Th? tr?n mi?n ?ông
(ti?p theo)
3.
Kho?ng m?t gi? sau, ng??i anh m?t m?i v? nhà, ??u tóc r? r??i, qu?n áo ??t s?ng n??c m?a. Ông ??ng r?t lâu tr??c gian phòng khoá c?ng, nhi?u l?n ??t tay trên qu? n?m b?ng ??ng mà không thi?t xoay n?a. Khi ông t?i tr? s? H?i ??ng t?nh, n?i này không có m?t ai. Ông gõ hoài công, cánh c?a nín thinh. Ông ??i m?a ra v?, m? th? c?n phòng nhà mình l?n n?a. Không m?t ai có th? cho ông bi?t thi hài m? ông quàn ? ?âu, hay ?ã an táng r?i, vào m?t gi? khuya mu?n nh? th? ? Tây Ph?. Cu?i cùng ông ??t mình xu?ng m?t trong hai chi?c gh? bành còn l?i, ng? qua ?êm.
B?y gi? Liên ?ã ch?p m?t, ??u t?a lên vai gh?, giày rút ra kh?i chân. Hi?p c? th?c canh gi?c ng? cho ch?. Chàng không h?i S? m?t l?i nào su?t t? ?ó tr? ?i, vì bi?t là vô ích. C? ba ??u ch? ??n ngày mai.
Vào lúc r?ng ?ông, m?t chi?c xe ng?a bánh cao su d?ng l?i tr??c ngôi bi?t th? c?a bà Th?nh Ph??c. Ch?m ?èn bão le lói ??u xe là ?i?m sáng duy nh?t trên con d?c Ngô Th?i Nhi?m. Ngoài h?i th? d?n thoát m?t nh?c c?a con ng?a, chi?c xe, ng??i xà ích và hai ng??i khách không gây m?t ti?ng ??ng l?n nào.
Hai ng??i ?àn ông b??c xu?ng tay không. V?i chi?c th? m? này, h? ph?i t? m?t mi?n núi h?o lánh nào khác ghé v?, nên không dùng xe ?ò và ph?i ?i ?êm. ??i cho chi?c xe ng?a v? b?n ??u, h? m?i m? cánh c?ng s?t b??c lên l?i ?i lát g?ch. Khi h? hi?n ra tr??c vùng ánh sáng vàng v?t c?a ng?n n?n, S? và Hi?p ??u t?nh gi?c, r?i kh?i m?t gh?. Hai ng??i m?i t?i là hai ng??i h? ?ang mong ??i: ng??i anh c? và lão gia nhân. S? chào ?ón:
“Anh H?c, tôi t??ng anh không v? k?p.
Ng??i ?àn ông ??ng tu?i ch? m?m c??i chào l?i mà không lên ti?ng. Ông ta m?c áo veste nâu có s?c tr?ng, g?y, khuôn m?t h?c hác, mang kính l?n g?ng, râu mép r?m, dáng ch?ng ch?c nh?ng suy y?u. Ông ng?i xu?ng chi?c gh? tr?ng còn l?i, ng? l?ng ngh? ng?i. S? và Hi?p ng?i l?i ch? c?, m?t ng??i dáng ch? ??i, m?t ng??i v? bình th?n hoài nguy không suy chuy?n. Ng??i anh c? và lão gia nhân ch?m chú ngó Liên. Trong m?t thoáng h? m?m c??i, nh?ng l?ng l? nh? không h? ng?c nhiên, không h? c?m ??ng, tu?ng nh? h? bi?t tr??c hay không t?ng ?? ý ??n s? có m?t c?a nàng.
S? h?i:
“Già N?m, lúc c? m?t, già có ? ?ây không?”
Ông H?c gi? m?t bàn tay ra hi?u c?t ??t câu chuy?n, ông nh? nh? b?o em:
“?? sáng mai ?ã, chú S?. Còn nhi?u vi?c ph?i làm tr??c”.
Liên choàng d?y b?i nh?ng l?i ??i tho?i ?ó. Nàng nh?n ra hai ng??i thân x?a kia, li?n s?a dáng ng?i l?i ngay ng?n:
“Anh m?i v?”.
Và nàng ??m ??m nhìn ng??i lão b?c. Theo l?i ng??i phu xích lô, lão ?ã ?i m?t ngay sau khi bà Th?nh Ph??c t? tr?n. S? tr? v? c?a lão, cùng v?i H?c, là m?t câu tr? l?i sáng t?. Ông anh c? c?a nàng v?n s?ng v?i cái tác phong bí m?t c?a các nhân v?t nàng th??ng ??c th?y qua các bài h?i ngo?i ký s? ???c ??ng m?t cách tr?nh tr?ng trên báo ch??ng vào nh?ng n?m sau chính bi?n.
Ông H?c thong th? g? kính r?i l?y t?u t? túi áo veste ra nh?i thu?c. Ông làm vi?c ?ó m?t cách th? thái, nghi?n ng?m, coi nó nh? là m?t l?c thú h?ng ngày. Ông m?i l?a b?ng h?p qu?t máy n?i hoá, th? qu?t bán nhi?u ? các ti?m t?p hoá bình dân. Ông b?t ??u t? ng??i em k?:
“Lâu nay chú v?n bình th??ng, chú S??”
“Vâng, c?ng s?ng ???c”.
“V?n m? tr??ng?”
“Vâng, m?i khai thác thêm m?t tr??ng n?a ? Sài Gòn. Anh tính…”
“Sao t??ng chú ? ?à L?t”.
“Vâng. ? c? hai n?i” – ông d?ng l?i, ng??ng ngh?u. “Tu? theo công vi?c. Mùa hè…”
“? nh? th? làm sao chú ?ng c? ???c?”
“Tôi khai s? gia ?ình ? ?à L?t. ?ng c? ? các t?nh nh?, mình có l?i. Là giám ??c m?t tr??ng l?n… Mà sao anh bi?t rõ th??”
Ng??i anh l?ng l? nói:
“Dù anh em lâu không g?p m?t nhau, tôi v?n theo dõi t?ng ng??i. Thím Hai v?n kh?e m?nh? Thím ?y thi c? n?a hay thôi?”
“Vâng, c?m ?n anh” – ông hài lòng – “nhà tôi v?n nh? th??ng. Thôi, không thi c? gì n?a”.
