Pháp Hoan dịch từ nguyên tác tiếng Anh
ANH CHÀNG DA ĐEN NÓI VỀ NHỮNG DÒNG SÔNG
Tôi biết những dòng sông:
Những dòng sông cổ xưa như thế giới
và lâu đời hơn những gì đang chảy
trong mạch máu con người.
Như những dòng sông của cuộc đời
linh hồn tôi đã trở nên diệu vợi.
Tôi đã tắm trên dòng Euphrates khi bình minh còn chưa già cỗi
Tôi đã dựng những lều trại và chìm vào giấc ngủ bên dòng Congo
Tôi đã đưa mắt nhìn dòng sông Nile huyền thoại và xây lên những Kim tự tháp ở bên bờ
Tôi đã nghe những khúc hát của dòng Mississippi ở New Orleans khi Abe Lincoln đi xuống
Tôi đã thấy mặt nước đẫm màu bùn của nó dần trở nên vàng óng
trong buổi hoàng hôn.
Tôi đã biết những dòng sông:
cổ xưa và u tối.
Linh hồn tôi đã trở nên diệu vợi
như những dòng sông.
ANH CHÀNG DA ĐEN
Tôi là Anh Chàng Da Đen:
Tôi đen như đêm tối
Đen như châu Phi sâu thẳm của tôi.
Tôi từng là nô lệ:
Caesar bảo tôi phải giữ cho bậc thềm sạch sẽ
Tôi đã đánh bóng những đôi ủng của Washington.
Tôi từng là thợ xây:
Dưới đôi tay tôi những kim tự tháp hiển bày
Tôi đã trộn vữa cho toà nhà Woolworth hùng vĩ.
Tôi từng là ca sĩ:
Từ châu Phi đến Georgia
Tôi đã mang những ca khúc buồn bã đi xa
Tôi đã làm ra dòng nhạc ragtime huyền thoại.
Tôi từng là nạn nhân của đồng loại:
Người Bỉ đã chặt đứt tay tôi ở Congo
Và ở Mississippi họ mang tôi đi treo cổ.
Tôi là Anh Chàng Da Đen:
Tôi đen như đêm tối
Đen như châu Phi sâu thẳm của tôi.
HỪNG ĐÔNG Ở ALABAMA
Khi tôi trở thành một nhạc sĩ
Tôi sẽ viết nên những khúc ca
Về buổi hừng đông ở Alabama.
Tôi sẽ đặt vào nó những bài ca thanh khiết nhất
Như hơi khói dâng lên trên đầm nước vào mỗi buổi sớm mai
Như sương trắng nhẹ rơi từ chốn thiền đường xa xôi
Tôi sẽ đặt vào nó những thân cây cao lớn nhất
Với mùi hương ngọt ngào của những cánh rừng thông
Và mùi của hoàng thổ sau những trận mưa giông
Và những chiếc cổ thon dài ửng đỏ
Và những khuôn mặt anh túc bé nhỏ
Và những cánh tay nâu thẫm dịu hiền
Và những đôi mắt cúc dại thần tiên
Của những người da đen hoặc trắng
Tôi sẽ đặt vào nó những bàn tay nhỏ nhắn
Những bàn tay đen, trắng, vàng, nâu
Và những bàn tay hoàng thổ đậm màu
Chạm vào nhau với ngón tay thân ái
Chạm vào nhau như sương mai rơi vãi.
Vào bình minh đó khi tôi
Trở thành một nhạc sĩ
Tôi sẽ viết về buổi hừng đông kỳ vĩ
Ở Alabama.
TÔI NHÌN VÀO THẾ GIỚI
Tôi nhìn vào thế giới
Với đôi mắt mở to
Trên khuôn mặt đen đủi ốm o –
Và đây là điều mà tôi không chịu nổi:
Một khoảng trống với hàng rào chật chội
Đã được phân định cho tôi.
Tôi nhìn lên những bức tường quét vôi
Lố lăng và ngớ ngẫn,
Qua đôi mắt tối thẫm
Trên khuôn mặt ngăm đen –
Và đây là điều mà tôi muốn nói thêm:
Rằng những bức tường mà áp bức dựng lên
Cần phải được giật đổ!
Tôi nhìn vào tấm thân bé nhỏ
Với đôi mắt mới mẻ, tinh khôi –
Và thấy rằng đôi tay này của tôi
Có thể dựng lên cả thế giới ở bên trong tâm trí.
