Tag: Ngu Yên

Ngu Yên

Khang mân mê khẩu súng nhỏ nằm gọn trong lòng tay. Khẩu súng chỉ có hai viên đạn, kiểu dành riêng cho các quí tộc Pháp phòng thân. Tiếng ông ngoại trở về trong trí.

– “Khang, năm nay con lên đại học, đi xa nhà, ông ngoại cho con khẩu súng này để tự vệ. Bản chất con yếu đuối, cảm giác lạnh của sắt sẽ giúp con can đảm. Phải tập bắn cho giỏi. Khi bắn phải trúng. Trúng nơi nào là do con chọn lựa. Con chỉ có hai cơ hội.”

– “Cảm ơn ông ngoại, nhưng con không cần súng.”

– “Đa số những người tử tế đều nghĩ như con. Đến khi gặp nguy hiểm, không có khả năng sống sót, thì quá muộn. Súng chỉ dùng khi không còn cách nào để bảo vệ mình và người thân. Lúc đó là lúc nào? Con phải suy nghĩ và tưởng tượng trước. Phải nằm lòng những trường hợp cần rút súng. Khi rút súng ra thì nhất định phải bắn. Con biết không, làm người can đảm phải luôn có quyết định cuối cùng. Một viên bắn để tranh giành sống sót. Một viên tự bắn mình khi viên đầu tiên trật mục tiêu. Giữ súng đi con. Ông ngoại không mong con phải dùng đến. Khi cuối đời, trao lại con cháu. Khang, con biết không, nhiệm vụ của người đàn ông là tự vệ và bảo vệ, súng chỉ là phương tiện, nhưng lòng can đảm và sự tôn nghiêm phải truyền lại cho dòng họ.”

Khang cao nhưng mảnh khảnh. Thể lực yếu, bù lại thừa hưởng di truyền từ mẹ, anh suy tư, nhạy cảm và nhiều sáng kiến. Chơi vĩ cầm xuất sắc. Nhiều huy chương, giải thưởng từ trường học và những buổi tranh tài, trưng trong phòng ngủ. Khang là người ngoan đạo. Sợ hãi Chúa hơn là hiểu biết ngài.

Mỗi lần tôi tập tạ, Khang thường sờ bắp thịt ở tay và ngực, trầm trồ trong im lặng. Một hôm, nó tiết lộ:

– “Cậu Út có thân hình nở nang rất hấp dẫn. Cô Arianna ở lầu trên thấy một lần thôi, từ đó lé mắt luôn.”

Khang khôi hài hóa vì Arianna đã lé từ lúc sinh ra. Trời bắt lé rồi cho cô một thân hình cám dỗ mọi giống đực. Từ xác thịt đó toát ra mùi dâng hiến không tính toán và sức hút khiến vải mỏng dính chặt vào tất cả các đường cong. Hầu hết chó trong xóm đều sủa khi cô Mễ này qua. Chó đực sủa vì thích. Chó cái sủa vì ghen. Thỉnh thoảng sau khi nắn bóp bắp thịt nhớp mồ hôi và dầu bóng, Khang rít lên: “Đã quá.”

Mẹ Khang là chị cả, Khang gọi tôi “Cậu út.” Tôi chỉ hơn Khang ba tuổi. Chúng tôi cùng lớn lên, gần gũi và thông cảm nhau. Tôi và Khang là hai phiên bản trái ngược. Tôi thích hành động, không thích suy nghĩ. Thích thể thao, thích học võ Karaté, thích phái nữ, hung hăng, thường xuyên gây gỗ. Tôi bảo vệ Khang từ nhà ra đến ngoài đời. Không có tôi, không hiểu người cháu bạn này sẽ ra sao?

– “Khang, nhanh lên. Mình trễ rồi. Con bồ tao chờ lâu quá sẽ bỏ đi.”

Những lời hối hả khẩn cấp này chỉ là cơn gió phe phẩy qua tai trong những lúc thiêng liêng chế ngự, bất kỳ nơi nào, lúc nào, khi thấy cây thánh giá hoặc tượng Đức Mẹ, Khang sẽ dừng lại, kính cẩn, sắc mặt thay đổi trang trọng, cúi đầu làm dấu thánh giá, rồi dành thêm ít nhất ba mươi giây sừng sững, không hiểu cầu nguyện hay tĩnh tâm. Chiều nay, hẹn với bạn gái, phải đi qua hai nhà thờ. Đã đỡ hơn nhiều, khi còn học sinh trung học, Khang còn quì một chân, làm dấu thánh giá như các chàng hiệp sĩ thời Trung cổ nhận ân sủng triều đình.

Aicha cằn nhằn vì tôi đến trễ. Cô bạn Morocco này đúng tên gọi “Ái Cha.” Mỗi lúc đến gần khoảnh khắc đó, cô luôn miệng kêu lên ái cha, ái cha, ái cha… cất hồi chuông báo động.

Cô gái đi theo Ái Cha là Abeer (عبير), người Iraq, chúng tôi gạ cho Khang. Trong vài phút sau, tôi và Khang đồng ý gọi cô này là “Một chai.” Cô ta học tiến sĩ văn chương. Quá hợp với Khang. Hai nghệ sĩ chụm đầu to nhỏ chuyện cô Han Kang vừa lãnh giải Nobel văn học năm nay.

Tôi và Ái Cha cũng chụm đầu, nhưng lặng lẽ, để hết tâm trí lục lọi nhau. Thỉnh thoảng tôi quay lại nhìn Khang và Một Chai. Hai đứa vẫn áo quần tề chỉnh, dù kề sát nhau thì thào. Quái, cái thằng này, thời buổi bây giờ, văn chương rẻ hơn da thật, nhất là khi ướt át.

Hôm sau, gặp nhau, tôi nói:

– “Muốn hưởng thụ sắc dục, phải có can đảm.”

Khang trả lời, không suy nghĩ, nét mặt tôn nghiêm:

– “Cần có nhiều can đảm hơn để kiềm chế hưởng thụ.”

– “Rặt giọng ông ngoại.”

– “Cậu à, cháu thấy tôn nghiêm cần thiết để làm người. Ông ngoại nói đúng. Thiếu tôn nghiêm, con người mất tự trọng.”

– “Khổ quá, thời buổi bây giờ, những kẻ tôn nghiêm chỉ để lòe người khác.”

Cây vĩ cầm của Khang có tên gọi là đàn oan hồn. Mê đàn, nhiều người mê. Mê đàn như Khang, hiếm hoi và quái dị.

Trong dịp nghỉ hè đi sang Ý, Khang mang theo tấm gỗ trầm hương, mua từ những người chuyên tảo mộ ở Việt Nam, với giá rất cao. Họ cho biết, tấm gỗ tìm thấy trong chiếc quan tài làm bằng gỗ gụ, gần trăm năm vẫn kín mít, bên trong không mấy hư hao. Người chết là một thiếu nữ mới lớn con một nhà kinh doanh giàu nhất miền Nam. Tấm gỗ này lót để giữ hương thơm cho thân thể. Khang đặt một nghệ sĩ chuyên làm đàn vĩ cầm, sáng tạo chiếc đàn bằng tấm gỗ trầm hương với âm thanh của oan hồn thiếu nữ.

Khang ít khi dùng đến đàn này, chỉ những lúc tình đời ác liệt hoặc tình người rũ liệt, mới mang đàn ra mài tha thiết.

Khi chơi những bản nhạc hay, Khang khóc theo giai điệu. Mước mắt chảy, tay kéo tình xuống lên, thân hình diệu dẻo theo cảm hứng, gần như mê cuồng, không biết mình là ai. Tôi cảm nhận được cái hay xuất thần nhưng không hiểu.

Khang nói:

– “Cậu Út biết không, cái hay của âm nhạc làm cho lòng sung sướng nhưng cái đẹp của âm nhạc làm cho hồn cảm động. Khi món quà quá lớn, quá sức yêu, không thể cười, chỉ có thể khóc.”

Tôi nghĩ, những lúc như vậy, Khang không chơi đàn, mà múa với hồn oan.

Quán rượu Trung Đông đêm giữa tuần chỉ vài ba nhóm khách. Chúng tôi chọn ngồi trong góc gần cửa sổ. Một Chai quen thuộc với quán rượu, gọi những ly rượu địa phương. Mùi đậm đà Thế giới cũ. Đặc biệt vì rượu Lebanon, Israel, Turkey, Morocco, Tunisia, … ít được xuất cảng rộng rãi. Ở Lebanon, trồng nho không cần thuốc trừ sâu vì nho chín ở cao độ một ngàn mét trong khí hậu Địa Trung Hải tạo ra hương vị khác thường. Đêm khuya dần, chúng tôi chìm vào thế giới Arabian Nights. Một thế giới lúc nào cũng lâm ly và đầy bất trắc.

Một Chai và Khang cặp kè khá lâu. Cô ta kể lại:

– “Anh Khang dạo này ít làm dấu thánh giá và gia tăng độ mê trái cấm.”

Tôi mừng. Thằng yểu điệu thục nữ này đã bớt tôn nghiêm.

– “Aicha, mày biết không, anh Khang đàn rất hay và khi anh chìm vào nhạc vĩ cầm, anh trở thành một người khác, giống như thiếu nữ múa rắn ở xứ tao.”

Tôi ngưỡng mộ. Khi chìm vào nghệ thuật, nghệ sĩ là sinh vật tồn tại độc hành trong kiểu sống khác biệt. Họ trở thành bất thường và dị thường đối với người khác. Họ cảm giác và cảm xúc về ý tưởng, về hình ảnh bằng một thứ gì không có tên gọi để tạo ra một tâm tình hiện diện chỉ một lần, duy nhất không bao giờ trở lại. Lần sau là tâm tình khác. Khang giải thích với tôi. Lúc đó, khuôn mặt Khang sáng buồn như thiên sứ bị cướp cánh. Đối với tôi, Khang lúc nào cũng là một đứa cháu cần được bảo vệ và một người bạn sâu sắc, nhạy tình.

Quán rượu về khuya chỉ còn hai nhóm sâu rượu. Bàn bên kia là nhóm người Iraq, có một anh chàng râu rậm, dường như quen với Abeer. Anh thường nhìn sang bàn chúng tôi, theo dõi Một Chai.

Tôi hỏi, cô ta trả lời:

– “Anh Dân à, anh đó là bạn của bạn em. Tán tỉnh em nhưng em không thích vì anh ta rất bạo động. Không chừng thuộc về nhóm khủng bố nào đó. Em cứ phải lẩn tránh anh ta hoài.”

– “Anh Khang, hay mình đi chỗ khác hoặc về nhà Cậu Út, em pha rượu kiểu Turkish.”

Lời đề nghị rất hay, đúng lúc, nhưng muộn màng. Anh Iraq kia sau khi đi phòng trai ra, tiến thẳng đến bàn của Khang và Dân.

– “Abeer, em sang kia ngồi với anh. Ngồi chung với Iraq. Đi.”

Anh ta kéo tay, Một Chai dằn lại.

– ”Tôi không đi. Tôi muốn ngồi với bạn tôi. Anh về lại với bạn anh.”

– ”Abeer, qua bên anh.”

Hai cánh tay lông lá như muốn ôm lấy Một Chai. Khang đứng lên can thiệp.

– “Xin anh giữ lịch sự. Để yên bạn gái tôi.”

Anh Iraq quay sang nhìn Khang rồi hùng dũng xô tình địch dáng dấp như lau sậy. Khang loạng choạng thụt lui, vấp vào ghế té ngửa. Cảnh hỗn loạn bắt đầu. Một Chai và Ái Cha đỡ Khang lồm cồm dậy. Dân đứng lên. Hất thằng Iraq ra. Hụp xuống né cú đấm đầu tiên của nó. Đã quen song đấu trong những lần tranh giải, chặt, Dân trả lại bàn tay mặt vào cổ, tiếp theo một cú đá vào bụng. Thằng Iraq té ngụp lặn vào đám bàn ghế. Ba thằng bạn bên kia nhào đến. Để bảo vệ Khang và hai cô gái, Dân nhảy ra ở giữa thủ thế.

Sáu cái chân phóng tới. Sáu đấm tay rầm rộ. Hai tay vừa đỡ vừa trả đòn. Hai chân vừa đứng vừa đá. Trúng một cú, hai cú. Đá vào ngực. Đá vào hông. Trúng năm cú. Trúng mười cú. Một cọp khó khăn chống ba sói. Bàn ghế gãy đổ như cây rừng. Tiếng la hét, ậm ự, ăn tươi nuốt sống đối phương. Bên kia, Khang không đủ khả năng chống cự thằng râu rậm, dù có sự trợ giúp của hai cô gái xông vào lôi kéo làm thằng Iraq vướng bận. Nó hùng hổ đấm Ái Cha một cú vào bụng. Cô ta gập người, muốn tắc thở, rồi kêu gào. Tuy không đánh Một Chai nhưng thằng này xô cô ta vào quầy rượu, rảnh tay quay sang tống vào mặt Khang một cú thôi sơn. Khang té bật vào tường. Phun máu.

Dân bắt đầu yếu thế. Rượu làm cho ba thằng Iraq lồng lộn như thú điên. Ba thằng dồn Dân vào một góc tường. Đấm. Đá. Đạp. Đấm. Đạp. Đá. Trúng. gạt. Trúng. Đỡ. Trúng. Trúng. Trúng. Không còn sức trả đòn. Dân chỉ đỡ gạt, xô, chịu trúng. Không thoát ra được góc tường. Thằng Iraq nắm được chân mặt của Dân, lôi mạnh. Dân té xuống. Hai thằng kia túm lấy hai tay, thay nhau đấm đạp nhịp nhàng.

Mắt tôi bắt đầu muốn tối sầm. Khó thở. Không còn sức giựt tay ra khỏi tay địch. Đột nhiên, ba thằng Iraq la hét, dạt ra, thả tay tôi. Nhìn lên. Tôi sẽ không bao giờ quên đôi mắt giết người dưới hai lông mày nhíu lại trên khuôn mặt lấy gân nhăn nhó. Mỗi tay cầm mỗi chai rượu bể, nhe hàng răng cưa, Khang đâm túi bụi vào ba thằng Iraq. Chúng nó thụt lùi, thụt lùi, thụt lùi. Khang tiến tới quơ tay, tiến tới đâm mạnh, tiến tới hét vang. Đụ má tụi bay. Đụ má mày. Lần đầu tiên tôi nghe Khang chửi thề.

Năng lực gia tăng hình ảnh điên cuồng của Khang làm bọn Iraq khiếp sợ. Chúng bỏ chạy ra cửa. Không may cho thằng râu rậm bị Khang chụp được, đè sấp xuống sàn, cưỡi lên lưng, hai tay đấm liên tục. Thằng Iraq bị một chai vào đầu, hàng chục cú đấm của người điên, nó không còn cựa quậy. May mà các cảnh vệ bảo an khu phố xuất hiện theo lời cầu cứu của chủ quán, kịp thời ngăn chận, nếu không, có lẽ đã có án mạng.

Từ đó, tôi biết trong Khang có con người khác. Một phiên bản hung dữ và thừa khả năng giết hại đối thủ. Không chừng đã đến lúc Khang bảo vệ tôi.

Ái Cha có bầu, muốn về lại Morocco với mẹ. Chúng tôi chia tay. Khi đưa nàng ra phi trường, Ái Cha nói,

– “Anh đừng bận tâm. Phụ nữ có suy nghĩ riêng, đàn ông các anh khó hiểu thấu. Em không muốn lấy chồng nhưng muốn có con. Người phụ nữ sẽ tồn tại có ý nghĩa khi có con lớn lên bên cạnh. Khi có cơ hội, em sẽ dẫn con qua thăm anh.”

Không bao lâu sau, Một Chai cũng cấn bầu, nhưng cô phá thai. Dường như Khang làm điều gì cô không vừa ý. Rồi họ vui vẻ chia tay. Đêm sau cùng của mối tình Việt Iraq, ba chúng tôi uống rượu ở ngoại ô. Một đêm lý thú đầy tình cảm.

Lúc ra về, Một Chai ôm tôi rồi nói:

– “Em rất vui khi quen anh. Mai em về Iraq dạy học. Chắc sẽ không qua lại đây.” Lòng tôi giăng một chút tơ sầu.

Tôi và Khang trở lại hình dạng và phẩm chất độc thân. Tôi nghe Khang đàn và Khang xem tôi tập thể dục. Thỉnh thoảng nó kêu lên “Đã quá.” Khang vẫn yểu điệu nhưng tôi biết, không phải như vậy.

Một hôm, Khang gọi điện thoại, hẹn tôi đi chơi. Nó bí mật nói:

– “Chiều nay, cháu sẽ giới thiệu tình nhân mới cho cậu biết.”

Vậy là cháu vượt trội hơn cậu. Tôi mừng cho nó.

Bước vào tiệm ăn, nhận ra Khang đang ngồi với người bạn ở một góc khá kín đáo sau những hàng cây kiểng làm bình phong thưa thớt.

– “Đây là Dân, cậu Út. Đây là Bernard, bạn trai của cháu. Có thể là cháu rể của cậu trong tương lai.”

Bất ngờ luôn là bản sắc đời sống. Nếu cha tôi, ông ngoại Khang, biết được chuyện này, chắc sẽ đau buồn vì mất tôn nghiêm, mất luôn sĩ diện.

Trong bữa ăn, Khang kể Bernard nghe khả năng chịu đấm của tôi oai dũng đêm chiến đấu với Iraq. Bernard thích thú, bóp bắp thịt tay và ngực của tôi:

– “Chà, cậu ngon lành quá. Hôm nào biểu diễn võ thuật cho các bạn cháu thưởng thức.”

Xã hội đồng tính của Bernard có chỗ ăn chơi riêng. Có quán rượu, sân khấu, hộp đêm, phòng ngủ dành cho họ giải trí.

Đáp lễ, tôi kể Bernard nghe, năng lực điên cuồng của Khang chống Iraq. Bernard trố mắt, rớt miệng khi nghe và thấy được hình ảnh chàng Khang yểu điệu múa đàn, bỗng chớp mắt trở thành chiến sĩ với hai chai rượu nhe răng cắn đẫm máu. Khi kể lại, tôi vẫn còn cảm giác kinh ngạc của đêm hôm đó.

Lúc Bernard đi phòng trai, Khang nói với tôi.

– “Đêm đó cháu có mang theo cây súng phòng thân của ông ngoại cho.”

– “Súng hai viên đạn?”

– “Đúng. Ông ngoại nói, rút súng ra là phải bắn. Cháu không muốn giết người. Nhưng để bảo vệ tôn nghiêm của dòng họ, cháu đã đập bể chai rượu để liều mạng với chúng nó.”

Cha tôi đã từng nói với tôi như vậy. Can đảm và tôn nghiêm là sĩ diện của dòng giống. Không ngờ sĩ diện này lại được chống đỡ bởi người yểu điệu. Sống lâu với truyền thống người Việt, tôi biết, đó là hai điều họ thiếu kém, sau khi dư thừa sĩ diện.

Truyện 2,850 chữ.

Truyện Ngu Yên

 

Từ bên trong, hai du kích quân bước ra đường, một anh nâng súng lên tầm bắn, hướng về chiếc xe hơi đang tiến đến. Anh kia ra hiệu cho xe dừng lại.

Chiếc xe dừng ven lề, người lái hạ cửa kính.

– “Bước ra. Đưa giấy tờ đây.”

– “Út, mày trông nó có giống hình thằng xịa trong hồ sơ không?” – “Bộ râu y hệt. Chắc nó.”

– “Tên gì?” – “Trần Bá Dũng.” – “Láo. Tên gì?” – “Trần Bá Dũng.” – “Láo. Nghề gì?” – “Nhà văn.” – “Láo. Nhà văn không phải nghề.” – “Tôi dịch sách và viết truyện.” – “Láo thật. Mày tên là Robert Lương. Làm tình báo cho Mỹ Ngụy. Bọn tao đã có hồ sơ đầy đủ. Quì xuống.”

– “Út, trói lại. Xét giấy tờ.” – “Em không biết đọc. Anh Tư đọc giùm.” – “Tao chưa đến trường. Mày mang vào anh Tổng xem. Thằng kia, nhúc nhích, tao bắn bỏ.”

Út đi vào căn nhà tranh sau khu vườn rau khô đét. – “Anh Tổng, bắt được thằng xịa Robert.” – “Thật không? Đưa hình tao coi.” Tổng mở hồ sơ.

