Leonard Cohen (1934-2016)

Ngu Yên

image

 

Cohen, người Canada, nhà thơ, nhạc sĩ, ca sĩ, tiểu thuyết gia, được xem như một trong vài người sáng tác ca từ hay nhất. Nếu so sánh với Nobel Prize Bob Dylan, một bên tám lạng, một bên nửa cân. Cán  hơi nghiêng về bên Cohen. Ông là một ca sĩ đặc biệt, giọng hát đặc thù, phong thái đặc tính.

The Flame (2018), tác phẩm phát hành sau khi Cohen qua đời. Một tập hợp thơ, tự họa, lời hát và những ghi chú dở dang. Đặc điểm chung là khả năng thẩm thấu thâm thúy về đời sống của một người lịch lãm. Thơ của ông quan tâm về vấn nạn xã hội. Trình bày những tệ đoan đời sống, tâm linh và chính trị, đính kèm theo một nhân sinh quan với tư duy sắc bén dù ảm đạm.

Những gì ông nhắc nhở, hầu hết là những gì chúng ta đều biết nhưng lãng quên hoặc chai lỳ hoặc chấp nhận, như thể, “sống” là phải gánh chịu những bất công và phi lý như ăn cơm và uống nước, rồi chết.

Thơ ông thường dùng đại danh từ “tôi.” Hầu hết không phải là ông, chỉ là nhân vật có tâm sự, có vấn đề, có hoàn cảnh, có đau buồn vì kiếp sống, có phẫn uất hoặc không hài lòng về xã hội chung quanh. Cái “tôi” ấy là của nhiều người.

Thơ ông có nhiều câu, nhiều đoạn lặp lại. Đôi khi vì để thỏa mãn đòi hỏi của ca khúc. Đôi khi vì muốn nhấn mạnh. Nghe một lần, để biết. Nghe hai lần, để nhớ, nghe ba lần, để học.

Câu thơ và ca từ nổi tiếng của ông: “There is a crack in everything. That’s how the light gets in.” (Trong mọi thứ đều có vết nứt, nhờ vậy, ánh sáng mới lọt vào.)

Ghi: Những bài vừa là thơ vừa là ca từ, tôi xin dịch như thơ tự do, không theo lời để hát.

 

Trích Tạp Chí Đọc Và Viết Số 4.

Link đọc và tải xuống tạp chí miễn phí:

https://www.academia.edu/50986646/T%E1%BA%A1p_Ch%C3%AD_%C4%90%E1%BB%8Dc_v%C3%A0_Vi%E1%BA%BFt_S%E1%BB%91_04_B%E1%BA%A5t_%C4%90%E1%BB%8Bnh_K%E1%BB%B3_Th%C3%A1ng_9_2021

 

Thơ:  Trích The Flame

Nhạc: Kẻ Jazz Cộng Tác

Bỏ Lại Sau Lưng

Moving On

Leonard Cohen

Ngu Yên dịch

 

Tôi yêu vẻ mặt và mái tóc em

Áo phong và áo dài dạ hội

Tôi từ bỏ việc làm và chiến tranh

Để thêm giờ cùng em tình tự

 

Bây giờ, em biến mất, em xa xăm

Phải chăng em đã từng hiện diện

Phá vỡ trái tim, chữa lành thương tích?

Ai đã bỏ đi, ai đùa giỡn ai?

 

Tôi yêu phong thái và lối sống của em

mỗi ngày đầy đe dọa

dù vẫn biết

nhưng sắc đẹp em điều khiển tâm trí tôi

Bằng kích thích tố hơn là nhận biết

 

Tôi yêu vẻ mặt và mái tóc em

Áo phong và áo dài dạ hội

Tôi từ bỏ việc làm và chiến tranh

Để thêm giờ cùng em tình tự

 Bây giờ, em biến mất, em xa xăm

Phải chăng em đã từng hiện diện

Ôm chặt và kéo tôi qua khỏi tha ma

Ai bỏ đi, ai tưởng ai đùa giỡn?

 

Moving On

Bài thơ:

https://genius.com/Leonard-cohen-moving-on-annotated

Ca khúc:

https://www.youtube.com/watch?v=t-YkR1ZGqMY

 

Đừng Bao Giờ

Gây Cho Ai Phiền Phức

Never Gave Nobody Trouble

Leonard Cohen

Ngu Yên dịch

 

Trả không nổi tiền nhà

Làm tim em thương tật

Trả không nổi tiền nhà

Làm tim em sầu đau

Tôi không bao giờ gây cho ai phiền phức

Nhưng vẫn chưa muộn để bắt đầu

 

Không muốn đập phá cửa sổ

Không muốn đốt xe hơi

Không muốn đập phá cửa sổ

Không muốn đốt xe hơi

Các người có quyền làm giàu

Nhưng tham lam quá đáng

 

Các người vui chơi biển rộng

Trên du thuyền thiết kế riêng

 Các người vui chơi biển rộng

Trên du thuyền thiết kế riêng

Nhưng biển dày đặc rác rưởi

Các người không thể vượt qua

 

