Đào Như
Dust Child (Bụi đời*) một thiên truyện của Nguyễn Phan Quế Mai, vừa được nhà xuất bản Algonquin Books of Chapel Hill cho ấn hành. Theo bình chọn của Forbes Việt Nam, Nguyễn Phan Quế Mai là một trong 20 người phụ nữ truyền cảm hứng của năm 2021.
Trong phần Epilogue của truyện Dust Child, Nguyễn Phan Quế Mai kể khi đọc câu chuyện của người cựu chiến binh Mỹ tên Jerry Quinn trở lại Sài Gòn tìm kiếm người yêu và đứa con trai của họ đã thất lạc nhau từ năm 1973, 41 năm về trước, tâm hồn bà đã lay động dữ dội, khiến bà thấy phải giúp những cựu chiến binh Mỹ tìm lại vợ con của họ. Những người chiến binh đó bây giờ đã ở vào tuổi ngoài sáu mươi, bảy mươi… Nguyễn Phan Quế Mai, ngỏ lời tri ân trường Đại học Landcaster đã hỗ trợ bà viết luận án tiến sĩ với chủ đề: Tìm hiểu, truy nguyên những vấn nạn gây ra bởi chiến tranh Việt Nam, Hội chứng rối loạn căng thẳng sau sang chấn (Post-traumatic Stress Disorder Syndrome – PTSD) của hơn 2.700.000 chiến binh Mỹ đã phục vụ tai miền Nam Việt Nam. Sự hỗ trợ này đã cho tác giả cơ hội thực hiện lý tưởng của bà. Nhờ thế tác giả đã tiếp cận, phỏng vấn và đã đọc vô vàn tài liệu, sách vở, truyện phim, nói về số phận các cháu Mỹ lai bị bỏ quên tại Việt Nam.
Sau hơn 7 năm, tìm hiểu, giúp đỡ những chiến binh Mỹ trở lại Sài Gòn – chiến trường xưa – tìm lại những đứa con và người yêu của họ, với một văn phong lãng mạn, đậm tình người, Nguyễn Phan Quế Mai nhận định chiến tranh bao giờ cũng là sự ăn năn của nhân loại. Bà chia sẻ niềm đau và sự mất mát đáng tiếc của một quá khứ dài đăng đẳng của hơn 40 năm Chiến tranh – Tình yêu – Tha thứ. Dòng tư duy này đã quán xuyến trọn 21 truyện, từ Child of Ennemy đến truyện cuối Love and Honor. Cuộc sống của chúng ta có Thân phận và Tình yêu. Thân phận thì quá hẩm hiu, giới hạn, còn Tình yêu thì bao giờ cũng mãi mãi rạng ngời và vô hạn. Qua tập truyện Dust Child, Nguyễn Phan Quế Mai cho chúng ta thấy chỉ có Tình yêu mới có thể cứu chuộc Thân phận con người bị giày vò trong chiến tranh, trong tranh chấp của đời thường, của xã hội… Xuyên qua truyện The Heat of Sài Gòn, tiềm thức đau thương, tội ác, nhớ nhung… bao giờ cũng trở về với chúng ta trong giấc mơ, trong chiêm bao mộng mị. Dan (Danial, một đại úy lái trực thăng) trong giấc mơ, thấy mình đang đi dạo tại một nơi nào đó thuôc vùng châu thổ của sông Mekong, bất ngờ bị một người đàn ông từ phía sau dùng dao đâm vào lưng anh và la lớn: “Trả lại tôi vợ và các con của tôi”. Người đàn ông ấy có gương mặt của người nông dân mà Dan đã thấy ông ta quì gối, gào thét trước căn nhà của ông đang bốc cháy vì tên lửa bắn ra từ trực thăng…