– “Nó có nhiều giấy tờ. Em không biết chữ. Anh đọc đi.” – “Ai nói mày tao biết đọc? Địt mẹ. So hình thôi. Hàm râu giống như đúc. Thằng này mang kính cận, trông hơi già hơn.” – “Em nghe nói bọn xịa hóa trang giỏi lắm.” – “Giỏi? Địt mẹ. Gặp cú vọ tao cũng phải chết. Nhìn đây, ánh mắt này và ánh mắt trong hồ sơ giống nhau như một. Đầy lửa hận thù. Đúng. Chỉ có hận thù mới phản bội quê hương.”

– “Bây giờ mình làm sao?” – “Mang nó ra bờ suối. Bắn. Bỏ xác xuống nước. Các việc khác tao báo cáo cấp trên.” – “Vâng, anh Tổng.”

Mấp mé trên mô đất bờ suối. Dũng quì mặt hướng về dòng nước. Sau lưng hai tên du kích nâng súng lên nhắm. – “Út, mày nhắm vào đâu vậy?” – “Em bắn súng lần đầu. Nhắm nó ở đỉnh đầu ruồi, phải không anh?” – “Cứ hướng mũi súng vào nó là được rồi. Một, hai, ba, bắn.”

Vang. Hai phát súng nổ.

Thành phố ven quốc lộ cách đó năm cây số, trong khách sạn nhỏ, Hồng chờ người yêu đến hẹn. Đã muộn gần một ngày. Từ hồi hộp sung sướng chuyển sang lo lắng nghi ngờ, giờ đây, thất vọng hoàn toàn xâm chiếm với cảm giác rủ liệt.

Trước khi rời Sài Gòn, Dũng nhắn tin cho nàng, sau đó biệt tích. Không ai trả lời điện thoại. Hồng đã viết thư để lại cho Ali, giải thích sự ra đi. Vì mẹ, nàng lấy Ali, vì tình, nàng theo Dũng. Không thể quay trở về.

Ali cưỡi lên mông Hồng, cảm tưởng cưỡi ngựa. À, Mohammed bin Salman giật cương, ngựa hồng hí lên. Giật ngược tóc, “مؤلم، مؤلم”[*] (Ái da, đau.) Quất roi phóng tới. Chạy chồm chồm trên sa mạc. Hồng kinh sợ lối làm tình Trung Đông này, nhưng tiền, vàng, kim cương của Ả Rập đã giúp nàng quen dần. Đến một ngày, Hồng hí theo دعونا نركض بسرعة (Chạy nhanh nhé.) Ali Al-Jabbar mê mẩn nàng không phải vì thân xác, vì Hồng không thể sánh với những thiếu nữ Ai Cập, những trái táo múa lúc lắc từ dưới trồi lên chận giữa cuốn cổ đàn ông. Còn Hồng, dù sao, dân miền biển cũng không thể hòa nhập với dân cồn cát.

Thú vui thân xác dần rút lui, nhường cho thú vị tinh thần. Hồng trở thành độc giả say mê. Thư viện Sài Gòn nơi nàng lui tới thường xuyên. Nơi chữ nghĩa thấm nhập thân xác, ở lứa tuổi xuýt xoa sầu riêng chín mùi, tỏa theo hương là chất trí tuệ thanh sáng. Tôn Nữ Hương Hồng trở thành trung tâm thư viện, trung tâm mắt đàn ông, quyến rũ siêu tưởng tượng. Hồng đã gặp Dũng, nhà văn, dịch giả, trong lần anh ra mắt sách ở đây. Một người khác ngược với Ali từ ngoài xã hội lên đến giường ngủ.

Dũng nói: – “Em đọc nhiều đủ, có thể từ độc giả trở thành tác giả.”

Hồng trả lời: – “Không, em chỉ muốn làm độc giả, đọc những tác phẩm hay của các tác giả như anh.”

– “Chắc em đã nghe nói tác giả đã chết.”

– “Roland Barthes, phải không?”

– “Đúng, nhưng có thể ông ta lầm lẫn vì trong thời đại đó, người ta lo sợ sức thống trị của tác giả.”

– “Anh là nhà văn thành công. Độc giả yêu mến sách anh viết. Hiện giờ, anh là thần tượng.”

– “Các nhà văn học nổi tiếng nói, không phải anh, mà chính người đọc như em đã cho phép tác phẩm nâng anh lên thần tượng. Giờ này, nếu không nhờ độc giả, anh vẫn là nhà văn tầm thường vì tác phẩm không ai đánh giá cao, dù chưa chắc sự thật đã như vậy.”

– “Em biết, anh công kích những người theo các học thuyết phê bình kiểu mới. Em không hiểu rõ họ. Em chỉ là người yêu đọc sách. Em cảm thấy, ngày càng phức tạp. Sách viết một, giải thích ý nghĩa thành mười, thành trăm, mệt mỏi quá.”

– “Chiều nay anh đón em đi ăn tối.”

– “Không được. Ali ở nhà đêm nay. Mai anh ta đi Cairo để ký hợp đồng mới. Mình có vài ngày, nhớ đón em.”

Hồng hôi nách từ trẻ. Khi làm vợ Ali, mùi hôi càng giết người. Nàng nghĩ vì ăn nhiều món Trung Đông, nhiều mỡ cừu, mỡ lạc đà. Chất hôi tìm đến trú ẩn những nơi rậm rạp dù Hồng tắm rửa bằng thuốc đặc biệt, vẫn không trốn nó được. Dùng những loại nước hoa hảo hạng chỉ làm thêm khó ngửi, giống như tội phạm thứ dữ đang thao túng bằng đạo đức giả. Đành chịu. Lý thuyết hôi là hôi với người này nhưng thơm với người kia. Thực hành hôi là hít thở hôi, lâu ngày thành quen, thiếu hôi như đèn thiếu dầu. Tất cả thứ gì hiện diện đều có lý do. Hôi hiện diện nơi Hồng có định mệnh sâu sắc hơn chỉ mùi hôi.

Vài ngày qua, Hồng cố nán lại khách sạn chờ tin. Đêm trước, tủi thân tâm sự với mẹ. Qua điện thoại, tiếng mẹ la rầy, an ủi xa vắng như tiếng người lạ. Nhìn nắng chiều kéo xa dần chậu kiểng, hoa đỏ lá xanh, phất phơ ý tưởng, phải chăng có hoa đỏ máu chen vào lá đời xanh, toàn cảnh mới đẹp? Nắng đi, hoa lá chìm bóng đen. Tiếng gõ cửa cấp bách. Chưa kịp đến, bàn tay đập cửa vội vã. Mở cửa. Hồng ngớ cả người.

Vật chất đen, loại vật chất có khả năng quyến rũ người sử dụng phát triển bản năng, nơi chứa đựng nhiều thú tính và phần cái tôi xấu xí. Hồng ngoi lên từ vật chất đen, giống tất cả những ai khác, luôn muốn trở về nơi sở thích và thú vui bất tận bất cần đời. Cửa mở ra, vật chất đen đứng đó. Hồng nhìn Ali, tê cứng, chờ một cơn bão cấp bảy ập tới.

Nhưng, không.

Chiếc giường vua khá lớn. Hai người quấn thành vệt dài da thịt, cử động, lăn lộn, bung ra, nhập lại. Sau khi hít thở hết chất hôi ở những nơi giữ hôi trên người Hồng, Ali tụt dần xuống chân, nơi bí mật của Hồng được che giấu tất cả đàn ông, ngoài trừ Ali. Hồng có ngón chân thứ sáu ở bàn chân trái. Từ nhỏ bị bạn chọc phá. Lớn lên một số con trai tránh né, một số tỏ vẻ không quan tâm, nhưng mắt họ nói lên ý nghĩ khác, thậm chí, có người e sợ, dù không thể bị lây. Mặc cảm ngón chân thứ sáu chỉ có Ali đã giúp nàng vượt lên. Mỗi lần sau khi làm tình, Ali đều thích thú hôn hít ngón chân thừa này. Mỗi lần như vậy Hồng đều cảm động. Ali thì thầm, vuốt ve bàn chân: – “Cảm ơn mẹ em đã giúp anh tìm ra khách sạn. Anh có thể thiếu em nhưng anh không thể thiếu mùi của em. Hồng à, về với anh.” Nàng cảm xúc mủi lòng.

Trước khi tác giả chết, họ có tiểu sử và đời sống phơi bày trên sách vở báo chí. Người đọc yêu mến sách và đời tư tác giả. Tâm lý, tình dục, tình ái, những gì họ làm đều được công bố. Tác giả sống động, huy hoàng và cường điệu. Sinh ra nhiều thứ giả tạo, đó là lý do Barthes muốn giết họ: Cái Chết Của Tác Giả.

Trước khi qua đời vì đầu óc ngu muội tạo hành động lầm lẫn, Dũng thuộc loại nhà văn mà Barthes muốn giết. Năm 1967, Barthes bắt đầu rao giảng một niềm tin mới, gạt bỏ tác giả ra khỏi tác phẩm. Giá trị của tác phẩm cần sự vắng mặt của tác giả. Niềm tin đó phát huy cuồng phong, sinh tạo những trào lưu làm chữ nghĩa mù mịt đi vào nơi tùy tiện diễn nghĩa. Đa số người đọc không còn thú vị đối với sách vở. Trí tuệ kém ánh sáng chữ, chìm dần vào vật chất đen, mê muội rồi ngu muội. Chính sự ngu muội đã giết chết tác giả. Chính sự ngu muội đã giết chết nhà văn Trần Bá Dũng.

Dũng loạng choạng, hai phát súng nổ, rơi xuống dòng suối. Cảm giác một phần đầu vỡ ra như bị va vào đá, nước ngập mặt, máu đỏ một vùng. Trôi, trôi đi. Mê, chập chờn. Chạm một vật gì, Mê sảng, bản năng sinh tồn ôm chặt cứng. Trôi, vật vờ.

Tôi thấy phiêu bồng giữa bóng tối lẫn sáng mờ. Không cảm thấy đau đớn. Chỉ thấy hình ảnh tiếp nối nhau hiện ra từng khúc đời, không theo thứ tự, khúc này chồng lên khúc kia. Lúc trẻ, lúc lớn. Lúc năm này, lúc tháng nọ. Không có âm thanh. Chỉ hình ảnh nhưng nghe được ý nghĩa. Lúc chìm vào tối đen, lúc ngoi ra vùng mờ. Có lúc mọi hình ảnh xáo trộn. Có lúc hình ảnh liên tục như đoạn phim ngắn. Tự nhiên, tôi biết mình sắp chết. Tôi tự nói, bình tĩnh, chết là hết, đừng sợ, xem thử ra sao. Tôi lại biết mình là nhà văn đang dự định phục tùng độc giả. Định chung sống với Hồng. Rồi tôi chìm vào bóng tối.

Trần Bá Dũng là nhà văn có lý tưởng văn học. Sống độc thân và tin rằng cô độc là điều kiện cần thiết để sáng tác những tác phẩm độc đáo trong thời đại mà tác phẩm rẻ bèo, mọc nhanh như nấm rơm, người đọc phê phán tùy nghi thuận tiện bằng vài nắm văn chương trong túi óc. Đọc không phải để phê bình. Đọc để thưởng thức điều hay ý đẹp, nếu không thể tha thứ thì quên đi điều dở, ý cạn, như vậy, chất hay đẹp mới thấm vào xương tâm, nở hoa nhận thức. Dũng nghĩ, từ ‘Cái Chết Của Tác Giả’ Barthes đã tạo ra một thứ tôn giáo văn học tôn thờ cái tôi tri thức một cách mù. Tác giả không thể vắng mặt trong tác phẩm, không thể để cho người khác tự do phê chuẩn. Sự tự do, đúng, độc giả và phê bình có quyền tự do, nhưng là tự do có giới hạn.

Ngoi ra vùng sáng mờ, tôi thấy mình đã lầm lẫn khi không hiện diện trong chữ nghĩa. Văn chương là đồng cảm, đồng sáng tác, không phải cho không, không phải bỏ thí. Tôi thấy được trong lờ mờ nào đó, có những bàn tay níu kéo mình ra khỏi nước. Cảm giác đau đớn lại bùng nổ trên đầu.

Gần một tháng sau, từ buôn làng, Dũng xuống núi. Hai du kích chưa từng tập bắn, hai phát đạn đều không trúng. Dũng rơi xuống vì hoảng sợ. Vết thương trên đầu do va vào đá trong lòng suối không sâu lắm.

Những ngày dưỡng thương ở buôn A Mang, tôi rời xa vòng sống chong chóng rộn ràng. Lúc đó, tưởng là thật, khi nhập vào thiên nhiên, mới nhìn thấy nó giả. Một người có thể làm tất cả những gì mình muốn mà không bận rộn. Cây cối, chim chóc, thú vật trong rừng làm hết mọi việc phải làm trong một ngày, tự nhiên, thoải mái, vượt qua trở ngại, vấp phải khó khăn, tự nhiên, không bận rộn. Tự nhiên là phương thuốc chữa bệnh chong chóng. Bận rộn là cách nói giả tạo để che đậy cái muốn không cần thiết vẫn phải làm. Bận rộn là cách làm điệu cho giá trị sống, mà cái tôi tự cho mình quan trọng.

Phía sau buôn, triền núi xả dốc xuống thung lũng, một phiến đá nhô ra, tôi thường ngồi ở đó với bình minh, với hoàng hôn, với đêm khuya. Những suy nghĩ tự nhiên diễn theo tiếng chim rừng ca hót từ sớm đến tà, đủ giọng trong đục, đủ giai điệu buồn vui và ý tưởng hưởng ứng với nhạc chim như nhạc trưởng ngẫu hứng nhảy mê thần giữa dàn hợp tấu.

Tôi sáng sủa ra những gì nhà văn phải làm.

Trả Hồng về vị trí độc giả. Kỳ vọng ôm ấp độc giả là thất vọng sẵn có. Bình thường hóa việc họ say sưa vật chất đen, thoả thuận họ hít thở bất kỳ mùi gì họ muốn. Thích hay không thích, ngưỡng mộ hay chê bai, đều cần thiết cho sự giao tiếp sự sống của tác phẩm. Nhà phê bình là độc giả có khả năng hiểu sâu hoặc sai. Lúc trời chạng vạng, tiếng rừng biểu diễn khả năng gây sợ, tiếng gầm gừ, tiếng tru, tiếng rít, kinh nhất, tiếng cú kêu. Không có nhà nghiên cứu, phê bình, chỉ có độc giả và tác giả. Cõi văn như cõi rừng, chỉ xảy ra và cảm nhận xảy ra. Tuy nhiên, độc giả có khả năng đi quá xa, quá rộng, nếu không nhìn thấy hoặc được báo những điểm dừng. Nhiệm vụ của tác giả không chỉ sáng tạo, mà bằng cách nào đó phải tuyên bố giới hạn trong mỗi tác phẩm của mình. Tôi thường xuyên bừng theo rạng đông. Đêm làm tư duy âm u dù say đắm. Tia nắng đầu tiên trên rừng núi, nghĩa là, xuyên qua cây lá bóng đen, rọi sáng khả năng tỉnh táo. Tôi đứng dậy giản thông máu huyết, hít thở trong lành, hiểu ra không phải đêm và ngày bên ngoài mà đen và sáng bên trong.

Dũng rời núi lúc bình minh, đến đồng bằng lúc trưa, về đô thị lúc chiều sang đêm. Những thay đổi khác biệt do mắt bên ngoài nhìn thấy và mắt bên trong không đồng thuận. Dũng nhận ra ánh sáng, bóng tối đều thay đổi. Mọi người khác đi, thấy theo tia quang tuyến xuyên qua nhân vật, chỉ thấy xương. Nhân vật phải có xương sống xương sườn, nếu chỉ thịt da, trở thành loài bò sát. Mọi thứ khác thường, Dũng cảm nhận mọi sự xảy ra cần có kết thúc ý nghĩa. Chuyện đời tuy có thật mà hư cấu trong trí tưởng tác giả. Cốt truyện hư cấu mà có thật trong tâm trí độc giả. Sáng tác cần bản hợp tấu viết bởi nhạc sĩ tài ba, nhưng sáng tạo hay không, phải do nhạc trưởng chìm siêu nhiên: nhảy múa cấu thành cộng hưởng.

Lúc đó, tác giả trở về.

Truyện 2.659 chữ, 2024.

---

[*] Tiếng Ả Rập (Văn Việt).

Truyện chớp Ngu Yên

Vô tình đọc báo thấy cáo phó: bà Trần Thị Lệ Thanh qua đời, ngày mưa tháng nắng năm trời. Mới hay tình cũ mất đời tình xưa. Không pháp danh cũng không tên thánh. Chủ lễ tang không phải chồng con. Nghĩa là em chết cô đơn. Một người vô đạo linh hồn về đâu? Một cảm giác tê tái từ ngực lan nhanh ra khắp người.

Khắc khoải với ý nghĩ, ông Lý phóng xuống hồ bơi, thả mình chìm trong nước, lập bập gọi Thanh ơi, một dây bọt nước từ miệng trào ra, những bóng bóng trồi lên, vỡ trên mặt hồ, hơi thở âm thầm Thanh ơi, Thanh ơi, tan vào không khí. Người nghe cảm giác gì không? Tình nghe cảm giác tấm lòng chết trôi. Ông Lý muốn chia sẻ cảm giác nghẹt thở, cận kề cái chết, lòng hối hận nặng dần đè ông chìm sâu. Sống không tính lỗi lầm lớn hay nhỏ mà tình lòng hối hận nhỏ hay lớn. Thanh chết đuối ở hồ Tuyền Lâm. Đi du thuyền gặp tai nạn? Buồn quá tự tử? Bị giết chết? Ông không biết. Vội vã trồi lên trong ý thức hồi sinh.

Đứng trước cửa phòng trọ, Lý bưng hộp bánh kem, tay mặt còn kẹp theo chai Coca-Cola, Thanh đứng sau lưng, tay cầm ly nước nước mía. Lý nói:

– “Em vào phòng anh ăn bánh mừng sinh nhật xong mình sẽ đi xem phim Love Story, nghe bạn anh nói phim này hay lắm.”

– “Hết phim thì em phải về liền, mẹ em tổ chức sinh nhật chiều nay.”

– “Chìa khóa anh để trong túi quần bên mặt, em lấy mở cửa đi. Không chừng em sẽ tìm thấy món quà.”

Thanh đưa bàn tay lách vào miệng túi. Lý hơi xoay mông lại cho bàn tay dễ lọt vào. Thanh giật tay ra rất nhanh. Dáng điệu bừng cháy giận dữ. Nàng quay lưng bỏ đi. Nhìn bước chân quả quyết, dứt khoát, nhanh chóng rời xa, Lý không kịp, có lẽ không dám, nói gì. Không ngờ món quà sinh nhật nghịch ngợm lại là lý do mà họ gặp nhau lần cuối cùng.

Tôi yêu nét mặt xương xương, vẻ đẹp lạnh lùng, chân dung xa vắng của Thanh. Dáng điệu, cử chỉ, không nhanh không chậm, thoải mái mà chừng mực. Chúng tôi yêu nhau không nhiều không ít, Thanh có giới hạn, dĩ nhiên, tôi thì không. – “Hôn em, anh có cảm tưởng như hôn bà ni cô.” Thanh cười nhẹ, – “Em ăn mặn.”

– “Em có nghĩ, sau khi ra trường mình làm đám cưới không?”

– “Sao gấp quá vậy. Em muốn đi làm thời gian. Từ từ, anh phải lo việc làm cho tử tế, bố em khó tính lắm.”

– “Giữa bố em và anh em chọn ai?”

– “Anh muốn làm cho em khó chịu phải không?”

Từ nhỏ tôi đã biết mình đẹp. Hầu hết người quen đều nói tôi khó chịu. Có thể, vì tôi thích sạch sẽ và quy tắc. Bạn tôi thường nói: – “Thanh, mày lúc nào cũng lạnh lẽo. Cười lên coi. Thằng nào mà dám cua mày.” – “Anh họ tao muốn làm quen với mày.” – “Tao không thích.” – “Anh Tùng bên ban Triết muốn hẹn với mày.” – “Tao không muốn.” –”Định ở giá hả?” –”Lúc nào tan lớp, tao cũng thấy anh chàng đó lảng vảng chờ mày.” – “Mặc kệ người ta.”

