V?n h?c mi?n Nam 54-75 (554): Nguy?n M?nh Côn (k? 5)

?em tâm tình vi?t l?ch s?

Ph?n 5

Phú Th?, V? lao,

Ngày 29 tháng 11 n?m 1952

Thân ái Trung,

Và th? là h?t! B?c th? vi?t cho Trung ch?a g?i, thì b?c th? này ?ã ph?i b?t ??u. Ph?i b?t ??u gi?a m?t c?n c?m gi?n th?u tr?i, mà c?ng gi?a nh?ng phút nh? lòng k? l?: B?n c?a Trung ?ã ???c ?u?i ra kh?i ??n v?, ?ã nghe tuyên án 42 n?m kh? sai, ?ã tr?n, và hi?n nay ?ang ? trên ???ng len l?i ?? v??t qua sông Thao, sang Ngh?a l?.

B?n c?a Trung, ?êm hôm nay thao th?c quá. Nên m??n ??a ?èn d?u c?a bà ch? nhà ?? soi rõ t? th? vi?t cho Trung. Bà ch? nhà là ch? T??ng Vân, v? c?a b?n chúng ta là Nguy?n V?n Nhi?u. Nhi?u m?i b? ??u ch?t. V? Nhi?u b? ?u?i ra kh?i ??n ?i?n Kh?i Xuân, lên ??y d?ng chóp l?u bán mái này bên m? Nhi?u ?? khóc ch?ng. Tôi v?a v? qua h?i g?n n?a ?êm, nghe ti?ng n?c n? thì vào th?m, ai ng? g?p ch? T??ng Vân.

Ch? T??ng Vân gi? tôi l?i, lu?c khoai cho ?n, r?i chúng tôi l?i khóc Nhi?u. Riêng tôi, tôi khóc c? Qu?ng.

Qu?ng ?ã ch?t! N?u qu? th?t m?t m?i h?n có th? k?t tinh l?i d??i m?t n?m m?, thì nh?ng n?i u?t ?c trong lòng Qu?ng s? ph?i là m?t phi?n ?á, hay m?t h?t minh châu, không có bàn cân nào cân n?i ? ??i này. B?i câu chuy?n c?a ??i Qu?ng, tôi ch?a bi?t có cây bút nào trên th? gian ?ã vi?t ra nh?ng n?i th??ng tâm, cùng v?i nh?ng ni?m yêu d?u, hy sinh, tôi ?ã th?y trong tâm h?n Qu?ng.

Qu?ng là cán b? ti?u ?oàn, n?m 1947. Nh?ng tôi ?ã nói Qu?ng v?n là sinh viên tr??ng ??i h?c Y khoa. Không có gì báo tr??c r?ng ng??i thanh niên ?y s? tr? nên m?t ch? huy quân s?. Qu?ng có m? già, bà m? su?t ngày ch? còn thu g?n ??i s?ng vào ba vi?c: M?i bu?i sáng th?p m?t nén h??ng trên bàn th? ông ch?ng quá vãng gi?a n?m Tân mùi 1, m?i bu?i chi?u l?n ?? tám m??i t? vòng tràng h?t, và m?i khi Qu?ng có s? gì bu?n r?u, b?c b?i hay t?c gi?n l? ra nét m?t, thì kh? g?i: “Qu?ng, con!”.

Nghe ti?ng g?i, Qu?ng t?c kh?c r? b? t?t c? nh?ng ý ngh? không x?ng ?áng là c?a ng??i quân t?. Anh ??n ng?i bên c?nh m?, th?p h?n m?t chút ?? m? nhìn xu?ng mà th?y mái tóc xanh c?a mình, và cúi ??u: “M? tha th? cho con”! R?i sau ?ó, hai m? con anh l?i ng?i r?t lâu nh? v?y, tuy không ai nói m?t l?i nào n?a, mà m? bi?t con, con bi?t m? c?ng ngh? ??n ng??i cha, ng??i ch?ng tôn kính.

B?i cha Qu?ng là m?t b?c quân t?. C? C? ?? ??ng khoa v?i thân ph? tôi, Qu?ng có nói tôi m?i bi?t, song vào gi?a lúc m?t ng??i t? giáo ban 2 sang chính ban, thì m?t ng??i t? giáo ban v? quê làm ru?ng. Ngày m?t sáng ?i cày, m?t chi?u d?y h?c, c? C? Vân xa t?a nh? ng??i không h? g?p m?t s? gì ?áng bu?n trong cu?c ??i. C? hi?m mu?n, t?i ngoài b?n m??i tu?i ch?a sinh con trai, c?ng không có v? l?y th? làm phi?n lòng. K?p khi Qu?ng ra ??i, c? hình nh? c?ng không l?y th? làm vui m?ng quá l?m. R?i m?t ngày kia lính m?t thám ?p vào nhà, xích tay c? gi?i ra xe, xích tay C? dong lên tàu ?i H?i Phòng ?? ?i Côn lôn, nét m?t c? v?n không thay ??i. Trên th?m phòng ??i c?a hành khách h?ng nh?t, hôm ?ó dành cho chính tr? ph?m, C? bà ?m Qu?ng ??n l?y bi?t cha, ch? nghe C? d?n l?i m?t cân ??n gi?n: “Bà v? nuôi con. Nó l?n lên thì d?y nó cho nên ng??i”. sau ng?ng l?i m?t phút, C? nói ti?p: “Làm thì làm cho t?n s?c, r?i bình tâm!”. Có th? thôi. Ng??i ?i ch?ng bao gi? v? v?i v? con n?a!

Tôi bi?t v? cha Qu?ng có th?. Có l? chính anh c?ng ???c bi?t v? cha anh có th?. M? anh là ng??i ch? c?u c?u ??n ch?ng m?i khi d?y con, con t? v? c?ng ??u, r?n m?t. Nh?ng lúc ?y, theo l?i Qu?ng, m? anh khóc: “Ông ?i! Ông có th??ng tôi thì v? d?y con giúp tôi!”

Thì nh?ng lúc ?y, v?n theo l?i Qu?ng, anh th?y tim anh nh? th?t v? nát làm nhi?u m?nh. Anh có th? có l?i , anh có th? b? hi?u nh?m hay b? oan u?ng, nh?ng m?c dù th? nào, anh v?n th?y m?t ni?m h?i h?n mênh mông trong tâm kh?m. M? anh ch? còn anh, làm cho m? bu?n, ?y là anh ?ã có t?i l?m r?i.

Qu?ng ngh? v? m? nh? th?, cho nên ??n lúc l?n, anh nh? m? d?y mà tâm tính gi?ng cha nh? in. Anh thu?n h?u, ?i?m ??m, không bao gi? to ti?ng c?ng nh? không bao gi? ?? l? v? ?au bu?n ra nét m?t. Tôi bi?t anh n?m n?m, thân v?i anh b?n n?m, mà ch? có m?t l?n th?y nét ?u t? l? trong tia sáng ? n?i m?t anh. Tôi ?ã k? v?i Trung, ?ó là bu?i chúng tôi cùng nh?n ???c nhi?m v? l?nh ch? huy ti?u ?oàn 332.

Hôm ?y, Qu?ng l?ng nhìn ra sân r?t lâu. Sân ??t th?t l?y l?i, ??y nh?ng v?t chân ng??i ?i, nh?ng v?t tr??t ngã. Qu?ng hình nh? mu?n ??m nh?ng chân t? th?m nhà ra b? tre. Nét m?t ch?m chú c?a anh rõ ràng bi? l? tâm h?n anh ???ng theo dõi m?t ý ngh? nh?t ??nh. Mãi h?n m?t n?m sau, sau khi cùng ch?t h?t nhi?u l?n, tôi m?i bi?t hôm ?ó anh ?ã ph?i ?au kh? l?m ?? ch?n l?y m?t con ???ng. Chúng tôi thân ???c nhau là nh? cùng ?au kh? nh? v?y.

Nh?ng hoàn c?nh c?a Qu?ng ác li?t h?n hoàn c?nh c?a tôi nhi?u l?m, B?i k? ph?n b?i ?ã phá v? chi b? Lang tài c?a cha anh chính là m?t lãnh t? trong m?t tr?n Vi?t Minh hi?n t?i. Anh nh? gia hu?n , không thù oán. Nh?ng anh làm sao mà cùng ??ng v?i h?n trên cùng m?t v? trí , và cùng ?i v?i h?n theo cùng m?t con ???ng? L?i thêm n?a, m? anh già, b?n con anh d?i, m?t mình v? anh không có l?y tr?m b?c trong tay, làm th? nào v? anh lo ???c ?? s?ng cho gia ?ình, lúc b?y gi? còn ?iêu linh trên con ???ng mòn nào ?ó mi?n ?m Th??ng?

