(Đoản thiên tùy bút)
Đào Tiến Thi
Nằm trong khu vực nhiệt đới hoàn toàn mà Hà Nội nói riêng, miền Bắc Việt Nam (bao gồm cả Bắc Trung Bộ) nói chung có hai mùa xuân – thu tươi đẹp và thơ mộng. Cứ “duy lý” mà nói thì đó là do gió mùa đông bắc đem lại. Còn cứ “duy cảm” mà nói thì đây là “đặc sản”, là thứ quà tặng của Tạo hóa ban riêng cho dân Bắc Việt chúng ta.
Có lẽ không ai làm văn thi sỹ mà không có chí ít đôi dòng về mùa thu. Cho nên Xuân Diệu mới nói mùa thu cứ như từ xưa mà về. Văn chương truyền thống Việt Nam ảnh hưởng văn chương Tàu cổ. Nhưng sự ảnh hưởng của văn chương Tàu cổ có lẽ không chỉ do mô phỏng khuôn mẫu cổ điển, không chỉ do cùng sử dụng Hán tự mà còn do tính chất tương đồng về thủy thổ chăng?
Nghĩ mà thương cho nữ sỹ Mộng Tuyết sống suốt đời ở đất Hà Tiên bốn mùa nắng gắt, chỉ có mùa thu trong tâm tưởng và lúc nào cũng thấy “thiếu một cái gì”:
“Than ôi, ở trên cái rẻo đất vô tình cùng tạo vật này mà muốn sống theo với thời tiết từng mùa thực là một điều khó.
Mùa xuân không hoa, mùa thu không lá rụng. Đến như mùa bấc là mùa của gió lạnh thổi hanh, khiến cho người ta héo hắt khô khan, mà xuân về không tìm thấy một chút dương xuân hòa dịu nào. Những nắng là nắng. Suốt năm trừ mùa mưa ra, còn thì là một mùa dằng dặc nhấp nhánh nắng vàng […]. Sống mãi đều đều như thế cũng thấy thiếu sót một cái gì” (Tri Tân số 175 – 178, 1945).
Nhưng rồi rồi đã đến lúc tôi phải thương chính mình. Miền Bắc đã từng chỉ có những mùa thu rất ngắn. Và rồi có thể không có mùa thu nữa.
Như năm nay. Năm nay mãi hạ tuần tháng năm vẫn còn mưa phùn gió bấc và vừa mới cách đây mươi hôm hãy còn nóng đến chảy mỡ. Cứ nghĩ rằng mùa thu đến muộn nhưng nhất định sẽ đến.
Ấy thế mà đột nhiên gió lạnh mưa dầm, trời chuyển màu chì ảm đạm suốt hai ngày. Buồn. Không phải vì mùa đông đã đến mà buồn vì thu chưa đến đã đi rồi.
Ba hôm trước, thấy trời đất bớt nóng, tôi đã vội điện cho anh bạn ở phương Nam: “Anh ơi, ra Hà Nội đi, mùa thu đang đẹp. Nhanh lên, kẻo ít nữa đông đến. Các anh thì chắc sợ mùa đông miền Bắc lắm?”
Chẳng lẽ mùa đông đến thật rồi? Thế nghĩa là năm nay KHÔNG CÓ THU. Năm nay MẤT MÙA MÙA THU.
Không có thu, ai thương nhớ người đời xưa?
Không có thu, ai thương nhớ những người đang bị đi đày trong sương tuyết?
(ĐTT, 18-10-2017)