Lắng sâu trong tiềm thức tình yêu của Dan với Kim, chàng nhớ lại trong quá khứ của hơn 40 năm về trước, chàng và cô gái Việt Nam tên Kim thường ăn nằm với nhau trong những đêm mưa Sài Gòn. Với màu da xạm nắng xinh đẹp, Kim thích nằm trần truồng bên cạnh thân thể màu da trắng của Dan trong khi đó bên ngòai tiếng mưa rơi dội vào khung cửa sổ… Từ đó Dan rất sợ nghe phải tiếng mưa rơi trên mái nhà Sài Gòn trong khi đó Kim bảo nàng rất thích nghe tiếng mưa rơi trên mái nhà, gợi nhớ những kỷ niệm tình ái giữa Kim và Dan. Phải chăng tình yêu vô hạn đã cứu rỗi tâm hồn, thân phận của Kim ra khỏi những ý tưởng nhơ nhớp của đời, của một tea girl? Lần cuối gặp nhau, nàng ghì chặt tay áo của Dan và cho chàng hay nàng đang mang thai. Và Dan tin rằng Kim không nói dối và hy vọng Kim và đứa con còn sống đâu đó tại Việt Nam sau chiến tranh… Dan cũng thú thật với vợ, Linda, những dan díu tình cảm của chàng tại Việt Nam. Dan nhớ lại, ngày chàng trở về Seattle sau một năm phuc vụ tại chiến trường Việt Nam. Dan nhớ rõ sau lúc rời phi cơ, anh bước vào hành lang của phi trường Seattle cùng với các chiến binh mang đủ loại phù hiệu và binh chủng hiên ngang gắn trên ngực họ. Một nhóm người trong đó có Linda và mẹ của Dan, trong lúc Linda chạy vội đến và ôm choàng Dan, thì có những người đang gào thét hướng về Dan: “Này bọn người khốn nạn”, “Kẻ tàn sát trẻ con”, “Bao nhiêu trẻ con bọn mày đã giết chết?”. Mẹ của Dan rất bàng hoàng, ngẩn ngơ trước trạng huống như vậy, bà khóc cho thân phận của con trai mình. Những tiếng nguyền rủa về tàn sát trẻ thơ chỉ rõ mặc cảm đã tiềm tàng trong vô thức của Dan, một đại úy phi công trực thăng… Những trạng huống bi đát nhiều mâu thuẫn như vậy xuyên suốt 21 truyện của tập truyện Dust Child của Nguyễn Phan Quế Mai. Cuộc tình giữa Dan và Kim đầy chất thơ, lãng mạn, vượt lên trên tất cả những vây hãm của chính trị, của sắc tộc và màu da. Khi đứng trước di ảnh của Kim với nụ cười tha thứ, Dan quì gối trước bàn thờ, và chàng buồn thảm gọi tên nàng “Kim, Kim” như thể Kim còn sống. Mặt của Dan ràn rụa nước mắt.
Trong hành trình giúp đỡ hàng chục ngàn con lai tìm kiếm cha mẹ đầy nước mắt và hy vọng, có nhiều trường hợp Quế Mai thành công, cũng có trường hợp thất bại. Nhưng nhà văn Quế Mai khẳng định lúc nào bà cũng xây dựng niềm tin và hy vọng ngay cả trong hoàn cảnh tăm tối tồi tệ nhất. Bởi vì hy vọng là động lực giúp ta sống tiếp.
Trong phần kết luận, nhà văn Nguyễn Phan Quế Mai đã bày tỏ: “Tôi viết tập truyện này để hiến dâng lời nguyền về một thế giới tốt đẹp hơn với nhiều lòng trắc ẩn, yêu chuộng hòa bình, biết tha thứ cho nhau và biết hàn gắn lại mối quan hệ giữa con người”. Nguyễn Phan Quế Mai hy vọng hành tinh của chúng ta sẽ không còn những giao tranh vũ khí. “May our planet never see another armed conflict”.
Phải chăng đó cũng là động lực thúc đẩy nhà văn Nguyễn Phan Quế Mai tiếp tục viết để ca ngợi tình yêu và lòng tha thứ. Nhà văn Quế Mai cũng đã từng thổ lộ, viết đối với Quế Mai là cơ hội bày tỏ tình yêu với quê hương, xứ sở, đồng thời cũng là để hàn gắn và hòa giải, thống nhất quê hương và đất nước.
20-8-2023
* Tên tiếng Việt của chính tác giả (https://tuoitre.vn/det-cau-van-tieng-anh-bang-tinh-than-nuoc-viet-20230108153701007.htm).