Th? là, rút cu?c l?i, anh c?ng nh? tôi, chúng tôi không tìm th?y l?i thoát. ?i không xong, ? l?i thì không nên, chúng tôi ?ành hãy làm nh?ng vi?c ph?i làm ngay tr??c m?t. Riêng may cho anh, trong c?n não n? ?y, anh còn có m?t k? ni?m thiêng liêng, m?t l?i d?n c?a ng??i cha th??ng con chí tình truy?n l?i: “Làm cho t?n s?c, r?i bình tâm!”.

C?ng nh? gi? ???c bình tâm mà anh làm tr?n ???c nhi?m v? c?a anh khó kh?n b?ng tr?m l?n nhi?m v? c?a tôi. Chúng tôi chia nhau ph?n s? n?m m?t ti?u ?oàn, nh?ng v? ph?n tôi, tôi ?ã có lòng yêu n??c ch?a chan trong quân ng? giúp s?c. Tôi ch? có vi?c ?em cái mong m?i tha thi?t c?a tôi v? m?t ngày ??c l?p ra mà nói v?i anh em trong ??n v?, là t?c kh?c, trong nh?ng c?nh gieo neo nh?t, m?t lu?ng sinh khí m?nh m? l?i tràn ng?p tâm h?n m?i ??a chúng tôi.

Còn v? ph?n Qu?ng, anh ?ã ph?i h?c t?t c? ? th?c t?. M?t tháng kinh nghi?m gi? Th? ?ô h?u nh? không ???c vi?c gì . Anh b? ng? h?t s?c khi th?y h?n b?n tr?m tay súng nghiêm trong hàng mà ch? l?nh c?a anh. Anh không bi?t nói gì, c?ng không bi?t b?o h? làm gì h?t. Anh ?i ?i, l?i l?i nhi?u vòng , r?i rút cu?c, anh thú th?t tr??c ti?u ?oàn s? b?t l?c c?a mình. Anh ch? ??i chúng tôi c??i r? lên. Nh?ng trái l?i, chúng tôi xúm l?i bên anh, ??a nào c?ng c?m ??ng r?ng r?ng n??c m?t. Chúng tôi th?y ? anh ng??i anh hùng gi?n d? c?a tinh th?n kh?i ngh?a, c?a s? m?ng chi?n ??u giành ??c l?p. Chúng ta ?ã chân thành m?i ng??i bày t? m?t vài ý ki?n, m?t vài s? hi?u bi?t v? t? ch?c và ch? huy m?t ??n v? chính quy.

C? ti?u ?oàn th?c tr?ng m?t ?êm không ng?. Chúng tôi th?o lu?n, rút kinh nghi?m, th?o lu?n cho ??n khi cùng hi?u r?ng ??n v? chúng tôi không h? là m?t b? ??i chuyên nghi?p, b?i ch? g?m nh?ng ng??i dân, nh?ng thanh niên t? nguy?n chi?n ??u vì t? qu?c. Chúng tôi th?y không c?n ph?i có k? lu?t s?t ?? gi? ng??i t? giác. Chúng tôi ch?c ch?n gi? ???c mình làm ??n v? g??ng m?u trong bình t?i. Còn chi?n ??u, có m?t mình còn chi?n ??u ???c, hu?ng h? có t?i ngót n?m tr?m anh em? B?i th?, chúng tôi quy?t ??nh t?t c? s? cùng m?t lúc tìm h?c chi?n thu?t, chi?n l??c, là ?i?u ??u tiên thi?u th?n. S? cùng h?c, r?i cùng trao s? h?c ?y cho Qu?ng, mi?n Qu?ng ? l?i v?i ??n v?.

Qu?ng ?ã ? l?i. Chúng tôi theo Qu?ng t? Bông Lau, qua Sông Lô, vào Bình Tr? Thiên 3 . Ti?u ?oàn chúng tôi ?ã ?o?t gi?i th??ng Rèn cán Chính quân. Qu?ng ?ã m?t m?t cánh tay ph?i ? tr?n công kiên Hòa Bình, khi?n cho quân Pháp ri?u anh là “H? c?t tay”.

Chúng tôi ?ã cùng nhau tr?i qua không bi?t bao nhiêu gian kh?. H?n b?n tr?m anh em lúc ??u, ba n?m sau còn s?ng v?n v?n có m?t tr?m b?y m??i hai ??a. M?t tr?m chín ??a ?ã b? ?i?u ?i ??n v? khác. T?i còn l?i, k? c? Qu?ng l?n tôi, có sáu m??i nh?m m?ng. Nh?ng k? ? hay ng??i ?i, tôi dám ch?c không ai quên ???c cái ?êm tháng T? chúng tôi khai h?i bu?i ??u tiên, trên m?t ng?c ??i vùng Phú L?c. ?êm m?ng b?n r?ng m?ng n?m ?y, m?t ??n v? kháng chi?n thoát thai t? t?m lòng l? chúng tôi d?t th?t, nh?ng chân thành tin t??ng.

Thân ái Trung,

Trung ?ã bi?t m?t ?ôi ?i?u v? Qu?ng. Gia ?ình Qu?ng nghèo l?m. Qu?ng còn nghèo h?n n?a, m?c d?u ban Ch? huy ti?u ?oàn sau này ?ã có khá nhi?u ti?n kinh phí. Qu?ng có lúc gi? trong qu? t?i tr?m v?n, mà, theo tôi bi?t, không bao gi? Qu?ng hút vào gói thu?c lá c?a ban Ch? huy mua th?ch khách. Qu?ng còn ti?t ki?m, ??n n?i anh không tiêu m?t ??ng nào vào s? ti?n sinh ho?t phí c?a anh còn th?a hàng tháng. Anh cóp nh?t, dành d?m, m?i khi ???c b?c tr?m l?i nh? ng??i em ?em v? ?m th??ng bi?u bà m? anh.

Lòng th??ng con còn tha thi?t h?n th?. Anh nh?t t?ng t? gi?y còn m?t m?t tr?ng ?em c?t ?i, ch?ng nào ?? ??y thì ?em ?óng l?i cho chúng làm v? t?p vi?t. Anh gi? l?i b?t c? m?t th? gì ??p m?t có th? làm ?? ch?i cho l? tr?, k? t? cái bao h?p d?u Con H?, ??n t?m ?nh tô màu thành ph? Venise. C?m ??ng nh?t, là nh?ng bu?i trú quân nhàn nh?, anh mày mò tìm v?t li?u làm cho th?ng Châu, ??a con trai l?n, cây súng cao su, hay n?n cho ??a con gái bé nh?ng con mèo, con chó b?ng ??t. Bàn tay sinh viên c?a anh v?ng v?, th??ng làm h?ng nh?ng con gi?ng s?p thành hình. Lúc ?ó, anh bu?n r?u buông l?i m?y m?nh v?n xu?ng ??t. Anh th? dài và l?c ??u nhè nh? ?? t? d?u th?t v?ng. Nh?ng ch? m?t lát sau anh l?i kiên nh?n b?t ??u m?t con gi?ng khác…

Nh? th? là anh ?ã mang trong b?n thân c?c nhi?u mâu thu?n. Anh hình nh? có tài ??t tâm h?n anh ra làm hai ph?n không nh?ng riêng bi?t mà còn ??i l?p. Ph?n th? nh?t, s?ng cho công v?. cho chính ph?, cho ??ng, cho kháng chi?n: h?ng hái, qu? c?m, c?ng mãnh. Ph?n th? hai, s?ng cho gia ?ình, cho b?ng h?u: Chí tình, ??m th?m, n??ng nh? lòng ng??i nh? n??ng nh? cánh hoa.

Tôi nh?, tháng M??i n?m 1947, ???c l?nh truy kích binh ?oàn Vanuxem t? Tuyên Quang v? ?oan hùng, quân Pháp ?i pháo thuy?n, chúng tôi ?i b?. Nhi?m v? c?a chúng tôi là tiêu hao tinh th?n ??ch b?ng nh?ng tr?n ??t kích nh?, nh?m làm cho ??ch m?t m?i và ??ng th?i tr? nên khinh th??ng quân ??i kháng chi?n. B? T? l?nh Liên khu ?ã ch? th? rõ r?t: Quân Pháp có khinh ??ch, tr?n ph?c kích c?a ??i ??i tr?ng pháo m?i có hy v?ng th?ng l?i. Và qu? th?, ??n khúc Sông Lô d??i ?oan Hùng t? 8 ??n 11 cây s?, pháo thuy?n Pháp không có l?c quân ?i trên b? y?m h?, l?i thêm binh s? vui hát, nh?y múa trên sân tàu, c? h?i th?t ??p cho hai kh?u 75 ly b?n m?i kh?u hai viên ??n. M?t trong b?n viên trúng ?ích cách m??i sáu th??c, xuyên qua l?n giáp m?ng c?a chi?c L.S.T r?i n? tung ngay gi?a h?m máy và h?m ??n. Chi?c pháo thuy?n ??t làm hai m?nh.

