Anatony Tille
Ph?m Nguyn Tr??ng d?ch
Ph?n II
C? ch? cai tr? c?a ch? ?? phong ki?n
Ch??ng 3. Th? ch? x h?i c?a ??t n??c x h?i ch? ngh?a
Ch? l? Lin X khng ph?i l m?t th? gi?i ?in r? t??ng t??ng, n?i nh?ng ng??i X vi?t b?a t?c, nh?ng ng??i ?ang xy d?ng ch? ngh?a c?ng s?n huy?n ho?c, sinh s?ng hay sao?
V. Bukovski
S? h?u l v?n ?? quan tr?ng nh?t trong l thuy?t c?a Marx. Trong Tuyn ngn c?a ??ng C?ng s?n, K. Marx v F. Engels tuyn b?: Nh?ng ng??i c?ng s?n c th? tuyn b? h?c thuy?t c?a mnh b?ng m?t cu thi: bi b? t? h?u.
Cc lu?t gia X vi?t nh?n th?c v?n ?? s? h?u nh? th? no? H? lun b?t ??u b?ng vi?c t?y chay cc l thuy?t t? s?n b?p b?m: Cc quan ?i?m t? s?n v? s? h?u, ng O. Ioffe, m?t lu?t gia X vi?t (hi?n nay l lu?t gia M?) n?i ti?ng vi?t, ? xuyn t?c th?c t? v mu thu?n v?i cc quan h? th?c t? trong x h?i t? b?n Chng ch? nh?m m?t m?c ?ch duy nh?t l l?a b?p ng??i lao ??ng, lm cho h? khng nh?n th?c ???c quy?n l?i giai c?p v cu?c ??u tranh giai c?p, tuyn truy?n t? t??ng ha bnh gi?a cc giai c?p v s? ??ng thu?n x h?i![1] C? nh? l ng??i lao ??ng ? ? su?t ngy ch? lm m?i m?t vi?c l nghin c?u cc quan ?i?m t? s?n v? s? h?u v?y!
V?y th cc lu?t gia X vi?t gi?ng gi?i cho ng??i lao ??ng cc quan h? s? h?u t?n t?i trn th?c t? nh? th? no? H? gi?ng nh? sau: Mu thu?n c?n b?n v?i quy?n s? h?u t? nhn l quy?n s? h?u ???c xc l?p trong ch? ?? x h?i ch? ngh?a[2]. Mu thu?n c?n b?n th t?t r?i, nh?ng b?n ch?t c?a n l g? Ti s?n qu?c gia trong nh n??c Lin X l thu?c v? t?p th? qu?n chng ?ng ??o nh?t, thu?c v? ton th? nhn dn X vi?t[3]. Ti s?n qu?c gia l bi?u hi?n s? th?ng nh?t gi?a s? lnh ??o chnh tr? v lnh ??o kinh t? ??i v?i x h?i c?a nh n??c Lin X, n v?a l t? ch?c chnh tr? v?a th?c hi?n cc ch?c n?ng kinh t?. Ngoi nh?ng cu ni mang tnh m? dn ra, b?n ??c c th?y t? li?u s?n xu?t thu?c v? m?t ng??i c? th? no khng?
Xin chuy?n sang m?t hnh th?c s? h?u x h?i ch? ngh?a khc, ??y l nng trang – h?p tc x: ?y l ti s?n c?a m?t nhm ng??i: n thu?c v? nng trang hay t?p th? lao ??ng c? th? no ? nh?ng ng??i ch? s? h?u c ton quy?n ??nh ?o?t ??i v?i ti s?n thu?c s? h?u c?a nng trang hay cc t? ch?c t?p th? v lin hi?p cc t?p th? ?[4]. Th?t l m?t s? d?i tr v lim s?! D?i tr m?t cch hi?n nhin v khng m?t ai trong ??t n??c chng ta, k? c? cc nh khoa h?c v cc lu?t s?, l?i khng bi?t r?ng cc nng trang vin ch?ng c quy?n ??nh ?o?t b?t c? vi?c g, t? b?u ch? t?ch nng trang, cho ??n ti kho?n trong ngn hng c?ng nh? my mc v gia sc, gia c?m Hy xem ng ch? t?ch nng trang tn l Vagin, ?y vin Ban ch?p hnh trung ??ng ni: Su?t hng ch?c n?m tr?i, chng ta ? lm m?i cch ?? ng??i nng dn khng cn l ng??i ch? nng trang n?a V trong ?a s? tr??ng h?p th ? c k?t qu? T?i sao s? quan tm t?i ti s?n c?a nng trang l?i gi?m, ch?a ni l ? m?t hon ton? Ti s?n ? khng ph?i l c?a h?, th?c ra n ? tr? thnh c?a nh n??c. Cc hnh ??ng t? ti?n ??i v?i nng trang di?n ra ngay tr??c m?t ng??i lao ??ng. Th? m chng ta l?i lun lun ni ??n dn ch? ? c? s?, dn ch? trong cc nng trang Chuy?n ny ???c vi?t trn t? S? th?t ngy 26 thng 1 n?m 1987.