Ông H?c ??t ng?t nói ng?ng ti?ng:
“Tôi v?n b?t ??c d? không th? ? nhà ???c nên m?i nay ?ây mai ?ó, tr?n tránh ch? ?ông ng??i. Còn chú, nh? ra chú nên ? nhà v?i m?”.
“Tôi có m?i m? lên Sài Gòn, m? không ?ng. Các c? khó tính… Tôi ló m?t v? là ch?i, anh tính”.
“Ai trông c? s? ? ?ây n?u m? nh?n l?i m?i c?a chú? Chú ??ng vi?n nhi?u lý l?. Ch? không ph?i cái v? thím Hai, còn chút n?a chú ph?i ?óng c?a tr??ng à? Tôi không b?o chú th? là t?i l?i ?âu, chú ??ng ng?i. Nh?ng chú c? t??ng mình là ng??i có t?i, nên không dám nhìn m?t m?, c?ng nh? không dám v? Tây Ph? này. Trong khi nh? ra ph?i cho chúng v? m?t ra ?y ch?. Chú bi?t khi m? s?p m?t, ? ?ây chúng kháo nhau làm sao không? Chúng mu?n vùi m? xu?ng ??t nh? vùi m?t tàn tích l?i th?i. D?u ng??i ta có l?i th?i th?t ?i n?a, chúng ph?i nh? ??n cái lúc ng??i ta ???ng th?i ch?? Láo! X? lá! Tôi v? ?ây là ?? tri?t t?i h? l?u ?ó. Và ? l?i. ? l?i. Tâm tr?ng các chú bây gi? tôi th?a hi?u ra sao r?i. Tôi ?i gu?c vào b?ng các ng??i. Cái th? tâm tr?ng ??i ph??ng, cái th? ?ánh ?? chín ph??ng còn m?t ph??ng l?y ch?ng, cái th? tâm tr?ng l?n lên ? ch? khác không quê h??ng quá kh?, cái th? ?? b? ?ó, cái th? ?ê ti?n ?ó, cái th? chó ?? kh?n n?n! Tôi bi?t các ng??i v? ?ây ?? thanh toán quá kh?, r?i chia nhau ?i, r?i làm m?t l?. Ph?i th? không chú S?, chú Hi?p?”
Ng??i thanh niên bình t?nh ?áp l?i:
“Tôi t??ng anh không th? ? l?i ?ây ???c”.
“Tôi s? ? l?i”.
“Tôi hy v?ng tôi ngh? gi?ng ch? Liên.
Liên l?c ??u c??i:
“Tây Ph? không ph?i là ph??ng tôi l?y ch?ng.
Ng??i anh c? th? m?nh, ch?p m?t r?i ?i?m ??m nói:
“Liên, anh không ghét cô c?ng nh? không lên án cô ?ã ?i làm cái ngh? ?y, nh?ng cô ra ?i là ph?i h?n. Chuy?n anh v?a nói v?i chú S? là chuy?n thái ??. Chuy?n cô thu?c ph?m vi chuyên môn: Có nh?ng ngh? hoàn toàn ?o?n tuy?t v?i quá kh?. Khi mình theo ngh? ?y, mình ph?i b? hy sinh”.
“C?ng nh? có nh?ng ngh? ph?i s?ng b?ng quá kh?, xâu chu?i, thành tích nh? ngh? chính tr? c?a anh. Tôi t??ng nó c?ng là ngh? chuyên môn. Trên c?n b?n, chúng ta toàn là chuyên viên, anh hay tôi c?ng v?y. Ch? khác anh làm vi?c b?ng tinh th?n, còn tôi” – nàng c??i – “tôi lao ??ng tay chân”.
Ông H?c c??i nh?t:
“Cô không nên dùng gi?ng nhà ngh? ? ?ây”.
“C?m ?n anh. Tôi ch?a là m?t nhà ngh? th?c th?. Quê h??ng Tây Ph? chúng ta ch?a ?? t? cách ?? ?ào t?o nh?ng gì g?i là nhà ngh?, trên lãnh v?c nào c?ng th?. Nó ch?a là m?t thành ph?, nó m?i là m?t th? tr?n ?ang c? thích nghi v?i ?? dùng nh?p c?ng. Anh S? là k? ??u n??c, anh là k? cu?i n??c, chú Hi?p trôi theo và tôi m?c k?t. Nên chúng ta l?n l??t là b?n l?i d?ng, b?n khí ti?t, b?n d?ng d?ng và b?n tho? hi?p”.
“Cô nói láo”.
“Tôi không thi?t ngh? xem ch? nói ?úng hay sai”.
“Cái ?ó tu? m?i ng??i. Duy tôi mu?n nói v?i anh S? ?i?u này: N?u anh còn gi? gi?ng ?ó, tôi xin phép coi nh? anh không có m?t ? ?ây”.
“Liên, cô không ???c vô l? v?i anh cô”.
“Già N?m ?âu?”
Ông già l?c ??c m?t lát r?i t? c?n phòng tr?ng ló m?t ra, ngó m?i ng??i dò h?i. S? nói:
“Già có c?n ?i ?n u?ng gì thì ?i ?i”.
Ông H?c phác m?t c? ch?:
“N?u không già có th? c? ? trong ?ó. Các ng??i kh?i lo, già là ng??i tin c?n”.
“Tôi r?t ti?c ph?i trái l?i anh, ngh?a là ph?i vô l?, anh H?c; vì hôm nay không có chuy?n vô l? hay không”.
“Tôi ch?c cô s? không ân h?n. ?i?u tôi mong mu?n là chúng ta cùng ? l?i Tây Ph? sau khi an táng m?, tr? cô. ? l?i m?t cách êm ??p, m?t cách anh d?ng. ? l?i cho Tây Ph? chúng t? câm h?ng ho?c làm chúng câm h?ng”.
“Tôi ?i hay ? là ý thích c?a tôi”.
“T? gi? phút này không ai ???c nói ??n ý thích h?t. T? gi? phút này ph?i hy sinh nh?ng th? ?ó. Tôi không th? ?? nhà Th?nh Ph??c suy s?p. Khi nào n?i này còn ?ánh ???c cá, còn ph?i ???c mu?i, thì còn nhà Th?nh Ph??c. Song vì tôi không th? ló m?t ra ngoài, nên không th? ?? dân th? tr?n bi?t tôi v? ?ây. R?t may là m? m?t vào tháng này, khi mùa mu?i và mùa ?ánh cá t?m ng?ng. Sang tháng sau chúng ta ph?i thông th?o công vi?c”.