?ó là tr?n Sông Lô n?m 1947. Giá tr? chi?n ??u thu?n túy ch?ng là bao ?âu, nh?ng v? tinh th?n thì “Chi?n th?ng Sông Lô” qu? là m?t lu?ng gió ng??c, th?i l?ng l?ng cho tiêu hao h?u h?t nh?ng t? t??ng bi quan, ch? b?i. Có th? nói r?ng toàn th? ??ng bào ta ?ã ?n m?ng Chi?n th?ng Sông Lô. Riêng gian kh? nh?t ti?u ?oàn chúng tôi, ?i b?n ngày ba ?êm không ngh?, khi ng??c lên, khi xuôi xu?ng theo tin t?c c?a các t? quân báo mà h?a có ngh? chân, ?y là ?? ?ào th?t g?p nh?ng h? cá nhân ven b? sông. R?i n?p trogn h? b?n nh?ng b?ng ??n vu v? vào các kh?i s?t ?en chùi ch?i trên m?t n??c, r?i v?t lên kh?i h?, mau mau xa lánh nh?ng b? ??i ??ch v?a m?i lên b? truy nã; r?i sau h?t, l?i b?ng mình lên phía tr??c, ?? t? ch?c m?t cu?c ph?c kích th? hai, th? ba, th? t? n?a!

B?n ngày ba ?êm không ngh?, không ch?p m?t. N??c khe, n??c l?ch, hay n??c c?ng trâu ??m. C?m vài nhúm g?o rang nhai cho th?t k? v?i chút mu?i tr?ng (ai v? ???c vài nhánh t?i là ng??i ?y có b?a th?nh so?n!). B?n ngày ba ?êm, ch?ng l?i t?t c? m?i ??nh lu?t v? sinh lý, chúng tôi v??t 320 cây s?, c?ng thêm chính tr?n ph?c kích. Chúng tôi không ?i b?ng chân mà ?i b?ng óc. Chúng tôi m? ng??i trong s? c? g?ng kinh kh?ng. C? g?ng vì yêu n??c, vì thù gi?c, vì Qu?ng n?a.

Vì Qu?ng luôn luôn ?i ??u. Anh m?t h?n n? c??i, anh qu?c nhìn m?y ??i viên kêu m?t. M?t th?t, nh?ng h? th?n và xúc ??ng b?i t?m g??ng ch? huy, không m?t ai dám lùi tr? l?i. C? nh?ng lúc ??n ??ch ch?ng l??i trên ??u, không m?t ai k?p s? ch?t. Có l? c?ng vì th? mà c? ti?u ?oàn không có m?t ng??i b? th??ng, tr? m?t tên b? b?n ??ng ??i cu?c m?t phát ??t ph?ng n?a ngón chân cái v?i ??u ngón chân bên c?nh. Th? mà chúng tôi v?a v? ??n b?n Then, v?a n?m l?n xu?ng ??t ch?a k?p ng?, là h?n ?ã t?p t?nh ch?ng g?y theo k?p, m?t h?n nh?n nhó t??ng khóc mà hóa ra c??i. Khi tháo b? manh gi? rách qu?n chân h?n, chúng tôi ch? th?y l?n v?i ??t bùn, có m?t m? lá chu?i nhai gi?p gi?p. Th? mà h?n kh?i.

Hoàn c?nh c?a h?n v?n ch?a ph?i là l? nh?t. Bi?t bao nhiêu hoàn c?nh khác, b?t ch?p khoa h?c, c?a nh?ng k? b? ??n m??i phát ??n trong mình mà không ch?t, ho?c b? ??t 1 cánh tay r?i ?? hai ngày không có th?y thu?c s?n sóc c?ng không ch?t… Tôi ?ã nói chúng tôi s?ng b?ng tinh th?n nhi?u h?n b?ng v?t ch?t. ??i v?i Trung, có ?âu ph?i là m?t câu l?a d?i!

Nh?ng cái làm cho tôi l? lùng nh?t v?n là thái ?? c?a Qu?ng. Ngay sau tr?n Sông Lô, tôi v? ??n Phú L?c là ng? 1 gi?c say nh? ch?t. Khi t?nh d?y, ?i tìm Qu?ng, th?y anh ???ng l?n m?n c?t c?t, ch?p ch?p nh?ng m?nh s?t tây v?n. Tôi l?i g?n, anh ??a ra khoe m?t cái bàn v?i b?n cái gh? ??t v?n v?n trong lòng bàn tay:

– Chú bé Cu nhà mình ???c cái này là khoái l?m ??y nhé!

Gi?ng nói c?a anh hi?n hòa, th?m thía. Nh? con bé và nghèo, làm ?? cho con ch?i, m?t ng??i cha d? quên tr?n vào sinh ra t? ch?a qua ???c tr?n m?t ngày!

Th? là Trung ?ã bi?t nhi?u v? Qu?ng. Qu?ng v?i tôi g?n nhau không bao lâu ?ã thân tình nh? ru?t th?t. Tôi h?n tu?i, ???c Qu?ng coi nh? anh, nên ?ã nhi?u l?n ???c nghe Qu?ng ?em tâm tình ra th? th?.

Trung ?ã bi?t Qu?ng m? côi cha t? nh?. C? C? Vân xa b? b?t ?ày ?i Côn lô b?i có ng??i ??ng chí t? cáo. Ng??i ??ng chí này hi?n là m?t trong nh?ng lãnh t? Vi?t Minh. Qu?ng ch? còn m? già. Vâng l?i m?, Qu?ng l?y v?, th??ng yêu v?, r?i th??ng yêu con. Tr??c kháng chi?n, Qu?ng là ng??i c?a gia ?ình. Kháng chi?n bùng n?, Qu?ng ??t ??t n??c lên trên gia ?ình. Cu?c ??i c?a Qu?ng gi?n ??n có th? thôi.

Cu?c ??i c?a Qu?ng ?ã d?n cho kháng chi?n. Kháng chi?n là quân ??i, là Ti?u ?oàn 332. Bao nhiêu t?m huy?t, bao nhiêu sinh l?c trong Qu?ng ?ã d?n cho Ti?u ?oàn 332. Qu?ng th??ng yêu ??n v? h?n th??ng yêu m?, h?n th??ng yêu v? con. Có th? nói ??n v? là con anh, anh sinh ?? ra nó, nuôi d??ng nó, trông th?y nó l?n m?nh, trông th?y nó tr??ng thành. Anh có lúc nói v?i tôi: “Qu?ng không th? s?ng xa ??n v?”. Có lúc anh l?n th?n, không mu?n cho chi?n tranh ch?m d?t, ?? ? l?i v?i ??n v?.

C?t gi? l?y ??n v?, anh ?ã vào ??ng. Nói cho ?úng ra thì ??ng v?n coi anh là ng??i trong t? ch?c, b?i tin lòng anh kiên trung, c??ng quy?t. Còn ph?n anh, anh không ghét ??ng, mà ch? ghét tính ??ng phái. Anh không mu?n vào ??ng mà v?n vào ??ng, ?y là ?? gi? l?y ??n v?. ??n v? là m?, là v?, là con anh c?ng l?i.

Anh không th? s?ng xa ??n v?. Cho ??n khi ??n v? ph?n b?i anh là anh ph?i ch?t. Ch?t nh? nh?ng ng??i cha b? gi?t b?i ??a con chính mình sinh, d??ng. Ch?t vì b? m?y phát ??n b?n v? l?ng ng?c, m?y phát ??n t? nh?ng kh?u súng c?a ??n v?. Nh?ng tr??c khi ch?t th?t, tôi bi?t anh ?ã ch?t trong lòng, ??t t?ng khúc ru?t.

Trung có bi?t r?ng Qu?ng b? chính ?on v? mình ??u ch?t? Qu?ng b? nh?ng ??i viên, m?t thi?u s? ?ã cùng anh vào sinh ra t?, ?êm m?ng B?y v?a r?i, h?p thành tòa án ??c bi?t tuyên b? anh có ph?n nhân dân, có ph?n ??ng, và x? t?i anh ph?i ch?t b?n.

Trung l?y làm l? l?m? Than ôi! B?n Trung c?ng không bi?t gì h?n n?a, ngay trong lúc ?y. B?n Trung, quên không nói, ?ã r?i b? nhi?m v?, m?i là tr??ng ban v?n ngh? ti?u ?oàn. C?ng vì th?, nên mãi ??n khi phong trào ??u tranh chính tr? ???c công khai phát ??ng, b?n c?a Trung m?i bi?t.

