Inrasara
1. M??i n?m sau ??t n??c th?ng nh?t, khi cc nh th? th? h? ch?ng M? ? xong nhi?m v? v?i hng lo?t t?p th? v tr??ng ca ra ??i, M? c?a, m?t th? h? th? m?i c m?t, tm cch ??i m?i th?. ? ?, Nguy?n Quang Thi?u xu?t hi?n v?i gi?ng th? l? bi?t. T? S? m?t ng? c?a l?a (NXB Lao ??ng, H., 1992) ??n Nh?ng ng??i ?n b gnh n??c sng (NXB V?n h?c, H., 1995), Nh?p ?i?u chu th? m?i (H?i VHNT H Ty, 1997) sang Bi ca nh?ng con chim ?m (NXB H?i Nh v?n, 1999), Nguy?n Quang Thi?u ? lm tr??ng n? t?i ?a gi?ng th? tm th?y. ?y khng l s? thay ??i cu ch? nh? l? c tnh hnh th?c, m l m?t cch tn mang tnh m? h?c. Cn l?i, cc cch tn c?a ??i ?a s? nh th? ? cc t?nh pha B?c khng t th nhi?u, v?n ko theo mnh d?u v?t truy?n th?ng.
Nh?ng ng??i lm th? mi loay hoay. Mai V?n Ph?n l m?t. Loay hoay su?t hai th?p nin, t? Gi?t n?ng (1992) sang Ng??i cng th?i (NXB H?i Phng, 1999) ??n t?n B?u tr?i khng mi che (2010). N? l?c c?a Mai V?n Ph?n ?? b?t ph kh?i ci c? tr? thnh m?t hi?n t??ng, m?t hi?n t??ng th? n?i ti?ng t?i ngh?a, kh hi?u, v gy t m. Khng t ng??i yu th? ? tm ??n r?i b? ?i. Ng??i nhi?t tnh h?n lo th? "??" cha kha cho mnh. Th??ng th cc cha ny khng kh?p. H? dm vo khe c?a th?y vi ??m sng, ngh? r?ng mnh ? "hi?u" n. C nh ph bnh ??n th?m ngi nh kia b?t ch??c l?i ni c?a Phan Nhin H?o ? "ph?i mang theo c?a trn l?ng". H? vi l?n ??p m?nh vo cnh c?a, r?i l?i b? ?i. Th? Mai V?n Ph?n v?n c? t?i m m u u, v?i nhi?u b? ph?n ??c gi?(1).
? Si Gn th khc. Cch tn th? ? thnh truy?n th?ng. Th? t? do, c m?y tn tu?i l?y l?ng: Thanh Tm Tuy?n, T Thy Yn… H?u hi?n ??i s? k, Ph?m Cng Thi?n v?i v l??ng t? x ??y nhau v? b? v? ?, cu?n cu?n kh hi?u nh?ng ??p v li cu?n l? th??ng; Bi Ging ?in ch?, xo tr?n ngn t? c? Vi?t l?n Hn Vi?t vo bt qui tr?n ?? ch? lin tu b?t t?n, ??c ch?ng hi?u ng ni m t g v?n gy h?ng th. Lm th? b?t k? ngn t? thng t?c, thng t?c ??n th t?c, Nguy?n ??c S?n, Nguy?n Tn Nhan n ng? m?t ci. Th? huy?n ?o lng ?ng s??ng khi, Ph?m Thin Th? ? l?ng l?ng. Th? Thi?n, th? siu th?c, th? hi?n sinh, th? ?in, ca t? nh?c s?n, nh?c vng, v?ng c?… Ngh?a l h? t? do v thoi mi th? nghi?m b?t k lo?i th? no m h? thch. Quan tr?ng khng km l cc b? ph?n cng chng v?n h?c khc nhau ch?p nh?n chng l cc sng t?o ngh? thu?t.
Th? r?i sau 1975, c? khu v?c r?ng l?n ny h?u nh? m?t tr?ng th?. Mi khi Nguy?n Qu?c Chnh cho ra m?t t?p ?m m?t tr?i m?c (NXB Tr?, 1990), khng kh th? Si Gn m?i s?ng ??ng tr? l?i. L?i quan st thng minh, gi?ng th? gn gu?c ??n c?c ?oan c?a nh th? ny ? ??y th? ??n ??u mt bn kia tinh th?n ph?n khng. R?i qua tuyn b? ? ph?n ??u t?p th? C?a c?n c??c ?n d? (2001) in photocopy, Nguy?n Qu?c Chnh chnh th?c m? ra m?t phong tro in ?n v pht hnh m?i, d?n ???ng cho b? ph?n nh th? ch?n thi ?? ??ng ngoi l? sinh ho?t v?n h?c chnh th?ng.
