Tác giả “Dòng nước ngược” từng có lúc gắp lửa bỏ tay người

Phan Nam Sinh

Tuần báo Văn học của Hội Nhà văn Việt Nam số 1, ra ngày 25 tháng 5 năm 1958, tại Hà Nội đã đăng bài Khẩu khí Phan Khôi của nhà thơ trào phúng Tú Mỡ.

Cả 80 dòng lục bát đều là những lời bịa đặt, xuyên tạc “gắp lửa bỏ tay người” mà không hề biết xấu hổ, cũng không sợ quả báo! Xin trích ra đây mấy đoạn:

1. Văn Thân nổi ở Quảng Nam

Phan Khôi chẳng nhẽ không tham dự vào

Nhưng khi vỡ lở phong trào

Các thân sĩ bị tống lao, tù đầy

Lão tài ton hót chi đây?

Nên Tây chỉ bắt vài ngày lại tha.

Đây có thể là những câu Tú Mỡ muốn nói về Phan Khôi từ sau vụ “xin xâu” nổ ra ở tỉnh Quảng Nam năm 1908. Sự thật nào có phải như thế! Chính bởi vụ này mà Phan Khôi bị chính quyền thực dân bắt tại Hà Nội, di lý về Quảng Nam, bị tòa kêu án 3 năm tù, giam ở nhà lao Hội An cùng với Trần Cao Vân, Huỳnh Thúc Kháng và Mai Dị, mãi đến năm 1911 mới được trả tự do. Lấy từ đâu ra cái chuyện Phan Khôi “ton hót” với lũ quan thầy nên “Tây chỉ bắt vài ngày lại tha”?

2. Đã cùng bè lũ bàn nhau

Độp quân Nam tiến, phá cầu Chiêm Sơn

Nhân dân khám phá mưu gian

Kịp thời cứu được cả đoàn hỏa xa

Ở trên là đoạn Tú Mỡ nói về việc Phan Khôi tham gia phá cầu Chiêm Sơn thuộc tỉnh Quảng Nam vào cuối năm 1946 để lấy vũ khí trang bị cho quân đội của Quốc Dân đảng, chống lại kháng chiến. Chẳng cần biết chuyện này thực hay hư, chỉ biết là quãng đầu tháng 7 năm 1946, Phan Khôi đã rời Quảng Nam ra Hà Nội theo lời mời của Bộ Nội vụ, và theo lời ông trong bản “Kiểm thảo sơ bộ” đã đến Hà Nội vào ngày 6 tháng 7 năm 1946. Ở mãi tận Hà Nội mà thò tay vào tháo cái bu-lông trên tuyến đường sắt từ Quảng Nam chạy Sài Gòn? Họa Phan Khôi có là Thánh cũng không chắc đã làm được việc đó!

3. Hồi kháng chiến, lão thiết gì

Chẳng qua “chạy loạn”, cốt đi qua thời

Trong cơn lở đất long trời

Lão theo Chính phủ, chây lười bám ăn.

Xem đó thì Phan Khôi lên Việt Bắc rồi đi với kháng chiến chỉ là để ăn bám. Có thật như thế không hay chỉ là chuyện tào lao, chuyện vu oan giá họa, nói xấu người khác?

Cứ theo như chỗ tôi biết thì Phan Khôi không thể là kẻ ăn bám mà là người của công việc, làm việc cật lực. Dù là người thuộc biên chế của Ban Nghiên cứu ngôn ngữ văn tự nhưng ngoài công việc chuyên môn của mình ra, ông còn theo bộ đội đi chiến dịch; dịch thơ, dịch sách để phục vụ kháng chiến. Hỏi khối lượng công việc mà Phan Khôi đã làm được trong những năm ấy đã ai sánh bằng chưa mà bảo ông là “chây lười ăn bám”?

4. Hòa bình về với nước non,

Phan Khôi theo đóm, chuyên môn ăn tàn

Bảo Phan Khôi “theo đóm, chuyên môn ăn tàn” thì lẽ ra là Phan Khôi phải bám lấy Tố Hữu, Hoài Thanh, Nguyễn Đình Thi chứ? Nhưng sao trong Phê bình lãnh đạo văn nghệ Phan Khôi cứ nhè vào mấy người đó mà “oánh”? Thực và chính xác đến cái mức chẳng ông nào cãi lại được một lời để gọi là có.

Kẻ nào “theo đóm”, kẻ nào “ăn tàn”, chẳng nói ai người ta cũng biết hết cả rồi!