng th? no bi?n h? ???c, l?i cng khng th? no coi l c?i thi?n ???c. Th? l b?n khng hi?u cc nh lu?t h?c c?a chng ta r?i! Hy nghe R. Lifshis, m?t trong cc nh khoa h?c ??u ?n c?a Vi?n lu?t h?c: T?t c? ? ???c th?c hi?n ?? sao cho ng??i lao ??ng c s? l?a ch?n: ti?p t?c cng tc trong nh?ng ?i?u ki?n m?i ho?c thay ??i (!) v? tr cng tc (Tin t?c, ngy 19 thng 2 n?m 1988). Ni cch khc, k? c??p cho b?n t? do l?a ch?n: v hay m?ng s?ng. N?u b?n ??a cho h?n v ti?n th ??y l b?n hon ton t? nguy?n.
[34] H??ng d?n lu?t lao ??ng. ?., 1986, trang 403. Ng??i ta c?ng vi?t nh? th? trong h??ng d?n t?i cc n??c c?ng ha, nh?ng ? khng cn vi?n d?n lu?t n?a (v khng c lu?t), c?ng khng vi?n d?n n l? n?a (v n l? l do ta C?ng ha x h?i ch? ngh?a lin bang Nga xc l?p). Nh? v?y l h??ng d?n ny gi?ng nh? ki?n c?a cc nh khoa h?c (h?c thuy?t), xem: H??ng d?n lu?t lao ??ng C?ng ha lin bang B?ch Nga, Minsk, 1978, trang 269. Th? m cc nh lu?t h?c ??ng thanh th? r?ng ? Lin X n l? v h?c thuy?t khng ???c coi l ngu?n g?c c?a lu?t php. Khng c m?t c? quan b?o v? lu?t php no ph?n ??i hnh ??ng phi php nh? th? c?.
[35] ?i?u ?ng ng?c nhin l trong giai ?o?n cng khai v dn ch? ha hi?n nay yu c?u c?a nh?ng th? m? tham gia bi cng c?ng khng ???c ??ng, k? c? trn t? bo cng ?on l t? Lao ??ng.
[36] Ch?ng c? th r?t nhi?u, ch? xin d?n ra nh?ng th d? c?a th?i c?i t? hi?n nay:
Nh my KAMAZ: T?p th? (!) quy?t ??nh lm hai ca, khng ngh? th? b?y, ch? nh?t v ngy l? (N??c Nga X vi?t, ngy 9 thng 12 n?m 1986)
Thnh ph? Narva, Nh my ?? g?: Chng ti lm lin t?c 14 gi?, m khng ph?i l?n ??u trong tu?n, lm thm gi?, lm c? ban ?m, c? ngy th? b?y, ?? th?c hi?n k? ho?ch (Tin t?c, ngy 15 thng 12 n?m 1986). Thnh ph? Gorky, nh my s?n xu?t thi?t b? v tuy?n ?i?n: ?? hon thnh k? ho?ch m??i ngy cu?i thng ph?i l 3 ca v c? th? b?y, ch? nh?t n?a. V v?y nh?ng ngy ny th??ng lm ???c 70% k? ho?ch thng (N??c Nga X vi?t, ngy 16 thng 12 n?m 1986). Minsk. Nh my s?n xu?t v tuy?n truy?n hnh: Ca 12 ti?ng g?i l ko di. Thng 5 c 8 ca nh? th?, thng 6 th 10 ca. Trong thng 7, m?t t? sau khi lm 6 ca ko di ? khng ch?u lm thm n?a. T? t?p ch Ng??i n? nhn vin (n?m 1987, s? 12) sau khi vi?t nh? th? ? ph bnh t? ny: khng nn dng ph??ng php nh? th?!. Th? m h? vi?t v? nh?ng ng??i ph? n? c gia ?nh v con nh? ??y!
[37] V? v? “?i?u tra ny c t? bo vi?t: H? (ng??i li t?u v ph? li tc gi?) v?n ng?i yn khi tai n?n v ci ch?t x?y ??n, khng m?t cht c?ng th?ng hay ??nh kh?c ph?c s? c? hay ch?y tr?n no (Tin t?c, ngy 2 thng 12 n?m 1987). S? ki?n nh? sau: chi?c t?u h?a ch? hng ?m vo ?ui m?t ?on t?u khch, cc toa sau ?on t?u khch ch?m ln nhau, v b? h?t tung sang hai bn; cn chnh chi?c t?u hng th b? v?ng ra xa! Ai c th? xc ??nh ???c r?ng h? v?n ng?i yn? Tay th? tr??ng c?a hai ng??i x?u s? tuyn b? r?ng h? mu?n c nhi?u gi? lm thm, cn anh ta th khng th? ch?ng l?i ??c mu?n c?a ng??i lao ??ng, h?n ch? theo ?ng ch? ?? th h? b? ?i h?t (bi bo ? d?n). Th?t l nh?ng ng??i ch? huy ?ng th??ng! D??ng nh? h? khng bi?t r?ng nh?ng ng??i th? my ny ch?ng c ch? no m ch?y: h? kh?u ? tri bu?c h? vo khu v?c nh ga, cn ngh? nghi?p th bu?c h? vo con ???ng t? lu. 9 gi? sng ngy 19 thng 5 n?m 1990 trn con ???ng ? l?i x?y ra m?t tai h?a n?a v?i r?t nhi?u n?n nhn. Lc 3 gi? chi?u phng vin t? Tin t?c ? k?p g?i cho ng??i li t?u l Konarev: C th? cho r?ng lc ? cn qu s?m (!), ng??i li ?on t?u hng cn ?ang ng?, anh li t?u ny v?i vng ??ng ngay (Tin t?c, ngy 20 thng 5 n?m 1990). Cc chuyn gia c?a B? ch?a t?i n?i x?y ra tai n?n, h?i ??ng ch?a lm vi?c m nguyn nhn v? tai n?n th ? r r?i!
[38] C nh?ng ng??i l?i d?ng ngy th? b?y c?ng s?n ?? trnh quy ??nh v? lm ngoi gi?. H? tuyn b? ngy th? b?y l ngy d?n d?p: ?? chu?n b? vo ?ng, ?? d?n d?p c? quan, ?? chu?n b? bn giao Theo quy?t ??nh c?a gim ??c, t?t c? cc th? b?y ma h n?m nay ??u l ngy lm vi?c T?i nh my luy?n thp Kremetrug t? ??u ma ?ng, t?t c? cc ngy th? b?y ??u l ngy lm vi?c Thng 5 ng??i ta t? ch?c nh?ng ngy th? b?y c?ng s?n theo l?nh gim ??c, m?i ng??i ??u ph?i ?i lm (S? th?t, ngy 13 thng 7 n?m 1986). Th? b?y c?ng s?n l ngy lao ??ng t? nguy?n b?t bu?c, ai khng ?i s? m?t th??ng, ngh?a l b? ph?t!
[39] Iu. Korshunov v cc tc gi? khc. Php lu?t Lin X v? lao ??ng. ?., 1974, trang 42.