Tr?n Ti?n D?ng ?i?m t?nh h?n. N?u Kh?i ??ng (NXB Tr?, 1997) v Hi?n (NXB Thanh nin, 2000) cn t nhi?u mang d?u v?t c?a th? mi?n Nam c?, th ??n B?u tr?i lng g lng v?t (2003), Hai ?a hoa trn trn cho cng dn h?ng hai (2004) v t?p m?i nh?t: My bay l bay r?i (2010), anh chuy?n h?n sang chn tr?i m? h?c h?u hi?n ??i. ? ?, hi?n th?c x h?i ???c th? hi?n nhi?u chi?u, ?a t?ng v?a ?au ??n, su cay m v?n ??m tnh. S? pht tri?n tr tr c?a phong cch v tinh th?n th? c?a Tr?n Ti?n D?ng l m?t hi?n t??ng hi?m hoi.
C th? kh?ng ??nh r?ng, Nguy?n Quang Thi?u, Mai V?n Ph?n, Nguy?n Qu?c Chnh v Tr?n Ti?n D?ng l b?n khun m?t quan tr?ng nh?t c?a th? Vi?t Nam th?i ??i m?i(2).
Mi tr??ng no, th? ca n?y.
Mi tr??ng x h?i v v?n h?c mi?n B?c ngoi cc sng tc phi chnh th?ng trong th?i gian di, vi?c lm th? v th??ng th?c th? khng ch? b? b h?p b?i khun php h? m? h?c hi?n th?c x h?i ch? ngh?a m cn b? quy ??nh b?i chnh quan ni?m mang tnh ph? qut c?a ??i b? ph?n ng??i lm th? v ng??i ??c th?. Th? l th? ca, n ?i h?i s? trau chu?t k? l??ng ? ngn t?, ch?t ch? c?a t? th?, th? h??ng "th??ng", thi ?nh ch?n l?c, gi?ng ?i?u ph?i nn th? ?? m?i ng??i ch?p nh?n ku n l th?.
H?u ??i m?i, th? mi?n B?c c nhi?u n? l?c cch tn, cc cch tn ??y do d?, ng?p ng?ng trong chn tr?i ni?m ?y. Ng??c l?i, th? Si Gn ? c bi?n ??ng l?n, qua s? xu?t hi?n c?a v?n ch??ng m?ng v phong tro in photocopy, th? tn hnh th?c v?i th? h?u hi?n ??i, Nhm M? Mi?ng v Ng?a Tr?i(3) T?t c? m? ra tro l?u sng tc si ??ng v ti?n [khong h?u].
Xin l?u , ti khng cho r?ng ? l nh?ng gi tr?.
Tro l?u, ch? ngh?a hay nhm th? cc lo?i khng l g c?, n?u chng khng lm nn gi tr? nhi?u ng??i ngh? th?. Tuy th?, cho d khng lm nn thnh t?u, chnh s? c m?t c?a chng kh? n?ng khu?y ??ng ??i s?ng v?n h?c, s?n sng cho m?t n?n v?n h?c ??y th?c phiu l?u khai ph v sng t?o.
2. Hai ??u ??t n??c nh? v?y, mi?n Trung v Ty Nguyn th sao?
M??i n?m ??u thin nin k? m?i, ta c th? ?i?m danh: L V?nh Ti, Tr?n Tu?n, ?inh Th? Nh? Thy, Ph?m Nguyn T??ng, L Hu?nh Lm, H? Nguyn, Hu?nh L Nh?t T?n, Ng Nhn ??c, Liu Thi, L H?ng Ti?n, Lam H?nh, Tu? Nguyn, ?on Minh Chu, L?u Mlan. ? ?y ti ch? ?? c?p ??n cc nh th? s?ng bm tr? t?i mi?n Trung v Ty Nguyn, m khng bao g?m dn "b?n ??a" ? nh?p c? cc trung tm v?n ha l?n. V nh?n vo s? chuy?n ??ng, ch? khng l "thnh t?u".