Bo ch th??ng ni ??n chuy?n ma mng b? b? khng ???c thu ho?ch, d?a h?u th b? my ko nghi?n nt, c chua chn th b? cy tung ln, nh? v?y l cc nng trang vin c? tnh ph ho?i ti s?n c?a chnh mnh! Th?t l ?in r?!!! Nh?ng ? n??c ta, ng??i ta khng ngh? nh? th?, ng??i ta ? quen v?i chuy?n ?y r?i! Nh?ng ch? l? cc nng trang vin khng th? h?p nhau l?i v quy?t ??nh thu ho?ch t?t c? nh?ng th? s?p th?i r?a ?y v chia nhau, p thnh n??c qu? hay ngm mu?i, ho?c ??a vo nh tr? ???c ?? Ai cho php lm nh? th?? Ch?ng c?n php t?c g th ? sao? Khi ? ng??i ta s? kh?i t? v? n hnh s? ??y l m?t v? ?n c?p ti s?n x h?i ch? ngh?a! T? mnh ?n c?p ti s?n c?a mnh! Vagin ni ?ng, nng trang vin khng c m?t ti s?n no c?. C?n ph?i ni thm r?ng qun chi?m ?ng ??c khng gi?i tn cc nng trang v nng tr??ng, h? khng ??ng ch?m ??n cc t? ch?c ny. V sao l?i khng? V h? c?ng l nh?ng ng??i x h?i ch? ngh?a, ch? thm m?i ch? dn t?c m thi
S? h?u nh n??c l g? Khng m?t k? h?u sinh h?u t? no bi?t ??y l ci g, m?t ng??i tham gia bn trn ? ni nh? th? (Bo V?n h?c, ngy 3 thng 6 n?m 1987). Cc nh khoa h?c d? nhin l c?ng khng bi?t, nh?ng h? khng thm tm hi?u g h?t. Trong r?t nhi?u bi pht bi?u, Gorbachev ? c? g?ng thuyt ph?c cng nhn v nng dn r?ng h? l ch?. Nh?ng vi?c t? nh? r?ng ta ??p, ta d? th??ng nh? cc nh tm l h?c v?n khuyn nh?ng ng??i thi?u t? tin v?i vi?c ??y cc th? m? vo h?m l v?i nh?ng ?i?u ki?n lao ??ng khng th? t??ng t??ng n?i l hai vi?c hon ton khc nhau. ??y l l do v sao t?t c? nh?ng c? g?ng nh?m nng cao s? quan tm c?a ng??i lao ??ng ??i v?i k?t q?a cng vi?c, th d? nh? phong tro thi ?ua hay khon s?n… ??u th?t b?i.