Kể cả sau khi ra trường đi dạy, góc nhìn chọn lựa đàn ông của tôi rất giới hạn. Không cần đẹp trai, nhưng không thể xấu. Không quá cao, cũng không thể lùn. Không ăn diện thời trang, cũng không quê mùa. Không nói nhiều, cũng không câm nín. Không cần thông minh, nhưng đừng ngu khờ. Không cần làm anh hùng, nhưng đừng hèn nhát. Nhưng các tiêu chuẩn này không có nghĩa tôi sẽ chọn người trung bình. Năm thứ hai đại học, tôi đã chọn Lý, anh sinh viên trường Phú Thọ. Người có nhiều đặc điểm. Vừa đứng đắn lại vừa nghịch ngợm. Thường có những ý nghĩ bộc phát khác thường làm cho cuộc tình chúng tôi bật cười. Tiếc là, anh đã nghịch quá giới hạn. Tôi không thể bị xúc phạm. Chuyến xe đời tôi không thể chở bất kỳ ai, chồng, tình nhân, bạn bè, những người làm tôi khinh thường.

Hôm sinh nhật của Thanh, tôi suy nghĩ mãi về món quà. Thanh không tỏ lộ sở thích gì đặc biệt. Con nhà giàu, thứ gì cũng có. Sau cùng, tôi nghĩ ra món quà khác thường, nàng vẫn khen tôi có những ý nghĩ lạ mà hay. Món quà này chắc chắn làm nàng ngạc nhiên và nhớ suốt đời. Tôi có thể hình dung nét mặt nàng sững sờ, rồi thẹn thùng, sau đó yêu tôi nhiều hơn. Khi nghiền ngẫm đủ, kinh nghiệm cho tôi hiểu, sáng tạo dùng làm cho đời sống tốt đẹp hơn, không phải dùng vui chơi bừa bãi.

Bàn tay năm ngón làm gì? Trước sau cũng sẽ, tiếc chi lần đầu. Trước khi đến đón Thanh đi lấy bánh mừng sinh nhật, để sửa soạn món quà, tôi đã cắt đáy túi quần bên phải và không mặc quần lót.

(Truyện chớp 896 chữ)

Người ám sát Hitler

Truyện ngắn Ngu Yên

I. Anh nhắp súng lên nhắm. Thực hiện tất cả những kinh nghiệm kỹ thuật hít thở nheo bấm như lúc anh đi thi và đoạt giải thiện xạ bắn tầm xa 200 mét. Continue reading “Người ám sát Hitler”

Truyện chớp của Ngu Yên

Mẹ tôi, sinh nhật nào cũng bốn cây bạch lạp thắp sáng, năm nào bà cũng bốn mươi tuổi, không già hơn. Sinh nhật năm nay cũng vậy. Đàn cháu hát hắm hở Happy Birthday mừng bà nội. Mừng điều gì, tôi không biết. Sống lâu? Bà gần như không bao giờ chết. Xinh đẹp? Bà có bao giờ thay đổi đâu. Khỏe mạnh? Bà sẽ không bao giờ bệnh. Có lẽ con gái tôi biết được điều gì tôi không biết. “Chúc bà nội năm nay có tình yêu.” Cả đám con cháu cười vang kèm theo tiếng vỗ tay. Mẹ cười âu yếm. Trong căn phòng khách này, tôi là người già nhất và là người lạc hậu nhất.

Mẹ tôi qua đời năm bốn mươi tuổi vì bệnh ung thư ngực. Lúc đó, tôi chỉ mới lên bảy, chị tôi lên mười. Nghe người ta than thở về hoàn cảnh mồ côi mẹ, nhưng tôi không biết có mẹ là như thế nào trong lúc lớn lên. Hai chị em tôi mọc cao như cây bỏ thí ngoài vũ trụ.

Sáng, chim đồn nhau, cha đi tù vì chống chế độ thống trị, hôm qua ông bị bắt ở hành tinh X152. Đêm, chim báo tin cha vượt ngục bị bắn hạ, xác mất tích tan vào không gian. Gió khuya khoắt lò qua cửa gương vỡ nhẹ nhàng như bàn tay thân thiết vỗ về tôi dù bàn tay lạnh lẽo. Chị ôm tôi thì thầm, “Mai em muốn ăn rễ sắn hay rễ mì?” “Ăn ễnh ương nướng, em bắt cho.” Sau đó, nghe chị lầm bầm giống như đang nói chuyện với ai rất sụt sùi. Không có mẹ là như vậy sao?

Mẹ tôi có mái tóc dài đen nhánh phủ đến bờ mông. Mái tóc bà đẹp nhất phố. Cha tôi nói, mỗi khi mẹ xoay người trong gió mạnh, một màn tóc đen bay rợp mê hồn. Khi biết mình không còn sống bao lâu nữa, bà đã nhờ dì tôi đến cắt mái tóc, bện thành một đuôi bím, đưa cho cha để làm di vật. Khúc tóc này thấm trộn biết bao là nước mắt của mẹ, của dì, của cha, của chị và của tôi.

Cha trao bím tóc cho chị trước khi đi theo cách mạng. Chị trao bím tóc cho tôi trước khi qua đời. Tôi săn sóc bím, mỗi đầu tháng tẩm một chút dầu cho khỏi khô khan, tẩm một chút trầm hương, vừa thơm vừa trừ mối mọt. Rồi con gái tôi xin cắt một chút ở đuôi bím. “Con muốn nghiên cứu tóc bà nội. Có một dự án mới về DNA nơi trung tâm khoa học nhân sinh, còn đang thử nghiệm, con sẽ đưa tóc bà nội vào kế hoạch thử tóc.”

Mẹ rất mơ hồ trong trí nhớ, tôi chỉ có thể hình dung bà qua tấm hình điện tử mà cha tôi để lại. Nhưng bím tóc luôn luôn làm tôi xúc động. Thực sự đang cầm một phần thân thể của mẹ. Đưa lên mũi hít vào thật sâu, không biết mùi nào là mùi của mẹ.

Con nhớ, hôm đó, sinh nhật con, mẹ dẫn ra phố. Không đủ tiền, chỉ mua được một cái bánh kem nhỏ. Mẹ dặn, phải ăn hết trước khi về đến nhà. Có mẹ có phải là như vậy không?

Con nhớ ám ảnh, một lần con bị sốt nặng, chập chờn tỉnh mê. Nghe mẹ khóc. Nghe bác sĩ đặt ống thở, robot chích thuốc. Cảm giác đau nhức, mơ màng, tối tăm, hực lửa. Con thiếp đi rồi nghe mẹ khóc rất lớn, con mở mắt, nắm tay mẹ. Mẹ bật cười nước mắt còn chảy, như bà Sáu khùng vừa tỉnh cơn điên. Có mẹ có phải là như vậy không?

Tết năm 2050, bước vào tuổi bảy mươi, con cháu mừng thọ lớn, tặng tôi món quà kinh ngạc quá sức tưởng tượng. Vẫn giữ tập tục lì xì, sau khi chúc tết, tôi bấm cho mỗi đứa một khoảng tiền chạy thẳng vào trương mục. Tôi đứng lên chuẩn bị khai mạc bàn tiệc. Bỗng dưng đám con cháu kéo đến sắp hàng trước mặt chận tôi lại. Bắt ngồi xuống. Thằng cháu ngoại lớn nhất đại diện nói tiếng Việt rất dở, tôi không thực sự hiểu, nhưng ông ngoại cứ khuyến khích, vỗ tay.

Hàng ngũ chen lấn trước mặt đột nhiên mở ra ở giữa và thấy mẹ tôi đứng đó. Cảm giác tê người, đờ đẫn. Một khoảnh khắc trống rỗng mênh mông, đóng băng, tê liệt hơi thở. Rồi ập xuống cơn mưa xối xả từ đôi mắt.

Truyện chớp Ngu Yên

 

Cuối cùng, vợ tôi cũng đồng ý một cách vui vẻ cho tôi lấy vợ bé. Một hành động vượt ra ngoài quan niệm ái tình nghiêm túc của bà.

Vợ bé tên Hà, do vợ lớn đặt. Tên khai sinh của Hà là Đỗ Thị 451. Vợ lớn nói, số này hên, cộng lại là 10. Hà lai Ái Nhĩ Lan. Ở lứa tuổi gần ba mươi, chưa lấy chồng, không có con, một thân hình phước đức cho bất kỳ người đàn ông nào, sáu mươi bảy tuổi, như tôi.

Không đám cưới. Vợ lớn mua Hà về với giá trọn gói gần sáu trăm ngàn đô la, một phần tư gia tài tiết kiệm của bà. Sau một chuyến đi xa thăm bạn, trở về, bước vào nhà, gặp Hà, tôi sửng sốt như chú Cuội rơi đùng xuống mặt trăng, thấy chị Hằng. Dung nhan và vóc dáng của Hà đã làm tôi xây xẩm. Nhưng câu nói của vợ tôi: “Đây là Hà, vợ hai của anh. Hà chào anh đi.” mới làm trời vỡ ra từng mảnh, rơi xuống, chôn tôi như trồng cây, toàn thân cứng đơ, toàn cảnh bất động, chỉ còn hơi thở gấp rút cho kịp nhịp tim đang bơm xí xát.

Hà đẹp từ trên xuống dưới, từ trái sang phải, từ trong ra ngoài. Tất cả các bộ phận trên thân thể đều tiếp cận một trăm phần trăm hoàn hảo. Nàng khiến tôi bừng bừng sức sống. Ông đang già này bỗng trẻ lại, tập thể dục, chạy bộ, cử tạ, ăn uống điều độ. Bề ngoài, cắt tóc ngắn, áo quần tươm tất, miệng cười tươi như chành thanh niên thơm ngát ái tình. Giờ đây, tôi chẳng những bớt chênh lệch với Hà mà còn xứng đôi với vợ lớn. Bà lúc nào cũng trẻ đẹp. Thể thao, chế độ thực phẩm, thời trang… tiết mục nào, bà cũng am tường và đứng vào hàng thượng hạng.

Thỉnh thoảng nằm lăn lộn giữa hai bà vợ, tôi tự hào biết bao nhiêu. Thường thì mỗi vợ ở phòng riêng, mỗi tuần tôi ngủ với vợ lớn một đêm. Đêm đó chay tịnh. Tôi đấm bóp và ru vợ ngủ. Tay nghề sờ soạng, vuốt ve, nhấn thả, cuốn xoa, thuộc hàng cao thủ, nhất là khi tôi viết hai mươi bốn chữ cái trên thân thể bà theo kiểu tiếng Phạn, có thể nghe được âm khẽ du dương của cây đại hồ cầm gọi rắn trườn mình tìm về quá khứ. Nhờ vậy, đôi lần, bà bỏ ăn chay. Những lần như vậy, bà ăn gấp đôi bình thường. Tôi sẽ yêu vợ tôi cho đến cuối cuộc đời. Vợ tôi tên Dung.

Nhưng tôi cũng yêu Hà. Ai nói tình yêu không thể chia sẻ? Có lẽ những người nói đang có tình yêu giới hạn hoặc ít quá, không đủ cho một người dùng. Người tình này chưa đủ ấm no làm sao muốn chia cho ai khác? Trong trường hợp ái tình dư thừa, ví dụ, người vợ đã đầy đủ, bỏ rác những dư thừa, không thấy uổng phí sao? Cho đến một hôm, cô ta nhận ra đã phế thải quá nhiều ái tình, hôm đó, hy vọng một người khác nhận được trợ cấp.

Mỗi đêm, tôi yêu cầu Hà mặc mỗi y phục các dân tộc khác nhau trước giờ lên giường. Khi thì kimono, khi xườnd xám, khi bikini, khi quấn kín kiểu Hồi giáo, khi không có gì như thời địa đàng, khi áo dài, khi đồ thể thao, kiểu nào, cỡ nào, Hà cũng đẹp và hấp dẫn, đẹp sang trọng, đẹp lộng lẫy, đẹp đơn sơ, đẹp trầm tĩnh, đẹp bạo động… Tôi hoàn toàn hài lòng. Ngày sinh nhật, tôi và Hà cảm ơn vợ tôi thành thật và nồng nhiệt. Bà nói với Hà: “Nhờ em mà chị ngủ được ngon giấc.”

Hà hầu như không ngủ, sau những lúc ăn nằm với tôi. Nàng đảm đang hết tất cả những việc lớn nhỏ trong nhà, ngoài sân. Giữ gìn sạch sẽ và ngăn nắp. Nấu những món ăn Việt không ngon bằng vợ lớn, nhưng biết nấu hầu hết các thể loại món ăn thế giới. Càng về sau, vợ lớn càng ít nấu nướng, Hà đảm nhiệm luôn việc đi chợ online. Làm vườn, trồng hoa, cắt cỏ giỏi hơn tôi. Nàng không mệt. Không chảy mồ hôi. Không than thở. Cứ đều đều hoàn hảo làm đủ mọi việc theo thứ tự từ sớm đến khuya.

Hà chẳng những biết pha cà phê đủ hạng, lại biết pha rượu không thua gì các quầy rượu nổi tiếng ở New York, Paris. Lạ lùng, nàng hát rất hay, còn biết giả giọng hát của các ca sĩ nổi danh từ quá khứ cho đến đương đại, kể cả Louis Armstrong. Những phụ nữ như nàng càng ngày càng xuất hiện rất nhiều. Những phụ nữ hoàn hảo càng lên giá cao. Rồi đàn ông hoàn hảo cũng bắt đầu lên quảng cáo.

 

 

Vợ tôi chưa bao giờ hỏi chuyện riêng tư của tôi với Hà, rồi một hôm bà nói:

– “Anh ngủ với Hà có khác với em không?”

– “Em dịu dàng và tình cảm hơn. Hà nhiệt tình, anh có cảm giác như cô phục vụ. Cái đều đều hoàn hảo đôi lúc gây cảm giác sợ.”

– “Em xin lỗi. Biết anh ham thích chơi bời, nhưng em không thể dối. Những khi nằm bất động, em biết lòng anh giận hờn. Những khi lẩn tránh, em biết anh nổi điên. Không hiểu sao, những năm về sau này, em mất đi thích thú. Không phải vì anh mà vì thứ gì đó ngăn chận trong ngực em. Em biết, anh yêu em, hiểu biết và chiều chuộng em. Mỗi khi thấy anh tự xử lý, em thật hối hận. Tha lỗi cho em.”

– “Thôi, những chuyện đó qua rồi. Hà đã giải quyết ham muốn của anh. Anh cũng lo âu vết nứt đó càng ngày càng lớn, sẽ làm sụp đổ lời hứa của chúng ta. Nhưng em, em đã hàn gắn vết thương. Anh cảm ơn em mới đúng.”

– “Thôi mình đừng nói chuyện này nữa. Anh vào gọi Hà đi shopping. Hôm nay đừng nấu ăn chiều.”

Rồi hai tuần trước, đêm thứ Hai, Hà và tôi đang yêu nhau say đắm như thường lệ. Những lúc xuất hồn bay lao đao muốn xỉu giữa không gian, níu cứng thời gian, Hà thường hay gọi, “anh ơi” rồi thở hắt ra. Đêm nay cũng không ngoại lệ. Tôi vừa bay lên xoay vòng, sắp bất tỉnh trên đỉnh Phú Sĩ, Hà kêu lên “anh…” rồi tắt thở. Nàng chết chưa kịp nói tiếng “ơi”.

Tôi bật đèn lên khám xét. Hà chết thật rồi. Gọi vợ lớn dậy, báo cho bà biết. Vợ tôi thức cho đến sáng lên online làm thủ tục báo tử điền gửi nhiều loại giấy tờ linh tinh. Tôi ngồi một bên, uống cà phê và chuyện trò nhát gừng. Chúng tôi không buồn lắm. Riêng tôi thấy tiếc cho Hà, đồng thời lại cảm thấy phấn khởi. “Em sẽ lấy vợ khác cho anh phải không?”

Vẫn là phong cách của làm việc trầm tĩnh tính toán của vợ tôi. Bà không trình bày, giải thích gì nhiều. Trong thái độ im lặng đó, tôi biết bà đang tìm cho tôi cô vợ khác.

Hôm nay lễ kỷ niệm 40 năm hôn nhân, chúng tôi đi ra biển suốt ngày, ăn mừng với gió, muối, còng, cá, bia và rượu pha. Mấy hôm nay bị tôi làm phiền, bà mất ngủ, bây giờ dưới bóng dù, gió mát hiu hiu, vợ tôi ngủ thật say, thật hiền hậu, thật đẹp khi ánh nắng theo mặt trời nghiêng dần, nắng bò lên bàn chân em, mò dần lên đầu gối, rồi từ tốn cưỡi lên mông. Nắng đi đến đâu, nơi đó da em rực rỡ, biến tuổi tác thành những sợi lông măng mỏng và ngắn, nhưng khiêu khích chói chang giữa những hạt cát bám vào em không chịu thả tay. Anh phủi nhẹ những hạt cát, chúng rơi và có lẽ đang tìm cách leo lên lại.

Chiều tối, xe mới về đến nhà. Mang trái cây và thực phẩm mua dọc đường sắp xếp vào tủ lạnh. “Đêm nay, anh ngủ trong phòng của anh nha.” “Em mệt sao?” “Không, nhưng anh không cần qua phòng em.” Tôi cố không tỏ vẻ gì khác lạ, không thở mạnh, nhìn vợ đi một mạch vào phòng đóng cửa, không nhìn lui.

Đi vào phòng riêng với ý định tắm một cái cho hạ hỏa. Không thể hiểu, em à, đêm nay kỷ niệm ái tình mà.

 

 

Một lần nữa, tôi giật mình, chết đơ. Vợ tôi đang nằm trên giường. Trong áo ngủ lụa trắng, nàng đẹp thật hoàn hảo. Trẻ như đêm đám cưới thuở xưa. Sửng, tôi sửng sốt. Câm, tôi câm nín. Nghĩ, tôi không nghĩ gì. Nàng ngồi dậy nói:

– “Em tên Lụa. Happy anniversary. Chị lớn nói em làm vợ bé của anh. Em đã được nâng cấp lập trình Kama Sutra phiên bản mới nhất. Bảo đảm hơn hết là lập trình tự hồi sinh để tránh tai nạn bị đứt mạch bất ngờ hoặc bộ não tự hủy hoại như trường hợp chị Hà. Anh đi tắm rồi thay đồ lên giường. Từ nay, em sẽ phục vụ anh.”

Truyện ngắn Ngu Yên

(Ghi chú trước khi đọc. Chữ mực đen là câu chuyện của Ông Lớn. Chữ mực đỏ là câu chuyện của người tường trình.)

 

 

– “Chừng nào mới thực hiện kế hoạch ám sát?”

– “Thưa chị, chưa được. Hành động lỗ mãng sẽ chết cả đám.”

Dọc theo hai bên đường hầm một chiều từ nam về bắc, ngụ ý, đi xuôi không thể về ngược, hàng trăm ngàn tấm bảng gắn san sát nhau, ngụ ý, không thể nào quên, không thể không hiểu, nền màu đen, chìm vào bóng tối, là bóng tối, nổi bật chữ bằng đèn đỏ, màu chú ý, sắc thịnh nộ, nghĩa hăm dọa; nội dung trên tất cả tấm bảng đều giống nhau, bắt đầu bằng câu: “Nhà nước và Toàn dân chống tham nhũng.” Bên dưới là phần tóm tắt Quy định số 132-QĐ/TW về kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án. Dưới cùng, một hàng chữ lớn, đèn chớp nhá: “Tất cả quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân”. Quy định ban hành ngày 27 tháng 10 năm 2023.[1]

Tôi ngồi ở cuối đường hầm. Một thiết kế tân kỳ đặc biệt, con đường cao tốc hoành tráng chạy sâu dưới lòng đất, chỉ có lối vào, không có lối ra. Nghĩa là hàng triệu lối vào nhỏ nhập lại rồi tiến thẳng đến tôi. Tôi là kết thúc và kết luận. Đường chỉ dành cho bộ hành.

Tôi làm gì ở đó? Chính xác là nội dung không thể tiết lộ. Nhìn từ hình thức bên ngoài, người ta đoán chừng và đồn đãi khác nhau. Một số người nhận xét tôi là kẻ đạo đức giả, gian ác, cướp của, giết người một cách hợp pháp. Một số khác ca tụng tôi đã làm nhiều việc ích lợi cho những ai cầu xin cứu giúp. Một số nữa lý luận rằng, mọi việc làm đều có giá phải trả. Mặc kệ, họ có quyền tự do suy nghĩ và phát biểu. Tuy nhiên, những gì tôi nói, họ thường ghi lại để học tập, trích dẫn, nhân danh làm nhiều chuyện tốt và bình phong làm lắm chuyện xấu. Tôi biết.

