Lê Học Lãnh Vân
Đó là một phim về tướng De Gaulle, có tựa tiếng Pháp là De Gaulle, l’éclat et le secret.
Nước Pháp hùng mạnh, đương thời đệ nhị đế quốc trên thế giới, đầu thế chiến 2 đứng trong phe Đồng Minh bị Đức thuộc phe Trục đánh thua xiểng niểng. Thống chế Pétain lập chính phủ, dời đô về Vichy, hợp tác với phe Trục, thực chất là đầu hàng Đức.
Trong lịch sử, De Gaulle được nhìn nhận như người lãnh đạo chính phủ lưu vong của nước Pháp Tự do đứng về phía Đồng Minh chống lại chính phủ Vichy của Pháp.
Tướng De Gaulle rất nổi tiếng, nổi tiếng vì tài thao lược, người từng góp ý cải tiến, hiện đại hóa quân đội Pháp trước thế chiến 2 nhưng không được nghe theo; nổi tiếng vì chính trị, người từng lãnh đạo nước Pháp Tự do trong những năm thế chiến 2 rồi là Tổng thống Pháp trong hơn mười năm khi đã hòa bình; nổi tiếng vì tính tình cương trực không thỏa hiệp với cấp trên và khó chịu với các lãnh đạo Đồng minh mà ông cho là không tôn trọng Pháp đúng mức; cũng nổi tiếng vì chính sách cứng rắn với thuộc địa ngay sau thế chiến 2 khi năm 1945 ông phái đạo quân viễn chinh Pháp sang Đông Dương tái lập chủ quyền của Pháp. Tuy vậy, chỉ vài tháng sau, ông rút lui khỏi vai trò lãnh đạo Pháp ngày 20/1/1946 và tới cuối năm đó, ngày 19/12/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh mới phát Lời Kêu Gọi Toàn Quốc Kháng Chiến.
Phim trình bày một De Gaulle quân nhân, sống và làm việc theo những nguyên tắc cao thượng, có vẻ cứng nhắc và kiêu hãnh, của quân nhân. Ông không thích các nhà chính trị, cho rằng các đảng phái chính trị đặt đảng phái lên trên Tổ quốc. Ông đặc biệt không thích hai đảng Cộng sản và Xã hội, cho rằng họ chịu trách nhiệm các rối loạn xã hội. Ông không thích tự quảng cáo mình vì nghĩ giản dị và trung thực là tính cao thượng của tinh thần hiệp sĩ. Ông không thèm tung tài liệu tố cáo đối thủ để tranh chấp số phiếu vì muốn giữ vẻ đẹp tôn quý của vị trí Tổng thống Pháp.
Khi chuẩn bị trở lại chính trường năm 1958, quan điểm của ông về thuộc địa rõ ràng: hai cuộc thế chiến đã lật đổ các đế chế và chế độ thuộc địa. Người dân khắp nơi trên thế giới giành lại độc lập là hợp thời. Algérie phải được trả về cho người Algérie. Đó là vận mệnh của tương lai! Quan điểm này ngược lại với quan điểm của chính ông năm 1945!
Năm 1958 ấy De Gaulle trở lại chính trường để Pháp tránh một cuộc nội chiến. Nhóm quân nhân cố cựu đã dự định đảo chánh vì muốn giữ Algérie thuộc Pháp. Với tư cách tướng lĩnh, người có công rất lớn duy trì chính quyền Pháp Tự do và giải phóng Pháp trước khi Đức đầu hàng, chỉ De Gaulle đủ sức thuyết phục nước Pháp đồng ý trao trả độc lập cho Algérie. Cũng trong nhiệm kỳ đó, ông tranh đấu cho và bảo vệ chính sách phổ thông đầu phiếu: các cuộc bầu cử trên nước Pháp từ nay sẽ do lá phiếu bình đẳng của các công dân nam và nữ Pháp.
Năm 1965 ông ra tái cử. Ý đồ thực của ông lớn hơn việc củng cố Đệ ngũ Cộng Hòa mà ông thành lập năm 1958, đó là tạo vị thế một nước Pháp độc lập hơn với Hoa Kỳ, là cầu nối Đông Tây, giữa một bên là Hoa Kỳ và bên kia, Liên Xô, Trung Cộng. Đó là khẳng định chính sách Liên bang Châu Âu, trung tâm kinh tế và tài chính thế giới. Chính sách đó khiến Pháp thành quốc gia phương Tây đầu tiên công nhận Cộng Hòa Nhân Dân Trung Hoa, một động thái chuẩn bị từ trước cuộc bầu cử.