Vậy nên hãy nhanh chân, hỡi những người đồng chí,
Tìm cho thấy con đường.
ÁP BỨC
Bây giờ
Những giấc mơ
Không được phép sinh ra,
Và những khúc ca
Không được phép có mặt.
Trên vài vùng đất
Nơi sắt lạnh
Và đêm đen
Chiếm ngự
Nhưng giấc mơ
Sẽ trở về kháng cự,
Và khúc hát
Sẽ phát nát
Gông cùm.
HARLEM
Điều gì sẽ xảy ra
khi giấc mơ bị trì hoãn?
Nó sẽ héo mòn theo năm tháng
như trái nho phơi dưới nắng mặt trời?
Hay nó sẽ rỉ chảy khắp nơi –
như vết thương lâu ngày mưng mủ?
Nó sẽ bốc mùi thối rữa
như miếng thịt bị bỏ lại trên bàn?
Hay nó sẽ đóng vảy hoàn toàn –
phủ một lớp đường và sẽ như bánh kẹo?
Có lẽ như gánh hàng nặng trĩu
nó sẽ chỉ uốn cong.
Hay nó sẽ như bom phát nổ?
TỰ DO
Tự do sẽ không có mặt ở đây
Hôm nay, năm này
Hoặc mãi mãi
Nếu như anh vẫn còn thoả hiệp và sợ hãi.
Tôi có quyền như bao nhiêu người khác
Để được đứng ở đây
Trên đôi chân này
Trên mảnh đất cha ông tôi để lại.
Tôi đã quá mệt mỏi bởi nghe người ta nói
Hãy để mọi thứ tự diễn ra.
Rằng ngày mai tất cả sẽ đi qua.
Nhưng tôi đâu cần tự do khi đã chết.
Tôi không thể sống sót
Bằng bánh mì của ngày mai.
Tự Do của tôi như hạt giống
Đã được gieo xuống
Ở trên mảnh đất này
Và như tất cả mọi người
Tôi sống
Và tôi mong muốn
Tự do.
TÔI, CŨNG THẾ
Tôi, cũng thế, hát ngợi ca nước Mỹ.
Tôi là người anh em có làn da đen thẫm
Và họ bảo tôi phải xuống bếp mà ăn
Mỗi khi có những vị khách đến thăm.
Nhưng tôi cười thật to,
Và tôi ăn thật khoẻ,
Và tôi lớn thật mau.
Rồi ngày mai tôi sẽ ngẩng cao đầu
Và ngồi vào bàn tiệc
Mỗi khi có những vị khách đến viếng
Vào lúc ấy chẳng ai dám hé răng
Mà nói với tôi rằng,
”Mày hãy xuống ăn duới bếp.”
Thêm vào đó,
Họ sẽ thấy tôi thật xinh đẹp
Và lấy làm xấu hổ với bản thân –
Tôi, cũng thế, là công dân nước Mỹ.
ĐẢNG KU KLUX KLAN
Bọn chúng lôi tôi đi
Đến một nơi hoang vắng.
Chúng hỏi, ”Mày có tin
Vào thượng tộc da trắng?”
Tôi nói, ”Dạ thưa ngài,
Tôi nào dám dối trá,
Tôi sẽ tin mọi điều
Nếu như tôi được thả.”
Gã da trắng mở lời,
”Thằng mọi kia, chẳng lẽ
Đứng trước mặt bọn tao
Lại hỗn hào đến thế?”
Chúng đánh tôi vào đầu
Chúng đấm tôi vào mặt.
Chúng đá tôi không ngừng
Khi nằm trên nền đất.
Chúng nói, “Ngẩng đầu lên,
Tên mọi đen hạ đẳng —
Và nói rằng mày tin
Vào thượng tộc da trắng.”
DI DÂN
Đứa trẻ da màu ở miền Nam
Học trong một ngôi trường miền Bắc
Và nó luôn sợ hãi mỗi khi đối mặt
Với lũ trẻ da trắng ở trong vùng.
Ban đầu chúng đối xử với nó khá dễ thương
Nhưng cuối cùng chúng bắt đầu mắng nhiếc
Và gọi nó: ”tên mọi đen gớm ghiếc”.