“Một cái chết là thảm kịch. Một triệu cái chết chỉ là thống kê.” [2] Họ dùng câu nói này khi giết người hàng loạt. Rồi dùng câu nói kia để vinh danh nhạc sĩ Văn Cao: “Âm nhạc là điều tốt đẹp, nó làm dịu con thú trong lòng người.”[3] Đôi khi họ tròng tréo, xách mé tôi: “Không có gì quí hơn độc lập tự do.”[4] Hầu hết các chiến sĩ đều thuộc lòng câu nói: "Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ."[5] Và họ thật tội nghiệp vì đã vô cùng tin tưởng lời hùng biện này: “Cỏ dại của chủ nghĩa xã hội tốt hơn cây trồng của chủ nghĩa tư bản.” [6]

Đường hầm cao tốc chạy thẳng vào một khuôn viên mở rộng, băng qua một cổng lớn, rồi ngừng lại trước thềm, có bậc cấp đi lên cao. Cổng lớn trang hoàng lộng lẫy do các nhà thiết kế Nga, Bắc Hàn, Cuba và Trung Quốc phối hợp xây dựng theo chủ đề “Sợ.” [Tôi muốn hỏi là “Ai sợ”? Chủ nhà sợ? Hay khách đi vào sợ? Chủ đề không được minh bạch. Tôi xin tự giới thiệu: tôi là người tường trình, một thứ nhà báo, cung cấp tin tức cho Trung tâm Quản trị Thế giới.]

Tả sao cho hết cảnh cổng lớn đồ sộ. Từ chân lên đến đỉnh, tràn ngập mặt nạ treo kín mít. Đủ loại mặt nạ tượng trưng cho thiện ác, xấu đẹp, đúng sai. Có cả mặt nạ Chúa, Phật, thánh thần, hiền nhân, ác tặc, vân vân. Dọc bên dưới là những thùng lớn chứa vô số mặt nạ theo kiểu treo bên trên. Người nào đi vào, tự động lựa cho mình một loại mặt nạ hợp với tính tình, mang lên, rồi mới được tiếp tục đi. Mỗi người có hai mặt nạ, một thật đã thói quen thành giả và một giả thật chồng lên.

 

 

Đến đầu thềm, có hai bức tượng đứng hai bên. Không ai biết tượng là đàn ông hay đàn bà. Cứ đồn nhau gọi là tượng Thiện, tượng Ác. Mỗi người phải giao cho một tượng, tùy ý chọn lựa, một phong bì có lá thư ghi rõ điều gì họ cầu xin. Theo lời giải thích không văn bản chính thức, tượng Ác chuyên giúp người thành công đời này; tượng Thiện chuyên giúp người thành công đời sau. Bảng tổng kết hàng ngày cho thấy tỷ lệ Ác/Thiện là 100/5. Nghĩa là tượng Ác nhận được 100 thư yêu cầu, trong khi tượng Thiện chỉ nhận được 5 thư. Có những lúc đời sống khó khăn, tất cả thư đều gửi tượng Ác. Sau lưng tượng là ngôi lầu đền cao lớn mười tầng lộng lẫy. Xây cất cầu kỳ không giống như ý định dành cho người ở. Một bầu không khí siêu nhiên mà hiện thực như một nửa hang động huyền bí, một nửa ngân khố quốc gia. [Tôi đã theo dõi chuyện này từ khi họ mới phác họa sơ đồ đào hầm cao tốc sâu dưới lòng diêm vương. Đây là một thế giới khác. Ở trên là thế giới thực tế, khó hiểu và hầu hết là giả tạo. Mọi thứ, dù đã xảy ra hoặc sắp đến, đều đòi hỏi lý do, đòi giải thích, nhưng không bao giờ vừa ý hoặc hiểu thấu; trong khi ở dưới này là một thế giới, không nhất nguyên, không nhị nguyên, mà là tam nguyên. Bất kỳ thứ gì cũng không có lý do. Không đen, không trắng, chỉ là ảo của xám. Không đúng không sai, không thiện không ác, không đẹp không xấu, tất cả chỉ là “ảo có thật.” Hài lòng cũng vậy, bất mãn cũng vậy, sống là quan trọng. Tôi chiêm nghiệm khá lâu mới hiểu được bản chất sống của nơi này. Thế giới có thể có những tầng lầu cao chót vót và họ thi nhau xây những tòa lầu cao nhất, nhưng không có nơi nào, công trình nào vĩ đại dưới lòng đất bằng đường hầm cao tốc và lầu đền dưới sâu, vừa có kiến trúc lớn lao, vừa có mục đích lạ lùng. Rõ thật là có kinh nghiệm và tư tưởng lớn từ đường hầm Củ Chi.]

Sau đó, người bộ hành sắp hàng một tiến vào chính điện, đối diện với tôi. Tùy mỗi người, họ bày tỏ lòng tuân phục với chiếc túi tôn kính. Họ muốn hành lễ thế nào tùy ý, không giới hạn hành vi nịnh bợ, chỉ cấm những cử chỉ có ngụ ý phản kháng, chống đối hay nhục mạ, sẽ bị trừng trị nghiêm khắc. [Lệnh cấm đoán này chỉ mới thi hành sau khi một chuyện tày trời xảy ra. Trước đó, ai mà dám vào chính điện làm điều càn rỡ, sẽ bị tru di chín đời. Tuy nhiên, có một kẻ không sợ vì cả dòng họ mười đời đã xuất ngoại. Hôm đó, anh vào chính điện không mang theo chiếc túi tôn kính nào, tụt quần ngồi xổm, phóng uế phùn phụt lênh láng vì đã uống thuốc xổ lãi. Mọi quan quân đều sửng sốt, bất động, quên cả bịt mũi.] Sau khi bày tỏ lòng thành, mỗi người bộ hành để lại chiếc túi tôn kính có tên và địa chỉ thêu vào vải túi để tránh việc thất lạc. Nội dung của túi sẽ được điều hợp với lời thư cầu xin ở hai tượng. Tất cả những người bộ hành đều đi ra ngỏ sau, theo con đường mòn trở về nhà, giữ mặt nạ, chờ đợi. [Chờ đợi tượng Ác tượng Thiện đáp ứng là một loạt truyện khác dài hơn cả tác phẩm Ngàn lẻ một đêm.]

Có hai người bộ hành khám phá ra kiểu ngồi lâu đời sau cái bàn che khăn phủ chấm đất.

– “Ông này ngồi chỉ thấy từ bụng trở lên. Không biết ông bận quần màu gì?”

– “Đoán thử đi, nhưng chắc gì đã mặc quần. Tôi nghĩ là ở truồng. Mấy ông lớn thường xuyên cần hành động thuận tiện theo bản năng, mặc vào cởi ra nhiều lần trong ngày, bất tiện lắm.

– “Đấy, thấy chưa. Họ chỉ đoán mò, suy luận vô căn cứ, rồi phun ra kết luận như thật. Giống dân này có một số đặc điểm, có thể nói là cá tính dân tộc: miệng thích bàn chuyện không biết, tai thích nghe lời đồn, rồi vì mơ màng, trí tuệ tin là thật. Như một người đang ngứa, lại đi gãi người khác, rồi tin mình đã làm việc tốt, đòi người kia trả ơn.”

– “Ê, đừng nói bừa bãi. Ở tù đó.”

– “Không sao. Ông lớn tốt bụng lắm.”

– “Không tin được. Chú tôi kể có một người bạn nghèo, bị quan địa phương giành lấy đất hương quả. Ông ta bán trâu bò, mang tiền lên cầu tượng Ác để giữ được đất thờ phượng. Tiền mất. Đất mất. Nghe nói ông lớn đưa đất cho một ông bộ trưởng xây villa. Bà hàng xóm ở cách nhà tôi mấy căn hộ, khóc lóc suốt cả tuần vì mất một số vàng để cầu xin tượng Ác cho chồng bà khỏi đi tù vì uống rượu say chửi cách mạng. Vậy mà chồng bà vẫn đi tù năm năm. Tượng Ác trả lời, tội chống cách mạng không thể cứu.”

– “Tôi lại nghe nhiều chuyện tốt hơn. Có một thiếu phụ bị bệnh nặng, không có tiền chữa bệnh. Vơ vét ít đồ trong nhà mang bán, lấy tiền xin tượng Thiện cho được mau chết sớm, giải thoát nợ đời. Ông lớn nghe lời cầu đã cho bà tiền và đưa bà vào bệnh viện chữa bệnh. Nghe nói, hai năm sau bà đã lành lặn. Những lời cầu không phải lúc nào cũng trớt lớt. Người được, người không; người được một nửa, kẻ mất ba phần tư. Thấy đó, người ta vẫn sắp hàng dài hàng ngày để cầu xin. Biết bao nhiêu là túi tôn kính lớn nhỏ, chứa đâu cho hết.”

[Lầu đền nằm dưới sâu cả hàng ngàn thước, bên trên là phần đất phía tây bắc của Hoàng thành thuộc Kinh thành Thăng Long xưa. Dưới thời Pháp đô hộ, Phủ Toàn quyền Đông Dương đã xây trên mảnh đất này. Về sau, được chọn làm nơi sinh hoạt của Đảng Cộng sản Việt Nam và nhà nước. Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng làm việc, cư trú và qua đời ở đây. Bộ Văn hóa – Thông tin đã ra quyết định xếp hạng nơi này là khu di tích và trở thành di tích quốc gia đặc biệt.

Đặc biệt? Tôi nghi ngờ. Có vẻ như ám chỉ ngôi lầu đền ở bên dưới thì đúng hơn.]

Mỗi ngày, ngôi lầu đền đóng lúc 10 giờ đêm. Các người bộ hành ngủ lại ven đường, chờ mai tiếp tục hành trình. Sau cánh cửa khóa kín, sinh hoạt của các người giúp việc bắt đầu rộn ràng. Họ lục soạn những thư cầu xin rồi gắn vào cùng tên trên các túi tôn kính. Họ đọc nội dung thư và làm bảng biên nhận. Tùy theo khả năng giàu nghèo của người dân, túi tôn kính đựng từ vàng, hột xoàn, tiền cho đến những thứ bình dân như lúa, khoai, hoặc con gà con vịt nghẹt thở chết, hoặc cá tôm đã ươn vì hành trình quá dài. Sau cùng họ báo cáo với ông lớn tổng số lợi tức và những gì không bình thường.

– “Thưa ngài, tổng số lợi tức thu vào hôm nay kém hơn hôm qua gần 500.000.000, nhưng có vài chuyện lạ.”

– “Chuyện gì?”

– “Một ông thầy thuốc ta ở Lục tỉnh với lá thư không cầu xin gì, chỉ chúc cho ngài bớt dư máu. Túi tôn kính của ông chứa hơn một nửa là loại đỉa sông lớn. Thưa ngài, phải làm gì với đỉa ạ?”

– “Thả xuống hồ sen cho chúng hút bớt hương thơm. Còn gì không…”

– “Có bà cụ ở Quảng Bình, chỉ có tiền cắc trong túi tôn kính, xin tượng Ác cho được mùa lúa năm tới.”

– “Ra lệnh cho hội đồng mang đến cho bà lúa giống tốt và một con trâu để giúp bà cày ruộng. Không cần nói xuất xứ, cứ để dân quê mê tín đồn nhau tin tượng Ác, sẽ có thêm nhiều người đến cầu xin.”

– “Có túi tôn kính 500 lạng vàng xin được làm chức tỉnh ủy Khánh Hòa. Và một người khác cũng cầu xin chức này nhưng chỉ có 50 lạng trong túi tôn kính. Hay là ra lệnh cho dân bầu phiếu giữa hai người, như vậy thể hiện được tự do dân chủ. Ý ngài ra sao?”

– “Những người bỏ phiếu không quyết định điều gì cả. Những người đếm phiếu quyết định mọi thứ.[7] Ừ, bầu cử. Chỉ thị cho thằng 100 lạng được chức tỉnh ủy. Còn thằng kia, không cho gì cả. Phải khôn ngoan. Không đủ tiền đừng xin chức lớn.”

– “Có thư phân trần về nạn đói sắp xảy ra ở miền Trung. Ý ngài có cần làm gì không ạ?”

– “Khi không đủ ăn, người ta sẽ chết đói. Tốt hơn là để một nửa số người chết để nửa còn lại có thể ăn no.[8] Không cần làm gì. Luật tự nhiên sẽ giải quyết.”

– “Hôm nay là tổng kết cuối tháng. Đầu tháng sau ngài muốn phân phối như thế nào ạ?”

– “Phân phối cơ bản, cứ trải đều như thường lệ. Phân phối thặng dư tháng tới dành cho hệ thống bệnh viện nhập thêm thuốc tây và dụng cụ, phần thặng dư khác cho Bộ Canh nông chuẩn bị mùa thu hoạch mới, sau hết là phần mở rộng, chỉnh đốn hạ tầng cơ sở.

Ừ, việc tượng Ác tượng Thiện trả lời cứ như cũ. Cái gì có thể thỏa mãn được cho người xin, cứ làm. Nếu lời cầu nào đòi hỏi quá độ hoặc khó khăn, cho tôi biết.”

– “Còn điều gì nữa không, thưa ngài?”

– “Ra lệnh thả thằng ỉa bậy trong đền. Nhốt nó một tháng đủ rồi. Phản kháng mà chỉ ỉa thì ăn thua gì.”

Đúng nửa đêm, đêm nào cũng vậy, cô nhân tình chính thức của ông lớn xuất hiện. Vẫn một câu hỏi đám người giúp việc.

– “Phần của tôi đâu?”

Không cần nghe trả lời. Cô đưa tay ra hiệu. Tên cận vệ mang băng xanh từ sau lưng tiến đến góc phòng, một chỗ không thay đổi, xách một bao đầy rồi theo cô đi ra.

Cô được coi là bà lớn, quyền lực chỉ thua ông lớn. Phần lợi tức phải chia cho bà hàng đêm không thể thiếu. [Ông lớn bà lớn chỉ còn là mặt nạ ái tình bên ngoài mà thôi. Ông lớn giờ đây có cả hàng chục tình nhân đủ dạng, đủ hình, được tuyển chọn liên tục từ ba miền bắc trung nam. Còn bà lớn, cứ nhìn đám vệ sĩ lực lưỡng thì đã biết.]

– “Chừng nào mới thực hiện kế hoạch ám sát?”

– “Thưa chị, chưa được. Hành động lỗ mãng sẽ chết cả đám.”

– “Còn vụ phục kích ở Hồ Hoàn Kiếm thì sao?”

– “Vẫn tiến hành, ông lớn vẫn hẹn hò với cô ấy ngoài bờ tây mỗi đêm trăng rằm.”

– “Như vậy khi nào hành động nhớ báo cho chị biết. Chị muốn tự mắt nhìn thấy thằng già này bị siết cổ. Bây giờ, đã đến giờ giải trí. Em đi tắm đi rồi đến phòng ngủ lớn.”

[Trung tâm Quản trị Thế giới đã cho phép tôi được gặp ông lớn qua vai trò phóng viên của tờ báo hàng đầu ở Pháp, tờ Le Monde. Ngày xưa, ông lớn vốn có liên hệ nhiều với Tây nên cuộc phỏng vấn được chấp nhận khá dễ dàng. Hơn nữa đề tài nói về sự khôn khéo của ông đang lãnh đạo một đất nước nhỏ, lèo lái trơn tru cân bằng giữa các thế lực xung động của các nước lớn, sẽ cho ông cơ hội trở thành ngôi sao sáng ở vùng Đông Nam Á.

Chúng tôi gặp nhau vào một buổi xế trưa tại văn phòng nhỏ ấm cúng trong khu di tích quốc gia đặc biệt. Trời Hà Nội vào thu đẹp như lời Nguyễn Tuân thường kể. Gió mát hiu hiu, mở cửa sổ, uống trà tàu nóng, cảm giác thật thú vị. Thú vị hơn nữa vì mọi sự việc xảy ra đúng như tôi kế hoạch và dự tính. Những gì tôi muốn biết không liên quan mấy đến đề tài nên phải khéo léo chuyển hướng mà không gây nghi ngờ. Lừa những câu hỏi tạo ra sự hăng say, đưa cái tôi vào giữa quyền lực, thứ mà nhà lãnh đạo nào cũng mê mệt ôm cứng. Bất ngờ, tôi ngừng lại. Im lặng suy nghĩ. Ông lớn chờ đợi. Đưa tay tắt máy ghi âm, tôi nói.]

– “Thưa ngài, phần phỏng vấn cho Le Monde đến đây chấm dứt. Tôi muốn xin ngài giúp tôi hiểu thêm một số vấn đề khác, không ghi âm, không đăng báo, thuần túy là khám phá để hiểu biết nhiều hơn về kinh nghiệm lãnh đạo của ngài. Và tôi có thể sẽ đi sâu vào những gì mà một nhà báo đã biết. Những bí ẩn này sẽ được bảo vệ trên danh dự của một ký giả chuyên nghiệp.”

– “Được. Thành thật là từ không hiện diện trong từ điển chính trị, nhưng hôm nay, đặc biệt với ký giả đặc biệt, tôi sẽ cố gắng ít nói sai sự thật, ít nhất là một nửa. Lãnh đạo là quyền lực. Nghệ thuật lãnh đạo là nghệ thuật sử dụng quyền lực qua những phương tiện-kỹ thuật thực tế để tạo ra những gì hữu dụng ngoài thực tế mà không cần đánh giá theo cân đo đạo đức hoặc đạo lý, nếu anh muốn nghĩ như thế.”

– “Tôi biết ngài đang nỗ lực tiêu diệt tham nhũng nhưng đây là ý muốn thật hay chỉ là chiêu bài?”

– “Năm mươi, năm mươi. Một nửa thật. Một nửa chiêu bài. Tham nhũng cần phải tiêu diệt, nhưng không thể tiêu diệt hoàn toàn. Chỉ nên tiêu diệt một nửa. Một nửa kia cần cho quyền lực. Quyền lực tạo ra tham nhũng và tham nhũng mua được quyền lực. Hai thứ này không bao giờ thiếu vắng nhau. Anh có biết nơi nào có quyền lực mà không có tham nhũng hoặc ngược lại không?”

– “Tôi nghĩ ngài nhận xét đúng về sự tương quan giữa quyền lực và tham nhũng.”

– “Ấy, tôi vẫn chưa nói hết ý. Vì quyền lực cần tham nhũng, nên quyền lực không phải là phương tiện để diệt tham nhũng. Có đường lối khác tiếp nhận, xoa dịu và thánh thiện hóa tham nhũng. Tham nhũng là từ dùng để kết tội của thế giới hôm nay. Khi nghe đến hai chữ này, người ta sẽ chống đối.”

– “Nhưng làm sao không chống đối? Rõ ràng, theo khoản 1 Điều 3 Luật Phòng chống tham nhũng năm 2018: “Tham nhũng là hành vi của người có chức vụ, quyền hạn đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn đó vì vụ lợi.” Có nghĩa là dùng quyền lực ức hiếp người khác. Ai mà không muốn chống lại?”

– Việc trao đổi khi đưa tiền của ra để lấy lại thứ mình mong muốn là chuyện bình thường. Trao đổi là động cơ chủ yếu để sống. Nhà thờ, nhà chùa nhận tiền của người mang đến cầu xin, vậy là tham nhũng sao? Người cho của cải để cầu xin điều lợi, không phải hối lộ sao? Không phải? Nhận tiền bạc để làm hài lòng ý muốn của người đó, là tham nhũng hay sao? Không chắc?

– “Nhưng nhận tiền bạc để giúp người này có lợi mà làm thiệt hại người khác, có đúng không?”

– “Luật tự nhiên là như vậy. Chỗ này đầy thì chỗ kia vơi. Nơi này bị hại tất phải có nơi khác kiếm lợi. Xử lý việc lợi hại chủ yếu như tôi đã nói là kỹ thuật tạo ra sự hữu dụng.”

– “Với mục đích là…”

– “Ý anh muốn nói, mục đích là lợi ích chung cho người dân? Tôi đã từng suy gẫm về lợi ích chung. Cái lợi ích này đa phần là lý thuyết trên tổng thể. Nói một cách khác, trong một đất nước mà người dân có nhiều lợi ích không có nghĩa là không có nhiều người dân bị thiệt hại. Tôi không phủ nhận chuyện hư đốn của tham quyền cố vị và mặt xấu của tham nhũng, tôi chỉ muốn nêu ra những phức tạp hằng có đời đời của hai thứ này, quyền lực và tham nhũng.”

– “Vậy ông đã có giải pháp?”