Tôi không bao giờ gây cho ai phiền phức

Tôi tuân theo luật pháp và luật đời

Tôi không bao giờ gây cho ai phiền phức

Nhưng các người biết rất rõ

tôi vẫn có thể làm

 

Never Gave Nobody Trouble

Bài thơ và ca từ:

https://www.azlyrics.com/lyrics/leonardcohen/nevergavenobodytrouble.html

Ca khúc:

https://www.youtube.com/watch?v=ZQGcX32B8E4

 

Hoa Oán Hận Chúng Ta

The Flowers Hate Us

Leonard Cohen

Ngu Yên dịch

 

hoa oán hận chúng ta

thú vật nguyện cầu cho chúng ta chết

ngay sau khi phát hiện điều này

tôi giết con chó của mình

 

bây giờ tôi biết chúng định làm gì

hoa Cúc, hoa Diên vỹ, hoa Hồng

vì sao không có bình an giữa nhân loại

vì sao không thể nào giải quyết

 

không cách nào quay lui

hãy vứt bỏ bó hoa bạn tặng

giết tất cả thú vật chung quanh

nhưng đừng ăn thịt

 

Bây giờ tôi biết chúng nghĩ gì

tung hê các bộ phận sinh dục của chúng

những bộ lông bốc mùi

và những co giật trong tim

 

Chúng ta sẽ ra sao nếu chúng thắng thế?

 

thật sung sướng khi chúng không còn

chỉ lo sống đời mình ngắn ngủi

nhưng dài hơn đời thú vật và hoa

và cho đến nay, thật quá buồn

 

hoa oán hận chúng ta

thú vật nguyện cầu cho chúng ta chết

ngay sau khi phát hiện điều này

tôi giết con chó

 

Chúng ghét bỏ chúng ta

Cầu nguyện cho ta chết

Hãy tỉnh dậy, Hoa Kỳ

Giết hết chó

 

Ghi: Đây là một bài thơ có nội dung khá lạ, vì trình bày ngược lại tâm lý và luân lý của người dân Hoa Kỳ. Nếu người đọc nhìn nhân vật “tôi” như một người da trắng quá khích, chúng ta sẽ hiểu những gì Cohen muốn ám chỉ. Kỹ thuật “nghịch lý” của ông được sử dụng đánh thức lòng người: Hoa Kỳ, hãy tỉnh dậy, giết chó, là con vật được yêu mến chỉ sắp sau phụ nữ và trẻ em.

The Flowers Hate Us

Bài thơ:

https://genius.com/Leonard-cohen-the-flowers-hate-us-annotated

 

Cảm Ơn Đã Nhảy Với Tôi

Thanks For The Dance

Leonard Cohen

(Thơ và ca từ)

Ngu Yên dịch

 

 

Cảm ơn, đã nhảy với tôi

Xin lỗi, đã làm em mỏi mệt

Đêm dường như chưa bắt đầu

 

Cảm ơn, đã nhảy với tôi

Xin cố gắng ra vẻ thích thú

Một-hai-ba, một-hai-ba, một

 

Hoa hồng gắn trên tóc

Thả trần đôi bờ vai

Em mặc trang phục này mãi mãi

Hãy mở nhạc lớn lên

Rót đầy rượu

Xin dừng lại mặt ngoài

Sơ giao vậy đã đủ

Không cần xâm nhập nội tâm

 

Cảm ơn, đã nhảy với tôi

Nghe nói chúng ta có chồng có vợ

Một-hai-ba,một-hai-ba-, một

Cảm ơn, đã nhảy với tôi

Và đứa bé trong bụng

Sắp thành hình con gái hoặc con trai

 

Không biết làm gì

Chỉ tự hỏi

Nếu em cũng vô vọng như tôi

Cũng tử tế như tôi

Chúng ta nối liền tâm trí

Liên kết bờ hông

Gần gũi bờ mông

Kết hợp trong lo lắng

Tự hỏi

Nếu chúng ta ngấm ngầm

cùng nhau thỏa thuận

 

Thật tốt đẹp, tiến triển nhanh chóng

Chúng ta là cặp đầu tiên và cuối cùng

Sắp bước vào

Thánh đường Hoan Lạc

Nhưng màu xanh rất xanh

Màu buồn rất buồn

Tôi rất là tôi

Em rất là em

Cơn khủng hoảng rất nhẹ

như lông chim

 

Cảm ơn, đã nhảy với tôi

Quá đả đời, quá vui, quá sung sướng

Cảm ơn, đã nhảy với tôi

Một-hai-ba, một-hai-ba, một

Thanks For The Dance

Bài thơ:

https://www.azlyrics.com/lyrics/leonardcohen/thanksforthedance.html

Ca khúc:

https://www.youtube.com/watch?v=l_eKuhHx1Oo

 

Hallelujah

Leonard Cohen

(Vừa là bài thơ vừa là ca từ)

Ngu Yên dịch

Ghi: Bài thơ này không có trong tuyển tập The Flame, nhưng là một trong số bài nổi tiếng của ông.

 

Đến nay tôi nghe nói, có một hợp âm bí mật

Vua David trình tấu (1), Chúa nghe hài lòng

Có phải các người không thích âm nhạc?