L V?nh Ti (sinh 1966, Ban M Thu?t) t? Hoi ni?m chi?u m?a (NXB Thanh nin, 1991) cho t?n V n?i nh? ? b?t ??u v?i gi (NXB V?n ngh? TP H? Ch Minh, 2004) v?n lm loi th? s?n, m?t th? th? r?i r?t l?i t? thu? lng m?n h?u th?i. May, th? anh ? t? th?c, khi nhn vo t?n cng hi?n tr?ng x h?i v hi?n th?c ??t n??c. Hi?n th?c l? l? tr??c m?t v xung quanh:
r?ng thnh ch?t ch?i b??c chn c?a ng??i
r?ng b? chng ta ?i
n?i bu?n tro than n?i bu?n c?a l?a
n?i bu?n di dn ch?t c? gi?c m?
(V? ra m?a ?m, NXB V?n ngh? TP H? Ch Minh, 2005)
Khi th? khng cn ?i ni d?i/ khng cn ni cu ny qun m?t cu kia/ khng cn nh?ng l?i h?a n??c b?t, nh th? b?t ??u t?p ni, t?p ni l?i.
t?i sao khng lin t??ng
h?nh phc d?ng d?ng n?i ?au ph
gi o?n vai ng??i nui c basa
m?t ng??i nui g
n?i kinh hong h? chn d?ch cm
d??ng nh? chi?u nay
chng ta qun m?t cu?c ??i nhi?u cnh c?a
cng ?ng l?i ??c m?
v?i m?t ly c ph Highland b?n m??i ngn
khuy?n mi my l?nh
qun m?t ? Ty Nguyn b?y n?m r?i c ph b?n ngn m?t k
khuy?n mi m? hi
(?m v nh?ng khc r?i c?a V?, NXB H?i Nh v?n, 2008)
V?y, ?u l trch nhi?m cng dn c?a nh th?? ?u l s? m?nh c?a thi ca? Khi cu th? khng bi?t s? ?ng h?n, ? h?t bi?t s? , th? bu?c ph?i quay l?i t? h?i mnh. Khng c nh th? no c?a ngy hm nay truy v?n th? quy?t li?t v ro ri?t nh? L V?nh Ti. Quy?t li?t, nh?ng khng ?ng thng tr?nh tr?ng, m theo ?ng phong thi h?u hi?n ??i: phi nghim c?n. Anh ?a ngh?ch th? mnh, v th? c?a ng??i cng th?i. T? th? c? th?, th? trnh di?n, th? h?u hi?n ??i, th? siu hnh, th? t?c cho ??n th? bi?t s?, th? v sinh, th? d?a h?i, th? ch?y s, th? t?c t?, th? h h?a, th? h?u tr, th? th??ng nh? l?y tre lng. B?n c?t c? m?y n?i ph bnh: ph bnh tung h, ph bnh quan ph??ng, ph bnh du kch hay ch? ?i?m, ph bnh vu?t ?ui hay m?t st th?… B?t ??u b?ng c m?t bi th?…, s? b?n c?t ?i su?t 50 th? h?i th?, nh? th? cu?c ma-ra-tng t? th?c, t nhi?u chua cht nh?ng khng thi?u tinh ngh?ch.
th? c?ng leo ln sn kh?u => x gi?y & trnh di?n
?o gic, nh?y ma, m? nh?c… v ln c?n ??m lun vo m?t b?n (di?n)
v l?n ny th? khc hu hu
sau ? h?n hi?n, nghe ni bi th? ?ang ?i tu
(Th? 3, Th? h?i th?, NXB Thanh nin, 2008)
Trong khi ?y, ? n?i xa kia:
Bi th? nghe k?:
ng??i nng dn 1: c?ng hi?n nhi?u nh?t
ng??i nng dn 2: hy sinh l?n nh?t
ng??i nng dn 3: h??ng th? t nh?t
ng??i nng dn 4: ???c gip ?? t nh?t
ng??i nng dn 5: ? nn th?m nh?t
ng??i nng dn 6: b? t??c ?o?t n?ng n? nh?t
ng??i nng dn 7: cam ch?u lu nh?t
ng??i nng dn 8, (??n ?y bi th? m?t qu, xin thi nghe nh?ng khng ???c): l ng??i tha th? cao c? nh?t…
nghe xong bi th? cng stress thm. V th? sau ? bi th? c?ng t v? lng ch?i, m?i l?n mu?n x? stress bi th? ?i mt xa ?u ? ? g?n nh, xong xoa t d?u Con xanh r?i v? v?i v?