– “Nếu có, thì giờ này tôi đã lãnh đạo thế giới, nhưng tôi có ý định và đang thử nghiệm ý định này. Chưa có kết quả gì chắc chắn. Đây là phương cách thỏa mãn lòng dân khi họ đưa ra tiền bạc, thỏa mãn lòng tham khi nhận vào, thỏa mãn lòng sở hữu quyền lực. Chủ yếu, tôi nghĩ, là cách xử lý quyền lực phải vượt lên những rào cản thực tế, những thói quen làm người, để tìm đến những tinh hoa của quyền lực. Phải chú trọng vào nghệ thuật phân phối, thu vào phân ra cho sáng suốt thì tất cả quyền lực nhà nước mới thuộc về nhân dân.”

– “Ý ông muốn nói đến sáng tạo?”

– “Nếu một nghệ sĩ có thể sáng tác những ca khúc hay làm thỏa mãn lòng người, những bài thơ sâu sắc làm rung động hồn người, những bài viết, câu truyện làm mở mang trí tuệ, thì tại sao những tầng lớp lãnh đạo không thể sáng tác những bài bản quyền lực làm tốt đẹp đời sống?”

– “Còn những người ở giữa chia phần tham nhũng thì sao?”

– “Đúng, phải tốn kém một ít, một số phần trăm với kìm chế thỏa thuận, coi như tiền lời của một cuộc luân chuyển tuần hoàn tài sản quốc gia vĩ đại từ dân đến nhà nước, từ nhà nước trở về dân.

– “Ông có thể thực hiện không?”

– “Không. Tôi biết tôi chưa phải là nhà lãnh sáng tạo. Nhưng nếu chúng ta chọn con đường này, chắc chắn mai sau sẽ có những nhà lãnh đạo với đầy khả năng sáng tạo. Chúng ta phải là rừng mắm cho phù sa mai sau.”

[Tôi tường trình câu truyện này nhưng chỉ tìm thấy một thông điệp bối rối và những quan điểm vượt ra ngoài hiện thực. Nếu không biết tham nhũng thật sự là gì, làm sao tiêu diệt nó? Hối lộ là từ ngữ chỉ dùng trong chính trị, kinh tế, xã hội, không dùng trong tôn giáo? Nếu biến hối lộ thành dâng tặng và tham nhũng thành phân phối, thì có hiệu quả khác hơn chăng? Và cho đến giờ này, tôi cũng không biết ông lớn là ai?

Ông luôn đeo mặt nạ. Nếu căn cứ vào lời nói, thì ông có thể là một người ngoại quốc hoặc một người lai, hoặc là một người Việt Nam thông thái, mà có phần nào điên loạn như Sigmund Freud đã giải thích về tâm lý người sáng tạo[9], nhưng tôi không còn thời giờ để tìm hiểu. Một công tác khác khẩn trương gửi đến, cần điều tra sự việc ở Nam Phi, tôi phải rời đất nước này. Không kịp chờ đợi kết quả vụ ám sát ra sao. Hôm tôi rời khỏi Việt Nam, đêm đó trăng rằm.]

– “Thưa chị lớn, theo tin chính xác của bên tình báo, đêm nay chúng ta sẽ hành động. Em sẽ đến đưa chị đi vào lúc nửa khuya.”

– “Hay quá. Chị chờ đã quá lâu. Phe ta đã dàn trận đầy đủ như kế hoạch?”

– “Vâng, một con muỗi cũng không thể bay ra.”

Khi trăng tròn xuống gần mặt đất, có thể thấy da trăng nổi đồi mồi. Đến gần, mặt trăng là một hành tinh lạnh lẽo, gồ ghề, và xấu xí, nhưng từ mặt đất nhìn lên, ôi, đẹp làm sao. Hầu hết những thứ gì nhìn thấy đẹp, thấy tốt từ xa, đến gần đều ngược lại. Hầu hết lý tưởng là như vậy. Tuy nhiên, sống đâu phải để chống cự luật tự nhiên. Hãy thưởng thức cái xấu giả đẹp, cái thúi giả thơm, cái ngu giả khôn, vì nếu không, sẽ chết với u buồn.

Ánh trăng chìm sâu xuống đáy hồ thật tuyệt. Loang loáng nhấp nháy chạy càng xa càng mơ hồ len lỏi vào bóng tối. Nghĩa vụ thật sự của ánh đèn là làm cho bóng đêm thêm ghê rợn. Ghê rợn tạo ra hấp dẫn vì con người luôn mơ ước bình an, một thứ bất chợt hay biến mất. Từ bờ bên này âm u nhìn qua bên kia, Hà Nội về đêm son phấn tươi cười ánh mộng. Tháp Rùa và phố xá xung quanh tỏa ánh đèn sắc sảo mà nhẹ nhẹ xoa nhột mặt hồ nước lung linh. Ghê rợn trở thành huyền ảo. Khi ánh sáng đốt lá cành nổi lửa xen lẫn những cành lá tươi đen, cảnh tượng cháy in hình xuống hồ, lăn tăn ngàn năm, in vào đôi mắt, một cảm giác ngưỡng mộ. Hồ Gươm, trái tim Hà Nội.

Đến khuya, hình như nụ cười mệt dần, gượng gạo. Gió hồ lạnh. Bà lớn đứng khuất người trong một lùm cây, kín mít với áo choàng và khăn che mặt, không thể nhận diện. Bóng ma ái tình, bóng ma phản bội, phục vụ cho con quỉ quyền lực. Cai trị đất nước này như Từ Hi Thái Hậu, bà lớn thoáng thấy hình ảnh đó dào dạt với nỗi vui. Nhìn đăm đăm vào hướng phục kích. Em cận vệ đứng sát sau lưng thì thầm hướng dẫn. Bà tưởng tượng, thấy được những anh lính đặc biệt đang phủ phục sau những gốc cây, bờ đất, dãy tường, góc đường. Một con muỗi cũng không thể thoát. Bà có thể nhìn thấy mặt của ông già trợn trừng đôi mắt, tròng lòi ra, miệng há rộng với cái lưỡi cứng đơ. Sợi dây quấn ngang cổ, hai cánh tay gân guốc, bắp thịt gồng lên, siết lại. Giãy giụa, ặc ặc, rũ xuống, bất động. Xong. Bà thở phào vì nín thở khá lâu theo dõi tuồng ám sát. Dường như, xa xa trong tối, thấy có gì cử động. Em cận vệ nói khẽ, “Đến giờ rồi. xin lỗi chị.” Một sợi dây thép mỏng lẹ làng choàng qua quấn ngang cổ bà. Hai cánh tay gân guốc, bắp thịt gồng lên, siết lại. Giãy giụa, ặc ặc, rũ xuống, bất động.

---

[1] Quy định số 132-QĐ/TW, ngày 27/10/2023 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án.

[2] “A single death is a tragedy; a million deaths is a statistic.” – Joseph Stalin.

[3] “Music’s a good thing, it calm the beast in the man.” – Joseph Stalin.

[4] Hồ Chí Minh.

[5] Hồ Chí Minh.

[6] “The weeds of socialism are better than the crops of capitalism.” – Mao Trạch Đông.

[7] “Those who vote decide nothing. Those who count the vote decide everything.” – Joseph Stalin.

[8] When there is not enough to eat, people starve to death. It is better to let half of the people die so that the other half can eat their fill.” – Mao Trạch Đông.

[9] Lý thuyết phân tâm học của Sigmund Freud.

“Freud thừa nhận nghệ sĩ thể hiện trí tưởng tượng, ảo ảnh và trí tuệ một cách có ý thức thông qua các biểu tượng, giống như những giấc mơ từ vô thức. Do đó, viết một câu truyện hoặc một bài thơ là để bộc lộ vô thức, để đưa ra một biểu hiện loạn thần kinh được xã hội chấp nhận. Một quan điểm như vậy khiến người viết trở thành một cá nhân xung đột đang giải quyết các vấn đề riêng tư. Freud đã giải thích ý tưởng này trong “Bài giảng nhập môn về Phân tâm học”: Nghệ sĩ cũng có tính hướng nội và không cần phải đi xa để trở thành một người loạn thần kinh. Anh ta là người bị thúc đẩy bởi những nhu cầu bản năng quá năng nổ. Anh ta khao khát đạt được danh vọng, quyền lực, sự giàu có, danh tiếng và tình yêu của phụ nữ; nhưng lại thiếu phương tiện để đạt được những thỏa mãn này. Vì vậy, giống như bất kỳ ai khác có nỗi khao khát chưa được thỏa mãn, anh ta quay lưng lại với thực tế và chuyển toàn bộ sự quan tâm, cả libido của anh ta, vào việc tạo ra những mong muốn trong cuộc sống tưởng tượng, từ đó con đường dễ dàng dẫn đến chứng loạn thần kinh.”

(Dobie, Ann B. Theory into Practice: An Introduction to Literary Criticism. Third Edition. Wadsworth Cengage Learning. Autralia, Brazil, Japan, Korea, Mexico, Spain, UK, US. 2012, p. 61)

Ngu Yên

 

Không thể chối cãi, trong đầm không gì đẹp bằng sen. Đúng hơn nữa, trong đầm không gì thơm hơn sen. Nhưng vì sao sen lại mọc trong đầm bùn? Vì sao sen không mọc sánh vai cùng Cẩm Chướng, Mẫu Đơn, Hồng Nhung, Anh Đào, Thiên Điểu, Oải Hương, Hướng Dương, vân vân, trong những vườn quyền quí cao sang, những nơi chưng bày lộng lẫy? Vì sao sen lại chọn ngâm mình trong nước hôi tanh? Vì sao trong tất cả loại sen, tôi lại quí sen hồng, trong khi đa số yêu sen trắng?

Sen và bùn là một lý thuyết chính trị cần thiết cho Việt Nam hiện nay. Hoa sen phải mọc từ bùn, trong bùn. Không thể mọc ở những nơi không có bùn. Vì sao hoa sạch thơm phải mọc và sống từ nơi dơ thúi? Rồi sen phải vượt lên khỏi mặt nước, phải nín thở bao lâu, phải hồi hộp lo lắng bao nhiêu mới nở được hoa đẹp, hoa thơm, nhưng vẫn cần có bùn để tồn tại. Một quá trình hiện thực, một ẩn dụ để tư duy, một nhiệt tâm cần thực hiện.

1. Sen và Bùn

Người không thích bùn, thậm chí, ghét bùn vì bùn tanh thúi mùi lộn mửa. Bùn kéo chân trì trệ bước tiến và đôi khi bùn có khả năng chôn vùi con người. Nguy hiểm hơn, bùn chứa nhiều loại vi trùng hãm hại và động vật sát nhân.

Người yêu sen vì sen đẹp đơn giản mà thơm siêu thoát. Khó ai có thể yêu hoa sen như Chu Đôn Di, trong bài Ái liên thuyết, ông ví tính sen như tính quân tử[1]. Một so sánh cường điệu, vì sen có thật, còn người “đúng quân tử” thì chưa thấy.

Nhà Phật chọn hoa sen trắng như một biểu tượng lòng trong sạch thánh thiện, một mức độ lý tưởng cao xa mà loài người khó đạt đến. Mấy ai trắng được như sen? Còn thơm, loài người ít ai tự nhiên hương, đa số tự nhiên hôi, đó là lý do dầu thơm là một trong vài loại sản phẩm bán chạy nhất trong lịch sử nhân loại. Vì vậy, bùn dễ ví với tiểu nhân, mà sen khó ví với quân tử. Có quân tử nào trong trắng và thơm tho như sen? Kể cả mấy ông Tử? Tiểu nhân là thực tế. Quân tử là lý tưởng, tức là ảo ảnh.

Với lý tưởng khó khăn đó, nên chọn sen hồng. Nghĩa là, không chọn trong trắng mà chọn nhiệt huyết; không chọn thánh thiện mà chọn can đảm; không chọn cầu nguyện mà chọn hành động; không chọn ảo tưởng mà chọn thực tế; không chọn đời sau mà chọn đời này. Hồng tâm, trái tim đỏ cần thiết cho đất nước tôi.

Như sen cần thiết cho bùn. Nếu không có sen, đầm bùn chỉ ngàn năm hôi thúi. Nếu không có sen, ai thèm đến tắm: Rủ nhau ra tắm hồ sen. Nước trong bóng mát hương sen cạnh mình. (Ca dao)

2. Đất nước tôi chờ hội mùa sen

 

(Ảnh Nhựt An: Bản đồ Việt Nam tạo ra từ những chậu hoa sen trên mặt hồ Khổng Tử, Công viên Văn Miếu, phố Cao Lãnh)

Đất nước tôi ẩn dụ như một đầm nước tù đọng có bùn, có sen; có tiểu nhân, có quân tử; có người xấu, kẻ gian, có người tốt, kẻ tử tế. Dĩ nhiên ở đâu cũng vậy, cũng có tốt có xấu, nhưng đặc biệt nghĩ về nước tôi vì đất nước đó của tôi, của chúng ta.

Đầm nước không nối được sông, không thông ra biển. Bị tù túng, bị chèn ép, chỉ mong chờ may mắn nơi khí hậu bốn mùa. Có mưa mực nước dâng lên, cá cua sinh sản. Nắng hạn, nước cạn, cá nghèo, cua khổ. Trên đầu có Trung Quốc, bên trái có Mỹ, bên phải có Nga, dưới chân có bùn lầy thối nát. Bước không vững. Đi, đi đâu?

Bàn đến tài năng, nước ta có nhiều tài năng lãnh đạo chống xâm lặng, làm cách mạng, chỉ huy chiến tranh và chiến đấu anh dũng, nhưng ít tài năng lãnh đạo làm cho hòa bình tốt hơn, độc lập hơn, tự cường hơn, tự hào hơn. Họ Nguyễn rất nhiều mà ít Nguyễn Trãi. Họ Đào không phải khan hiếm, sao chỉ có Đào Duy Từ? Họ Lê thì vô số, Lê Quý Đôn ở đâu? Biết họ ở đâu mà tìm? Đi từ Bắc vào Nam, vô số đường mang tên anh hùng sa trường, tài năng lãnh đạo thời chiến. Có bao nhiêu đường mang tên lãnh đạo thời bình? Tìm họ ở đâu? Nhưng tài năng lãnh đạo hòa bình hưng thịnh như những mầm sen còn nằm trong bùn, tìm đâu xa?

Tài năng lãnh đạo thời chiến và tài năng lãnh đạo thời bình khác nhau. Kẻ giỏi tấn công, tướng tiên phuông, không phải là tướng thủ thành giỏi, vì hiểu biết-suy nghĩ khác nhau, cá tính khác biệt, và giá trị thành công không giống nhau. Lãnh đạo giỏi thời chiến thì giỏi chiến lược, chiến thuật, tuyên truyền; giỏi điều khiển quân tướng. Lãnh đạo giỏi thời bình tất nhiên phải khác. Lãnh đạo thời chiến lấy sự chiến bại của địch quân làm vinh quang thành công. Lãnh đạo thời bình dùng trí tuệ văn hóa và ấm no vật chất của dân làm mức đo thành tựu. Những lãnh đạo thời chiến nào tự nghĩ mình có khả năng lãnh đạo thời bình, nên đi thử máu lại. Chiến pháp đắc ý “biển người” dùng vào đâu khi “Em mặc yếm thắm. Em thắt lụa hồng. Em đi trảy hội non sông…”[2] Vây kín thung lũng tiền pháo hậu binh, làm sao thành tựu khi thung lũng giờ đây toàn bồ câu trắng?

Thời bình mà nằm trong tay lãnh đạo thời chiến thì lòng lăm le chiến tranh. Luôn nghĩ đến chiến đấu để thắng kẻ đối đầu: chiến đấu chính trị, chiến đấu kinh tế, chiến đấu xã hội, chiến đấu giáo dục, chiến đấu văn hóa, chiến đấu văn chương, chiến đấu nghệ thuật, vân vân, chiến đấu phong bì… chiến đấu luôn cả chiến đấu. Quen rồi, máu rồi. Mọi kế hoạch đều như chiến lược, chiến thuật nhằm đến thành công ngắn hạn, phải chiến thắng đối phương, đối lập, đối ngầm, dù mai sau sẽ thất bại trên đường dài. Phải tiêu tùng, thủ tiêu, trù ẻo dù tay trái, tay phải, trên đầu, dưới chân, thân nhân, đồng bạn, đồng lý tưởng. Hành động của ăn là nhai. Hành động của chiến đấu là diệt.

Tuyên truyền và ngoại giao khác nhau rất xa về mặt thuyết phục đối phương. Tuyên truyền không có thông cảm, đồng cảm. Ngoại giao luôn luôn có thông cảm khi khác biệt và đồng cảm khi thành công. Lãnh đạo giỏi về tuyên truyền chưa hẳn hiểu sức mạnh của ngoại giao. Ngoại giao không phải là vũ khí mà là phương tiện năng lực và hữu hiệu cao độ cho những quốc gia nhỏ lúng túng, tấn thối lưỡng nan trong bàn cờ thế giới. Ví dụ, phong cách ngoại giao của Thụy Sĩ trong thế chiến thứ hai. Trong lịch sử dân ta, ai là người giỏi ngoại giao nhất?

Đất nước tôi như một đầm lầy mà bùn hôi là sản phẩm của chiến tranh, của thiếu hiểu biết, và của tự hào không muốn hiểu biết; tự hào vì không muốn tự nhận là lười biếng. Hệ thống lãnh đạo thường xuyên nằm trong tay các tài năng lãnh đạo thời chiến, với vô thức và thói quen cũ, họ xem việc đấu đá, chiến tranh với nhau là lẽ tự nhiên. Ở trong thời bình mà lòng dạ, tư duy chiến tranh thì hòa bình làm sao hưng thịnh? Hạ tầng cơ sở của hệ thống lãnh đạo, đa số, là những nhân vật có công thời chiến. Họ là những người có tài năng chiến đấu, nhưng không biết phải làm gì với khả năng xông pha trận mạc, công thành, phá địch, dọ thám, công an, nằm vùng, vân vân, khi không còn chiến tranh. Họ xa lạ với chia cơm sẻ áo sống chung hòa bình. Từ ngàn xưa cho đến nay, tuy hình thức thay đổi nhưng nội dung vẫn vậy, kẻ chiến thắng đòi hỏi phải được đền trả công trạng và lợi ích. Việc giành đất, tịch thu của cải, phân chia tài sản của phe thất bại, đối với họ là chuyện đương nhiên. Lãnh đạo thời chiến thấy đúng. Phó lãnh đạo thấy đúng. Các chiến sĩ thất nghiệp thấy đúng. Thường dân dù thấy sai, phó thường dân dù bất mãn, làm được gì? Vì ý thức và hiểu biết từ chiến tranh của họ là như vậy.

Một điều nữa chắc chắn đúng, chiến tranh trực nghĩa là giết kẻ thù và chiếm lấy những gì của kẻ thua. Bận rộn như vậy, làm sao có giờ học hành, mở mang trí tuệ. Sự hiểu biết kiến thức chỉ là cơ bản của tri thức. Phải tiêu hóa kiến thức để hiểu biết trở thành kinh nghiệm thực hành hoặc kinh nghiệm tư duy thì nhận thức mới sâu đậm, rộng mở, và hữu hiệu khi hành động. Việc này cần thời gian lâu dài tiệm tiến. Chiến tranh thường làm cho những kẻ tham dự chiến tranh ngu đi. Huống hồ chi chiến tranh kéo dài năm này tháng nọ, từ trẻ cho đến già, thì làm sao đa số chiến sĩ có khả năng lãnh đạo thời bình? Lãnh đạo và hệ thống lãnh đạo nếu không có tâm trí hòa bình thì làm sao thực hiện hòa bình? Dùng tâm trí chiến tranh để xây dựng hòa bình, sẽ tạo nên hòa bình giả dạng.

Hãy thử hỏi những lãnh đạo cao cấp trình một luận án về bộ chuyên môn của mình với những kế hoạch, sáng kiến, tư tưởng để làm tốt đẹp hơn, giá trị hơn trong tương lai năm năm, mười năm, hai chục năm, xem có xứng đáng không? Ví dụ, lãnh đạo giáo dục, kế sách, chương trình phát triển là gì? Lãnh đạo kinh tế, làm sao để tự cường, tự độc lập tài chánh? Lãnh đạo tối cao, làm sao vuốt ve tham nhũng cho nó bớt tham lam? Làm sao đòn bẫy quyền lực để không quy lụy, cầu khẩn trước thế lực quốc tế? Lãnh đạo giỏi không thể sử dụng kế sách kém giá trị, không thể hành động ngẫu nhiên, ngắn hạn, tùy nghi, càng không thể tự thỏa thuận với khả năng biết rõ của bản thân.