Ch? ngh?a Marx d?y r?ng quy?n l?c chnh tr? n?m trong tay nh?ng ng??i n?m gi? t? li?u s?n xu?t. T? li?u s?n xu?t thu?c v? nh n??c ngh?a l th? no? Nh n??c bao g?m cc c? quan quy?n l?c, cc t?ng c?c, ta n, b? qu?c phng Ph??ng ti?n s?n xu?t c n?m trong tay qun ??i hay KGB khng? R rng l khng. Hay n n?m trong tay c? quan quy?n l?c cao nh?t t?c l ??i h?i ??i bi?u nhn dn? Nh?ng ?y ch? l m?t nhm ng??i, t? h?p v?i nhau trong m?t th?i gian, ch? c ti s?n ring c?a t?ng ng??i l thu?c v? h? m thi. Hay n l c?a H?i ??ng b? tr??ng? Nh?ng ?y c?ng l m?t c? quan ch? h?p m?t n?m b?n l?n
D c xem xt cc c? quan quy?n l?c nh? th? no ?i n?a, chng ta c?ng khng th? no tm ???c ng??i ch? th?c s? c?a cc nh my, cc ph??ng ti?n v?n t?i, h?m m?, ??t ?ai. Nh? v?y l ti s?n nh n??c l ti s?n v ch?. C th? rt ra k?t lu?n nh? th? n?u ta ph?i ch?ng ki?n c?nh lng ph, th d?, trong khi l??ng th?c th?c ph?m th??ng xuyn thi?u h?t th m?t n?a rau qu?, th?t v ng? c?c b? ?? cho th?i r?a ngoi ??ng My mc, thi?t b?, nh?p kh?u b?ng ngo?i t? ?i vay c?a cc nh t? b?n b? ?? cho han g? ngoi sn
Nh?ng v ch? th c th? l?y! Th d?, trong cc x nghi?p giy c?a chng ta, s?n ph?m h?ng chi?m ??n 90%. ??t h?t l xong. Nh?ng n?u ng??i cng nhn (ng ch?) c?m v? m?t ?i giy ph?i ?em ?i ??t ? th anh ta s? b? k? lu?t (m?c ?? ph? thu?c vo gi tr? ?i giy, t? k? lu?t hnh chnh cho ??n kh?i t? v? n hnh s?).
Khng th? tm ???c ng??i ch? th?c s?: khng c m?t ng??i nh? th? trn th?c t?! Ch? c th? tm ???c cu tr? l?i n?u chng ta t? b? l?i ng?y bi?n c?a Marx v Engels: Lo?i b? t? h?u t?c l ch? ngh?a c?ng s?n (hay ch? ngh?a x h?i th c?ng th?) v tr? v? v?i ?? ch? c?a ng??i Inca, ng??i Maia v chu u th?i phong ki?n.
Trong ?? ch? c?a ng??i Inca, ti s?n ch? y?u, t?c l ??t ?ai, n?m trong tay ai? Chng ta khng th? tm ???c ng??i ch? c? th?. V? danh ngh?a, ??t ?ai thu?c v? th? l?nh; nh?ng trn th?c t?, n l c?a m?i ng??i ho?c ch?ng c?a ai. Ng??i nng dn giao n?p m?t ph?n s?n ph?m cho tr??ng xm, ng??i ny gi? l?i m?t ph?n, cn l?i th n?p ln x v.v V v?y m ng J. Maritegui, ng??i sng l?p ??ng c?ng s?n Peru, m?i g?i ?? ch? Inca l c?ng s?n ch? ngh?a.
??t ?ai th?i trung c? ? chu u n?m trong tay ai? Lc ? ch?a c khi ni?m s? h?u ni chung, hay nh? ?i khi ng??i ta v?n ni, s? h?u b? phn tn[5]: nh vua l ch? nhn trn danh ngh?a t?t c? ??t ?ai, nh?ng ng ta ch? lm ch? th?c s? thi ?p c?a mnh, ph?n ??t ?ai cn l?i ???c giao cho cc ch? h?u v?i hai tn g?i l Feod v Benefisi. Feod khng nh?t thi?t ph?i l m?t khu ??t m nh vua giao cho ch? h?u ?? th??ng cng, ??y c th? l ??ng s?n hay m?t kho?n c mang l?i thu nh?p. Th d?, nh vua c th? cho ch? h?u quy?n thu t[6]. Feod c?ng c th? l m?t ch?c v? (th d? quan ta), ch?c v? ny c th? ?em bn ho?c ???c th?a k?. Nh?ng ch? h?u kia l?i ?em ph?n ??t c?a mnh chia cho cc ch? h?u bn d??i v tr? thnh lnh cha c?a nh?ng ng??i ny. V c? th? xu?ng ??n bn d??i, c kh nhi?u t?ng n?c.
