Paul-Franois Paoli ghi
Tr?n V? d?ch thu?t
Nh?ng nh v?n ?ch th?c ??m ???c trn ??u ngn c?a m?t bn tay
Tranh Antoine Moreau-Dusault
Th?i hong kim c?a ti?u thuy?t, l th?i k? no? Th? k? 18 v?i Sterne, Diderot, Sade, Laclos hay vo ??u th? k? 19 v?i Balzac v Stendhal? Ho?c cu?i th? k? 19 khi Flaubert v Dostoevski tung honh? Hay gi?a hai th? chi?n v?i Proust, Kafka, Joyce? Guy Scarpetta, ph bnh gia g?o c?i c?a Le Monde Diplomatique, tr? l?i: Chnh l hm nay! ?? ch?ng minh, Scarpetta cho xu?t b?n Lge dOr du Roman/ The Golden Age of Novels/ Th?i Hong kim c?a Ti?u thuy?t vo n?m 96, v?i cc tn tu?i Salman Rushdie, Mario Vargas Llosa, Alain Robbe-Grillet, Claude Simon, Daniko Kis, Kenzabur O, Juan Goytisolo, Thomas Bernhard, Carlos Fuentes
Ch?a ??y m?t th?p nin sau, v?n h?c Php r?i vo kh?ng ho?ng. Ch?a khi no ph?m ch?t c?a ngh? thu?t ti?u thuy?t sa st nh? lc ny. L bo ??ng c?a Richard Millet v Jean-Marc Roberts. ? nhi?u th?p nin truy?n di trn ng?p th? tr??ng v?i l??ng in kinh hong: 581 ti?u thuy?t ch? cho ring v? sch ma Thu 2017, t?ng so v?i 560 ti?u thuy?t cng k? 2016, ch?a tnh s?n l??ng in trong n?m. V ?u? T?i Sao? L trao ??i gi?a Richard Millet, nguyn thnh vin trong ban gim ??nh c?a nh Gallimard v nguyn chnh ch? kh?o gi?i v?n ch??ng ton qu?c Goncourt 2006, v?i Jean-Marc Roberts, gim ??c nh xu?t b?n Stock. K gi? Paul-Franois Paoli, ph? trch trang v?n h?c c?a nh?t trnh Le Figaro, ghi l?i ??i tho?i ny. [Tr?n V?]
oOo
LE FIGARO LITTRAIRE – Sau th?i trang C?u Trc lu?n v Tn Ti?u thuy?t, c ph?i th? T? truy?n ?ang gi?t ch?t v?n h?c Php? M?t s? nh v?n yu c?u ti l?p dng v?n ch??ng d?n thn trong x h?i…
Richard MILLET. Khng m?t tro l?u no mang trch nhi?m lm ngho nn v?n ch??ng. ? c nh?ng ki?t tc t? dng v?n ch??ng H? v (nihiliste), Hnh th?c (formaliste) v th?m ch t? phi T? Chim ng??ng (nombriliste). T? truy?n khng ph?i l th? ti ?a thch, nh?ng Christine Angot bi?t cch gy m b?ng ch ni ln m?i th? t? m?t s? ki?n khng ?ng k?. M?t khc, ?i Tm Th?i Gian ?nh M?t c?a Proust v Hnh Trnh ??n Cu?i ?m c?a Cline, theo cch ring c?a h?, l nh?ng t? truy?n k? v?. ?i?u lm nn m?t nh v?n, l bi?t pht minh ra m?t ngn ng?, v?i m?t ng? ?i?u ring. ? m?i chnh l s?c m?nh c?a nh v?n, ch? khng ph?i s? nh?y bn chnh tr? ho?c th? v?n s? d?ng lm nn tc ph?m. Theo ti, Barbey d’Aurevilly, Villiers de lIsle-Adam v??t xa mile Zola ho?c Victor Hugo d?n thn.
Jean-Marc ROBERTS. ? ba m??i b?n n?m nay ti lm vi?c trong l?nh v?c xu?t b?n v nghe thin h? tuyn b? ti?u thuy?t Php ? ch?t. ? l m?t trong nh?ng lo?i tin m cc k gi? ?a thch dng l?p kho?ng tr?ng nh?ng khi t s? ki?n. Th? ph?m, l th? T? truy?n. T? ny khng mang nhi?u ngh?a. Tuy, ?ng l d? dng h?n khi vi?t v? cu?c ??i mnh thay v sng t?o ra ??i s?ng c?a nh?ng k? khc. Nh?ng ti n?ng v thin ti khng ty vo th? lo?i hay gi?i tnh. V?n ch??ng hay khng v?n ch??ng l v?n ?? c?a m thanh, c?a ngn ng?, trn n?n nh?c c?a ch?. Nh xu?t b?n Stock c?a chng ti ? in cc tc gi? v cng t??ng ph?n nh? Philippe Claudel, Nina Bouraoui ho?c Christine Angot, th? T? truy?n khng l tiu ch. Cn lu?n ?? c?a Franois Bgaudeau, c? v? cc nh v?n ph?i d?n thn, mang mi trung h?c. Bgaudeau l m?t h?c sinh trung h?c ch?m l?n pht ngn b?a bi, bn v? m?i th? v?i ??y mu thu?n. M th?t s? sch t?i chnh l sch ch?a ??. M?t cu?n ti?u thuy?t hay khng cho gi?i ?p no m ch? nu ln nh?ng cu h?i m?i.