“Tôi nh?c anh m?t ?i?u: Tôi không bi?t gì v? ng? nghi?p h?t”.
Ông S? ng?a ng??i trong gh?:
“Cô kh?i lo, ch?c không ph?i nh? ??n tài chuyên môn c?a cô”.
“C?ng ch?a bi?t ch?ng”.
“Chúng ta nói chuy?n qua tình anh em. Liên, nh?ng l?i anh nói v?i cô là nh?ng l?i c?a m?t ng??i anh”.
“Tôi thì khác. Tôi ?ã nói r?i”.
“V?y v?i t? cách nào chú ng?i nói chuy?n v?i cô Liên trong gian phòng này”.
“Tôi ?ã nói t? lúc anh ch?a v?. Tôi t?m coi cô Liên và tôi là hai ng??i l? m?t v? giúp ?ám tang nhà Th?nh Ph??c”.
“Tôi ch?a h? và không bao gi? ch?p nh?n ?? ngh? ?y. Tôi có m?t nh? ng??i con trong gia ?ình, dù là con hoang, con trên gi?y t?”.
“Ng??i con cô nói ?ó ch?t t? lâu r?i”.
“Ho?c anh ch?t t? lâu r?i”.
Hi?p cúi ??u, nói không nhìn ai:
“Ngh?a là trong hai ng??i c?n có m?t ng??i ph?i ch?t. M? có ph??c l?m, nên m?i có con ch?t theo ?ó”.
“Chú câm m?m. Bây gi? không ph?i lúc ?ùa”.
“Làm th? nào khác ???c n?u tôi th?y anh c?ng nh? ch? Liên ??u còn s?ng, nh?ng ng??i này l?i không ch?p nh?n ng??i kia. M?t là th?, ho?c ng??c l?i, c? hai ??u ?ã ch?t. Anh mu?n cách nào?”
“Chú mu?n cách nào?”
“Cách c?a tôi”.
“Tôi mu?n h?i: Cách nào trong hai cách c?a cô Liên và c?a tôi”.
“T?i sao không có cách th? ba?” – Chàng hài h??c – “Th? gi?i còn có ba phe n?a là gia ?ình chúng ta”.
“Phe th? ba là l?i d?ng”.
“Tôi c?ng ch?ng rõ. Nh?ng tôi có ý riêng”.
“Ban nãy tôi có nói: Chú Hi?p là ng??i trôi theo”.
“Xin l?i, mi?n ch? bình ph?m. Ch? có tôi làm vi?c ?ó v?i mình”.
“Tôi nh?c l?i cho chú và cô Liên hay: Vi?c chúng ta là vi?c chung. Tôi mong các ng??i quên mình trong m?t th?i gian”.
“Tôi r?t ti?c, anh H?c. N?u tôi quên ???c tôi là th?ng Hi?p, th?ng Nguy?n V?n Hi?p c?a cái gia ?ình này, tôi ?ã không v? ?ây. Nh?ng tôi ?ã v? ?ây, nên tôi không th? quên mình ???c n?a. Lý l? c?a anh là ?? áp d?ng cho lý t??ng anh. Tôi l?y làm bu?n ph?i thú nh?n ? ?ây, tôi không th? theo nh?ng lý l? cao c? ?ó ???c. Tôi ch? bi?t yêu mình, tôi ích k?”.
“Tôi g?n ??ng ý v?i chú, chú Hi?p. Nói th? không có ngh?a là tôi mu?n liên minh v?i chú ?âu. Tôi c?ng ch? yêu mình và ích k?”. Liên nói.
“Ph?i tr? tr?n l?m m?i nh?n ???c mình là k? ích k? nh? các ng??i”.
“Tôi hãnh di?n dám nh?n r?ng mình ích k?”.
“Tôi bi?t ngh? sao, tôi s?ng th? nào thì nói th?”.
“Tôi không ng? ngày nay ng??i ta b?n ??n th? ?ó”.
“Tôi t? hào nh? v?y”.
“Có gì mà ng? hay không ng?. Thái ?? ?ó là thái ?? bàng quan. Tôi nói th?ng: Chúng ta ch? khác nhau ? ch? hèn m?t hay can ??m”.
“?? ?i?m”.
“Tôi ?i?m v?i thiên h?, không thèm ?i?m v?i anh”.
“Cô ?i?m v?i tôi!”
“Mong ?ó không ph?i là nguy?n v?ng c?a anh”.
Ông S? hét l?n:
“?ó là s? th?c. Tr?i ?i”.
“Mong anh l?m. Tôi ch?a c?m c?a anh t? gi?y b?c nào”.
“Cô ?i?m vì mu?n ???c ngang hàng v?i k? khác. Ng??i ta ?i?m nhi?u khi không vì ti?n, cô bi?t không?”
“Th?t là thú v?”. Hi?p nói.
Già N?m hi?n ra trên khung c?a phòng tr?ng. Già nhìn H?c và nói: “S?p sáng r?i, c?u H?c”. H?c g?t ??u ra hi?u cho già lui vào. Ngoài c?a s?, tr?i h?ng d?n.
“Chú S?, chú im l?ng. Ph?i nh?n chúng ta ??u là con c?a gia ?ình, ??u là anh em m?t nhà dù cô Liên là con riêng c?a th?y và s?ng m?t l? l?i khác chúng ta”.
“Tôi không bao gi? nh?n s? nh?c nhã ?ó”.
“N?u trong di chúc, m? nh?n thì sao?” Hi?p h?i.
“K? m?”.
“Câu tr? l?i c?a anh ?y r?t rõ ràng”.
Ch?t cái x?c tay c?a Liên th?m l? n?n, b?t l?a. Chi?c kh?n san m?ng c?a nàng v?t ? ?ó cháy vèo nh? cánh chu?n. Hi?p h?t cái x?c xu?ng sàn nhà, ??ng lên d?p t?t ng?n l?a. Khi chàng nh?c cái x?c lên chàng trông th?y m?t kh?u súng l?c nh? trong ?ó. Chàng c?m lên tay, nói:
“Tôi không ng? ch? ch?i súng”.
“Chú làm ?n ??a cho tôi”.
“Tôi mu?n mua m?t kh?u. Trong núi ?á n?i tôi làm vi?c nhi?u nguy hi?m l?m. Làm sao mua ???c?”