Cách chơi như thế này, nốt thứ tư, nốt thứ năm

Hợp âm thứ trầm buồn, hợp âm trưởng cao vút

Đang sáng tác lòng vua hoang mang “Hallelujah”

 

Dù đức tin vững vàng vẫn cần bằng chứng

Các người thấy nàng tắm trên mái nhà

Đẹp quá, ánh trăng say điên đảo

Nàng trói các người vào ghế ngồi

phá tan ngai vàng, cắt ngắn tóc

Rồi từ đôi môi đã rút ra lời “Hallelujah”

 

Các người nói tôi chọn danh từ vô vọng

Thật ra tôi không biết điều này

Nhưng nếu tôi đã chọn, có gì quan trọng?

Luôn luôn có lửa sáng trong mỗi từ ngữ

Không có gì khác biệt khi lắng nghe

“Hallelujah” hư hỏng hay hoàn thiện

 

Tuy không nhiều những đã làm hết sức

Chưa cảm nhận nhưng cố gắng chạm vào

Nói lên sự thật, không đùa giỡn

Cho dù tất cả đều sai lầm

Tôi vẫn hát bài ca khen ngợi Chúa

Không có gì trên môi lưỡi, ngoài trừ “Hallelujah”

 

Em yêu, tôi đã từng đến đây

Biết căn phòng, đi trên sàn này

Trước khi gặp em, tôi sống đơn độc

Trên vòm cẩm thạch, nhìn thấy cờ em bay

Tình yêu không phải cuộc diễn hành chiến thắng

Chỉ là lạnh lùng và tan vỡ “Hallelujah”

 

Đã có lần em cho tôi biết

Ở dưới, thật sự có gì

Nhưng có phải bây giờ không còn xem được nữa?

Hãy nhớ lại khi tôi xâm nhập vào em

Bồ câu thánh thần cùng di chuyển

Để từng hơi chúng ta thở đều là “Hallelujah”

 

Có thể có Chúa trên trời

Nhưng tình người, tất cả những gì tôi hiểu

Làm sao bắn hạ kẻ vượt trội hơn mình

Đó không phải tiếng kêu nghe trong đêm tối

Không phải tiếng người nhìn thấy hào quang

Chỉ là tiếng lạnh lùng và tan vỡ “Hallelujah”

 

Ghi:

(1)    Vua David là vị vua đầu tiên của dân Do Thái.

(2)    Cohen có nguồn gốc đạo Do Thái. Những bài thơ ông đối phó với đạo, là những nghi vấn.

 

Hallelujah

Bài thơ:

https://www.poetryverse.com/leonard-cohen-poems/hallelujah

Ca khúc tiếng Việt:

Nguyễn Thảo và Lê Vũ trình bày với bản dịch ca từ của Nguyễn Thảo.

Alleluia – KẻJazz (kejazz.today)

 

Khiêu Vũ Tôi Đến Cuối Cuộc Tình

Dance Me To The End Of Love. Leonard Cohen

Kẻ Jazz. Nghe nhạc

Khiêu Vũ Tôi Đến Cuối Cuộc Tình – KẻJazz (kejazz.today)

Ca từ:

Khiêu vũ tôi đến nhan sắc rực rỡ bốc cháy trên vĩ cầm em

Khiêu vũ qua phút lo lắng nung nấu trên những nguy nan từng đêm

Hãy như cánh chim vút lên với ngọn lá tôi xanh ô-liu

Khiêu vũ tôi đến khi hết tin yêu

Đến khi hết hơi thở cuộc tình

 

Khai mở hương sắc che kín, khi những nhân chứng đã xa lìa em

Rướn thân xác trên những ngây ngất như thuở xưa Babylon

Hãy từ tốn quanh những ranh giới giam giữ tôi trong đời này

Khiêu vũ tôi đến hết bao nồng say

Đến khi hết hơi thở cuộc tình

 

Khiêu vũ tôi trước hôn lễ, từng bước theo mãi ta không rời nhau

Khiêu vũ tôi phút âu yếm đằm thắm, khiêu vũ tôi thêm dài lâu

Vẫn bên dưới tình ái đã có ta đắm say trên ân tình

Khiêu vũ tôi đến khi hết niềm tin

Đến khi hết hơi thở cuộc tình

 

Khiêu vũ tôi những em bé xinh xắn ao ước đến trong đời em

Khiêu vũ qua biết bao tấm khăn úa phai, xác xơ hơn nụ hôn

Hãy dựng mái lều chốn nương náu cho dẫu rách bươm tơ mành

Khiêu vũ cho hết khát khao cuồng say

Đến khi hết hơi thở cuộc tình

 

Khiêu vũ tôi đến nhan sắc rực cháy tàn khốc trên vĩ cầm em

Khiêu vũ qua phút lo lắng nung nấu trên những nguy nan từng đêm

Hãy ve vuốt bằng ngón tay ấm, hay với găng da lạnh căm

Khiêu vũ cho đến nơi xa xăm

Đến khi hết hơi thở cuộc tình

 

(Còn tiếp. Mời đọc thêm trong tạp chí số 4.)

1

Comments are closed.