Richard MILLET. Cc k gi? gnh trch nhi?m r?t l?n trong vi?c t?o ra nh?p nh?ng b?ng cch ?? th?a cho th? lo?i. V sao khng thanh ton tc ph?m b?ng v?n b?n c lu?n c?, nh? cch ni xa x?a? V sao cc nh ph bnh v?ng m?t? Hy trch d?n cho ti m?t bi bo ?nh gi quy?n sch sau cng c?a Justine Lvy hay c?a Anna Gavalda l t?m th??ng. Ai s? dm vi?t ti?u thuy?t c?a Le Clzio (Nobel 2008) ho?c Kundera l km c?i?
Jean-Marc ROBERTS. Ngo?i tr? cu?n Khng G Nghim Tr?ng (Rien de Grave/ Nothing Serious) c?a Justine Lvy, (Stock xu?t b?n) m theo nh?n xt ??c?a ti l m?t cu?n ti?u thuy?t hay m n?u k tn m?t tc gi? Anh-M?-c, cng chng s? xem l tuy?t tc cn l?i ti ??ng v?i ch?n ?on: Ph bnh khng lm trn b?n ph?n, h? ??t l h??ng v th?p nhang qu nhanh; ca ng?i t?c th khi?n chng ta khng cn th?y th? g ?m ch?i, tr? phi c m?t hi?n t??ng nh? Houellebecq hay Jonathan Littell xu?t hi?n. Richard Millet, n?m v?a qua ng ch? trch l c qu nhi?u ti?u thuy?t t?i trong v? sch ma Thu. ??n thng Ging thm hng tr?m ti?u thuy?t xu?t b?n. ng ngh? l qu t?i?
Richard MILLET. ?i?u ti khuy?n co khng ph?i l kh?i l??ng sch, nh?ng s? v?ng m?t c?a phn lo?i th? b?c gi?a cc tc ph?m. Nh v?n, l k? c v? tr? quan, khng ph?i m?t tay ?nh qu? ?? c t?m ?nh chn dung in trn ba sch. Ch?c n?ng c?a ti?u thuy?t khng nh?m lm ph??ng ti?n th?ng ti?n danh v?ng x h?i. Tuy nhin, ti th?a nh?n l hi?n t??ng ?y ? lun x?y ra. ? th? k? 19, thin h? k t?ng th?, lc ny k t?ng ti?u thuy?t. Nh?ng khng nn t? m?c l?a, v sau cng nh?ng nh v?n ?ch th?c ch? ??m ???c trn ??u ngn c?a m?t bn tay.
Jean-Marc ROBERTS. Ti thch c 600 ti?u thuy?t vo ma sch h?n l 35 quy?n. Nh?ng ngay c? v?i nhn quan ny, m?t t? kh?o v? tnh hnh hi?n t?i l c?n thi?t. ?ang c qu nhi?u nh xu?t b?n, qu nhi?u nh?ng nh lm sch tn tro khng ch tr?ng ph?m ch?t. K? t? lc gi?i v?n ch??ng ton qu?c Gouncourt trao m?t cch nhi?m m?u cho Jean Rouaud, ch? l ng??i ??ng bn ngoi s?p bo ??u ???ng, nh?ng tay khng bi?t g h?t li?n s?n xu?t ra hng lo?t ti?u thuy?t v?i k? v?ng trng s? ??c ??c. Ti ch?a ni ??n cch tuy?n, ??nh ph?m c?a cc chnh ch? kh?o trao gi?i sau th?m d d? lu?n ? ch?n g.
Richard MILLET. Ti?u thuy?t ???ng ??i ?ang trong tnh tr?ng kh?ng ho?ng, c l? t??ng t? thi ca vo th? k? th? 18. Ti khng nhn th?y b?t ln ki?t tc quan tr?ng no lc ny. Ch? c?n ba ti?u thuy?t gia xu?t s?c cho m?i th?i k? l ??. Ni nh? v?y, khng c ngh?a l Roberts v ti ? cho in nh?ng dng ch? vi?t m chng ti thi?u ni?m tin.