(Th? 32, Th? h?i th?, NXB Thanh nin, 2008))
C?m th?c h?u hi?n ??i h?i thc L V?nh Ti t? b? l?i mn c?, ln ???ng truy tm cch th? hi?n m?i, khc. T? th? k? cho ??n th? m?c l?c, th? nh?i hay th? h?i, th? xa nha l?n ranh phn cch v?n xui v th? ?? t?o nn m?t hi?u qu? th? ??c bi?t(4).
*
Cng th?i v ??ng h??ng, ?inh Th? Nh? Thy (sinh 1965, Dak Lak) c cch th? hi?n khc. Cu th? hay ?o?n th? ???c c?u trc theo l?i m? ?? hnh ?nh sau v?n vai hnh ?nh tr??c ? t?o thnh m?t chuy?n ??ng lin hon v h? t??ng, t??ng nh? khng ?n nh?p g nhau nh?ng v?n lm nn s? c? k?t v?a ch?t v?a tr??ng n?.
Ho?c bi th? m nh?ng hnh ?nh, t??ng khng lin quan ???c b?n b?ng th? php ?i?p. ?i?p t?, ?i?p c?m t?; ?i?p li?n, ?i?p cch dng, c? ?i?p trong m?t cu Th? ca dn gian ch? y?u ???c ti?p nh?n qua truy?n kh?u, nn ?? d? thu?c lng, ngn t? ph?i gi?n ??n d? hi?u, nh?p th? ??u ??n d? ng?m, v ?i?p. Th? Nh? Thy thu?c d?ng hi?n ??i, nh?ng v?n c? ?i?p.
? qu lu r?i
chng ta khng lm sao ch?m ???c chn vo m?t ??t
khng lm sao thot ???c c?m gic b? treo l? l?ng trong khng trung
khng lm sao c n?i n? c??i
khng lm sao trnh ???c ngh? ta ch?ng th? mang ??n d b?t c? ?i?u g cho nh?ng ng??i thn quanh ta
? qu lu r?i
chng ta khng lm sao ch?m ???c tay mnh vo tay nh?ng ng??i mnh yu d?u
? c sai l?m ? ?u ? trong chu?i th?i gian chng ta s?ng
? c ?i?u g ? khng k?p th?i
? c ci g ? ch?n ngang ???ng
(? c sai l?m ? ?u ?, Pha bn kia cy c?u, 2007)
R?t nhi?u bi c l?i c?u trc nh? th?. Qu nhi?u n?a l ??ng khc. T? Pha bn kia cy c?u (NXB Ph? N?, 2007) cho ??n Ngy linh h??ng n? sng (NXB H?i Nh v?n, 2011). Th? Nh? Thy v?a hi?n ??i v?a dn t?c l v?y. Chnh n t?o c?m gic gi?ng th? thi s? ny ??u ??u v t? t?, t nhi?u gy nhm chn.
Nhm chn, m ng??i ??c v?n c? mu?n ? l?i v?i n. B?i ta nghe th?y ? ? ti?ng ni su th?m, m?t ??c v?ng m? h? r?t g?n g?i ?ang ni trong ta: Ch?m m?t cu?c sinh ho?t th??ng nh?t v?i n?i m? m?ng lang thang qua mi?n x? khc; trch nhi?m, b?n ph?n v?i t? do; x? v?i xu?t; tr nu v?i gi?i thot. Ta b? ma st gi?a th?c v ?o, cu?c th? v ci ng??i. Th? Nh? Thy nh? cu?c hnh trnh di ?i vo n?i tm ?? m? cu?c ??c tho?i v?i n?i c ??n thn ph?n. Thn ph?n c?a ti v chng ti. Nhi?u l?n ??i t? nhn x?ng ti c m?t ? ??u bi th?:
Ti m? cnh tay anh du?i di trn ct
Ti ? ??ng s?ng ci nhn trong kho?nh kh?c ?