“? ?ây khí gi?i ch? bán buôn, không bán l?. N?u c?n m?t kh?u thì ph?i tìm cách ??i”.
“Làm sao ?? ??i ???c m?t kh?u”.
“V?i chú không bi?t ph?i làm th? nào”.
“Xin l?i ?ã h?i ch?”.
Anh ta nói và nhân th? cúi xu?ng nh?t cái m? ?ang n?m ng?a c?nh cái va-li c?a Liên. Ông H?c nhoài ng??i t?i g?n em, tay n?m l?y ??u súng, mi?ng nói v?i: “Tôi xem nào, chú Hi?p”. Ông v?a nói d?t, tay ?ã l?t kh?u súng kh?i tay Hi?p. Ông ch?m chú ngó th? khí gi?i mà ông ao ??c bao lâu nay, ?ôi m?t l? v? thèm mu?n. Liên ??ng d?y, m?t tay vu?t n?p áo, m?t tay chìa ra. Nàng nói:
“Anh cho tôi xin”.
“Cô có th? ?? l?i cho anh, cô Liên?”
“Không”.
“Bao nhiêu c?ng ???c”.
“Không. Tôi không ?? ???c”.
“R?i cô ki?m cái khác. Cô ki?m ch?c d?”. Nói xong, ông vu?t m?t làm nh? m?t m?i.
“Không, anh cho tôi xin”.
B?n anh em nhà Th?nh Ph??c ch?m chú ngó nhau trong m?t bi?n ??ng b?t ng?. S? có v? s? hãi, Hi?p và H?c thèm mu?n. Liên ??ng ng?i không yên. H? không ?? ý t?i gã thanh niên m?c ??ng ph?c xanh chi?u hôm qua ?ã tr? l?i ?ang ngó qua c?a s?. Hình nh? gã ??n t? lâu, nghe ???c m?t ph?n câu chuy?n và tò mò nhìn vào.
Lúc ?y Liên nóng n?y gi?ng l?y kh?u súng, song ông H?c gi? cao tay v??t kh?i. Gã thanh niên h?p ??u tr??c m?t ti?ng n? t??ng t??ng, ho?ng h?t hét l?n. Ti?ng hét làm m?i ng??i gi?t mình, và lát sau kinh s?. Gã thanh niên ch?y ra ??n ???ng, gh?ch chân lên xe ??p r?i m?i dám lên ti?ng: “M?i các ông ra tr? s? H?i ??ng T?nh có vi?c g?p. Ông H?i ??ng tôi ch? hoài r?i”. Gã nói xong ??p xe ?i khu?t.
Già N?m l?i hi?n ra trên khung c?a. Già lo l?ng nhìn ông H?c. Ông ta có v? l?nh ng?t, ?ôi m?t th?t th?n. Ông n?m ch?t kh?u súng, ngh? ng?i b?n kho?n.
Ng??i em k? lo ng?i h?i ?
“Làm th? nào bây gi??”
“Ch? Liên, ch? có gi?y phép gi? khí gi?i không?”
“Chú h?i k? c?c”.
“Vô ích. ??a nào dám vào ?ây h?i gi?y nhà này? Ông thì b?n v? s?. Già N?m ?âu?”
Lão gia nhân h?p t?p b??c ra.
“Già ra khoá c?ng l?i c?n th?n”.
Ông già khu?t sau cánh c?a ra vào. Ông H?c ra khép c?a s? l?i. Kh?u súng ?ã b? trong túi áo veste. Ông b?o các em: “Các chú và cô ng?i xu?ng. Hãy bình tâm”.
M?y phút sau lão gia nhân b??c vào. Vai áo lão l?m t?m n??c m?a. S? yên l?ng nín th? khi?n Liên nh?n ra m?a v?n reo ??u bên ngoài. Ngôi nhà l?n l??t ???c khoá kín các c?a nên dù ban ngày, lão gia nhân ph?i mang n?n ra ti?p t?c gi? ng?n l?a, ?? soi mù m? c?n phòng.
4.
Khi m?i ng??i ?ã ng?i l?i, ông H?c tr?n an b?ng cách nh?i thu?c vào t?u, thong th? m?i l?a, c? t?o m?t không khí bình th?n, nghiêm trang. Ông hút m?t vài h?i và nói v?i em gái: “Liên c?m phi?n, anh t?m gi? kh?u súng c?a cô cho ??n khi nào cô r?i Tây Ph?”. Không ?? Liên ph?n ??i, ông g?i già N?m t?i. B?n ng??i con c?a bà Th?nh Ph??c và lão gia nhân b?t ??u h?p m?t trong hoà khí t?m v?a t?o ???c. Ông H?c b?o già N?m ng?i xu?ng m?t chi?c gh? ?ôn bên c?nh nói: “Già b?t ??u k? l?i cho l?n l??t”.
“Vâng” – ông lão khép hai tay gi?a ?ùi, lúng túng tìm l?i – “Già ? v?i c? t? trên ba m??i n?m nay, lúc c?u H?c m?i b?t ??u ?i h?c khai tâm ? nhà c? C?, nên già vô phép th??ng coi nh? mình là ng??i c?a gia ?ình h? Nguy?n. B?i th? nh?ng l?i già k? l?i ?ây v?i các c?u, v?i cô là nh?ng l?i chân th?t c?a già.
Lão nhìn qua m?i ng??i, nói ti?p:
“K? t? ngày cô ra ?i, c? bà bu?n l?m, m?c d?u tr??c ?ó c? không yêu th??ng cô b?ng yêu th??ng các c?u. R?i nh?ng n?m l?n x?n t?i, c?u H?c ph?i lánh mình m?t n?i, c? th??ng ??m chiêu h?n. Trong nhà b?y gi? không có ai là gái, nên c? càng nh?c nh? ??n cô. M?t ph?n các c?u c? lên, ng??i này ??n ng??i khác ?i xa, c? càng ch?nh m?ng công vi?c. C? s? nhà ta bây gi? suy y?u l?m, vì không ai ?? tâm trông nom, ng??i ta n? n?n không tr? c?ng l?m. Cho ??n khi c?u Hi?p ?i làm xa, c? h?u nh? ?au y?u th??ng xuyên. Buôn bán b? H?p tác xã chèn ép. Mà c? nh?t ??nh không cho ?i tìm các c?u v?i cô v?. Các ngài th??ng b?o: “??a nào có nh? ??n ta thì nó v?, quê h??ng ??t t? chúng còn l? là, ta s?ng hay ch?t c?ng thôi ch? làm gì”.