Thì ?ã mu?n, Qu?ng ?ã b? giam c?m r?i, vì sao mà b? giam, chính Qu?ng c?ng không bi?t. Ch? bi?t r?ng, có l?nh c?a Chính ?y ??i ?oàn cho Qu?ng vi?t t? b?c l?, Qu?ng không bi?t vi?t t? b?c l? ra sao nên b? giam xu?ng chu?ng trâu. Tôi, m?c d?u có l?nh c?m, nhi?u l?n lén xu?ng th?m Qu?ng. Tôi h?i nhi?u, nh?ng Qu?ng ch? im l?ng. tôi ?oán già: Có l? Qu?ng b? k? nào thù ghét. Tôi u?t ?c, nhi?u l?n c?m tay Qu?ng mà trào n??c m?t. Qu?ng v?n im l?ng (bây gi? nh? l?i, tôi m?i th?y Qu?ng, b?ng s?c m?nh c?a tinh th?n, ?ã v??t lên trên s? ?au ??n, và tách r?i kh?i c? s? s?ng c?a th? xác !).

Tôi th??ng Qu?ng t??ng hóa ?iên. Tôi l?ng l?n lên Khu, v? ??i ?oàn b? ?? c?u c?u. Ng??i ta rõ ràng gh? l?nh và khinh b? tôi. Chính tr? viên ti?u ?oàn g?i tôi lên c?m ch? m?i quan h? v?i Qu?ng. Tôi không ch?u, nên h?n nh?t tôi vào chu?ng trâu, thay cho Qu?ng b? ?em giam trong cái c?i l?n ?? gi?a sân.

Chúng tôi b? giam nh? th? ngót m?t tháng r?i m?i ??n ngày x? án. Tôi ? ngoài chu?ng trâu ch? nghe ti?ng ?n ào la hét. Th?nh tho?ng l?i có ti?ng gào lên bu?c t?i Qu?ng: Nào là r? ??ng chí theo Pháp, nào là m?u gi?t t??ng t?ng t? l?nh. Thêm có nh?ng k? dám nói ?ã b? gia ?ình Qu?ng bóc l?t, gia ?ình Qu?ng có h?n m?t ngàn m?u ru?ng, gia ?ình Qu?ng có m??i h? vàng. Tôi nghe l?i bu?c t?i Qu?ng mà d?ng tóc gáy. Duy không th?y Qu?ng tr? l?i. Anh v?n im l?ng, lúc ra kh?i tòa án nhân dân m?t m?i s?ng tím, c?ng nh? sáng tinh s??ng, hôm sau b? b?t m?t d?n ra phía ??u làng.

Tôi th??ng Qu?ng mê c? ng??i. Tôi mãi mãi nh? c?p m?t lúc nào c?ng trong sáng c?a anh, c?ng nh? tâm h?n anh th??ng con, yêu m?. Tôi b? khép t?i ??ng ??ng v?i anh, b? tuyên án 42 n?m kh? sai. Nh?ng m?i qua ???c h?n m?t ngày, thì có ng??i ??i viên c?, c?t dây trói cho tôi, r?i cùng v?i tôi tr?n kh?i c? ?i?m.

Chúng tôi ?i ?êm, ngày ng? trong nh?ng b?i cây th?t r?m. Chúng tôi thoát ???c t? B?c C?n v? ??n ?ây, không b? l?c trong r?ng, không b? ?u?i theo k?p, không sa vào nh?ng tr?m gác c?a dân quân du kích, nh? chúng tôi ?ã thu?c lòng nh?ng con ???ng mòn c?a khu r?ng mông mênh g?m b?n t?nh B?c, Thái, Tuyên, Phú.

Trong ?êm ?en ??c, chúng tôi ?i, m?t m? c?ng nh? nh?m, chân b??c theo linh tính nhi?u h?n theo suy ngh?. Chúng tôi ?i, b??c ??u chân trong r?ng khuya, và càng ?i càng nh? nh?ng ?êm hành quân h?i tr??c. Nh?ng khúc th?ng, nh?ng khúc quanh, nh?ng d?c cheo, nh?ng khe sâu hun hút, c?nh không trông th?y, mà bi?t là có, vì c?nh v?i ng??i, v?i s?c s?ng, hình nh? quy?n l?y nhau, hòa vào nhau làm m?t. M?t ni?m vui, m?t ni?m hân hoan, tin t??ng.

Nh?ng t?t c? ?ã xa xôi, vì ?êm nay tôi ch? còn m?t th? ?au ??n tê l?nh trong ng??i. M?t ti?ng g?i th?m: “Qu?ng! Qu?ng! …” Ti?ng g?i g?i mãi, g?i mãi theo nh?p chân. Nh?p chân b??c ??u, ??u ??n n?i không gian d??i bàn chân nh? li?n l?i, thành m?t con ???ng, con ???ng th?t, con ???ng làm b?ng nh?ng b??c chân c?a ng??i ?i. Nh? ti?ng g?i th?m tên Qu?ng, bao nhiêu tên Qu?ng nh?c theo b?y nhiêu b??c chân, c?ng li?n l?i, làm ra m?t s?i dây xúc ??ng trong tâm ý. Càng g?i, xúc ??ng càng thêm ?ông ??c, cho ??n lúc thành m?t th? tinh túy, chi?m ?o?t c? ý ngh? c?a ng??i g?i, r?i tràn ng?p c? ra ngoài không gian t?i, v?ng. Lúc ?ó, Qu?ng nh? hi?n lên, ?i bên c?nh ng??i ?i, chung v?i ng??i ?i m?t ý ngh? và th??ng yêu ng??i ?i b?ng m?t tình th??ng yêu th?n thánh.

T?t c? ?au kh? tan bi?n ngay. T?t c? oán h?n d?p l?i. Tâm h?n tôi thoáng ch?c l?ng xu?ng nh? n??c trong. Tôi ngh? ??n Qu?ng, ??n tôi, nh? ngh? ??n m?t ng??i xa l? khác. Cái ch?t c?a Qu?ng c?ng nh? s? tr?n tránh c?a tôi, tôi t??ng là nh?ng s? ki?n nào ?ó, ?ã x?y ra t? lâu l?m. Tôi b?t ch?t th?y mình ???ng lý lu?n v? mình và v? b?n m?t cách l?nh lùng, sáng su?t. Trí tu? ? trong tôi h?u nh? có m?t s?c m?nh k? d? giúp ??, ?ã g?t h?n sang m?t bên nh?ng rung c?m c?a tâm h?n.

Tôi ngh?: “Qu?ng ch?t, c?ng nh? tôi b? k?t án tù, c?ng nh? chúng tôi nh?n công tác v?i Vi?t Minh n?m n?m v? tr??c, ?y là vì chúng tôi ?ã m?c vào vòng r?ng c?a c?a gu?ng máy chi?n l??c ??u tranh c?a nh?ng ng??i bôn s? vích”.

Thân ái Trung,

Tôi mu?n v?i chia tay v?i Trung s? tìm th?y. S? tìm th?y nh?ng giai ?o?n chi?n l??c:

Giai ?o?n M?t, l?y ??c l?p làm m?i, dùng ti?u t? s?n m? qu?n chúng. Giai ?o?n Hai, l?y kháng chi?n làm m?i, dùng ti?u t? s?n n?m qu?n chúng. Giai ?o?n Ba, l?y quy?n l?i làm m?i, dùng qu?n chúng di?t ti?u t? s?n (b?t ??u t? ?o?n th? này, tôi lo r?ng hoàn c?nh s? bó bu?c tôi ph?i vi?t cho Trung nh?ng dòng lu?n thuy?t khô khan, và ?òi h?i ? Trung nhi?u chú ý h?n tr??c. Tôi ?ã c? tránh cho Trung cái “n?n” ?y, nh?ng xét cho cùng, Trung th?t ra c?ng c?n ph?i bi?t Vi?t Minh trong l?nh v?c chính sách và chi?n l??c ??u tranh chính tr?. Có nh? th?, Trung m?i th?t hi?u ???c giai ?o?n l?ch s? v?a qua c?a toàn dân).

Nói ??n hai ch? giai ?o?n, hai ch? th?t c? mà th?t m?i, Trung nên hi?u r?ng ?ây là m?t danh t? ???c ?em áp d?ng vào s? t? ch?c, vào s? ho?t ??ng. Giai ?o?n không còn riêng dùng trong vi?c phân chia m?t dòng l?ch s? dài ??c: Giai ?o?n B?c thu?c, giai ?o?n t? tr?… Giai ?o?n hi?n nay, th??ng ???c dùng vào vi?c c?t ??t m?t ch??ng trình hành ??ng làm nhi?u ph?n, m?i khi có s? thay ??i trong ch? quan hay trong khách quan. Cách dùng hai ch? “giai ?o?n” nh? th? này ch?c h?n ?ã có t? lâu ? n?i khác nh?ng riêng trong n??c ta, và theo s? hi?u bi?t c?a tôi, Vi?t Minh ??u tiên ?em dùng hai ch? ?y m?t cách thi?t th?c, liên h? ngay ??n công vi?c tr??c m?t và mai sau.