Thời bình là lúc phát huy văn hóa, văn học và nghệ thuật. Nếu không, thời chiến sẽ làm cho văn hóa, văn học, nghệ thuật thêm lụn bại. Văn hóa, văn học, khoa học, triết học, vân vân, là xương sống xương sườn của đất nước mai sau. Một ví dụ ngắn: Vì không nắm vững giá trị thi ca ở nơi nào, nên Bộ Giáo dục mang những bài thơ kém giá trị vào dạy trong chương trình học đường. Bộ Giáo dục cổ động và tạo ra một dòng thơ dài lớn mà kém giá trị cho các thế hệ sau. Muốn truyền cái giỏi thì khó khăn, cái dở cái kém không cần truyền, chúng tự động đến. Giáo dục là việc quan trọng cho tương lai dân tộc và đất nước, sao lại giảng dạy những thứ kém giá trị, rồi than phiền đất nước thiếu nhân tài.

Tuy nhiên, không phải hoàn toàn thất vọng. Khi nói đa số thì tất nhiên có thiểu số. Trong lớp bùn dày kia, nhất định có những mầm sen. Đã có mầm, trước sau gì sen sẽ nở, sẽ đẹp, sẽ thơm. Có câu nói, thà hy vọng sai, còn hơn thất vọng đúng. Hy vọng sai, thì vẫn còn hy vọng, còn chờ đợi, ai biết được ngày mai? Còn thất vọng đúng, thì treo cổ, nhảy giếng, tắt đèn.

3. Sen cười

Việt Nam không cần nội chiến, không cần cách mạng, không cần chỉnh lý, chỉ cần một phần của Mikhail Gorbachev. Một hồng tâm yêu nước. Một can đảm hành động cho mục đích dân tộc và quê hương. Không cần phải là sen trắng vì thánh thiện dành cho tôn giáo. Sen hồng dành cho chính trị thời bình.

Đầm bùn đó khởi đầu nở ra một sen hồng. Mùi thơm biến mất trong mùi thúi. Rồi hai sen, ba sen, mười sen, năm chục sen, … mùi hương bắt đầu pha loãng mùi tanh. Đến khi mùa sen nở rộ, bùn vẫn còn đó, không ai thất bại, không ai thất vọng, không ai thua thiệt, vì kể cả bùn sình cũng yêu thích mùi thơm. Bùn và sen chung sống với nhau như định luật vật lý. Sen nhờ bùn mà ra hoa. Bùn nhờ sen mà thơm lây. Cơ bản chiến tranh là giết. Cơ bản hòa bình là sống chung. Điểm cốt lõi trong lý thuyết Sen và Bùn là “không tiêu diệt nhau, nương tựa nhau mà sống.” Đây cũng là con đường chính trị thế giới trong thế kỷ 21: political metamodernism (chủ nghĩa chính trị kết hợp hiện đại.)

Nhiệt tâm làm đất nước hưng thịnh, không nhất định phải tiêu diệt cái xấu, vì tất nhiên, không bao giờ có thể thành công. Cái xấu như cỏ, cắt tận gốc, chỉ cần một cơn mưa sẽ mọc lên xanh rờn. Đào hết rễ, chỉ cần một thời gian, cỏ sẽ xanh trên mồ kẻ giết cỏ. Nhiệt tâm làm đất nước hưng thịnh chú trọng phát huy, phát triển cái tốt, cái đẹp, tự nhiên cái xấu dần dần bị lãng quên. Có mấy ai sống mà không muốn làm người tốt? Nhưng đa số không biết phải làm sao để trở thành tốt khi lòng tham, lòng dâm, trí óc giới hạn là sự hiểu biết duy lý duy tâm mà họ cho là đúng hoặc đương nhiên: sống là như vậy.

Hồng tâm làm đất nước hưng thịnh trước là tử tế với dân, sau mới tuyển dùng nhân tài, những vị sen hồng. Tử tế là việc khó làm. Nếu bác ái và từ bi là nghĩ đến quyền lợi của người khác, thì tử tế là nghĩ đến giới hạn quyền lợi của bản thân. Hành xử tử tế là hành động trong giới hạn cho cả hai, mình và họ, đều có lợi. Sử dụng nhân tài hồng tâm là nghệ thuật lãnh đạo cao cấp. Sử dụng người thân, người quen, người nịnh, người phong bì là lãnh đạo kém tài hoặc thiếu can đảm.

Trong các vị lãnh đạo hiện nay, tôi tin rằng, nếu thế hệ này chưa có, tất nhiên sẽ có ở các thế hệ sau, không thể không có, những hồng tâm mang đến mùi hương thanh cao trong đầm sình lầy. Không lý nào nhiều lãnh đạo tài năng lại không có được những sen hồng? Không lý nào nhiều lãnh đạo tài ba lại không có ít lòng yêu nước tử tế? Không lý nào cả một đầm lớn, bốn ngàn năm tài hoa, lại không có vài mầm sen tạo nên lịch sử?

Tôi tin rằng, đầm bùn kia sẽ có sen thơm. Chỉ chưa biết là ai và lúc nào?

Tôi cũng đã lớn tuổi để biết những suy nghĩ nào lý tưởng, những ước mơ nào trên mây. Chúng ta sẽ ngớ ngẩn khi hiểu rõ trong đáy bùn kia, tối thui tối mò, tìm đâu ra câu trả lời. Có quá nhiều câu hỏi, mà chưa có câu trả lời thỏa đáng, nói chi đến hành động. Tuy nhiên, chúng ta có mục đích. Giữ vững mục đích đó thì từ từ câu trả lời sẽ đến. Không có mục đích, dù có trăm câu trả lời hay, cũng vô ích.

Trong lúc chờ đợi, tôi biết rõ một điều có thật: khi sen nở tỏa hương thơm thì đồng thời bùn sình cũng nhả ra mùi tanh thúi. Thơm và thúi phải hòa nhập với nhau, bao lâu cho thơm lừng hơn thúi? Phải chịu đựng thúi thì mốt mai mới ngửi được hương thơm. Nếu thúi bớt phun ra, bớt tranh cãi, bớt gièm pha, bớt chửi bới, bớt chiến đấu, mà nỗ lực cộng hưởng, thông cảm và đồng cảm thì thơm có hy vọng lừng lẫy với tốc độ nhanh chóng. Vì vậy, yêu nước là khi sen cười, xin bùn bụm miệng.

---

[1] “Song, ta chỉ riêng yêu hoa sen, bởi sen mọc tự bùn lầy mà không nhiễm bẩn, tắm lội trên nước trong mà chẳng nũng nịu, lẳng lơ. Trong rỗng, ngoài thẳng, không dây, không cành, hương ở xa càng thanh khiết, một mực uy nghi thanh sạch, có thể ở xa mà ngắm nhìn chứ chẳng thể cợt nhả đùa bỡn”. (Dư độc ái liên chi xuất ứ nê nhi bất nhiễm, trạc thanh liên nhi bất yêu, trung thông ngoại trực, bất mạn bất chi, hương viễn ích thanh, đình đình tịnh thực, khả viễn quan nhi bất khả tiết ngoạn yên) (Trích bản dịch của Châu Hải Đường). Chu Đôn Di cho “liên, hoa chi quân tử giả dã” (sen là hoa quân tử).

[2] Bên kia sông Đuống của Hoàng Cầm.

Du ký của Ngu Yên

Năm 2010 tôi về Việt Nam trong một hành trình dài từ Hà Nội đến Sài Gòn. Từ Bắc đến Nam, từ phi trường đến bến xe, từ hẻm đến đường phố, bất kỳ nơi nào cũng có bầy chim cánh cụt, nhiều màu, đa số màu đen trắng, đứng từng nhóm, miệng há to, kêu lên khao khát: “Hãy cho tôi rác! Hãy cho tôi rác! Hãy cho tôi rác!”. Nhìn chung quanh, dọc đường đi, đất nước tôi vẫn còn nhiều rác, nhưng với tiếng kêu thèm muốn, năn nỉ xin rác đồng loạt khắp nơi kia, chắc chắn dân tôi sẽ nghe. Bắt đầu thay đổi một thói quen phải như vậy. Lòng tôi ấm lại. Một niềm vui phập phồng.

1. Rác thất vọng

Ở đâu có sinh vật, ở đó có rác. Rác là bằng chứng có người. Người tiền sử đã biết xả rác. Xả rác là hành vi bẩm sinh. Không xả rác là hành vi tập quán. Từ hành vi bẩm sinh trở thành thói quen cho đến khi có thể thay đổi để trở thành tập quán ngược lại là một hành trình vô cùng khó khăn, vô cùng khốc liệt, không dễ gì làm được. Vậy mà có một số dân tộc thành công giữ gìn sạch sẽ nơi họ cư trú một cách tự hào như dân Singapore, Nhật, Đài Loan, Nam Hàn …

Không xả rác không chỉ là hành vi giữ gìn sạch sẽ địa lý và không gian, còn là một khả năng hiểu biết về vệ sinh, giữ gìn sức khoẻ cá nhân, gia đình và hàng xóm, quan trọng hơn hết là giữ lòng tự trọng, giữ sạch sẽ cho tinh thần. Người không xả rác ngoài đường phố, thường là người không xả rác trong tâm hồn mình.

Ngày tôi rời khỏi Sài Gòn về lại Mỹ, vẫn còn thấy bầy chim cánh cụt kêu van, tôi bay lên với lòng hy vọng, “Hãy cho tôi rác,” sẽ từ tốn sạch hóa tâm hồn của dân tôi, một ngày nào đó, một ngày của hoan nghênh. Bạn đọc đừng nghĩ rằng tôi đang hư cấu.

Sự thật là chúng ta vẫn thường nghe lời than phiền, mỉa mai, đôi khi mắng mỏ về xứ Việt dơ bẩn, nhiều rác rưởi, hôi hám, thiếu vệ sinh, nhưng nhức nhối hơn nữa khi nghe động chạm đến “rác rưởi tâm hồn.” Gian manh, lừa lọc, mánh khóe, là những loại rác tinh thần; một loại rác độc hại khác là hối lộ. Một dân tộc mà chỉ còn một số ít người sạch sẽ từ trong ra ngoài, nghe không đáng buồn sao? “Hãy cho tôi rác ngoài đường phố” rồi “Hãy cho tôi rác trong tâm hồn bạn”, phải chăng là điều đáng mừng?

Ai nghĩ ra hoặc bắt chước đâu đó phong trào chim cánh cụt xin rác, tôi ngưỡng mộ nhân vật này. Những tâm trí như vậy nay đã về đâu?

 

 

Tháng 5 năm 2024 vợ chồng tôi trở về Việt Nam trong chuyến đi ngắn hơn, từ Đà Nẵng về Sài Gòn, băng qua những ngày xưa thân ái, những thời thơ mộng, những tháng năm khốn khổ, vân vân, vù vù một giấc mơ sắp đến hồi thức dậy.

Suốt hành trình đó, không còn thấy một con chim cánh cụt nào, 14 năm sau, chúng đã đi đâu? Trốn về nơi băng tuyết? Bầy chim hy vọng đang kêu van ở nơi nào? Xin cho tôi rác, sao rác vẫn còn đầy khắp nơi? Hay chính bầy chim này đã tàn rụi thành rác? Đang ngồi trên chuyến xe đò ngấp nghé trên quốc lộ 1 ở đầu ngõ vào Nam, tôi chợt nghĩ ra: Có cánh chim hy vọng nào cụt đâu? Nếu cụt, làm sao bay cao chở theo niềm hy vọng? Bầy chim cánh cụt không phải kêu van mà khóc than vì rác không xả vào chúng mà rác phơi phới tung tăng trên đường dài phố ngắn. Lòng cảm thấy nặng nề.

 

 

Rồi thật bất ngờ, khi xe đổ chúng tôi xuống Thanh Đa tìm thăm người quen đã hẹn. Đi bộ dọc đến một góc đường tôi gặp lại cố nhân. Một con chim cánh cụt trắng đen, bạc thếch màu thành xám nằm lăn trong đống rác cao, lấp ló nửa người, miệng vẫn mở to. Nó kêu gì đây? Tôi không đoán ra. Tôi vội băng qua đường. Bỏ lại sau lưng thứ gì đó đầy cảm giác.

Bạn đọc đừng nghĩ là cảm giác thất vọng, cảm giác mà tôi đã có là hy vọng.

“Một cái đầu trống rỗng không thực sự trống rỗng; nó chứa đầy rác rưởi. Do đó, rất khó để nhồi nhét bất cứ thứ gì vào một cái đầu trống rỗng.” (An empty head is not really empty; it is stuffed with rubbish. Hence the difficulty of forcing anything into an empty head.) Eric Hoffer nói câu này, khiến tôi kinh sợ và biết rác tinh thần tai hại như thế nào. Đặc biệt, Hoffer cho chúng ta biết, khi đầu óc trống rỗng, sẽ là nơi rác tụ họp. Khi rác đã đầy trong não thì không còn có thể thu nhận được ánh sáng.

Khi vợ chồng chúng tôi rời Sài Gòn, quê hương tôi vẫn còn nhiều rác, nhất là loại rác độc hại càng ngày càng nhiều, càng dày. Nhưng, không giống các thế hệ già: Trường Sơn giải phóng, các thế hệ trẻ, ít rác hơn, tươi sáng hơn, chẳng phải là điều đáng mừng sao?

Chúng tôi rời Sài Gòn đến Tokyo. Nhật được thế giới ca tụng là một nơi sạch sẽ ngoài đường phố và tinh thần tự hào Samurai. Nhà ở, nhà thuê, trong sân, sau vườn, ngoài đường, bên trái, nên phải đều sạch sẽ, không thấy rác. Nếu họa hoằn có một chút rác lạc lõng phất phơ, lập tức một bàn tay địa phương chụp lấy, cất vào túi, như lượm được tiền. Giữ gìn sạch sẽ đã trở thành tập quán sâu đậm của dân Nhật.

Làm sao chính quyền Nhật luyện tập người dân không xả rác? Dĩ nhiên là họ đã phát động phong trào giáo dục học đường và văn hóa dân tộc. Nhưng trước hết, dân Nhật đã có thói quen trọng vọng sự sạch sẽ, đơn sơ, ngăn nắp ngay từ phong cách quét sân, pha trà, làm việc. Tinh thần tự trọng của họ vừa cao độ vừa phẩm chất, do đó, rác không thể nào đến gần hoặc lang thang đây đó. Nhưng còn du khách thì sao? Đâu phải quê nhà của họ để gìn vàng giữ ngọc. Nhưng không dễ xả rác bậy, vì những ánh mắt nhân dân khắp nơi rình rập. Người du lịch cầm rác trên tay sẽ cảm thấy xấu hổ nếu không bỏ rác vào thùng rác, sẽ cảm thấy sợ hãi nếu muốn thả rác vào một góc đường, chậu cây nào đó vì có khả năng bị phát giác ngay lập tức. Ở Nhật, nếu có rác trên tay, thường thường bỏ ở đâu? Đa số trường hợp, bỏ vào túi quần hoặc xách tay. Cái bí quyết giữ thành phố sạch sẽ là không có thùng rác. Kiếm thùng rác ở Nhật khó như kiếm khủng bố. Có thùng thì bỏ rác. Không có thùng thì không bỏ rác. Chỉ đơn giản là như vậy. Mỗi người phải tự thanh toán rác của mình, hoặc ngay từ đầu đừng tạo ra rác hay mang theo rác. Mỗi lần đi dạo chơi, tôi mang rác về, bỏ vào thùng rác ở khách sạn.

Ít ai nghĩ đến việc trị rác bằng cách không có thùng rác. Không có nơi nào che giấu hoặc thừa nhận cái xấu, rác tinh thần, thì mỗi người phải tự thanh toán rác của mình, để tâm hồn được sạch sẽ. Phải chăng là một phương trình? Một cách trị rác tinh thần?

Khó ai ngờ Tokyo là thành phố quạ. Những hôm thức dậy sớm, vợ chồng tôi đi săn quán cà phê ngon, lãng mạn với tinh sương, ngắm nghía những con đường ngang dọc, thám du vào những hẻm nhỏ cong lượn, hai bên nhà san sát, tạo ra cảm giác kỳ thú, nhưng ma quái hơn khi nghe tiếng quạ kêu lẻ loi, kêu từng bầy, kêu liên tục. Đặc biệt, tôi luôn nghe một tiếng kêu rất lớn, đều đặn, cảm tưởng như tiếng kêu của con quạ chúa hoặc con quạ đầu đàn. Tiếng của nó vang to đàn áp các tiếng quạ khác và điều khiển từng nhóm quạ bay lên, di chuyển đến chỗ khác. Tiếng quạ kêu chỉ có một âm “kua” ngang ngang, khàn khàn, rền rền, khiến tôi thoáng cảm nhận như mình đang hoang tưởng. Sự thật, quạ xuất hiện nhiều nơi ở Tokyo, suốt ngày, nhưng buổi sớm khi thành phố còn ngái ngủ, ít tiếng động, tiếng quạ nghe nổi bật như tiếng kinh cầu thần chết. Tại sao quạ có mặt tại Tokyo? Tôi đọc sách về thành phố này, điều nghiên nhiều chi tiết trước khi đi du lịch, chưa thấy ai nói đến bầy quạ cầu kinh buổi sớm. Chắc phải có lý do gì, tôi dự định sẽ phải tìm hiểu khi trở về Mỹ.

Sớm hôm đó, Tokyo nhiều sương mù. Hơi nước trắng đục lang bang lờ mờ những con hẻm sâu. Vẫn tiếng quạ lớn nhỏ xa gần khiến cảnh tượng như trong phim kiếm hiệp. Chúng tôi tiến vào con hẻm nhỏ, hy vọng một quán cà phê bình dân mở cửa sớm đón khách đi làm. Nơi đầu hẻm, chúng tôi nghe tiếng “kua” lớn, trầm, rền, chặp chặp vang lên, càng lúc càng gần. Mỗi khi tiếng này lồng lộng, các tiếng qụa khác kêu theo, rồi một bầy quạ khoảng mươi con bay lên rầm rập, kua, kua, kua… Vợ tôi hơi sợ sệt, nép, tôi đang tò mò, kéo. Trong đám mù hơi, một bóng người lùn, đi khập khiễng, tay cầm khúc gậy ngắn, quơ qua quơ lại. Kua, kua, kua, kua, ông kêu lên từng hồi, tiếng trầm trầm, rền rền của quạ chúa. Từng bầy quạ bay lên, đậu xuống, tưởng chừng khúc gậy kia có uy lực gì bí hiểm.

Chúng tôi nép lại bên lề, dưới hiên một quán ăn đóng cửa, nhường cho ông đi qua. Quơ quơ, khàn khàn, kua, kua, khập khiễng. Ông đúng nghĩa là người Nhật lùn mà tôi đã biết qua hình ảnh sách vở, nhưng y phục gần gũi với thợ thuyền. Ghi nhận hình ảnh sinh động kỳ quái này, cho mãi đến khi vợ chồng tôi tìm ra quán cà phê, ngồi uống, ngắm thành phố trở mình rầm rộ. Lúc đó, tôi mới nghĩ ra: Đúng là rác!

Ban đêm, các hàng quán đưa rác ra ngoài lề đường, sáng hôm sau xe chở rác đến thanh toán. Tuy nhiên, rác trong bao nhựa nhiều hơn thùng chứa và chính quyền không thể kỷ luật đàn mèo hoang, đám chó rong và xã hội chuột tung hoành về khuya. Chúng kéo ra chè chén, mở hội với các bao rác. Mùi hôi thúi từ rác vung vãi mời gọi đàn quạ đến tham dự điểm tâm giữa rạng đông. Kua, kua, kua, ông lùn kia là một trong nhóm người có nhiệm vụ xua đuổi bầy quạ không cho chúng lộng hành bới rác, trong khi chờ xe rác đến dọn dẹp.

Quạ ở Tokyo, quạ ở các thành phố, quạ là báo hiệu và nhân chứng của rác hiện diện. Rác cũng làm dơ thành phố Kyoto trong những buổi sớm, ít nhất trong khoảng thời gian chào đón bình minh.