D??i ch? ?? phn tn v? s? h?u nh? th?, m?i m?t lnh cha ???c gi? ph?n lnh th? c?a mnh v?i ?i?u ki?n l ng ta ph?i trung thnh v?i nh vua v n?p m?t ph?n thu nh?p m cc nng dn v ch? h?u bn d??i ? c?ng n?p cho ng ta.
Nng dn (hay cng x) khng ph?i l ng??i ch? ru?ng ??t, anh ta khng ???c quy?n bn hay cho ph?n ??t ?ang canh tc, nh?ng ??a ch? c?ng khng c quy?n tr?c xu?t anh ta (m?c d, th d?, ? Anh ? x?y ra tnh tr?ng ny, khi c?u ?n th?t ng??i), v ng??i nng dn c?ng coi ru?ng ??t ?y l c?a mnh.
M?c d cho ??n n?m 1861, ? Nga ? c m?t t?ng l?p ?ng ??o nh?ng ng??i ng??i nng dn t? do c s? h?u ru?ng ??t, nh?ng ch? ?? c?m quy?n lc ?, theo ?ng h?c thuy?t c?a Marx, ph?i ???c coi l ch? ?? chi?m n[7]. L?c l??ng s?n xu?t ch? y?u, t?c l nng dn, l ti s?n c?a ??a ch?, nng dn b? ?em ra bn bun v bn l?, cng v?i ??t ?ai ho?c ?em ?i n?i khc, ch?ng khc g ng??i ta mua bn gia sc.
Cng v?i vi?c bi b? ch? ?? nng n vo n?m 1861, tnh hnh ? Nga ? thay ??i m?t cch c? b?n. Th? nh?ng cc nh x h?i h?c Lin X l?i kh?ng ??nh: Cu?c c?i cch do chnh ph? qu t?c-??a ch? v ch? n ti?n hnh ? ?? l?i tn d? c?a ch? ?? phong ki?n-chi?m n trong m?t th?i gian di, ??c ?i?m ch? y?u c?a n l gi? nguyn ch? ?? chi?m h?u ru?ng ??t c?a ??a ch?[8]
Khoa h?c X vi?t hi?n ??i, d?a trn cc tc ph?m c?a Lenin, ??nh ngh?a ch? ?? phong ki?n nh? th? no? Tr??c h?t, ??y l S? h?u phong ki?n, l s? ??c quy?n v? s? h?u c?a giai c?p th?ng tr? (phong ki?n) ??i v?i t? li?u s?n xu?t ch? y?u l ??t ?ai, ngh?a l s? h?u c?a cc t?ng l?p phong ki?n ni chung hay quy?n s? h?u t?i th??ng c?a nh n??c; trong ? quy?n s? h?u ??t ?ai lin quan m?t thi?t v?i s? th?ng tr? ??i v?i nng dn, l?c l??ng s?n xu?t tr?c ti?p. Th? hai, Ng??i nng dn c th? t? do s?n xu?t trn m?nh ru?ng m ng ch? v? danh ngh?a ? chia cho anh ta. T? ? ??a ch? c quy?n chi?m ?o?t gi tr? th?ng d? c?a nng dn, ngh?a l quy?n thu t[9], d??i d?ng lao d?ch ho?c thu b?ng hi?n v?t hay b?ng ti?n[10].
Lenin ch? r r?ng c??ng b?c lao ??ng phi kinh t? l ??c ?i?m quan tr?ng nh?t c?a ch? ?? phong ki?n. Sau khi bi b? ch? ?? chi?m n th vi?c c??ng b?c ???c th?c hi?n nh? th? no? Tr??c h?t l b?ng cc bi?n php hnh chnh-c?nh st: ??y l h? th?ng c?n c??c, g?n ch?t t?ng thnh vin c?a giai t?ng (nng dn, th? dn) vo m?t ??a ph??ng nh?t ??nh, h? khng ???c t? ?i kh?i ??a ph??ng, khng ???c t? do ?i l?i, khng ???c t? do l?a ch?n ch? ?. Trong lng th c ch? ?? cng x bao c?p hon ton, m?i ng??i ph?i ch?u trch nhi?m cho t?t c? v t?t c? ch?u trch nhi?m cho t?ng ng??i. ??a ch? c quy?n gi? gn an ninh tr?t t?, ta n khu v?c c quy?n tr?ng ph?t v? th? xc. M?c d trong cc thnh ph?, quan h? t? b?n ? hnh thnh, nh?ng h? th?ng c?n c??c, ??c quy?n ??c l?i v nh?ng h?n ch?, t?c l nh?ng tn d? c?a ch? ?? phong ki?n v?n hi?n di?n. ??y l l do ??a ??n cu?c cch m?ng n?m 1905, m?t s? h?n ch? sau ? ? b? bi b?, nh?ng nh?ng ??c tr?ng c? b?n c?a cc quan h? kinh t?, nh? chng ta s? th?y, v?n cn cho ??n t?n ngy nay.