Vi?t Minh nói (và vi?t): Cu?c kháng chi?n s? có ba giai ?o?n, s? th?c hi?n m?t th? gi?i theo C?ng S?n ch? ngh?a có ba giai ?o?n. Nh? Trung bi?t, ?ã có h?n nh?ng t?p sách nghiên c?u t? m? v? nh?ng v?n ?? ?y. Duy Vi?t Minh không bao gi? nh?c nh? ??n nh?ng giai ?o?n c?a m?t công vi?c tiêu di?t ti?u t? s?n. B?i m?t l? gi?n d?: Vi?t Minh ?âu dám công b? nh?ng ch? tâm l?i d?ng ti?u t? s?n, mê ho?c dân chúng, l?i d?ng dân chúng? Tr? khi h? ?ã hoàn thành ???c nhi?m v? c?a giao ?o?n, ngh?a là tiêu di?t xong giai c?p ti?u t? s?n.

Tôi tr??c h?t mu?n Trung hi?u r?ng trong chính sách c?a Vi?t Minh, giai c?p ti?u t? s?n không có ngh?a là giai c?p c?a nh?ng ng??i có tài s?n trung bình, không l?n quá ?? thành ??i t? b?n, không nh? quá ?? thành vô s?n. Theo Vi?t Minh, ti?u t? s?n là nh?ng ai có ??u óc tham luy?n c?a c?i, c?a c?i theo ngh?a v?t ch?t, theo c? ngh?a tinh th?n. M?t v? bác s? có tài ch?a b?nh, coi cái tài ?y là c?a riêng c?a mình; m?t nhà v?n vi?t nh?ng ?o?n thiên hay, coi cái hay ?y là c?a riêng c?a mình; thì t?t c? ?ã là nh?ng con ng??i ti?u t? s?n, b?t ch?p v? bác s? có th? r?t giàu, anh ??u b?p có th? nghèo và nhà v?n có th? ph?i ch?y ?n m?i ngày, m?i b?a.

Ti?u t? s?n, theo ??nh ngh?a Vi?t Minh – C?ng S?n- có th? coi là g?m t?t c? m?i th? ng??i trong xã h?i (k? c? nh?ng ng??i hành kh?t, tôi s? nói vì sao!), ngo?i tr? hai h?ng ng??i. H?ng ng??i ??i t? b?n có ?? ti?n b?c, ru?ng ??t, hãng buôn hay xí nghi?p, nói chung là có ?? ph??ng ti?n s?n xu?t, ?? tr?c ti?p tham d? vào công vi?c t? ch?c và ch? huy n?n kinh t? trong n??c. H?ng th? hai, coi nh? ??i l?p v?i h?ng trên, ???c g?i là vô s?n khi nào t? v?t ch?t ??n tinh th?n ??u l? thu?c vào m?t c? c?u ch? huy ??c nh?t. Thí d?: ng??i C?ng S?n, Trung ch?c h?n ?ã th?y ngay r?ng Vi?t Minh nh? th? là ??nh chia xã h?i loài ng??i làm ba ph?n, m?t ph?n theo ?? làm c? s? cho C?ng S?n, m?t ph?n là cái c? c?u ch? huy c?a nh?ng chính quy?n t? s?n-mà C?ng S?n ph?i ?ánh thua ?? c??p l?y quy?n l?c-ph?n th? ba g?m t?t c? nh?ng ng??i còn l?i. S? phân chia rõ ràng có tính cách chi?n l??c, b?i vì h? m?c d?u l?y c? “s?n” làm tiêu chu?n phân ??nh t?ng thành ph?n, mà th?t ra h? ch? tâm chia xã h?i làm làm b?n, thù, và trung l?p.

Vi?t Minh và C?ng S?n (công khai) v?n nói r?ng ti?u t? s?n trung l?p v?i h?, h? trung l?p v?i ti?u t? s?n. H? cho r?ng ti?u t? s?n không quy?t li?t phò tá ??i t? b?n trong công cu?c th?ng tr? xã h?i b?ng ph??ng ti?n s?n xu?t, nh?ng, ng??c l?i, ti?u t? s?n c?ng không tham gia vào hàng ng? c?a h? ?? xây d?ng cách m?ng vô s?n. G?n ?ây, m?t lý thuy?t gia Trung C?ng là L?u Thi?u K? còn cho r?ng ti?u t? s?n không ph?i là m?t giai c?p, b?i không có ý th?c quy?t tâm ??u tranh ?? b?o v? quy?n l?i và uy th? c?a giai c?p c?a mình, và c?ng không oán thù, c?m t?c các giai c?p khác. L?u Thi?u K? t? ?ó g?i ti?u t? s?n là m?t “ý th?c”. Ý th?c ti?u t? s?n s? theo v? giai c?p nào th?ng l?i trong cu?c giai c?p ??u tranh, ?ó là ch? tr??ng và s? tiên ?oán c?a Karl Marx.

Quan ni?m c?a Vi?t C?ng (Vi?t Minh, C?ng S?n) ?ã nh? th?, ?áng l? ý th?c ti?u t? s?n ph?i ???c ?? cho yên ?n. ?ã nh? th?, t?i sao Vi?t C?ng nh?m tiêu di?t ti?u t? s?n tr??c h?t, tr??c khi kh?i s? giao tranh v?i ??i t? b?n?

Theo ý tôi, có l? tr??c h?t t?i t?t c? nh?ng gì Vi?t C?ng nói v? ti?u t? s?n ??u là man trá. H? v?n không công nh?n có th? có m?t thái ?? trung l?p trong l?ch s?, thì ti?u t? s?n làm th? nào mà ??ng trung l?p cho ???c? ?ó là m?t l?. L? th? hai là ? Vi?t Nam không làm gì có ??i t? b?n, n?u không k? ??n ng??i ngo?i qu?c, t?c là ng??i Pháp, ?ã ???c li?t vào lo?i xâm l?ng th?ng tr?. Vi?t C?ng thành ra không có k? thù chính, l? t?t nhiên quay l?i di?t k? thù ph?.

Nh?ng ?ã nói ý th?c ti?u t? s?n s? theo v? bên th?ng tr?n. Ý th?c ti?u t? s?n s? theo v? Vi?t C?ng. Thì làm sao có th? bi?n thành k? thù, dù ch? là k? thù ph?? Tôi ngh? r?ng ?ây là lý do th? ba vì sao Vi?t C?ng nh?m tiêu di?t ti?u t? s?n. Lý do ?ó, là ti?u t? s?n m?i th?t là k? thù c?a h?.

Vì sao? Vì Vi?t C?ng ch? tr??ng, ngay trong lý thuy?t, tiêu di?t t? do cá nhân. Mà ch?ng l?i ch? tr??ng ?ó là ai, n?u không ph?i là nh?ng nhà trí th?c tr??c h?t: Nh?ng bác s?, lu?t s?, k? s?, nh?ng v?n nhân, thi s?, ngh? s?, h?u h?t là nh?ng ph?n t? ti?u t? s?n?
Vì sao? Vì Vi?t C?ng ch? tr??ng, ngay trong lý thuy?t, r?ng con ng??i lý t??ng c?a m?t xã h?i C?ng S?n ch? ngh?a là con ng??i vô s?n thu?n túy. S?ng v?t ch?t, nh? ??ng. S?ng tinh th?n, theo ??ng tuy?t ??i. Ng??i vô s?n không có m?t t?c ??t c?m dùi, không có m?t t?u lá làm mái che m?a, n?ng, không có m?t ??ng b?c ?? dành qua ?êm t?i sáng mai, ?ó là s?ng v?t ch?t nh? ??ng. ?i?u này t??ng ??i d?, vì th?t ra, n?u ??ng cho ???c ??y ?? su?t ??i, thì còn ai gi? c?a riêng làm gì cho kh? thân. Nh?ng s?ng tinh th?n theo ??ng khó h?n, khó h?n nhi?u. B?i s?ng nh? th? ngh?a là không có xúc ??ng trong tâm h?n n?a, ho?c nói cho ?úng là ch? có nh?ng xúc ??ng trong tâm h?n theo ý mu?n c?a ??ng. ??ng b?o yêu thì yêu, b?o ghét thì ghét. Th?m chí có b? nh?c m?, ??ng b?o ?ó là vinh d? c?ng ph?i “thành kh?n” tin r?ng ?ó là vinh d?. Nói tóm l?i, mu?n x?ng ?áng là vô s?n thu?n túy, ph?i gi?t b? tâm h?n, ph?i t? bi?n mình thành s?t ?á. S?t ?á tâm h?n, tr? Vi?t C?ng, h?a may còn có m?t s? nh? ??i t? b?n có kh? n?ng làm giàu trên x??ng máu ??ng lo?i. Còn ti?u t? s?n, l?y s? phong phú trong tâm h?n làm hãnh di?n, l?y yêu th??ng làm l? s?ng-hay l? ch?t!-, l?y danh d? và nhân ph?m làm nh?ng th? không có không s?ng ???c trên ??i, ti?u t? s?n m?i th?t là k? thù chính c?a lý thuy?t vô s?n.