Jean-Marc ROBERTS. T?i nh xu?t b?n Stock, chng ti in nh?ng tc gi? tr? m khng th? tin ?on v?n nghi?p c?a h?. Li?u sau ny cng chng s? nh?c l?i tc ph?m c?a cc tc gi? ?y? V cng khn lanh cho nh?ng ai bi?t tr??c. Tn tu?i Modiano (Nobel 2014) lun ???c trch d?n nh? m?t v d? c? th? v? nh?ng tc gi? l?n. Nh?ng ti?u thuy?t c?a Modiano c ?ang l?i th?i hay khng? Lm sao khng th? khng so snh cc nh v?n hm nay v?i cc ??i v?n ho thu? x?a? M?t tiu nh?ng Aragon, Montherlant, Giono t?ng ng?t ng??ng trn b?c th?m cao nh?t c?a v?n h?c cch ?y n?a th? k?? C ph?i l ?ang suy tn?
Richard MILLET. Tzvetan Todorov vi?t trong t?p ti?u lu?n N?n V?n H?c ?ang Nguy Kh?n (La Littrature en Pril, Nxb Flammarion, 2007) r?ng V?n ch??ng Php duy ng v ??c di?n (solipsiste), tr?ng r?ng, v v?ng. L nh?ng ?i?u chung chung: Todorov khng trch d?n m?t tc gi? ???ng ??i no! Thm n?a, thin h? t?p trung thi qu vo v?n h?c Php, nh? th? m?i th? di?n ra kh h?n n?i khc. H? ?nh gi qu cao v?n ch??ng Anglo-Saxon ???ng th?i: cc ??i v?n ho k? ti Anh-c-Gia N ??i-Hoa K? l nh?ng ai? Hy k? tn cho chng ti bi?t. Ai s? ph l Philip Roth hnh v?n t?i t?? Umberto Eco phn ??nh tiu chu?n qu?c t? cho b? mn ti?u thuy?t: nh?ng Umberto Eco l m?t tr th?c l?i l?c, khng ph?i m?t ti?u thuy?t gia v? ??i.
Jean-Marc ROBERTS. Ti xem Michel Houellebecq l m?t nh v?n quan tr?ng. Tc ph?m c?a Annie Ernaux l tc ph?m ti g?n b nh?t. Franois Taillandier c cng trnh ?ng k?, c?ng v?y Agota Kristof ho?c Vassilis Alexakis.
Richard MILLET. C th? thm Pascal Quignard, Pierre Bergougnioux, Pierre Michon, Rgis Jauffret, Marie N’Diaye v nh?ng tc gi? khc…
Jean-Marc ROBERTS. Ti v?n l?c quan v?i b? mn ti?u thuy?t, nh?ng bi quan v? th?i ??i phi v?n ch??ng chng ta ?ang s?ng. T? h?i nh?t l blog: nh?ng k? ln blog khng nh?ng khng ??c sch n?a m h? c?ng khng cn sinh s?ng th?t s?. Ph?i c?m blog!
Richard MILLET. Chng ta ?ang s?ng trong m?t th? gi?i m ng??i ta ch?m d?t gio th? v?n h?c v l?ch s? c?a chnh th? gi?i ?y; n?i s?n ph?m tiu dng, hng ha th??ng mi c?c k? v v?n ha, chi?m ?u th?. Ti bi?t r ?i?u ti ?ang ni, b?n thn ti t?ng l gio s?. ng c bi?t l ? nh?ng khu ngo?i , t? tr th?c ? tr? thnh m?t ti?ng ch?i th?, m?t s? xc ph?m. Cc tr gi?i tr, lm bi?n m?t s? nhn r?i, ?ang ?e d?a v?n ch??ng. V?n h?c, trong ngh?a ??y tham v?ng c?a thu?t ng? ny, gy quan tm cho ba ngn ng??i trn ??t Php M?t cch no ?, s? c ??n c?a ngh? s? l ?i?u b?t bi?n; ? lun lun c g ? mang ch?t anh hng trong vi?c kin gan vi?t v?n. Chng ta hy nh? ??n d? ?on c?a Henry James, l ng??i ??u tin kh?ng ??nh r?ng v?n ha cho s? ?ng s? lm bi?n m?t cc nh v?n k? ti.
Jean-Marc ROBERTS. Ti ??ng . “Nh?ng ??c gi? uyn thm”, tr??c ?y g?i l m?t sch, ?ang tuy?t ch?ng, ??c bi?t ? th? h? d??i 40 tu?i. Tuy nhin, ti ngh? khng nn tr?m u?t. Sch v?n hi?n di?n.
Tr?n V? d?ch t? b?n Php v?n Les vrais crivains d’aujourd’hui se comptent sur les doigts d’une main t? trang v?n h?c c?a nh?t trnh Le Figaro, s? ra ngy 8 thng 2-2007. B?n gi?y in trn tu?n san Tr? Dallas.
Jean-Marc Roberts v Richard Millet trong bu?i ?m ??o.