Những đứa trẻ có cùng màu da
Sau một thời gian
Cũng bắt đầu tỏ ý khinh miệt.
Nó là đứa trẻ có làn da sẫm tối
Với khuôn mặt tròn to đen đủi
Và một chiếc cổ cồn màu trắng thêu hoa.
Thế nhưng hãy lắng nghe:
Dẫu rằng luôn sợ hãi
Có thể nó sẽ viết nên những câu chuyện vĩ đại
Cho thế giới sau này.
MỆT MỎI
Tôi quá mệt mỏi bởi đợi chờ
Cho thế giới để trở nên tốt đẹp
Hãy lấy một con dao thật bén
Và cắt nó làm hai
Rồi nhìn xem bên dưới lớp vỏ dày.
Có loài sâu nào đang gặm nhấm.
DÂN TÔI
Màn đêm thật xinh đẹp
Như khuôn mặt dân tôi.
Những vì sao trên trời
Như mắt dân tôi đó.
Và vầng dương rạng rỡ
Như tâm hồn dân tôi.
ANH HỀ DA ĐEN
Tôi là anh hề có phận đời đen đủi:
Cô nàng chẳng yêu tôi,
Thế nên tôi lẻn vào trong đêm tối
Nhưng đêm tối với tôi cũng hoá đen cả rồi.
Tôi là anh hề có phận đời đen đủi:
Cô nàng chẳng yêu tôi,
Thế nên tôi khóc đến khi ngày mới
Nhỏ máu đào xuống những ngọn đồi đông
Và trong tim máu cũng chảy thành dòng.
Tôi là anh hề có phận đời đen đủi:
Cô nàng chẳng yêu tôi,
Thế nên linh hồn đã một thời sáng chói.
Nhưng bây giờ xẹp như quả bóng bay,
Cùng với tôi đi vào buổi ban mai
Để kiếm tìm tình yêu màu nâu mới.
NGƯỜI HÁT RONG
Bởi vì miệng tôi
Luôn mỉm cười hớn hở
Và cổ họng tôi
Luôn ngân bài ca nhỏ,
Nên người nghĩ tôi
Khổng thể nào đau khổ
Hoặc giấu niềm đau
Không một lần thổ lộ?
Bởi vì miệng tôi
Luôn mỉm cười hớn hở,
Nên tiếng khóc thầm
Người không hề nghe rõ,
Bởi vì chân tôi
Luôn nô đùa thích thú,
Nên người chẳng hay
Rằng tôi đang chết rũ.
LỜI KHUYÊN
Này bạn ơi, hãy để tôi nói rõ
sinh ra thật khó
và chết chẳng dễ dàng
vậy nên hãy có chút yêu thương
cho bản thân
ở giữa.
BÀI CA NGƯỜI CON GÁI DA ĐEN
Cái cây xương xẩu ở miền Nam
(Đã làm trái tim tôi tan vỡ)
Tại ngã tư đường họ treo cổ
Người yêu còn trẻ tuổi của tôi.
Cái cây xương xẩu ở miền Nam
(Thân thể bầm dập treo lủng lẳng)
Tôi hỏi Đức Chúa Trời da trắng
Cớ chi phải quỳ gối nguyện cầu.
Cái cây xương xẩu ở miền Nam
(Đã làm trái tim tôi tan vỡ)
Tình yêu là bóng đen chết rủ
Trần trụi treo trên nhánh cây già.
HOÀ BÌNH
Lũ chúng tôi đi qua những nấm mồ:
Nơi người chết nằm nghỉ ngơi mãi mãi,
Ai thành công, ai đã từng thất bại,
Họ không hề quan tâm.
Ở nơi này, giữa bóng tối lặng câm
Trong lòng đất, họ chẳng còn nhìn thấy
Đâu những người đã vinh quang giành lấy
Bao thắng lợi một thời.
TÔI MƠ VỀ MỘT THẾ GIỚI
Tôi mơ ước được sống trong thế giới
Nơi con người không khinh miệt lẫn nhau,
Nơi tình yêu ban phúc quả địa cầu
Và hoà bình điểm tô khắp mọi lối.
Một thế giới nơi không còn bóng tối
Và con người được nếm trãi tự do,
Nơi linh hồn trong sáng và ngây thơ
Không huỷ hoại bởi lòng tham vô độ.