ti ? ??c mnh chuy?n ??ng nh? ct
Ti ? c?t mi tc c?a mnh
C? khi ti v?ng m?t, n v?n c? nh? l?n qu?t ?u ?. C khi n bi?n thi thnh ??i t? nhn x?ng s? nhi?u chng ta:
? qu lu r?i/ chng ta
Khng ?? tm ??n nh?ng l? li?u ph by/ Chng ta
chng ta ? bn nhau qu lu
Ch? ??u tin m? m?t bi th? kh? n?ng lm l? by tinh th?n c?a ng??i vi?t. N?u ch? ? th??ng xuyn l?p l?i th ? l m?t m ?nh. m ?nh lm nn nh?p ?i?u n?i t?i c?a c? t?p th?. Ti, chng ta, khi gip m?t v?i m?y ?au kh? c?a n?i ng??i, ti?p xc v?i b?p bnh c?a t?o v?t, ??i tho?i v?i ng??i b?n ? m?t. Nh?t l ti, chng ta khi ??c tho?i n?i tm. L?i ??c tho?i t? tm h?n ng??i th? th?m th d?i sang tm h?n ta, mong tm h?i ?p cho m?t n? l?c ha gi?i cu?c tranh ch?p nh? nguyn g?n nh? b?t kh? ha gi?i. L v?n ?? mun thu? c?a con ng??i.
? ?inh Th? Nh? Nh? Thy th? khng thu?n h??ng n?i, b?i khi c?n thi?t, n v?n bi?t ging ln ti?ng chung bo ??ng v? bi?n c? c?a ci ng??i, mnh li?t khng km:
tin t?c trong ngy ti?n phong online tu?i tr? online thanh nin online vtv1 vtv3 b?n tin sng b?n tin tr?a b?n tin t?i b?n tin cu?i ngy b?n tin v?a m?i c?p nh?t khng c g khng c g
sao l?i khng c g khng c g khng c g
sao l?i khng c g khng c g khng c g
(?inh Th? Nh? Thy, Ngy linh h??ng n? sng, 2011)
Trong x b? v h?i h? c?a cu?c s?ng v cu?c th? hm nay, ?inh Th? Nh? Thy ch?n cho mnh nh?p ch?m. Nh?p ch?m ?y kh? n?ng gi? th?ng b?ng tinh th?n con ng??i hm nay. ?y l ?i?u hi?m trong th? n? Vi?t Nam ???ng ??i(5).
N?u ?inh Th? Nh? Thy khng ?n o, ? d??i kia ? N?ng, ?on Minh Chu (sinh 1984, Qu?ng Nam) cng l?ng l? h?n. G?n nh? ? l thi ?? l?c nh?p v?i th? h? @. Khng tr? l?i ph?ng v?n, khng ch??ng m?t trn bo ch, trnh [bi?u] di?n th? cng khng. T?p th? ??u tay M – N & Z do Minh Chu xu?t b?n, 2008 in photocopy, l m?t ?i?u l?. L?, b?i nh th? ny quy?t ??nh ch?n c? tr ngoi l?, khi l?n ??u ra m?t thi ?n. L? h?n, t?p th? ? kh?ng ??nh ???c m?t gi?ng ?i?u ring bi?t.
D M – N & Z l t?p th? tnh, l th? r?t d? nh?m v so, n?u ng??i vi?t khng cao tay, nh?ng ?on Minh Chu ? khng ?i l?i l?i mn ?. Nh th? ??m mnh vo cu?c tnh, t?n h??ng m?? cung b?c c?a tnh yu, ch?u ??ng v chim nghi?m n ?? cu?i cng – thot ra kh?i n.
Khc v?i r?t nhi?u nh th? n? tr??c ?, ?on Minh Chu khng ho ?c v?i v? v?p, h?t n?i thm kht m cu?ng hay to b?o ??y c? nh? Vi Thy Linh, khng gi?i gi?i tnh s?c s?o, ??c ?o nh? L Th? Th?m Vn, khng tinh ngh?ch thng minh nh? Nguy?n Th? Hong B?c. D v?n ?a tr?ng hu?ng v tr?ng thi v?i m?y ?am m c? h?u: si?t ch?t ng?c, hn cong vng m kht eo l?ng, si?t anh nghi?n anh b?ng m?a ly ry… m th? v?n t?o c?m gic lun hi?n th? ? th? t?nh, th? chng chnh, h?t h?ng. R?t r v? n?i l?u manh tnh ??n l?m lc mu?n ch?i b?, th? v?n c? trn tr?ng tnh yu ?, ngoi l?i nhn n b?ng th?c ?i?m t?nh l?. Kha c?nh ny, ?on Minh Chu ? ?i m?t b??c di ??a th? tnh gi?m b?t b?n n?ng h??ng ??n suy nghi?m.