Cch m?ng x h?i ch? ngh?a thng M??i h?a h?n ru?ng ??t cho nng dn, nh my cho cng nhn, ha bnh cho nhn lo?i. Nh?ng ??t ?ai v nh my ? ngay l?p t?c tr? thnh ti s?n ??c quy?n c?a nh n??c. T?t c? cc tnh ch?t c? b?n c?a ch? ?? phong ki?n v?n ???c gi? nguyn, khng c m?t cht thay ??i no. Ch? ?? lao d?ch v n?p t c? ??nh ???c chnh sch c?ng s?n th?i chi?n thay b?ng tr?ng thu l??ng th?c, m?t s? c??p bc tr?ng tr?n, ng??i ta t?ch thu khng ch? ph?n l??ng th?c th?a m l?y h?t. S?n xu?t tr? thnh v ngh?a, thu ho?ch gi?m ?i trng th?y. ?i. Nh?ng ng??i Bolshevik ?? cho l t?i ph ho?i, h?n hn, chi?n tranh v t?ng c??ng ?n p nng dn h?n n?a, th? l x?y ra cc cu?c b?o lo?n v nh?ng v? ?n p kh?c li?t ch?a t?ng c. Cng nghi?p c?ng suy s?p v n ???c nh?ng ng??i khng c chuyn mn v khng quan tm ??n k?t qu? lnh ??o. ??n l??t cng nhn bi cng v n?i lo?n.
Sau cu?c kh?i ngh?a ? Kronstadt, m?t cu?c kh?i ngh?a b? ?n p b?i m?t l?c l??ng qun s? ?ng g?p m??i l?n, trong ? c c? cc ??i bi?u ??i h?i X c?a ??ng c?ng s?n, Lenin, m?t nh chnh tr? thng minh v khn kho ? hi?u r s? co chung khng th? no trnh ???c c?a ch? ngh?a c?ng s?n th?i chi?n v tuyn b? chuy?n sang chnh sch kinh t? m?i (NEP), c ngh?a l cho php p d?ng ch? ngh?a t? b?n ? thnh ph? (t? b?n nh n??c) v ??c bi?t l ? nng thn v trong l?nh v?c th??ng m?i. Ngay sau ?, trong kho?ng ba b?n n?m, tnh hnh ??t n??c ? thay ??i h?n. Nh?ng ??ng th?i, c?ng xu?t hi?n m?t t?ng l?p dn c? ??c l?p, ?i?u ny khng ph h?p v?i b?n ch?t c?a chnh quy?n ton tr? v ch? ?? phong ki?n.
Chnh quy?n l?i th?y c?n ph?i n d?ch ng??i lao ??ng, nh?ng ph?i th?c hi?n vi?c ? d??i m?t hnh th?c m?i, hnh th?c x h?i ch? ngh?a. By gi? ng??i ta m?i r r?ng Stalin ? th?c hi?n nhi?u t? t??ng c?a Trotsky, trong ? c t? t??ng lao ??ng kh? sai d??i d?ng cc qun ?on s?n xu?t (lm chng ta nh? ??n m?t tr?n lao ??ng ? ??c v n??c Campuchia[11]). T?i ??i h?i III Cng ?on ton Nga, Trotsky ni: C ?ng l lao ??ng kh? sai lun lun c n?ng su?t th?p hay khng? Cu tr? l?i c?a ti: ??y l thnh ki?n t?m th??ng v ?ng th??ng h?i c?a ch? ngh?a t? do. Pht tri?n thm ny, t?i ??i h?i IX ??ng C?ng s?n Lin X, ng ta ni r?ng m?i ng??i ph?i t? coi mnh l ng??i lnh c?a ??i qun lao ??ng, ng??i tr?n trnh lao ??ng b? coi l ?o ng? v?i t?t c? nh?ng h?u qu? c?a n.