Một thế giới nơi trắng đen vàng đỏ
Sắc tộc nào cũng vui vẻ, ấm no
Cùng tận hưởng thế giới đã ban cho
Và ai ai cũng tự do, hạnh phúc.
Một thế giới nơi khổ đau chết gục
Và niềm vui lấp lánh tựa trân châu,
Luôn đáp ứng tất cả mọi nhu cầu-
Của nhân loại như tôi hằng mơ ước!
SỢ HÃI
Chúng ta khóc giữa những toà nhà chọc trời
Như cha ông ta một thời
Từng khóc trong những cánh rừng cọ
Ở Phi châu xa xôi
Bởi lẽ chúng ta đơn côi,
Đêm đã tới,
Và chúng ta thì sợ hãi.
NỐT TRONG ÂM NHẠC
Cuộc đời cho những ai còn sống.
Cái chết cho kẻ đã qua đời.
Hãy để cuộc đời như bài hát.
Và cái chết như nốt nhạc không lời.
TRONG KHI CƠN MƯA BẠC ĐI QUA
Trong khi cơn mưa bạc đi qua
Trần gian lại đâm chồi nảy lộc,
Đám cỏ khô dần trở nên màu ngọc
Những bông hoa đang nâng nhẹ mái đầu,
Và trên tất cả những trảng cỏ nâu
Những điều kỳ diệu đang xảy đến
Với cuộc đời
Với cuộc đời
Với cuộc đời!
Trong khi cơn mưa bạc đi qua
Cánh bướm xuân đang nhịp nhàng vỗ cánh
Gắng đuổi theo dải cầu vồng lấp lánh,
Và chồi non trên tán lá hát ca
Cùng niềm vui bên dưới bầu trời xa
Và dọc theo những con đường đất đỏ
Những cô gái, chàng trai đồng trang lứa
Cũng bắt đầu hát ca,
Trong khi cơn mưa bạc đi qua
Cuộc đời ta
Và mùa xuân
Đầy những điều mới mẻ.
VÀ ĐÓ LÀ NGUYÊN NHÂN
Bởi vì tôi đã yêu nàng say đắm –
Và đó là nguyên nhân
Tâm hồn tôi ngập tràn trong màu sắc
Như cánh loài bướm xuân.
Bởi vì tôi đã yêu nàng say đắm
Và đó là nguyên nhân
Trái tim tôi là lá dương xao động
Mỗi khi nàng bước chân.
NGƯỜI GIỮ GÌN GIẤC MƠ
Hãy mang đến cho tôi những giấc mơ,
Hỡi những người mơ mộng,
Hãy mang đến cho tôi bao nhịp sống
Từ giai điệu con tim.
Tôi sẽ gói tất cả vào bên trong
Tấm màn mây xanh thẫm
Để tránh xa những ngón tay tàn nhẫn
Của thế giới con người.
TÌNH YÊU CỦA TÔI
Tôi yêu mặt trăng to và trắng,
Toả sáng ở trên cao;
Tôi yêu những tinh tú lao xao,
Khi bóng mây bay mất.
Tôi yêu hạt mưa rơi tí tách
Trên mái lá trong đêm;
Tôi yêu cơn gió thổi êm đềm,
Trước bình minh xám ngắt.
Tôi yêu màu xanh dương thẫm sắc,
Của thiên đường xa xôi;
Tôi yêu tình cảm của vợ tôi
Ở bên trên mọi thứ.
TÌNH CA CHO LUCINDA
Tình yêu
Là trái mận chín
Mọc trên thân cây màu tím
Nếm nó một lần
Và câu thần chú mê hoặc
Sẽ làm em điên đảo
Tình yêu
Là ngôi sao sáng
Mọc trên bầu trời phương Nam
Nếu chăm chú dõi nhìn
Thời ngọn lửa màu cam
Sẽ làm mắt em đau nhói
Tình yêu
Sững sờ như ngọn núi
Mọc lên ngày đầy gió
Nếu như em
Không muốn ngột thở
Thời đừng leo lên cao
GIẤC MƠ
Giữ lấy giấc mơ bên cạnh
Bởi nếu giấc mơ đi rồi
Đời là con chim gãy cánh
Không thể tung bay lên trời
Giữ lấy giấc mơ bên cạnh
Bởi nếu giấc mơ đi rồi
Đời là đồng hoang hiu quạnh
Chìm trong tuyết trắng mà thôi.