… m?t ci ti to ?ng
ti ? ?em nht d??i ?y chi?c ba l c? mu xm xanh
tch kh?i nh?ng g??ng m?t quen
ti – ng??i l?
bu?i chi?u, caf v?a h Nguy?n Du
ng?i nghe ???ng ph? th?
nghe mnh ?ang th?.
(Ti)
mai m?t ng??i xa r?i
ti s? ?? tu?t thnh ph? vo dng sng Hn ngu?i ng?t
(Thnh ph?)
Ti ? l m?t ti khc, hon ton m?i. Th? ti l?n n?a, l?i kh?i ??ng cu?c ch?i m?i6).
M?i, nh? Lam H?nh (sinh 1983, Khnh Ha) ? m?t l?n m?i.
Th? tr? [nh?t l n?] lu nay hay b? than phi?n l qu ch? quan, qu h??ng v? ci ti c?m tnh m t m? ra bn ngoi. Lam H?nh c?ng kh thot kh?i qu? ??o ?. Ng?c c? v?n lm dng v?i nh?ng l??i b m?t, bng khung tin c?m ph?n sinh, ma yu n?ng nn, hoang t??ng ?en, kht c?n t?i l?i, nhi?m ??c tinh khi?t th?m, ???ng bay v?ng ??ng, c?n m?a huy?n ho?c, kh?i u mn tnh N?i kht yu v ku ?i gi?i phng tnh d?c nh? ki?u ny, ?a x?y ra m??i n?m qua, ? th? n?. ??m ??c n?a l khc. Khc ch?ng, Lam H?nh dm c?t ??t hnh t??ng ng?a ?? quay v? v?i hnh ?nh b l? m quen(7). V?i l?i nhn c?n c?nh, kh ??c ?o.
qu?ng t?t c? l? ngh?a ?m ?m m?t gi
bn ???ng
khng c?n qu nhi?u tr tu? ph?m ch?t ?? yu v
lm tnh
khi m d??ng khu?y chung trong cng m?t c?n kht
bnh minh trn Mornington d?m d?t nh?ng ?i chn
(Lam H?nh, Ng?c c?, NXB H?i Nh v?n, H., 2008)
Gi?i phng hnh t??ng th? c?ng l m?t cch gi?i phng tnh d?c, m?t y?u t? quan tr?ng c?a n? quy?n lu?n(8).
*
? mi?n Trung, ng??i ??c c?ng c th? b?t g?p cc gi?ng th? ?i theo dng truy?n th?ng: Ph?m Nguyn T??ng, L Hu?nh Lm, H? Nguyn ho?c cc cch tn theo h??ng Nhn v?n – Giai ph?m hay ph?n no ? c?a Nhm Sng T?o c?: Tr?n Tu?n, L H?ng Ti?n ho?c n? l?c t?o l?i ?i ring: Hu?nh L Nh?t T?n (Menda, 2009), Ng Nhn ??c.
Liu Thi (sinh 1976, Qu?ng Nam) th khc. D ch?a ??nh hnh gi?ng th?, nh?ng ?y l cy bt ch?n h?n th? ??ng ngo?i bin, c? trong s?ng l?n sng tc v?i c?m th?c h?u hi?n ??i r nt nh?t ? khu v?c ny.
Khc h?n th? h? h?u hi?n ??i Vi?t Nam: ph?n ?ng v ph?n khng, ch?n ngo?i vi thay v trung tm, v?a h thay v chnh th?ng ? mi?n Trung xu?t hi?n th? h? th? m?i: Tu? Nguyn (sinh 1982, Ninh Thu?n) v L?u Mlan (sinh 1989, Phan Rang – Thp Chm) l m?t. H? b?t ch?p t?t! Th? ? ?t v c?p t?p c m?t h?u nh? m?i ngy trn m?ng ton c?u, in photocopy v in gi?y m?i n?m, v phn bi?t. Sng tc th? g?n nh? b?t c?n l? lu?t, th?m ch – b?t c?n k? thu?t. Th? tun trn t? nhin nh? ni, nh? th?, nh? ?n, u?ng, lm tnh. V?y thi. Khng c g tr?m tr?ng c?.
Tu? Nguyn in photocopy Khc t?u r?i b n?m 2007, t?p th? ring 7749 v t?p th? in chung Ch[tr]o & Nh?ng v?t b?n ra m?t n?m sau ?. Nh?ng gi?c m? ?a chi?u v?a cho ?n hnh ? nh xu?t b?n H?i Nh v?n n?m 2009, th ngay n?m 2011 l?i in photocopy t?p Mi & Ngn l?i.