Còn vì sao n?a? Vì c?n ???ng c?a tuyên truy?n Vi?t C?ng, c?n ???ng c?a giáo d?c Vi?t C?ng, gi? Vi?t C?ng không cho mê ho?c qu?n chúng d? dàng, l?i chính là ti?u t? s?n. Ng??i ti?u t? s?n c? nhiên g?n g?i qu?n chúng h?n ng??i ??i t? b?n, qu?n chúng l?i h?ng ngày noi g??ng ng??i trí th?c ti?u t? s?n, cho nên tranh giành uy th? trong qu?n chúng v?i Vi?t C?ng, vô hình chung tr? thành k? thù th? nh?t c?a Vi?t C?ng, chính là ti?u t? s?n.

Thân ái Trung,

(Trung ?ã th?m m?t vì lý thuy?t ch?a? Hy v?ng r?ng ch?a, b?i mang danh là nh?ng k? ???ng làm ra l?ch s?, chúng ta ?âu có quy?n t? ch?i m?t ?ôi chút khó kh?n?)

Chúng ta v?a m?i th?y r?ng chúng ta m?i th?t là k? thù c?a Vi?t C?ng (Vi?t Minh, C?ng S?n). S? nh?n ??nh c?a chúng ta rõ ràng quá. Ch? h?n r?ng mãi ??n bây gi? chúng ta m?i th?y rõ v? trí c?a mình trong quan ?i?m ??u tranh c?a Vi?t C?ng. Chúng ta ?ã m?c ph?i l?i l?m v?n c?, là ghét ng??i mà không bi?t ng??i ghét mình, thù ng??i mà không bi?t ng??i thù mình, toan ?ánh ng??i mà không bi?t l??i dao c?a ng??i ?ã ??t s?n ngang c? mình. Chúng ta, nh?t ??nh là có Trung cùng ?i v?i chúng tôi, ch?ng Vi?t C?ng b?i h? theo chính sách ??ng tr? ??c tài, b?i chúng ta lo r?ng v?i lý thuy?t ??u tranh c?c ?oan mác xít, h? s? gieo r?c quá nhi?u ?au kh? trong xã h?i. Chúng ta không k?p ngh? r?ng h? không nh?ng ch?ng l?i chúng ta mà còn c?m thù chúng ta c?c ??. B?i h? là nh?ng ng??i ham mu?n quy?n l?c ??n ch? t? h?y ho?i, tr??c tiên trong lòng h?, t?t c? m?i th? tình c?m cao quý, k? c? lòng nhân ??o.

Chúng ta- hay nói cho ?úng: Chúng tôi- chúng tôi thi?u s? nh?n ??nh m?i quan h? gi?a mình v?i ??ch cho th?t sát, cho nên trong th?i gian m?t gian ?o?n chi?n l??c c?a h?, chúng tôi ?ã ?? cho h? l?i d?ng mình mà mê ho?c qu?n chúng, b?ng m?i m?t ch? kép: “??c L?p”!

??c L?p tr??c h?t là s? thèm khát c?a ng??i ti?u t? s?n. Gi?a nh?ng ng??i ti?u t? s?n, càng có trí th?c ? trình ?? cao h?n càng thèm khát ??c L?p h?n. B?i, trái v?i lý lu?n Vi?t C?ng, c?m thông cái nh?c m?t n??c th?m thía nh?t, là ng??i trí th?c.

Ng??i trí th?c luôn luôn ???c bi?t ?ãi b?i chính quy?n th?ng tr?, v? v?t ch?t c?ng nh? v? danh v?ng. Nh?ng danh v?ng không làm nên h?nh phúc v? tinh th?n. Ng??i trí th?c càng có danh v?ng càng g?n g?i b?n th?ng tr?, có khi ch? m?t cái nhìn, m?t n? c??i nh?ch mép, m?t l?i nói khinh b?, c?ng ?? cho t?t c? nh?ng n?i ni?m cay ??ng c?a m?t dân t?c vong qu?c l?i tràn ng?p trong tâm h?n h?. H? ?ã ?ành có nh?ng k? hèn m?t, nu?t nh?c vào trong lòng ?? s?ng m?t b? ngoài vinh hi?n. Nh?ng ?ó là s? ít, m?t s? ít không còn tâm h?n, nên ?ã theo h?u th?ng tr?, và s? l?i cho h?u Vi?t C?ng. M?t s? ít. Còn bao nhiêu ng??i mang n?ng n?i u hoài, k? nhu nh??c thì ch? th?i ??i s?, ng??i anh hùng thì h?p thành t? ch?c ??u tranh, mà dù th? này th? khác, ch?t ??n khi có c? h?i, t?t c? ??u vùng lên.

Vùng lên ?? làm g??ng và lôi cu?n toàn dân… Không nh?ng th?, lãnh ??o toàn dân!

Lãnh ??o, th?t nh? v?y, ? t?t c? m?i c?p b?c, ? t?t c? m?i gu?ng máy, ? t?t c? m?i ngành kháng chi?n. T? nh?ng c? Phán già ??n các ông Tham tr?, nhân viên hành chính, chuyên môn các b?, các s? ?? m?t g?n h?t. Còn bên ngoài th? c? s? ??u não ?y, và tung mình ?i b?n ph??ng tr?i ?? gi? v?ng chính quy?n, cùng thoát ly gia ?ình ?? lên ???ng ph?ng s?. T?t c? ??u xu?t thân ti?u t? s?n, trí th?c hay ti?u trí th?c.

– “Ngo?i tr? các c? quan hành chánh, toàn là ng??i ??a ph??ng. Ngo?i tr? các c? quan c?a M?t Tr?n, toàn là chi?n s? vô s?n!”, có ng??i b?o nh? th?, ?? k?t lu?n r?ng nhân viên ti?u t? s?n ch? có công ph?c v? chính quy?n ? m?t l?p v? hi?n ra ngoài cùng, còn bao nhiêu xây d?ng bên trong ??u nh? vào cán b? vô s?n, n?m v?ng s? ??ng bào chân th?c n?i thôn quê mà làm ra cái nhân cho kháng chi?n. Kháng chi?n c?a Vi?t Minh, kháng chi?n là Vi?t Minh, Vi?t Minh là kháng chi?n, là t?t c? giai ?o?n l?ch s? 1947-1952. Ho?c nói cho khác ?i, l?ch s? Vi?t Nam v?i Vi?t Minh, trong n?m n?m, ?ã h?p làm m?t, ch? là m?t. Con ???ng l?p lý th?ng t?p, sáng s?a và ??n gi?n ??n n?i t?t c? m?i s? cãi l?i ??u có v? vô ích ngay t? tho?t ??u. Trong n?m n?m, ng??i ta s?n sàng công nh?n công lao kháng chi?n ? Vi?t Minh, làm nh? không có Vi?t Minh không có kháng chi?n.

Nh?ng không ?úng. Tr? phi nói thêm r?ng Vi?t Minh ? ?ây là ti?u t? s?n. B?i ng??i ta quên ch?a nói, ho?c nh? mà không ch?u nh?n: ng??i ??a ph??ng, trong các ?y ban hành chính, hành kháng.

R?i kháng hành 4, x??ng s?ng c?a ch? ?? sô vi?t Vi?t Nam, hoàn toàn là ti?u t? s?n. B?i ng??i ta c?ng quên ch?a nói h?u h?t cán b? c?a Vi?t Minh là ti?u t? s?n.

Ti?u t? s?n trí th?c, các ch? t?ch ?y ban Nam, Trung, B?c b?. Ti?u t? s?n trí th?c, các ch? t?ch và nhân viên ?y ban khu hay liên khu. Ti?u t? s?n ti?u trí th?c, các ch? t?ch và ?y ban t?nh, huy?n, làng, xã. R?i ??n các c?p cán b? c?a M?t tr?n, t? Nguy?n S?n, ??ng thái Mai ? trung ??ng, ??n nh?ng cán b? xã tên Kèo, tên C?t, t?t c? ??u ph?i có cái v?n h?c hành, dù nhi?u dù ít. Mà tr??c n?m 1945, có gia ?ình nào vô s?n tuy?t ??i có th? nuôi con cái cho ?n ?i h?c? V? l?i, trong hàng ng? c?a M?t tr?n, n?u có nh?ng ng??i tho?t ra ??i ?ã không có cha m?, s?ng lúc bé nh? Vi?n D?c anh v?i Tr?i m? côi, khi l?n lên, ho?c may m?n ???c giúp ?? cho h?c, ho?c bôn ba n?a lao ??ng, n?a l?u manh ?? t? h?c, thì nh?ng ng??i ?y c?ng v?n có ph?n nào nh?ng ??c tính ti?u t? s?n. H? v?n có nh?ng giá tr? tinh th?n.