 

 

Chúng tôi đi qua những khu phố khác, nhất là vùng có thể gọi là phố cũ, gần tòa nhà cao thứ nhì thế giới, những vùng đó, rác dọn không kịp, vẫn lăn lóc, chạy nhảy theo gió, khi chúng tôi dừng lại các ngã ba ngã tư. Cảnh tượng này dẫn đến ý nghĩ: Một thành phố sạch sẽ không có nghĩa là hoàn toàn không có rác, mà chỉ cần có nghĩa chính quyền và dân chúng địa phương ý thức và hành động tích cực dọn rác, nỗ lực không xả rác. Ý thức này không có ở Việt Nam. Đừng nói chi ngàn chim cánh cụt, ngàn con rồng cánh bay cũng không xin hết rác. Hết rác đến từ ý thức của chính quyền và người dân.

2. Rác hy vọng

Khi còn nhỏ, mẹ dạy, “giấy rách phải giữ lấy lề” và giảng giải rành rẽ ý nghĩa của câu nói. Ngoài giá trị, nghèo cho sạch, rách cho thơm, giữ lấy lề, giờ đây, còn cho tôi thêm một ý nghĩa khác, là đừng xả rác. Dù giấy có rách, đừng bỏ cẩu thả, hãy giữ lấy lề. Hãy giữ lề lối, đừng xả thứ xấu xa cho người khác, cho xã hội.

Rác chưa hẳn đã là đồ bỏ. Ngay xưa còn thô thiển, người ta nghĩ như vậy. Ngày nay, rác được gạn lọc thành những thành phần hữu dụng trước khi thực sự phế thải. Một số rác được cải thiện để tái dụng. Một số rác được chế thành thực phẩm cho thú vật. Một số rác được chế biến thành phân bón cho rau cỏ. Phần còn lại, chưa có cách nào hơn, chính thức là rác vô dụng. Quá trình rác vật lý đã như vậy. Rác tinh thần có thể nào cải thiện, tái chế, tái dụng? Có một nhà văn đã nói với tôi, ganh tị tài năng viết lách là chuyện bình thường, nhưng đừng ganh tị với các nhà văn đồng trang lứa, hãy ganh tị với những nhà văn đã lãnh giải Nobel. Vị linh mục hướng dẫn tôi trong thời gian tu hành đã có lần khai mở tâm trí tôi bằng câu nói: Nếu phạm tội, hãy phạm tội nào tốt nhất.

Trong ý nghĩa đó, tôi đã nói, chúng tôi rời Sài Gòn với niềm hy vọng mới, vì:

Từ Đà Nẵng chúng tôi đi xe hơi dọc theo quốc lộ 1, quanh co theo bờ đại dương, ngắm cảnh thiên nhiên. Êm đềm qua Qui Nhơn, Gành Đỏ, hướng về Nha Trang. Ngang Vũng Rô, đột nhiên chúng tôi quyết định ghé lại xem bãi biển hoang dã nổi tiếng đẹp. Xe ngừng trên triền dốc, một con đường đất lài nửa vòng tròn dẫn xuống bãi cát nhỏ, nơi nước biển vập vồ sóng trắng. Từ trên cao nhìn xuống, nhìn ngang, mênh mông trời xanh, biển liền trời. Chúng tôi thấy một người nổi lênh đênh như cái phao trắng. Anh ta đưa tay chào. Không phải, anh ta đưa tay cầu cứu. Chết đuối, vợ tôi và cô en dâu la lớn. Có người chết đuốốối! Cứu người chết đuốốối. Mấy bà bán hàng rong, la theo, nhưng không một ai hành động. Tôi nhìn biển. Tôi nhìn tôi. Tôi nhìn tuổi già. Không thể. Ngoại trừ muốn cùng anh ấy đi cho có bạn đồng hành. Bỗng nhiên, một chàng trẻ khoảng 20 tuổi, cháu gọi tôi bằng ông dượng ngoại, cởi áo, chạy thật nhanh xuống con đường dốc, rồi phóng vào nước xanh, bơi cấp tốc đến nắm tay, kéo thân người vừa chìm xuống. Anh bơi giỏi, đưa người đuối sức đến gần bờ nhưng không vào được. Mỗi lần tưởng có thể vào, lập tức bị sóng lôi ngược ra. Cả hai bắt đầu trôi dạt. Một người khác trong xe đi với chúng tôi, anh gọi tôi bằng dượng, cởi áo, chạy, phóng xuống. Anh lặn sâu bên dưới rồi ra phía sau, giúp người cháu đẩy kẻ bị nạn vượt qua dòng nước ngầm. Khi cả ba vào đến bờ, cấp cứu, rồi nằm lăn ra cát thở dốc. Một mạng người, một ngẫu nhiên, hai can đảm, một cứu một người, một cứu hai người. Sống và chết khốc liệt nhưng thấy dễ dàng như đóng phim. Xe chúng tôi đến Nha Trang muộn hơn giờ dự định.

Đổi tiền ở tiệm vàng, những tờ bạc mới hồng hồng xanh xanh hay dính vào nhau. Đi ăn chiều với gia đình, trả tiền, ra đến đường cái, anh phục vụ trẻ chạy theo, trả lại tiền vì hai tờ 500.000 dính nhau.

Ngồi uống cà phê bên đường, một bà cụ bán vé số ghé qua mời mua, thập thò sợ chủ quán la rầy. Dù tôi thường mơ trúng số nhưng ít khi mua vé số, nên cho bà cụ tiền, nhưng bà không nhận. Đành thôi mua vài vé số tặng cho người ăn xin ở một góc phố.

Đi nhậu với bạn cũ, khuya về say thấp cao, lên được giường khách sạn, coi như đêm may mắn. Sáng hôm sau, anh phục vụ mang lên phòng chiếc điện thoại mà tôi đã đánh rơi trên xe Grab đêm qua. Sáng tinh sương, anh tài xế trẻ đã lái từ Bình Thạnh đến Bến Thành để trả cho ông già say chiếc điện thoại bỏ quên. Tôi cố tìm anh ta để tối thiểu nói một lời cảm ơn mà không gặp.

Ở bất kỳ nơi nào trên thế gian đều có rác. Có người là có rác. Rác không phải là vấn đề. Xả rác mới là vấn đề. Xả rác là hành động của ý thức chọn lựa nơi nào để bỏ rác.

Một vài câu chuyện nhỏ làm chúng tôi quên đi đống rác rưởi để hy vọng một ngày nào đó, có thể còn rất xa, hy vọng không quá xa, dân tôi, quê tôi sẽ sạch sẽ bằng ý thức đừng xả rác bên ngoài và bên trong tâm hồn.

Ngu Yên

Đêm quá giờ sinh hoạt. Đèn đường thui chột không đủ sáng, bị bóng tối đàn áp. Nhiều dãy hàng quán đã đóng cửa. Bên kia đường chỉ còn quán bán nước ép, nước xay, mở cửa, không khách. Không thấy cô bán hàng. Duy ánh đèn từ quán hắt ra vàng khè, buồn lơ.

Khuya nơi góc đường Lê Thánh Tôn, Phan Chu Trinh, xe máy, xe hơi vẫn còn chạy, tuy thưa thớt, nhưng đặc biệt đêm nay thấy mờ ảo. Cũng có lẽ, vì đêm trước mất ngủ quá nhiều. Tôi là người khách trọ phương xa trở lại Sài Gòn sau một phần tư thế kỷ.

Từ bên này đường, hai con chó băng qua. Chó tây đi trước, chó ta theo sau, tiến vào quán nước rồi lẩn khuất trong một góc. Từ phòng sau, một con hạc trắng bước ra, nghếch mỏ dài về hướng hai con chó, tỏ vẻ quen biết. Một lát sau, ba con mèo: đen mướt, xám bông và đốm vàng, bước vào quán. Cử chỉ đầy trịch thượng. Tiếp theo, một con chó lai phục phịch, dáng dấp quan quyền, vào đứng nghinh ngang. Một con gà cồ đi trước con gà mái, đầu ngẩng cao, ngực ưỡn, chân bước chững chạc, vừa lịch sự vừa ngang tàng. Con chó lai né qua một bên.

Là người viết tiểu thuyết, tôi thường xuyên tìm săn cảnh truyện ở nhiều nơi đi qua, lần này đến Sài Gòn. Chọn một khách sạn nhỏ, đối diện chợ Bến Thành. Tôi thích quan sát sinh hoạt của người dân. Không nơi nào trung thực hơn cảnh chợ. Đủ hạng người bình thường mua bán lui tới ban ngày và những thứ kỳ lạ xảy ra ban đêm, sau 12 giờ.

Cách đây hai hôm, tôi đã gặp con chó lai, trong một quán ăn đồ nướng Đại Hàn trên đường Lý Tự Trọng. Dẫn theo hai con chó săn hộ vệ. Tôi đoán chừng, thân thế nó không tầm thường. Bây giờ thấy nó, quả nhiên không sai.

Để ghi nhận rõ hơn, tôi lẻn đến gần quán nước, nép mình sau tủ bán bánh mì, đã phủ khăn che kín. Quán lần lượt tiếp đón thêm hai con mèo: vằn đen, vằn vàng, nghiêm túc một cách bí mật. Bốn con chuột cống, dinh dưỡng nguồn rác chợ, con nào cũng mập to, hùng dũng, nhất là hai con đã rụng hết lông, trông như hai gã đàn ông ở trần, có một gã kia sói luôn cả đầu. Sáu con quạ đen, sắp hàng như những cột truyền tin dọc theo vách tường. Một con heo mọi. Một con heo giống. Ba con vịt. Hai con chồn nâu hộ tống một con chồn lửa đi với con thỏ trắng, chắc chắn phái đoàn này phải đến từ khu rừng nào đó khá xa thành phố. Nếu quan sát kỹ, sẽ nhận ra các con vật này đều có đầu khá nhỏ so với thân hình mập mạp quá khổ, ngoài trừ con gà cồ. Quán trở nên chật chội, sinh hoạt rộn ràng.

Tưởng tượng bất ngờ lóe lên một cảnh truyện. Diễn tiến mọc ra như thân cây mọc nhiều nhánh thần thoại, lung linh, uốn éo, cành này mọc thêm, cành kia rụng xuống, héo úa, xanh tươi. Hư cấu kết hợp, hòa âm, cốt truyện thành hình một cách mờ ẩn. Rồi, ý nghĩ khác xuất hiện. Thời đại này, nhất là giới trẻ, không để nhiều thời giờ đọc tiểu thuyết, thậm chí truyện ngắn cũng bị giới hạn. Đọc đi liền với đọc chớp nhoáng, đọc ngắn gọn. Tôi phải ngăn chặn hư cấu lại. Không thể để nó tự do biến tạo thành một câu truyện ít người muốn đọc vì chiều dài chữ nghĩa. Kho keo quan điểm và thông điệp. Cắt tỉa hành vi và ý nghĩ của các nhân vật. Cuộn chiếu hình ảnh và hành động thật chặt để người đọc từ tốn mở ra khi rảnh rỗi, khi bị gợi nhớ.

Tất cả người vào quán đều ngồi vào vị trí theo một thứ tự nào đó. Cô chủ quán mặt hạc nhanh nhẹn bày biện thức ăn và nước uống lên bàn. Hai anh mặt mèo vằn đứng gác cửa ra vào, sau cột trụ dựng cao có bảng Stop. Hình như có một cuộc họp quan trọng.

– “Các đồng tâm đã suy nghĩ kỹ chưa? Ai có giải pháp cứu nguy nào, thì thẳng thắn trình bày ra đây. Chúng ta sẽ bàn thảo trong tinh thần tự do dân chủ. Tôi thủ chủ thế giới Bến Thành, xin khai mạc buổi họp.” Ông sói đầu mặt chuột nói.

– “Tôi cũng xin giới thiệu sự hiện diện của tướng tám sao Chồn Lửa và cô Bạch Thố. Siêu tướng quân nhận chỉ thị từ trung ương, đã dàn lính xung quanh thành phố để bảo đảm những gì chúng ta bàn thảo trong đêm nay hợp pháp và được bảo mật.” Ông mặt chuột thứ hai tiếp lời thủ chủ. Tướng tám sao chồm hai tay lên bàn, ngẩng đầu cao, kiêu hãnh trong tiếng vỗ tay. Rồi liếc mắt nhìn cô chủ quán, thanh nhã trong chiếc áo dài trắng. Của thành thị trông có khác của rừng rú. Ông nghĩ thầm, rồi lớn tiếng phát biểu:

– “Tôi có mời hai vị đại diện, ông Pluto ở sứ quán Hoa Kỳ và ông Liu Xiu từ sứ quán Trung Quốc, làm nhân chứng chính trị.” Ông mặt chó tây đứng lên, ông mặt chó lai ngồi tại chỗ, chỉ đưa tay cao khỏi đầu, tiếng vỗ tay dồn dập. Ông tướng ra dấu im lặng. “Tuy thủ chủ thế giới Bến Thành đã quảng bá tinh thần tự do dân chủ, điều đó đáng khen ngợi, nhưng tôi đã nhận được khẩu lệnh, chúng ta chỉ bàn thảo rộng mở trong hai kiến nghị khẩn cấp cứu nguy tình trạng bế tắc. Một là kiến nghị của Tam tài giáo dục.” ông hướng mặt về ba vị mặt mèo đen mướt, xám bông và đốm vàng. “Còn kiến nghị kia của thủ đạo kinh tế, vắng mặt hôm nay vì bận tham dự buổi tiệc sinh nhật của cô con gái 18 tuổi.”

– “Thưa siêu tướng quân, như vậy, các kiến nghị của chúng tôi soạn thảo trong hai năm qua đều bị bỏ qua hết hay sao?”

– “Đúng. Các kiến nghị khác không thể so sánh với ý tưởng cao siêu của Bộ Kinh tế và Bộ Giáo dục. Tình trạng bế tắc này vô cùng nguy hiểm, có khả năng làm đất nước sụp đổ. Không phải ai cũng có đủ trí tuệ để đóng góp ý kiến.”

– “Tôi nghĩ điều này không đúng thủ tục, lại càng không đúng với cách cư xử giữa các đồng tâm. Nếu trung ương muốn hủy bỏ kiến nghị của chúng tôi, tại sao không báo trước?” Anh mặt gà cồ tỏ vẻ bực bội, giọng nói ồ ề. “Chỉ cần một cú điện thoại, một điện thư, báo cho biết, thậm chí, là do thư ký làm, để chúng tôi khỏi mất nhiều thời giờ và tâm huyết.”

– “Việc này đã định. Không cần bàn thảo thêm. Tôi, thủ chủ thế giới Bến Thành, xin tuân theo lệnh trung ương và lời vàng ngọc của siêu tướng quân.”

– “Cô chủ quán, cô không nên đứng, hãy ngồi xuống, tất cả đều ngồi. Chúng ta bình đẳng. Cô có thể đến đây, ngồi gần bên tôi. Thủ tá, anh nhường chỗ cho cô Bạch Hạc.” Siêu tướng quân ra lệnh. “Bây giờ, Thủ tá phụ tá cho tôi sẽ trình bày hai kiến nghị đến quí vị.”

– “Kính thưa các đồng tâm, tôi xin được tóm lược thật ngắn vì các vị đã nghiên cứu và suy nghĩ vấn đề này trong mười năm qua. Các vị hiện diện đêm nay là thành phần ưu tú hàng đầu của đất nước, chúng ta cần phải động não sôi sục để giải quyết vấn đề theo tinh thần tự do dân chủ trong hai kiến nghị mở rộng.

Tình hình chung trong hai mươi năm qua, đất nước chúng ta triển phát văn minh vật chất càng ngày càng mạnh bạo, cứ nhìn sự phì nhiêu của thân thể và hàng quán ăn uống chi chít mọc lên như nấm trong mùa mưa, ở khắp nơi, thì có thể đo lường được mức độ. Tuy nhiên, sự triển phát về trí tuệ thì ngược ngạo, càng ngày càng teo lại, tình trạng này báo chí ngoại quốc đã mỉa mai là “đầu nhỏ đít to.”

Thủ chủ trung ương đã nhìn ra vấn đề nguy hiểm này. Nếu đến ngày nào, đít quá to mà đầu quá nhỏ, thì dân tộc sẽ như thế nào?”

– “Sẽ ngồi một chỗ, phải không ạ?”

– “Đầu nhỏ quá thì không thể suy nghĩ, đít lớn quá thì bắt buộc phải ăn. Dân ta lấy ăn làm nghĩ, phải không ạ?”

– “Nhà Tử nói rằng, không nghĩ là thất học. Mê ăn thì lú. Không đủ ăn thì loạn. Quả thật là một thảm họa to lớn, tiêu diệt cả một dân tộc nổi tiếng anh hùng.”

– “Ghê gớm quá, thưa thủ tá, các kế hoạch hoặc chương trình cứu nguy khẩn trương như thế nào ạ?”

– “Trật tự đi nào. Đừng xôn xao. Vâng. Kiến nghị đầu tiên của Bộ Giáo dục do Tam tài Kinh tế soạn thảo, mục đích khẩn trương toàn lực nâng cao hệ thống, chương trình và phẩm chất giáo dục. Tương tự như cải cách ruộng đất, chúng ta sẽ phải cải cách trí tuệ. Nếu sỏi đá cũng thành cơm, thì tế bào não sẽ thành kim cương.”

– “Hay quá. Xin mọi người vỗ tay. Các đồng tâm, chúng ta góp ý xem phải bắt đầu như thế nào?”

– “Dĩ nhiên là phải bắt đầu từ học sinh sinh viên. Phải bắt chúng nó trói vào kỷ luật. Cấy vào đầu chúng những hạt mầm ánh sáng. Khắc vào não chúng những thứ gì mai sau có thể trở thành mỏ kim cương.”

– “Không được đâu. Học cần thông minh, sáng tạo, kiên nhẫn. Học viên cần ý thức để tự nguyện. Họ cần tự ý thức, tự mong muốn trở thành công dân ánh sáng.”

– “Đúng, phải tự nguyện. Không thể bắt buộc. Chúng ta là đất nước dân chủ tự do mà. Nhưng phải làm như thế nào để chúng tự nguyện?”

– “Nói hay, nhưng việc này không phải là việc đầu tiên, chúng ta phải bắt tay vào chỗ thầy giáo. Có thầy, trò mới làm nên. Cần đào tạo tầng lớp thầy giáo mới, có trình độ học vấn cao nhưng không phải từ chương. Dù có bằng tiến sĩ, ba năm phải thi lại một lần, để tránh loại tiến sĩ tào và tiến sĩ phong bì.”

– “Đúng. Còn nữa, thầy dạy mà học viên ra trường ít thì phải xét lại khả năng dạy của thầy. Nếu học viên ra trường nhiều thì phải xét lại phẩm chất đạo đức của thầy.”

– “Tôi xin góp ý, nếu mai sau, học trò giỏi hơn thầy, đó là tòa lầu có nóc. Nếu thầy mãi mãi giỏi hơn trò, thì nhà trệt có nhiều nóc cũng không đáng kể.”

– “Nhưng ai sẽ đào tạo các thầy này?”

– “Xin các đồng tâm từ từ. Chúng ta cần lắng nghe kiến nghị thứ hai. Nếu không, chúng ta chỉ đóng góp một chiều.”

– “Đúng như vậy, xin thủ tá nói tiếp.”

– “Kiến nghị của thủ đạo kinh tế tỉ mỉ và khôn ngoan, đánh gọng kềm cả hai mặt. Một là làm cho đít nhỏ lại, hai là làm cho đầu to ra.”

– “Ôi, thật là một khối óc vĩ đại.”

– “Đồng tâm im đi. Để thủ tá nói tiếp.”

– “Muốn làm cho đít nhỏ lại, việc cơ bản là phải giới hạn những thực phẩm làm cho đít triển khai tự động. Phải bắt buộc toàn dân tham gia thể dục và giảm cân. Ai phạm luật sẽ bị cấm ăn trong một thời gian tương xứng. Ngoài ra trong những trường hợp khó khăn, sẽ phải dùng thuốc hoặc giải phẩu, phải quyết tâm làm đít nhỏ lại trong một thời gian tốc độ. Đồng thời, tạo phong trào, thúc đẩy việc sử dụng thực phẩm, thức uống, trái cây, kể cả dược liệu đông y, để bành trướng cái đầu và bộ não. Đó là mặt cơ bản.”

– “Em có ý kiến trước khi mở rộng hơn.”

– “Nói đi.”

– “Khi đít lớn, thì các bộ phận tùy thuộc vào đít cũng lớn theo. Nhu cầu sẽ tăng cao, sử dụng hết năng lượng tâm trí để phục vụ cái đít, như vậy, cần phải làm nhỏ lại nhu cầu này. Thưa, đúng không ạ.”