Về cuộc đời công chúng của De Gaulle, phim dùng những thước phim thời sự và dữ liệu lịch sử. Kết luận này được dựa trên so sánh phim với những thước phim tài liệu về De Gaulle cũng như những dòng tiểu sử ông trên trang Britanica.
Tôi quan tâm tới khía cạnh gia đình của tướng De Gaulle trong phim, khía cạnh mà tôi nghĩ phim có những sáng tạo trong thể hiện. Với một ông chồng đầy tham vọng và nguyên tắc, người vợ Yvonne Vendroux, nhỏ hơn ông mười tuổi, chỉ vui vẻ trong thời gian đầu tiên De Gaulle trở về nước Pháp được giải phóng.
Sau đó là chuỗi ngày không như ý, sầu muộn mênh mang. Niềm mong ước của người vợ dịu dàng và tận tụy này giản dị như lời bà nói với ông trong bữa ăn,
– Em chỉ là người phụ nữ tội nghiệp, muốn giữ lại trong nhà ông chồng tội nghiệp…
Giữ chồng lại trong nhà nghĩa là mong chồng đừng tham gia thêm nữa vào các phiêu lưu chính trị, quyền bính. Chồng bà đã đóng góp lớn cho nước Pháp, giờ sắp bảy chục, nên hưởng với bà cuộc sống tuổi cao niên an bình nơi trang trại riêng của gia đình.
Nghe tin con gái sẽ lấy chồng là một tướng lãnh, bà thốt với con, nếu muốn có cuộc sống gia đình yên vui, mẹ không khuyên con lấy một vị tướng!
Nhìn vẻ chán nản, mệt mỏi mỗi lần nói bà chuyện với chồng, tôi cảm nhận những cuộc nói chuyện giữa hai người hiểu rõ nhau nhưng không ủng hộ, chiều ý nhau.
Trong khi tướng De Gaulle chờ cú điện thoại mời ông trở lại Paris xuất chính, vẻ hờ hững của bà ngồi bên khiến người xem phim nghĩ bà đang mong điều ngược lại với chồng. Nhưng, điện thoại đã reo…
– Anh đi nữa sao?
Lần ấy, năm 1958, tướng De Gaulle từ trang trại riêng lại ra đi. Ánh mắt bà chứa nỗi buồn chịu đựng…
Cung điện Matignon dành cho Thủ tướng Pháp, cung điện Élysée dành cho Tổng thống Pháp, tới điện nào bà cũng mong chỉ là nơi tạm trú ngắn ngủi.
Trước cuộc bầu cử Tổng thống Pháp năm 1965, bà yêu cầu người thân cận với chồng khuyên ông đừng tái ứng cử. Lúc đó ông đã bảy mươi lăm. Ông biết ý muốn, nỗi lòng của bà, nhưng ông đã quyết định. Trong một buổi ăn,
– Đây là quyết định của anh, và em là người được biết đầu tiên…
– Anh không cần nói, vì em biết trước rồi…
Vẻ chịu đựng lại ngập tràn ánh mắt, giọng bà nhè nhẹ,
– Em thấy anh chiến đấu suốt đời, em muốn đưa chồng em ra khỏi cuộc sống đó. Nhưng, em không thể làm được điều ấy với tướng De Gaule!
– Em kiên nhẫn cho anh lần nữa. Anh sớm quay về…
Với lần ra đi ấy năm 1958, ước mơ tạm trú ngắn ngủi trong các cung điện quyền lực nước Pháp đã thành giấc mơ đằng đẵng mười một năm dài! Người phối ngẫu của vị tướng đầy tham vọng kiêu hãnh phải ở những nơi ấy từ năm 1958 cho tới cuối tháng tư năm 1969, khi chồng bà từ chức vì thất bại trong một cuộc trưng cầu dân ý.
Một năm sau, ở tuổi tám mươi, ông lại ra đi, một lần cho vĩnh viễn, để lại bà sống hiu quạnh thêm chín năm nữa với đoạn thơ của nhà thơ cổ điển Pháp Corneille mà lúc sinh tiền ông thuộc nằm lòng,
[Số phần của em là dành cho anh] Tất cả sự chăm sóc / Nhiệt huyết / Lòng kiên nhẫn / Và cả cuộc đời em…
Ngày 10 tháng 8 năm 2023
=====================
TÀI LIỆU ĐỌC, XEM THÊM
1) Charles de Gaulle, President of France, https://www.britannica.com/biography/Charles-de-Gaulle-president-of-France , 10/8/2023
2) De Gaulle, Story of a Giant, https://www.youtube.com/watch?v=SFxtJNIm08g&t=5818s, 10/8/2023