“N?m ngoái, b?ng d?ng c? cho m?i ông Ch??ng kh? ?? V?n Tu ??n nh? ông làm di chúc. Th?t là ?i?m g? quá. Già không bi?t di chúc ?ó ra làm sao, nh?ng già h?ng lo s?, vì cái quân Tây Ph? này chúng m?t ngày m?t l?ng l?m. Ch? thi?u ?i?u chúng ?n c??p nhà này mà thôi. H?i x?a, khi c? ông còn t?i ch?c, c? gây thù oán c?ng nhi?u. Chúng r?p tâm làm h?i mình t? lâu r?i. May sao n?m ngoái già b?t ???c tin c?u H?c, nên khi c? m?t, sáng hôm kia, già ?i tìm c?u H?c ngay”.
Lão ng?ng l?i, lau mép, nhìn m?t l??t anh em nhà h? Nguy?n:
“V? l?i, khi c? n?m vào áo quan r?i, c? áo quan c? ??t làm s?n t? n?a n?m tr??c, c? có tr?n tr?i v?i già r?ng: ??i ba ngày sau khi c? nh?m m?t r?i hãy h? huy?t. Ý c? là mu?n các c?u v?i cô v? ?? m?t ngày táng. C? còn d?n l?i khi c? m?t thì báo cho ông Ch??ng kh? bi?t ngay…”
Liên ng?t l?i:
“Già có làm ?úng nh? l?i c? d?n không?”
“Vâng, già ?i báo ông Ch??ng kh? r?i m?i ?i tìm c?u H?c. Không hi?u sao các c?u v?i cô ?ã bi?t mà v? tr??c”.
“Chúng tôi nh?n ???c ?i?n tín do ông Ch??ng kh? ?ánh ?i”.
“L? quá, ông ta làm sao bi?t ??a ch? các c?u v?i cô?”
“Sao già nói th??”
“Chính ông h?i tôi: Bi?t các c?u v?i cô ? ?âu mà báo tin hay ch? ??i. Ông còn gia h?n: trong m?t ngày ph?i an táng c?, quàn lâu nguy hi?m l?m, nh?t là cá ?ang ??p d?… l?i g?p m?a trái th??ng”.
“Ly k? ??y ch?? Tôi làm mãi vùng núi ?á mi?n th??ng du mà ng??i ta c?ng bi?t ?? g?i v?”.
“Ch?c m? cho ông ta hay. M? có th? nh? ông ta làm di chúc thì còn gì m? gi?u ông ta n?a”.
Ông H?c nói xong li?n v? bã thu?c kh?i lòng ?i?u, c?t t?u vào túi và ??ng lên, dáng ?i?u e ng?i. Ông ??n g?n khung c?a có qu? n?m b?ng ??ng. S? ??ng d?y ?i theo:
“Khoá ch?c l?m, tôi m? th? mãi r?i”.
“Già N?m, chìa khoá ?âu?”
“Th?a c?u, ?? l?y thêm n?n ?ã”.
Ông già vào c?n phòng tr?ng mang ra hai bao n?n l?n, châm thêm hai cây r?i ng?n ng? nói v?i H?c:
“C?u y?u l?m, ?? tôi vào tr??c m? c?a s? cho thoáng h?i ?ã”.
Hi?p s?ng s?t h?i:
“Già N?m, thì hài m? tôi quàn trong phòng này sao?”
Anh ta h?i xong c?ng ??ng v?i d?y. V?i qu?n áo nhàu nát, trông anh ta có v? m?t m?i tru? l?c. Ông già nghiêm gi?ng:
“Vâng, tôi quàn thi hài c? trong này”.
Hai ng??i anh l?n c?a Hi?p ??ng sau lão gia nhân, tay nâng cao ng?n n?n tr?ng. Trong lúc ông lão lúi húi l?n chùm chìa khoá, c?n phòng chìm vào s? nín thinh n?ng n?. S? yên l?ng t?nh m?ch ?ó khi?n Hi?p có c?m t??ng v?a nghe ???c m?t ti?ng ??ng l?ch k?ch ?âu ?ó bên tai. Chàng m? m?t ngó ch?. Liên c?ng nh? ?ang nghe ngóng không khí b?ng bít gi?a nh?ng cánh c?a ?óng kín, s?c mùi sáp n?n khét l?t. Nàng nhìn xu?ng m?t bàn, trông th?y t?m hình bà Th?nh Ph??c l?ng trong cái khung l?n mà hôm qua S? h? t? trên t??ng xu?ng. Nàng nhìn Hi?p. Hai ch? em l?ng l? nhìn nhau nh? cùng dò h?i v? m?t linh c?m m??ng t??ng th?y vong h?n ng??i ch?t quanh qu?n n?i bàn gh?. Hi?p b?ng ch?m chú nhìn lên tr?n nhà quét vôi tr?ng. Chàng ngh? ??n nh?ng con chu?t trên r?m th??ng mà h?n hai n?m nay chàng không nh? t?i.
Già N?m lúng túng tra chìa khoá vào ?. Già ??t bàn tay nh?n nheo lên qu? n?m b?ng ??ng, kh? xoay m?t vòng. Già ??y m?nh hai cánh c?a g? lim n?ng n? c?a c?n phòng quàn thi hài. Và già h?p háy c?p m?t trong ánh n?n lù mù, bàng hoàng quay l?i:
“C?u H?c, c?u H?c, c?u th?y gì không?”
“Cái gì ?ó?”
“Chúa tôi!”
“Cái gì ?ó h??”
“Cái quan tài ?âu r?i?”
Liên c? g?ng ?? không n?m l?y tay Hi?p. Nàng s?ng s? d?a l?ng vào t??ng, ngó th?t th?n vào c?n phòng v?a ???c m? ra. M?t cái gi??ng g? ?en ki?u c?, n?m bông soi bóng trên n?n ?á hoa sáng. M?t cái t?, m?t cái k?, m?t cái bàn th?p c?nh gi??ng. Và hai cái giá g? s?n quang d?u ch? v? gi?a kho?ng tr?ng, x?p hàng song ?ôi ?? ?? m?t cái áo quan không có ? trên ?ó.
Lão gia nhân th?ng th?t ngó m?i ng??i b?ng c?p m?t khô ráo không mu?n ch?p. Khuôn m?t già nua c?a lão c?ng ra, b?t ??ng, nh? m?t m?t t??ng. Lão không th? hi?u c?ng nh? không th? nói ???c n?a.