– “Tôi chưa nghe thủ đạo nói gì về vấn đề này. Sẽ ghi vào sổ trình. Giải quyết sau.”

– “Nhu cầu này khó làm nhỏ, tôi là thủ sĩ bệnh viện tâm thần và khoa tâm lý, kinh nghiệm cho thấy, khi nhu cầu này lớn theo kích thước của đít, não bộ dần teo lại, thần kinh bị rút, tạo ra chứng dâm loạn triền miên, cả ngày chỉ nghĩ đến cái đít. Khi giai đoạn này phát tiết, người ấy vô dụng.”

– “Tôi sẽ ghi vào sổ trình. Bước qua mặt cao siêu, giới hạn giờ ngồi và nằm trong một ngày. Dân ta đi đâu cũng ngồi. ở nhà cũng ngồi, ra nơi công cộng cũng ngồi. Thái độ của đời sống tiêu cực. Ngủ trưa, ngủ tối. Mê ngủ thì đục. Vừa mê ngủ, vừa mê ăn, não teo là phải rồi. Cùng một lúc, Bộ Giáo dục phải đưa vào học đường một chương trình đặc biệt, từ mẫu giáo cho đến cấp tiến sĩ, dạy làm sao để làm người ánh sáng. Ai thi không đậu môn này thì dù là giáo sư đại học, khoa học gia quốc gia, thủ đạo, thủ sĩ, siêu tướng, cũng phải đi học lại. Ánh sáng sẽ làm não bộ gia tăng cấp kỳ. Đầu sẽ to lớn nhanh. Đại khái, như thế là cương lĩnh. Chi tiết thực hành thì phức tạp, cần thảo luận thêm.”

– “Tôi thấy, không cần phải tranh luận để chọn một trong hai kiến nghị, vì hai kiến nghị này có thể nhập một. Chúng ta chỉ cần bàn thảo mở rộng những đề nghị thích hợp và bỏ bớt những thứ rườm rà không thực sự có hiệu quả.”

– “Anh này có ý kiến trong sáng, anh thuộc phái đoàn nào? Tôi được lệnh trung ương tiến dẫn nhân tài.”

– “Dạ, em thuộc phái đoàn Quảng Nam.”

– “Được, anh cứ đóng góp ý kiến, nhưng tôi không thể tiến dẫn anh được, vì cá tính Quảng Nam hay cãi, làm trì trệ những cuộc họp quan trọng.” Nói rồi, siêu tướng quân quay sang thì thầm cùng cô Bạch Hạc: “Anh sẽ tiến dẫn em.”

– “Dạ, em xin tiếp ý. Có lẽ, chúng ta sẽ đối diện với một số khía cạnh: Làm thế nào để đào tạo thầy giáo có tài năng và đức sáng? Làm sao cho học sinh, sinh viên ý thức tự nguyện trở thành công dân ánh sáng? Cơ bản phải thi hành là làm sao cho thầy và trò siêng năng, có ý chí khuất phục sự khó khăn, vì dân ta có bệnh lười? Giải quyết được những đóng chốt này, đầu sẽ to ra, tự nhiên, đít sẽ nhỏ lại. Não thông minh biết rõ đít to là kẻ thù.”

– “Lý luận mạch lạc, hay quá. Vỗ tay đi. Không cần phải chờ lệnh của tôi. Dân chủ tự do là tự làm chủ bàn tay của mình. Nếu anh bớt cãi vã, anh sẽ có tương lai sáng.”

– “Theo em thì …ừm … ơ …cần …ph…”

– “Nói lớn lên, ấp úng cái gì? Chúng ta bình đẳng, không cần phải sợ ai. Tôi, thủ chủ Bến Thành, xin hứa điều đó với anh.”

– “Dạ, em nghĩ, trước khi chúng ta giải quyết kiến nghị cứu quốc trọng đại này, chúng ta cần phải giải quyết tình trạng tập quán tham nhũng đã thâm căn, nếu không, không thể nào cứu nguy dân tộc, vì tham nhũng sẽ phá tan đất nước trước khi chúng ta có thể thực thi chính sách cứu nguy đầu đít.”

Một giọng nói ồ ề tán thành: – “Tôi hoàn toàn đồng ý. Bụng bự còn nguy hiểm hơn đầu nhỏ đít to. Bụng thon, đít nhỏ, đầu to là kiểu mẫu.”

– “Chuyện tham nhũng đã dựng kịch nhiều lần, rồi đều hạ màn an toàn. Có ngàn phương kế hay, cũng không thể thực hiện.”

– “Đường đi khó không vì ngăn sông cách núi. Đây có thể là một hội nghị ngẫu nhiên nhưng có thể bắt đầu cho một hướng mới trong tương lai.”

– “Vấn đề tham nhũng là ‘cho và nhận.’ Nếu kiểm tra được sức cho sẽ tự nhiên nhỏ giọt sức nhận.”

Giọng ồ ề chê trách: – “Ý kiến này ngây thơ. Phải sửa lại là ‘Vì muốn nhận nên bắt phải cho,’ đó là phương trình không ẩn số, không bí số, cứ đơn giản như vậy. Không chỉ muốn mà là tham. Làm sao chận được lòng tham nhận? Và ai dám làm công việc này?”

– “Chúng ta đều biết, tham nhũng lớn bao che tham nhũng nhỏ. Mỗi đường dây tham nhũng dài lê thê có thắt gút lớn nhất ở đầu dây, ai mở được thắt gút đó?”

– “Không phải dây. Đây là mạng lưới từ đỉnh xuống đáy.”

– “Thế là hết cách à? Nếu thủ đạo ra lệnh diệt tham nhũng thì sao?”

– “Người đứng nhất ra lệnh thì người thứ hai, thứ ba, thứ tư …sẽ hạ bệ người thứ nhất. Người thứ hai ra lệnh, thì người thứ nhất, thứ ba, thứ tư …sẽ bắt người thứ hai. Một tai nạn xe, một thực phẩm có độc, một bác sĩ vô tình, một kẻ cướp giết lầm người … ôi, ai mà dám. Tham nhũng lớn hơn cả thủ đạo. Ngay cả chúng ta dám bàn thảo chuyện này không có chỉ thị từ trung ương, sáng mai chưa chắc được an toàn về đến nhà.”

– “Ô hay, thế thì bế tắc rồi.”

– “Có cách giải quyết, vấn đề là có chịu làm hay không?” Giọng ồ ề, quen thuộc của anh mặt gà cồ. “Lần họp cao cấp về chống tham nhũng năm 2020, tôi đã đề nghị giải pháp này nhưng trung ương không thi hành.”

– “Giải pháp gì? Trình bày nghe thử xem.”

– “Thay vì chống đối, tìm cách tiêu diệt tham nhũng, chúng ta ồ ạt ủng hộ tham nhũng. Tuyên bố tham nhũng công khai. Ai muốn tham nhũng cách nào cũng được. Không có tội. Luật pháp chỉ nghiêm cấm chuyển tiền ra ngoại quốc. Cho tham nhũng nhưng giữ tiền tham nhũng trong nước. Ai phạm luật chuyển tiền sẽ bị xử tử hình.

Khi tham nhũng được công khai, tham nhũng sẽ bùng nổ. Nếu mọi cấp bậc đều tham nhũng, nghĩa là mọi cấp bậc đều bị tham nhũng. Lớn nhỏ, cao thấp tham nhũng lẫn nhau. Tham nhũng đến tận cùng. Cùng tắc biến. Đây là lúc tham nhũng tự diệt, hoặc chúng ta có thể đưa ra giải pháp dễ dàng thực thi hơn vì mọi người đều hiểu rõ và ngao ngán sự đình trệ của tham nhũng. Như một cái mụt nhọt, giữ mãi, thuốc thang vẫn đau đớn, khó lành. Chỉ còn cách chịu đau một lần cho nó nung mủ rồi phọt ra.”

– “Lý thuyết này nghe thấy liều mạng, nhưng đôi khi không còn cách nào, đành phải vào lối chết để tìm lối sống.”

– “Các tầng lớp tham nhũng lẫn nhau, như vậy tầng lớp dân đen chịu sao nổi. Giải quyết như thế nào?”

– “Khi dân đen, dân nghèo không còn có thể bị tham nhũng, ai dám tham nhũng họ? Họ sẽ như thủy triều thịnh nộ dâng lên. Khi trạng thái tham nhũng đến tận cùng, đó là lúc nó phải chấm dứt.”

Đầu óc tôi nhanh chóng báo động. Đề tài làm sao hạ nhiệt hoặc hủy diệt tham nhũng từ xương tủy ra đến da lông là đề tài thuộc về Thượng Đế. Chỉ có ngài mới có câu trả lời. Nhưng Thượng Đế không chắc đã có, vì vậy, nếu có một lãnh đạo anh hùng, chịu hy sinh bản thân để giải cứu dân ta. Ông sẽ bị đóng đinh như Chúa Giê-su thì các thế hệ sau sẽ noi gương thắp lên và bảo vệ ánh sáng dân tộc. Nhưng anh hùng Việt? Anh hùng trong giới lãnh đạo? Tìm đâu ra? Thôi. Phải mau mau thoát ra, trở về với quan điểm và thông điệp đầu nhỏ đít to.

– “Chúng ta có thể yêu cầu anh này giải thích thêm sâu và rộng lý thuyết ‘công khai tham nhũng’ để có thể bàn thảo chi tiết.”

Tiếng đập bàn thật lớn.

– “Tôi nhận lệnh trung ương để chứng kiến và nhận biên bản các đồng tâm bàn thảo về kiến nghị cứu nguy đầu nhỏ đít to, không phải để các đồng tâm lợi dụng lải nhải chuyện tham nhũng. Tôi dân võ biền, không biết nói quanh co.“ Siêu tướng quân, đỏ mặt, nói phun nước miếng. “Tôi là một người nằm trong lưới tham nhũng. Không cần giấu giếm. Các đồng tâm ở đây cũng nằm trong mạng lưới, nếu không, các đồng tâm làm sao có mặt trong đêm nay. Ai muốn tự xé rách túi tiền, không làm mà có? Ai muốn bị bóp cổ? Sự thật ai cũng biết. Cuộc họp sẽ bế mạc trước rạng đông. Các đồng tâm phải nhất trí chuyên cần bàn thảo. Không được lạc hướng. Một kết luận dù đúng hay sai phải có khi kết thúc.”

– “Các đồng tâm đã nghe rõ chưa? Xin trở về với sự kết hợp hai kiến nghị. Nhất trí nhá.”

– “Nhất trí.” Đồng loạt.

– “Đồng tâm nhá.”

– “Đồng tâm.” Đồng loạt.

– “Trong lịch sử của chúng ta, chưa có một buổi họp đầu tiên nào có thể đưa ra kết luận đúng đắn. Cần phải bàn thảo qua nhiều lần họp, có khi trăm lần họp vẫn chưa xong. Tôi đề nghị chúng ta nên dùng ý kiến của đồng tâm trưởng đoàn Quảng Nam làm kết luận tạm thời. Những buổi họp sau sẽ có kết quả tốt đẹp hơn.”

– “Nhưng, nếu không giải quyết vấn nạn tham nhũng, thì không thể kết luận việc gì đúng cả.”

Trong lúc đó …

– “Tướng quân đừng nắm tay em. Các đồng tâm đang thảo luận đứng đắn kìa.”

– “Đúng. Họ đang làm nghĩa vụ quan trọng. Còn anh và em thì không cần.”

– “Tướng quân, em muốn thảo luận chung đàng hoàng.”

– “Không đứng đắn, không đàng hoàng gì hết. Anh nhận lệnh trung ương thảo luận riêng với em. Muốn chống lệnh hay sao?”

– “Em không dám.”

– “Được. Cuộc họp này sẽ chấm dứt lúc 4 giờ sáng. Anh với em về khách sạn thảo luận riêng, ít nhất là hai ngày. Bây giờ cứ có ý kiến đi, anh sẽ ủng hộ.”

– “Dạ.”

– “Ai mà dám cãi lệnh anh, sẽ như thế này.”

Ông tướng đưa tay ra lệnh ngầm. Tên cận vệ mặt chồn nhảy phóc đến gần người mặt gà vừa phát biểu chống tham nhũng. Anh ta đang chuẩn bị nói ra lời tâm huyết, tên cận vệ chồm tới tóm lấy cần cổ dài, vặn một cái. “Ót,” anh gà cồ kêu to, đập tay chân phành phạch. Tên cận vệ kéo lê anh khỏi quán, ngay trước cửa, hắn vung anh gà cồ lên cao rồi đập mạnh xuống vỉa hè. Đầu anh gà vỡ nát, máu và não tung tóe xuống cả mặt đường. Anh chết không kịp ngáp.

Ngu Yên

 

Nghe ca khúc trong khi đọc truyện chớp hoặc đọc ca từ như một phần câu truyện.

 

 

Thành phố ngoại trừ ánh trăng không tìm thấy một người quen. Cây trứng cá đùa giỡn mùa hè liên tục ra cả ngàn trái đủ màu xanh vàng hồng đỏ và màu rượu chát, nhưng không có hai trái nào mọc chung một cuống dù trăm trái mọc chung một cành. Ba mươi năm trước, đến ngã ba Hai Bà Trưng và Ngô Quyền, thêm vài bước, cây trứng cá đứng đó, nghiêng hai tàng rộng, che nhiều kỷ niệm dài tháng năm trẻ nít thành trẻ lớn. Ba mươi năm sau trở lại, cây tình cũ đã mất tích, chỉ còn một vỉa hè lạnh lẽo im lìm và chết.

Ai chết? Chị Chung đã qua đời, chị không chết, không hết, vẫn còn lan man đâu đó, ở đâu đó, khi chị đi qua cuộc đời này. Không có ý định trở về tìm chị nhưng bỗng nhiên đang đứng nơi đây, hứng những trái trứng cá ngọt ngào mà chị thả xuống. Làm sao để phân biệt khi mút trái trứng cá chín và những đầu ngón tay của chị, mềm mềm, êm êm, ướt đẫm.

Chị ngồi trên cành thấp, đưa bàn tay xuống. Chị ngồi trong cửa sổ đưa bàn tay ra. Chị nằm trên giường ngủ, bàn tay lấp ló ngoài chăn đắp. Chị ngồi gục mặt giữa đêm, cho em một bàn tay.

Không biết làm gì với bàn tay nhưng em biết ăn trứng cá chín. Kẹp trái mềm vào giữa răng và môi, cắn nhẹ, mum mum, nước ngọt trào ra, nuốt khe khẽ, những hạt nhỏ lợn cợn, gây thành nỗi nhớ. Đưa đầu ngón tay mềm vào giữa răng và môi, mum mum, thứ gì đó trào ra, ngọt ngào tan khắp thân người. Khe khẽ, lợn cợn, nhớ nhung. Ngậm cả ngón tay vào sâu trong miệng, cảm giác đó thấy thương quá là thương.

“Đời chị khổ lắm. Quê chị ở tận cuối bờ giáp biển. Nơi muỗi hút máu cả ngày lẫn đêm. Về khuya có những con muỗi lớn bằng con dơi, nếu chuồng trâu bò quên trùm mùng, hoặc mùng bị rách chưa kịp vá, sáng hôm sau, những con trâu con bò xẹp lép, hết máu, như bong bóng xì hơi. Năm mười sáu tuổi, muỗi đuổi chị lên phố thị tìm việc làm giúp mẹ nuôi mấy em nhỏ. Từ đó chị bầm dập. Những đứa con gái mới lớn có một chút nhan sắc vào chợ đời là những miếng thịt tươi mà những người đàn ông thèm thịt đều muốn nếm thử dù không mua. Chị đã phá thai ba lần trước khi được vào gia đình này làm người giúp việc. Em nói gì? Em đã thấy rồi. Ừ, cũng phải chịu thôi. Ông chủ dùng chị thế cho bà chủ những đêm chảy kinh sợ dơ dáy niềm vui cẩu thả. Dùng chị thường xuyên hơn suốt mùa bà chủ cấn cái thai nhi. Ông cho chị khá nhiều tiền và mang bao bảo vệ khúc thân ngà ngọc. Dần dần rồi quen đi. Có tiền gửi về quê là giấc mơ lớn nhất làm chị sung sướng, kế đến mới vui sướng khi biết mình có thể làm chủ ông chủ, dù ngắn ngủi, nhất là khi thấy ông chủ uy quyền bò nằm bẹp giữa hai chân như một tên đầy tớ. Chị trả thù, đày đọa, không cho ông vừa ý. Ông năn nỉ, rên la như đứa trẻ khát sữa. Em chưa hiểu đâu. Khi lớn lên, có lẽ, em cũng sẽ như vậy. Ừ, hơn năm năm. Thứ gì dù khó khăn cách mấy khi đã quen sẽ trở thành dễ dàng. Ông chủ càng ngày càng đối tốt với chị. Chị bị cấm không có bạn, không được quen ai, để giữ bí mật. Chỉ có em, vì em còn nhỏ, không ai để ý. Không, không đúng. Chắc em chưa biết tình yêu là gì? Chị biết cô đơn. Cô đơn sẽ tự động đi tìm tình yêu để lấp đầy, để sưởi ấm. Chị có cảm giác yêu, nhớ nhung, dù không biết nhớ ai. Mỗi khi ông chủ mày mò trên thân xác, chị nhắm mắt rồi tưởng tượng một chàng trai, một kép cải lương nào đó, một hoàng tử trong cổ tích Tấm Cám, cảm thấy phấn khích gia tăng và sung sướng cao độ hơn những lần khác. Em ngồi gần lại đây, mút tay chị đi. Ừ, liếm dọc theo ngón tay. Ngậm sâu vào. Em biết không? Bất kỳ lúc nào mình hài lòng với hoàn cảnh, thì có chuyện xảy ra. Tốt hơn, xấu hơn, không ai biết, nhưng thay đổi là chuyện cần có dù không cần thiết. Con trai lớn của ông chủ đi học ngoại quốc trở về. Anh ta không quan tâm đến chị, nhưng có một đêm, anh chứng kiến cảnh ông chủ nhảy chồm chồm như con chó đực, từ đó, anh săn sóc chị nhiều hơn. Muốn giúp chị thoát khỏi cảnh ở đợ tình ái. Anh có một cô tình nhân rất đẹp, rất thời trang, cũng đi du học về. Họ âm thầm tìm cách đưa chị vào một công việc khác. Một sạp bán trái cây trong chợ, trời ơi, em có biết chị hạnh phúc với giấc mơ này đến thế nào không? Anh ấy và chị ấy là thiên thần. Lần đầu tiên chị biết mình có niềm tin thật sự. Nhưng rồi, giấc mơ đó đổ vỡ, ông chủ biết được. Một trận cãi vã lớn tiếng xảy ra. Trước khi anh bỏ đi, chị còn nhớ, anh nói, ‘Bố là người đạo đức giả. Không biết nhân phẩm là gì. Thời đại này không thể hãm hiếp người giúp việc. Bố có thể đi tù.’, rồi anh bước ra cửa, không bao giờ quay về. Từ đó, ông chủ không tìm đến chị nữa, nhưng chị trở thành nạn nhân của bà chủ. Tuy bà được lại chồng nhưng mất con.”

Em vẫn nhớ đêm chị mặc đầy trứng cá từ cổ xuống bàn chân. Y phục đó nhiều màu sắc xanh vàng hồng đỏ và một vùng màu rượu chát rải phấn thơm. Những khe hở giữa trái cây được ánh trăng đan kết. Chị ơi, chị trở thành viên trứng cá khổng lồ. Cắn nhẹ, mum mum, khe khẽ, lợn cợn, đột nhiên, đứa trẻ đó vụt lớn lên, chỉ trong khoảng khắc, nó trở thành chàng thanh niên vừa trưởng thành và khờ dại nhất trên thế giới. Anh ta bỏ chạy. Mừng hoá điên chạy trốn niềm vui? Không phải. Sợ hóa ngu. Sợ bị hành hạ bò lê như ông chủ?

Khi về đến nhà, cha hỏi: Quần dài đâu, sao mặc quần đùi?

Ba muơi năm sau, trở lại nơi này. Hầu như tất cả đều thay đổi, ngoại trừ ánh trăng. Nhưng không có trứng cá, trăng đan kết được gì? Em đi đến gần cửa sổ, quì gối như ngày xưa, nhìn vào trong phòng khách. Bên trong âm u, bóng tối vĩnh viễn vẫn mơ hồ. Bỗng nhiên, hai cánh màn mỏng vén lên, một bàn tay ngọt ngào đưa ra cửa sổ.