Tôi ?ã m?t l?n nói v?i Trung r?ng theo lý thuy?t C?ng S?n, giai c?p tho?t tiên chia làm ba lo?i: ??i t? b?n kh?ng ch? xã h?i b?ng ph??ng ti?n s?n xu?t, vô s?n không có ph??ng ti?n s?n xu?t, và ti?u t? s?n có ph??ng ti?n s?n xu?t nh?ng có không ?? ?? làm ??i t? b?n. Nh?ng v? sau, lý thuy?t b?t bu?c giai c?p ph?i có tính ch?t tranh ??u, nên giai c?p th?t s? ch? có hai, còn ti?u t? s?n ?ã tr? nên m?t ý th?c. Chính vì nó là m?t ý th?c – m?t danh v? n?ng v? ngh?a tinh th?n – cho nên ai ?ã “có” m?t cái gì, coi nh? c?a riêng c?a mình mà ng??i khác không có, ho?c có mà không gi?ng hay không b?ng c?a mình, thì ng??i ?ó là ti?u t? s?n. (Ng??i hành kh?t có cái b?, cái g?y, tuy không ?áng g?i là t? s?n mà ai l?y c?a h?n, h?n gi?ng l?i, v?y h?n là ti?u t? s?n. Ho?c n?u h?n ? tru?ng, gi? bàn tay l? lem ra xin ?n mà b? m?ng ch?i, n?u h?n t?c gi?n hay t?i h?, h?n v?n là ti?u t? s?n, b?i h?n có, có nhân ph?m)

Thành th? t?t c? nh?ng ng??i ?ã chân thành kháng chi?n cho t? qu?c “c?a h?”, t?t c? ??u là ti?u t? s?n. K? c? nh?ng ng??i C?ng S?n. V?i con s? nh? bé v? nhân s?, và nh? ? ??a v? ?u th?ng trong M?t tr?n, h? gi?ng nh? cái nhân ch?a ??ng tinh túy c?a cái h?t Vi?t Minh. Nh?ng h? v?n c? là ti?u t? s?n.

Ti?u t? s?n, h? có ng??i ??ng vào hàng lãnh t?, mang n?ng m?t ý chí tham v?ng quy?n l?c, dùng ch? ngh?a mác xít v?i các t? ch?c ??u tranh làm ph??ng ti?n, nh?m chi?m ?o?t l?y quy?n chuyên ch? trong toàn qu?c và trên toàn dân. S? lãnh t? ít ?i này, m?c d?u ph?n l?n xu?t thân ti?u t? s?n, th?t s? ?ã bi?n thành nh?ng tay ??i t? b?n, lúc nào c?ng ch? tr??ng chính sách n?m l?y m?i ngu?n s?ng v?t ch?t ?? chi ph?i ??i s?ng qu?c gia.

??n thành ph?n th? hai c?a ??ng C?ng S?n, ?ông h?n nhi?u, là nh?ng ng??i c?ng xu?t thân ti?u t? s?n, giác ng? ??u tranh cách m?ng, tin t??ng ? ch? ngh?a mác xít mà h? ch? bi?t có m?t b? m?t nhân ??o. Nh?ng ng??i này vào ??ng hoàn toàn ?? ?áp l?i ti?ng g?i c?a tâm h?n h?, ?ã nhi?u l?n th??ng xót cho ki?p s?ng qu?n qu?i c?a gi?ng ng??i bóc l?t l?n nhau m?t cách tàn nh?n. Ra ?i ?? xây ??p Th? gi?i ??i ??ng, h? không nh?ng tin t??ng, mà còn b? mê ho?c b?i b?n lãnh t?. H? ?ã t? nguy?n hi?n thân làm ??ng viên hay cán b? cho ??ng . H? là c? s?, là bàn ??p c?a b?n lãnh t?. Nh?ng h? không gi?ng b?n lãnh t? ? ch? h? v?n còn mang n?ng tính ch?t ti?u t? s?n, ? ch? b?n lãnh t? v?n ?? cho h? gi? l?i m?t m?c ?? rung c?m phong phú trong tâm h?n, l?y ?i?m ?ó làm m?u ch?t mà n?m v?ng, mà l?i d?ng h?.

Cu?c kháng chi?n, nói tóm l?i, là c?a nh?ng ng??i ti?u t? s?n. C?ng nh? cu?c T?ng kh?i ngh?a. C?ng nh? t?t c? nh?ng ho?t ??ng cách m?ng trong bí m?t. Ti?u t? s?n, ? ?ây, bao g?m t?t c? nh?ng t?ng l?p dân chúng có th? có, hay không có tài s?n v?t ch?t, nh?ng ai n?y ??u hãnh di?n r?ng có m?t tài s?n tinh th?n quý giá là l?ch s?, là truy?n th?ng dân t?c, trong ?ó ?ã có s?n lòng vì dân, yêu n??c.

Trong s? này d? nhiên không có nh?ng lãnh t? C?ng S?n. Là vì, tuy xu?t thân th??ng hay có tài s?n c? tinh th?n l?n v?t ch?t, h? ch? gi? l?i nh?ng tài s?n v?t ch?t, coi ?ó là th? ??c nh?t quan h? ? ??i, còn bao nhiêu tài s?n tinh th?n ?ã b? h? v?t b? ?i h?t. H? là nh?ng lãnh t?, trong tay có th? không bao gi? ph?i c?m ??n m?t ??ng b?c c?ng nh? trên mình có th? ch? có m?t b? ?? ka-ki, nh?ng h? qu? th?t ?ã tr? nên nh?ng ph?n t? ??i t? b?n, ch? bi?t có v?t ch?t, ch? tin vào v?t ch?t.

H? ?ã ?ành là nh?ng k? ph?n b?i gi?a hàng ng? ti?u t? s?n. H? nh?t ??nh không có công lao gì trong T?ng Kh?i Ngh?a, trong kháng chi?n, m?c d?u trong m?t tr?n Vi?t Minh h? v?n ??ng ???c ? c??ng v? lãnh t? (c??ng v? này do ?? Tam Qu?c T? t?o ra cho h?, nh? Vi?t Minh tôn tr?ng trung ??ng qu?c t?, ?ã suy tôn h? ngay t? khi ch?a bi?t ?ích h? tên th?t là gì).

Trong giai ?o?n ??u, khi ti?u t? s?n kháng chi?n th?c s?, b?n lãnh t? ch? làm công vi?c n?m v?ng ti?u t? s?n, thúc d?c ti?u t? s?n v?a n?m v?ng dân chúng, v?a ??ng thòi truy?n d?y t?t c? nh?ng kinh nghi?m b?n thân c?a m?y n?m ??u tiên, khó kh?n và gian kh? nh?t , cho m?t l?p cán b? m?i, cán b? vô s?n th?c s?.

Thân ái Trung,

Trung xem ??n ?ây, ch?c s? ngh?:- “D?i gì mà ?em kinh nghi?m x??ng máu truy?n cho b?n ng??i m?i, n?u bi?t r?ng b?n này s? thay th? mình, ?? C?ng S?n g?t ???c mình ra kh?i vòng tranh ??u?”.

Tôi s? tr? l?i Trung r?ng gi?a chúng tôi có ng??i không bi?t, nh?ng c?ng có nh?ng ng??i có bi?t mà v?n c? làm. B?i Trung còn l? gì tâm h?n chúng tôi, chúng ta, khi ?ã vì ??c L?p, và n?u có ích cho kháng chi?n, thì ??n thân th? mình còn ch?ng ti?c, há ti?c nh?ng kinh nghi?m bây gi?, ho?c nh?ng ??a v? mai sau?