S? rung ??ng toàn thân. Cái kh?i th?t tr?ng b?u b?o ?y mu?n l? t? r?ng xu?ng t?ng m?nh. Liên th?y ông anh khác m? c?a nàng là m?t con búp bê nh?a ?ã c?, làn s?n tô m?t m?i tóc mi?ng ?ã l?t, nh?ng dây cao su n?i t? chi ?ã l?ng, ?? r? xu?i xu?ng trong dáng ?i?u ch?t ?u?i. Riêng ông H?c ph?n n?. Ông n?m ng?c áo lão gia nhân:
“Th? là th? nào h?, h??” – Ông th?c tay vào túi áo ?? kh?u súng nh?ng rút v?i ngay ra. Tay kia c?ng r?i ng?c áo lão già – “Già N?m, già nh? rõ ch?? M? tôi ?âu, h??”
Lão gia nhân b?ng m?u máo. Nh?ng Liên khóc tr??c lão. Nàng c?n ch?t môi ?? kh?i kêu thành ti?ng. Nàng úp m?t vào t??ng, nu?t s?ng nh?ng h?i th? s? hãi.
Lão già b?t lên ti?ng phân tr?n:
“Chúa tôi! Tôi không bi?t! Tôi không bi?t! Chính tôi ??y n?p áo quan, chính tôi khoá c?a c?n th?n mà! Chúa tôi!”
“Già th? xem có quên không?”
“C?u b?o quên cái gì?”
“Ho?c là m? tôi ???c an táng r?i. Ho?c là già không khoá c?a?”
“Làm sao tôi quên quái g? th? ???c kia, c?u? Tôi ?ã an táng c? ?âu?”
“Khi tôi v? ?ây, tr?a hôm qua, phòng khách không khoá”.
“Th?t sao c?u? Tôi khoá rõ mà” – ông lão ng? ng?n trong m?t lát – “mà n?u già này lú l?n thì ch? quên phòng ngoài thôi. Phòng này chính các c?u m? mãi không ???c. Phòng này chính tôi v?a m? ra tr??c m?t m?i ng??i ?ó thôi”.
“Các ng??i im l?ng”.
Ông H?c ?i quanh gian phòng, th? các ch?t c?a s?, xem xét th?t k? khung c?a m? xu?ng Su?i Cá Th?n. T?t c? ??u ?óng ch?t. Ông b?ng nói:
“Nh? th? có ng??i m? ???c gian phòng này, b?ng chìa khoá riêng”.
“Ai m?i ???c ch?? ?? làm gì m?i ???c ch??”
“Anh H?c, ph?i g?p ông Ch??ng kh? và ông H?i ??ng”.
Trong khi m?i ng??i tính toán, Hi?p ??n ng?i trên chân c?u thang g? th??ng dùng ?? trèo lên r?m th??ng, b?ng l? h?ng vuông nh? ??c trên tr?n, ngay trên ??u thang phía nóc t?, Hi?p nh? x?a có bao nhiêu mâm ??ng, ??nh ??ng, m? chàng ??u cho c?t trên r?m th??ng h? th?ng, hình nh? ?? tránh han r?. Thoáng nh? ??n th?i th? ?u ?ùa ngh?ch leo trèo, Hi?p ôm ??u nh? m?. Chàng ngó lên l? h?ng trên tr?n, có ý mu?n lên ?ó. Song Liên ?ã g?i chàng:
“Chú Hi?p, chú v?i già N?m ra Tr? s? H?i ??ng T?nh ?i”.
“?? anh S?”.
“???c, ?? tôi”.
Thình lình có ti?ng gõ c?a m?nh. M?i ng??i nhìn s?ng m?t giây. Ông H?c b?o các em và lão gia nhân ra h?t phòng khách. Ông khoá trái cánh c?a có qu? n?m b?ng ??ng l?i, t? nh?t mình trong ?ó. Lão gia nhân hé c?a nhìn ra hiên. Khi nh?n ra ông Ch??ng kh? và ông H?i ??ng t?nh, lão m? m?t bên c?a cho h? vào. ? phía trong, Hi?p c?ng m? r?ng m?t cánh c?a s?. M?i ng??i khép m?t vì ánh sáng chói loà. Liên t?t v?i ng?n n?n còn cháy trên bàn. M?t ngày m? ra trong ngôi bi?t th? âm u c?a nhà Th?nh Ph??c. Qua nh?ng khung c?a phía sau, thung l?ng Su?i Cá Th?n hi?n ra trong kho?ng xanh âm u t? nh?t.
Hai viên ch?c hàng t?nh b??c vào, ng?i xu?ng gh?. Trên hai gh? kia là S? và Liên. Hi?p ??ng sau l?ng ch?, lão gia nhân ??ng sau l?ng S?. Ông Ch??ng kh? ôm m?t cái c?p da l?n, mang kính tr?ng. Ông H?i ??ng khoác áo veste nâu t??ng t? c?a ông H?c, qu?n vàng, giày ??, trán bóng, môi dày. Ông ngó kh?p l??t b?ng c?p m?t s?c, r?i ông rút thu?c mélia vàng ra hút. Trong khi v? v? ?i?u thu?c lên t?m ?nh bà Th?nh Ph??c ??t trên bàn, ông ch?m rãi nói:
“C? m?t ??t ng?t, th?t chúng tôi l?y làm bu?n l?m. Chúng tôi ??nh t? ch?c ngày ?ám c? cho long tr?ng. ? Tây Ph? này có l? c? là b?c niên tr??ng nh?t ??y. V? l?i” – ông ta c??i – “nh? c? và các ông, v?i l?i cô, chúng tôi ???c n??ng c?y nhi?u l?m. Song ti?c r?ng các ông v?i cô v? có h?i ch?m, già N?m l?i b? ?i ngay, nên tôi và ông Ch??ng kh? ?ây v?n b?t ??c d?, ?ã ph?i cho chuy?n linh c?u c? ra kh?i nhà”.
“Các ông làm th? là vô phép”.
“Chúng tôi v? t? hôm qua, t?i sao ông làm v?i th??”