B?a b?n ci ti, b? b?n ch? ngh?a:
Ti t khi quan tm ??n tu?i tc theo th? t?c hnh chnh
v l? ti khng ??m ngy s?ng c?a mnh bao gi?
Ngn l?i c?a ti l nh?ng c?m xc nung si
c kh?i c lm ch?t xc tc
V tri tim lm ch?t dnh
(V? ti , Nh?ng gi?c m? ?a chi?u)
Nh?ng h?n mang, h?n ??n, hoang tn, ?en t?i, t?i ?m, nh? nhm, m?t tr?t t?, lang thang v h?n tr? ?i tr? l?i su?t hnh trnh th? c?a cy bt tr? ny. Chng khi?n s? m?t tr?t t? cng m?t tr?t t? h?n ??n h?n. Th? Tu? Nguyn, qua ? cng pht tri?n v tr?t t? h?n n?a.
Trong m?t x h?i nng thn Cham b? ngoi t??ng yn t?nh v c? k?t ?, ? b? su v m?t sau ch?t ch?a bao nhiu m thanh v cu?ng n?, ??y bi?n ??ng, ch?c ?? v? ?? ph?i ch?u nh?n nhi?u m?t mt s?p t?i. S? b?a b?n trong cu ch? c?a th? Tu? Nguyn r?t thch h?p ?? di?n ??t n. Khng c b?ng ch? d?n, c?ng khng c?n th? b?ng ch? d?n kia, ? ?.
Th? chng trai Cham ny pht l? tho?i mi, t? do. T? do ??n ty ti?n.
Ngn ng? th rp, s?n si, tr?n tr?i. Thi ?nh th?c c?a m?t th? gi?i th?c ???c ph di?n v tr?t t?. Nh?p th? thi?u nh?t qun. Thi?u nh?t qun khng khc g ??i s?ng tinh th?n th? h? tr? Cham hm nay. Nh?ng chnh h?i th? c?a Tu? Nguyn ? gi? l?i t?t c?. N t?o m?t s?i ch? xuyn su?t, xu m?i h?n lo?n v b?a b?n kia vo m?t chu?i ?? lm nn gi?ng ?i?u th? Tu? Nguyn ring bi?t, khng th? l?n(9).
L?u Mlan ng??i th? tr? sinh ? ??t n?ng Phan Rang ny vi?t nh? nh?p ??ng, v?a ph?i by h?t c? tm tr?ng v tm t??ng c th? mnh v?a ph?n ?ng nhanh nh?y tr??c m?i hi?n t??ng nh? nh?t c?a ??i s?ng th??ng nh?t xung quanh. L?u Mlan c m?t g?n nh? m?i ngy, t? Tienve.org sang Damau.org ??n t?n Vanchuongviet. 50 bi, 100 r?i 200, 300 bi th? tun ra khng bi?t ?u l ?i?m d?ng. ?u t? siu hnh va ch?m v?i hi?n th?c tr?n tr?i c?a x h?i Vi?t Nam ???ng th?i nung ch?y trong tm h?n th? th? h? h?u @ lm b?t ln ti?ng ku tht, r, go ?au kh?, m?t ni?m tin, tuy?t v?ng v ??y s? t? h?y.
M?t r?i sng ?i!
Ta khng cn ngy th? n?a
Ta khng ch? bi?t c??i, ?a ngh?ch nh? mi
Ta khng cn nh? ?? mi nng ln cnh sng
Con ???ng nh?, mi nh?, t?nh nh?
Ta ra kh?i
Ta nghe mi ch?t trong lng
Ta nghe mi tr?n tr?i
Ta nghe mi t?t th? nh?ng con thuy?n
?n c nh? h?t r?a chn ma t?m
Ta ?i
Ta
?i
(Sng Ding)
Ti vi?t nh?ng cu th? ch?ng l g
Ch? nh? nh sng le ln
R?i ph?t vi?t
G c?ng mu?n vi?t
G
C?ng
Khng
(Vt3)(10)
3. Th?i ??i khc, quan ?i?m th? c?ng khc. Cc nh th? ???ng ??i khng vi?t khi ? xc ??nh con ???ng, hay ni theo gi?ng th?i th??ng khi ? "tm th?y mnh", m v?a vi?t v?a t? khm ph chnh mnh. Khm ph mnh ngay trong hnh ??ng vi?t v qua qu trnh vi?t. Chuy?n ??ng v thay ??i. L?p thn t?i h? th? v?n ch??ng, h? hi?u cu ny theo ngh?a hon ton khc. H? khng dng v?n ch??ng ?? ti?n thn, ?? ki?m gh? ho?c ?? xc ??nh v? th? trong con m?t thin h? hay ?? l?u danh thin c?. C ai nh?n th?y L V?nh Ti, Tu? Nguyn hay L?u Mlan v? l?i d trong b?t c? ngh?a no qua v b?ng th? h? khng?