Nh?ng c?ng ph?i nh?n v?i Trung r?ng ví dù có bi?t, ng??i sáng su?t trong chúng tôi v?n không ng?, không ng? sau này C?ng S?n không cho mình ???c phép s?ng, dù ch? s?ng bên l? cu?c tranh ??u. Không ng? sau này, bi?t th?i c? ?ã ??n, cho phép thay th? cán b? ti?u t? s?n b?ng cán b? vô s?n, thì ??ng Lao ??ng ra ??i, th?ng nh?t m?i t?ng l?p ch? huy vào ý chí lãnh ??o ??c nh?t c?a ch? ngh?a bôn-s?-vích. ??n lúc ?ó, b? ?u?i ra kh?i hàng ng? c?a M?t tr?n, ti?u t? s?n v?n có uy tín ??i v?i ??i chúng, l?i có thêm uy tín c?a n?m n?m kháng chi?n anh d?ng, l? c? nhiên không còn cách nào khác là ch?t ?i ?? tr? l?i uy tín ?y cho ??ng Lao ??ng.
Ra ??i n?m 1951, ??ng Lao ??ng có tác d?ng ??u tiên là làm cho hoàn c?nh c?a các thành ph?n xã h?i, c?a các ph?n t? ??ng phái tr? nên rõ r?t. Hai ch? Vi?t Minh s? chìm vào trong m?t ch? “??ng” vi?t hoa và ??c nh?t, ??ng là ??ng c?a nh?ng ng??i C?ng S?n. Nh?ng k? nào không ph?i là C?ng S?n t? nhiên th?y mình h?t ??t ??ng, m?c cho công lao t? tr??c th?t là vô k?.
H?t ??t ??ng, Vi?t Minh bí m?t, gian kh? trên chi?n khu hay qu?n qu?i trong các ng?c th?t. H?t ??t ??ng, Vi?t Minh kháng chi?n, xông pha bom ??n hay l?n lút công tác n?i thành. ?? bây gi? ??ng Lao ??ng g?i t?t c? b?n là b?n “c? h?i”, ngh?a là luôn m??i n?m li?u tính m?ng ?? ??u c? l?y s? “ ???c s?ng” trong thiên ???ng vô s?n. Mà không ???c, vì ??ng sáng su?t, ??ng s? tiêu di?t k? h?t nh?ng k? thù c?a nhân dân, nh?ng k? thù c?a giai c?p.

Thí d?:- Qu?ng,

(Chao ôi! Nh?c ??n tên anh, oan kh? l?i sôi lên sùng s?c trong tâm h?n th?ng b?n còn s?ng sót này!)

Qu?ng! Trang thanh niên hào ki?t nh? anh, tr?i qua bao nhiêu m?a bom, gió ??n, không ???c ch?t, ?? r?i ch?t vì th? ?o?n ?ê hèn c?a nh?ng k? l?i d?ng anh n?m n?m, mà sau s? anh, gi?t anh trong phút ch?c.

Nh?ng k? gi?t anh, bây gi? tôi ?ã bi?t, không ph?i là nh?ng ??i viên cu?ng n? gi?a phiên tòa án nhân dân. C?ng không ph?i nh?ng k? xúi gi?c h?, c?m ??u h? cho h? ??u anh. Vì b?n này m?i ch? là ??ng viên, cán b? b? mê ho?c, d??i quy?n m?t s? nh? nh?ng lãnh t?, xu?t thân ti?u t? s?n nh? chúng ta, nh?ng ?ã ph?n b?i và ?ã m?t h?t nhân tính trong cu?c tranh giành l?y quy?n l?c. Hoàng Cao Kh?i c?a xâm l?ng bôn-s? vích, h? tài gi?i h?n Hoàng Cao Kh?i c? ngàn v?n l?n, nh? xâm l?ng bôn-s?-vích có nh?ng tr??ng d?y ngh? ph?n b?i, trong ?ó khoa h?c ???c áp d?ng và khai thác ??n nh?ng phát minh m?i nh?t.

Chính b?i th? mà h?, b?n lãnh t? ?ã l?i d?ng ???c nh?ng ng??i nh? anh-Qu?ng!, – nh? tôi, nh? h?u h?t con s? hai m??i nh?m tri?u ng??i Vi?t. B?ng m?i m?t ch? kép, nh? tôi ?ã vi?t: ??c L?p.

??c l?p! Vì ??c l?p, giành ??c l?p, bao nhiêu thanh niên ?ã b? nhà lên chi?n khu t? n?m 1941. Lòng h?ng hái v?i chí khí c??ng c??ng c?a tu?i tr? không ?? ch?ng l?i lam s?n ch??ng khí, và ?ói rét, và c?c nh?c, cho nên m?t s? l?n ph?i b? mình trong nh?ng c?n nóng l?nh kinh kh?ng có kèm theo ki?t l?. Vì ??c l?p, giành ??c l?p, bao nhiêu thanh niên ?ã b? mình b?i tra t?n trong c?n nhà nh? gi?a sân s? “Công an và c?nh sát ??c bi?t” ???ng Hàng C?. Bao nhiêu thanh niên khác n?a g?c ngã trong t?i t?m và xi?ng xích c?a “Nhà Trung ??ng” 5, c?a các tr?i kh? sai Lao B?o, Ban mê Thu?t, Côn Lôn. V?i m?t s? cu?i cùng, không b? kêu án t? hình mà c? b? ?em ra b?n ? hai tr??ng bay B?ch Mai và Tân S?n Nh?t. H?, t?t c?, là “ Vi?t Minh trong bóng t?i”.

H?, t?t c?, ?ã ch?t vì ??c l?p, ?? giành ??c l?p. H? ??u là nh?ng ph?n t? ti?u t? s?n, trí th?c hay ti?u trí th?c. K? c? Hoàng V?n Th?, nh?t là Hoàng V?n Th?. M?c d?u là C?ng S?n c?p trung ??ng, Th?, h?n ai h?t, mang n?ng trong tâm h?n nh?ng nét cao quý c?a con ng??i ti?u t? s?n.

(T??ng c?ng nên nh?c l?i cho Trung bi?t, Hoàng V?n Th? b? b?t, b? tra t?n ghê g?m l?m v?n không ch?u hé r?ng khai tên m?t ??ng chí. Anh b? b?n, m?t bu?i sáng ? B?ch Mai n?m 1945, ch? vì b?n m?t thám t?c gi?n s? im l?ng c?a anh. N?u ph?i là ng??i vô s?n thu?n túy, anh s? t? cáo m?t s? cán b? d??i quy?n anh, hy sinh b?n cán b? ?y vào tù ?? c?u l?y ??i s?ng c?a mình, c?a m?t ?y viên trung ??ng, và nh? v?y ??ng v?n còn l?i chán. Anh s? ???c khen làm th? là ph?i, nh? ??ng chí Tr?n Huy Li?u ???c khen khi tr??c. Nh?ng anh không khai, ?? gi? v?n ti?t tháo c?a b?c anh hùng li?t s?. Anh hùng, ai ch?ng bi?t g?n ?ây ??ng ?ã k? anh hùng làm m?t ??c tính ti?u t? s?n?!).

R?i ??n nay không ai còn ??t ??ng.

Vì sao? -Vì m?t quy?t ??nh lý thuy?t: “??t l?i c? s? cho Cách m?ng Vô s?n”.

C? s? c?a cách m?ng, cho ??n nay, v?n là ??ng viên và cán b? xu?t thân ti?u t? s?n. Ti?u t? s?n v?n kiên trung v?i cách m?ng, v?n ph?c tùng lãnh t?. Nh? v?y thì vì ?âu lo?i b? c? s? c?, ?? ??t ra c? s? m?i m?t cách khó kh?n?

Vì ?âu? – Vì, m?t cách gi?n d?, l? nào m?t th? gi?i vô s?n, xây d?ng b?ng ??u tranh quy?t li?t b?ng h?y ho?i c? m?t n?n tr?t t? t? b?n v?i nh?ng thói quen b?n th?u, l? nào th? gi?i sáng trong và t??i ??p ?y l?i có th? b? xây d?ng b?i cái ý th?c ti?u t? s?n ??n hèn, c? h?i, ?ã ??u hàng C?ng S?n c?ng nh? s? ??u hàng t? b?n b?t c? lúc nào?

??ng, công khai vì th?, ph?i trong s?ch hóa hàng ng?.

??ng, l? c? nhiên, không ch?i r?ng nhi?u ph?n t? ph?n ??ng (!) c?ng ?ã l?p ???c công lao ?áng k?. Cho nên ban ??c ân cho nh?ng ph?n t? ?y ???c ??u hàng giai c?p. Giai c?p vô s?n. Ngh?a là ph?i t? mình vô s?n hóa, trong m?t t? b?c l?, ch?i b? quá kh?, ph? nh?n công lao, và cam k?t v? v?t ch?t c?ng nh? v? tinh th?n, t?t c? s? trông ch? vào Giai C?p (Trung hãy chú ý vào ch? G vi?t hoa. T? bây gi? tr? ?i, ?? cho ???c th?t ?úng v?i ý mu?n c?a C?ng S?n, tôi s? dùng ch? Giai C?p, vi?t hoa, ?? ch? nh?ng ng??i ??ng trong hàng ng? cách m?ng vô s?n, m?i khi h? có ?? m?i ?i?u ki?n lý thuy?t: Không có tài s?n v?t ch?t, không có tài s?n tinh th?n, s?c lao ??ng ch? ph?c v? cho xí nghi?p hay nông tr??ng c?a ??ng; và trong t?t c? nh?ng xúc ??ng tâm ý ch? còn gi? l?i m?t, là ý chí c?m thù , ý chí chi?n ??u th??ng tr?c ch?ng tr?t t? dân ch?).

——————————–