Mong cô b?t gi?n. Cô không ? Tây Ph?” – ông ta luôn luôn gi? n? c??i th? th? – “cô không rõ. Mùa này cá ??u ?ang ??p d? dang, m?a l?i th?t th??ng, dân chúng h? không ch?u ?? c? nh? v?y. N?u cô c?n ch?ng c?…”
Ông ta móc túi áo l?y ra hai lá th? vi?t trên gi?y h?c trò, g?p t?, ??a cho anh em Liên. Liên ch? ngó qua không bu?n ??c, r?i ??t tr? hai lá th? khi?u n?i xu?ng bàn. Nàng l?nh lùng nói:
“Chúng tôi có nhà c?a ?àng hoàng, lý gì các ông mang thi hài m? tôi ra kh?i nhà? Các ông ?? ? nhà xác ch? gì? Các ông coi m? tôi nh? m?t cái xác vô th?a nh?n sao?”
“Chúa tôi!”
Ông H?i ??ng x?p gi?y l?i, cho vào c?p, ng?ng m?t lên:
“Không. Ai b?o cô là thi hài c? ?? ? nhà xác? ??i nào chúng tôi làm th??”
“C?m ?n các ông”.
“V?y thi hài m? tôi ?âu?”
“Chúng tôi chôn r?i.
Ông S? ??ng d?y:
“Cái gì h?? Ông nói sao?”
T? ban nãy Hi?p v?n ??ng im sau gh?, bình th?n nh?c l?i:
“Ông ta chôn r?i”.
“Các ông mu?n gì h??”
“Chúa tôi!”
Liên h?i:
“Ông H?i ??ng, ông t? ý làm th? ch??”
“Th?a cô, dân chúng khi?u n?i quá… Có ông Ch??ng kh? ?ây bi?t, ph?i không ông Ch??ng?”
Ng??i ???c h?i t? nãy v?n ôm cái c?p, tay c?m mùi soa nhàu nát, ông ta nhìn t?t c? m?i ng??i:
“Vâng, th?t là v?n b?t ??c d?, th?a cô. Ai mu?n ?? c? v? m?t cách bu?n th?m nh? th?”.
Ng??i anh k? c?a Liên b?t l?c, th? dài:
“M? tôi ?n ? b?c ác gì h?? Sao các ông làm th??”
Liên nói:
“Không ph?i lúc ?? k? tình k? oán. Ông an táng m? tôi ? ?âu, ông Ch??ng kh??”
“Th?a cái ?ó ông H?i ??ng quy?t ??nh”.
“Ông H?i ??ng?”
“Th?a cô, ngoài ngh?a ??a chung c?a th? tr?n, c?nh Su?i Cá Th?n”.
Ng??i lão b?c kêu l?n:
“C? tôi khi s?ng, luôn luôn mong ???c an táng ? ??nh ??i L??ng S?n.
Hai viên ch?c hàng t?nh nhìn nhau. Viên Ch??ng kh? bu?t mi?ng:
“Tôi quên m?t vi?c ?ó r?i!”
“Ông không ???c vi?c gì c?! Ông im ?i!”
“Ông quên chi ?ó, th?a ông Ch??ng kh??”
“Tôi lú l?n quá. C? có nói v?i tôi…”
“Thôi, ông im ?i” – ông H?i ??ng g?t và quay sang phía Liên – “Th?a cô, s? ?ã r?i. Dù sao c? c?ng ?ã ???c ? yên m? ??p”.
“Chúa tôi!”
“Chú Hi?p, chú tính sao?”
“Ch? Liên?”
“Ông H?i ??ng, ông ???c phép an táng m? tôi ch??”
“Vâng, hàng t?nh ?ã u? quy?n cho tôi. Có gi?y t? phiên h?p u? quy?n ?ây”.
“Tôi không công nh?n cái gi?y ?y”.
“Ý cô mu?n sao?”
“Ông Ch??ng kh?, ông là ng??i ???c m? tôi u? thác làm t? di chúc ph?i không?”
“Vâng, h?i còn sinh th?i, tôi th??ng ???c c? cho giúp vi?c gi?y t?” – ông ta c??i – “C? ??i v?i tôi th?t là…”
“V?y mà ông ??i x? v?i m? tôi nh? th??”
“Th?a cô, có ?i?u gì ?âu. Chúng tôi t??ng các ông v?i cô không v? k?p, ngh? ??n lòng t?t c?a c? nên chúng tôi ?ã ??ng ra lo vi?c an táng”.
“C?m ?n t?m lòng t?t c?a ông. Ch? không ph?i vì t? di chúc sao?”
“Tôi không hi?u ý cô”.
“Chúng tôi không ch?p nh?n vi?c làm c?a các ông. Chúng tôi s? c?i táng m? tôi ngay hôm nay!”
“Chúa tôi!”
“Cô Liên! Cô tính ?ào m? m? sao?”
“Tôi vô phúc m?t d?y v?y ?ó” – nàng kêu l?n – “Anh H?c, b? anh còn ? ?ó sao?”
Ông H?c r?i c?n phòng v?n ?óng kín b??c ra tr??c s? ng?c nhiên c?a hai viên ch?c, m?t tay ông ?? trong túi áo veste, dáng ?i?u ?i?m ??m v?ng vàng.
“Già N?m, ?óng c?a giùm tôi”.
Khi lão gia nhân b??c v?i ra kéo c?a cài ch?t l?i thì S? ??ng d?y nh??ng gh? cho anh. Ông H?c ng?i xu?ng.
“Chào các ông. Tôi là tr??ng nam c?a bà Th?nh Ph??c”.
Hai viên ch?c lúng túng g?t ??u chào. Trong khi ông H?c l?y t?u m?i thu?c thì Liên thân m?t nh?ng v?i vàng thò tay vào túi áo veste c?a anh l?y l?i kh?u súng. Nàng l?y v? bình t?nh ??t kh?u súng vào cái x?c ôm trong lòng, nói v?i ông Ch??ng kh?:
“Bây gi? xin ông cho chúng tôi bi?t v? t? di chúc ?ó”.
Hi?p thân m?t cúi xu?ng sát vai ch?, ??nh nói gì ?ó nh?ng Liên kh? ra hi?u:
“Hi?p im l?ng nghe ??c di chúc”.
Ông Ch??ng kh? l?y mùi xoa lau m?t, s?a l?i kính, li?c nhìn cái x?c c?a Liên, m? c?p l?y ra m?t t?p h? s?. Ông lôi m?t cái phong bì l?n có g?n xi lên m?t bàn. B?ng hai bàn tay run r?y nh? ng??i có b?nh tê th?p, ông xé mép, rút t? di chúc ra. Song ông quá xúc ??ng không ??c n?i, Liên gi? tay. Ông trao x?p gi?y cho nàng.