H? vi?t th? thi. Lin t?c chuy?n ??ng v thay ??i. Khng nhi?u nh ph bnh nh?n ra ?i?u ?. R?t t nh ph bnh theo k?p s? chuy?n ??ng ?. Khng theo k?p, nh ph bnh mi ? l?i c?n chi m? h?c c? ?? nhn v? th? ???ng ??i, nh?n ??nh v phn xt n.
Th??ng thay!
Si Gn, 13-9-2011
_______
Ch thch
(1) Xem thm: Th? Mai V?n Ph?n v ??ng ??c B?n, khc bi?t v thnh cng (?nh Knh tuy?n ch?n), NXB H?i Nh v?n, H., 2011; Inrasara, Mai V?n Ph?n, Ra ?i sau ti?ng k?t c?a, Tienve.org, 25-4-2004; Inrasara, "Th? ??ng ??c B?n v Mai V?n Ph?n, t? m?t h??ng nhn ??ng", S?d, tr. 234-248.
(2) ? ?y, ti t?m khng l?p l?i thnh t?u c?a th? h? th? th?i ??i m?i. Xin xem: Inrasara, "Th? ??i m?i, hnh trnh ‘chuy?n m?t h??ng say’", t?p ch H?p L?u, s? 113, 2011.
(3) ??t hai "nhm" th? ny c?nh nhau ch? l m?t cch g?i cho ti?n. B?i xt ? nhi?u gc ??, Ng?a Tr?i ch?a hnh thnh nhm v?n ch??ng ?ng ngh?a. Khc v?i Nhm M? Mi?ng, "nhm" Ng?a Tr?i khng c "h? m? h?c" sng tc ?? theo ?u?i, khng c? k?t lu di (ch? in m?t t?p th? D? bo phi th?i ti?t r?i t?t), l?p ra di?n ?n nh? nh xu?t b?n Gi?y V?n c?a M? Mi?ng cng khng. ? l ch?a ni ??n tc ??ng ??n ti?n trnh th? ca Vi?t Nam ???ng th?i.
(4) Xem thm: Inrasara, L V?nh Ti, ?i tm huy?n tho?i m?i cho Ty Nguyn, bo V?n ngh? tr?, 4-2006; Gip m?t ?m, L V?nh Ti l?n n?a, t?p ni, Tienve.org, 19-1-2009.
(5) Xem thm: Inrasara, ?inh Th? Nh? Thy gi?a hai l?c nh? nguyn, t?p ch Ch? Yang Sin, s? 208, 12-2009; Nguy?n Quang Thi?u, "Trong khu v??n c?a ng??i ?n b tn Thy", Nhavantphcm.com.vn, 14-8-2011; Kh?ng ??c, "?inh Th? Nh? Thy – Ngy linh h??ng n? sng", Vanchuongviet.org, 9-9-2011.
(6) Xem thm: Nguy?n Ti?n V?n, "V? t?p th? M – N & Z c?a ?on Minh Chu", Damau.org, 2-2-2009; Inrasara, ?on Minh Chu, sau chim nghi?m n?i bu?n, Inrasara.com, 8-2009.
(7) Inrasara, Th? tr? v hi?n t??ng l?p l?i mnh, bo Qun ??i nhn dn, 1-3-2007; Vanchuongviet.org, 28-1-2008.
(8) Xem thm: Inrasara, Th? nh?n di?n Lam H?nh, Damau.org, 23-6-2008.
(9) Xem thm: Inrasara, Tu? Nguyn, b?a b?n ci ti b? b?n ch? ngh?a, Inrasara.com, 9-2009.
(10) Xem thm: Inrasara, L?u Mlan, h?i th? ??n t? mi?n l?, Inrasara.com, 9-2009.