“Tôi xin tóm t?t ?? các ng??i nghe. Tôi mi?n ??c ph?n th? t?c. ?ây là nh?ng ph?n chính”.
Nàng ch?m chú m?t lát r?i lên ti?ng:
… “Khi tôi t? tr?n r?i, gia tài c?a tôi, g?m s? ti?n m?t là 1.500.000 ??ng g?i ? ?ông D??ng Ngân hàng và các b?t ??ng s?n có ghi phía d??i, s? ???c chia ra nh? sau, tu? hai tr??ng h?p:
“Tr??ng h?p th? nh?t: N?u các con tôi v? h?p m?t ?ông ?? ba ??a là tr??ng nam Nguy?n V?n H?c, con th? Nguy?n V?n S?, con út Nguy?n V?n Hi?p, thì tr??ng nam lo vi?c ma chay, h??ng m?t ph?n ba s? ti?n m?t g?i ? nhà ?ông D??ng Ngân hàng và t?t c? các b?t ??ng s?n. Và ph?i gi? l?i lão gia nhân Tr?n V?n N?m cho lão 100.000 ??ng trong s? tr??ng nam ???c h??ng n?u lão còn s?ng, và ph?i lo ma chay cho lão, n?u lão t? tr?n sau ?ó”.
“Ph?n còn l?i sau khi kh?u ?i 100.000 ??ng cho con riêng c?a ch?ng tôi là Nguy?n Ph??ng Liên n?u nó còn s?ng và tr? v?, còn s? chia ??u cho hai con trai c?a tôi. Tr??ng h?p con c? ch?t, con k? ph?i lo ma chay và s? ti?n dôi ra s? giúp vào qu? xã h?i. Ph?n m? tôi ph?i xây b?ng ?á ông trên ??nh ??i L??ng S?n, h??ng m?t v? phía bi?n”.
Liên ng?ng ??c, r?i m?t kh?i t? gi?y nh?ng không nhìn ai. Nàng th? có v? m?t nh?c nh?ng l?i cúi xu?ng ??c ti?p:
“Tr??ng h?p th? hai: N?u các con tôi không ??a nào có m?t k? ??n lúc an táng tôi n?i ph?n m? ?ã ??nh s?n nh? trên, thì ng??i nào có công ??ng ra lo ma chay cho tôi, – b?t c? là ai, không ph?i con tôi – s? h??ng ???c m?t ph?n n?m s? ti?n m?t 1.500.000 ?ông. S? ti?n còn l?i và các b?t ??ng s?n s? ???c chia ra nh? sau…”
“Di chúc này ???c trao cho Ch??ng kh? ?? V?n Tu thi hành…”.
Liên ??c xong, trao t? di chúc cho ông H?c. Ông ta ?eo kính ??c qua. Liên li?c nhìn S?. Ông ta có v? th?n nhiên nh? không. Liên c?m th?y Hi?p ??ng sát sau l?ng gh?, ch?m vào tóc nàng, nh?ng nàng không mu?n quay l?i ngó m?t em. Thình lình nàng h?i:
“Th?a ông Ch??ng kh?, ông là ?? V?n Tu?”
“Vâng. ?? V?n Tu là tôi”.
“Ông không ph?i ?? V?n Tu”.
“Cô nói sao? Th? c?n c??c và th? c? tri c?a tôi ?ây”.
“Có ngh?a là chúng tôi không coi ông là ng??i ???c thi hành b?n di chúc này. Ông ?ã ti?t l? ?i?u kho?n c?a tr??ng h?p th? hai cho ông H?i ??ng. Các ông mu?n chia m?t ph?n n?m s? ti?n m?t tri?u r??i”.
Ông H?i ??ng c??i nh?t, ??ng d?y:
“Cô s? bó tay. Tôi b?o cho mà bi?t. N?u cô mu?n lôi thôi”.
“R?t ti?c các ông ?ã l?m l?n. Ph?i chi các ông an táng m? tôi ? ??i L??ng S?n”.
“L?i ? ông Ch??ng kh?” – ông ta quay sang ông này – “Ông làm h?ng h?t! Ông ?… ???c vi?c gì c?!”
Ng??i anh c? l?nh nh?t nói:
“Xin t? giã các ông”.
Ông v?a nói, v?a xé v?n t? di chúc.
M?t viên ch?c run lên vì gi?n và lu?ng cu?ng…
“Ông H?c. Ông làm th? c?ng vô ích. Ông nên nh? chúng tôi còn gi? b?n chính”.
S? hét l?n:
“B??c!”
Lão gia nhân m? c?a cho hai viên ch?c b??c ra. H? h?m h?m nhìn m?i ng??i. Ông H?i ??ng c??i nh?t:
“R?i các ng??i bi?t tay tôi. Các ng??i s? cu?n gói kh?i Tây Ph? này trong ngày hôm nay”.
Ông H?c ??m chiêu ngó xu?ng t?m hình m? v?n ??t ng?a trên bàn. Ông vu?t mái tóc c?t ng?n, r?i ng?ng m?t lên ngó em gái, m?m c??i:
“Anh r?t hài lòng v? cô”.
Liên c? gi?u ph?n ?ng. Nàng ng?n ng? trong giây lát r?i trao kh?u súng cho anh:
“Anh gi? l?y, anh H?c”.
Ông H?c t??i t?nh ??a tay ra. Ông ?? kh?u súng b? vào túi áo và b?o lão gia nhân:
“Các c?a khác ?óng l?i, riêng phòng khách c? ?? m?. Xong lão ?i mua giùm tôi vài cái cu?c, cái x?ng, m?y tay ?òn. ?êm nay chúng ta s? ?ào m? c?, mang thì hài c? v? ?ây.
Liên nhìn tr?m ngâm ra khu v??n, m?a ?ã ng?t.
Ngu?n: Th? tr?n mi?n ?ông. Tân truy?n c?a Viên Linh; m?u bìa c?a V?n Thanh; do t?p san V?n xu?t b?n l?n th? nh?t, in t?i nhà in riêng c?a nhà xu?t b?n, K.D. s? 2874/BTTCH/BC3/XB ngày 7.9.1966; xong ngày 1.10.1966. B?n ?i?n t? do talawas th?c hi?n.