Sau giai ?o?n li t?m th?i v s? b? m?t quy?n l?c, ??ng b?t ??u ??a ra chnh sch B??c ngo?t v? ??i, t?c l k? ho?ch cng nghi?p ha ??t n??c trn c? s? c??p bc t?ng l?p nng dn. ?? lm vi?c ?, c?n ph?i th? tiu m?t t?ng l?p ? tr? nn t??ng ??i ??c l?p, ??y l giai c?p nng dn. Vi?c ny ???c th?c hi?n d??i kh?u hi?u h?p tc ha ton di?n v tiu di?t giai c?p ??a ch?. M?c d trn l?i ni, ??y l tiu di?t v? m?t kinh t? t?ng l?p ??a ch?, nh?ng trn th?c t?, l?i l vi?c tiu di?t m?t cch c k? ho?ch (chnh th?! ng??i ta ??a ra c? ch? tiu cho t?ng ??a ph??ng) v? m?t th? xc t?ng l?p trung l?u (v khng ch? trung l?u), nh?ng ng??i ? trt tin vo kh?u hi?u c?a Bukharin: Hy lm gi?u ?i!. Khng c s? phn chia r rng gi?a ng??i gi?u v ng??i ngho, cc lnh t? ??a ph??ng th??ng l?i d?ng vi?c ny ?? bo n tr? on b?ng cch ??a nh?ng ng??i h? ght vo t?ng l?p ??a ch? ho?c tay sai ??a ch? l xong. Ti s?n c?a ??a ch? b? t?ch thu v ?em chia cho ng??i ngho, c?ng l m?t cch khuy?n khch ng??i ta t? co ??a ch?. T?t c? nh?ng chuy?n ? ???c m t?, ???c thu th?p trong b? h? s? l?u tr? c?a t?nh ?y t?nh Smolensk, ???c vi?t r?t c? th? trong cu?n sch v?i nhan ??: Ma tang tc c?a Robert Conquest.
?? trnh b? ?n p v n?n ?i, ng??i ta ph?i ch?y t? nng thn ra thnh th?. N?n ?i v th? l?i cng d? d?i h?n, h? th?ng tem phi?u ???c ?em ra p d?ng. Trong b?n n?m cng nghi?p ha, dn s? thnh ph? t?ng t? 28 ln 40 tri?u ng??i. ?? ng?n ch?n vi?c ch?y ra thnh ph? v bu?c ng??i nng dn vo ru?ng ??t, h? th?ng c?n c??c ???c ?em ra p d?ng. N?u n?m 1930 trong Bch khoa ton th? nh? c?a Lin X cn vi?t r?ng c?n c??c l ph??ng ti?n ch? y?u c?a c?nh st v chnh sch p b?c trong ch? ?? g?i l nh n??c c?nh st, th trong cc n?m 1931-1932 t?t c? dn thnh th? ??u ???c c?p c?n c??c. C?ng gi?ng nh? th?i n l? v giai ?o?n h?u c?i cch, nng dn khng ???c c?p c?n c??c, nh?ng h? khng th? s?ng trong thnh ph? n?u khng c c?n c??c. Tnh tr?ng b?t bnh ??ng cng khai gi?a cc giai t?ng nh? th? ko di cho ??n khi Nikita Khrushchev ln ngi, ng ta ? lm phc c?p cho nng dn th? c?n c??c, nh?ng ?i?u ? c?ng khng thay ??i ???c v? th? c?a h?. Stalin ? b?t ch??c h? th?ng c?n c??c th?i Sa hong m khng bi?t r?ng c c?n c??c hay khng c c?n c??c khng ph?i l v?n ?? khi c?n ??ng k t?m tr. H? th?ng c?n c??c ? bi?n ng??i cng nhn thnh m?t lo?i nng n, bu?c anh ta vo m?t ch?, khng khc g bu?c ng??i nng dn vo lng qu. Trong gi?y c?n c??c c nh?ng kho?n nh? ? ?i t bao nhiu n?m, xu?t thn nng dn ..v.v.. M?c d c m?t ng??i ? vi?t r?ng nng dn khng c c?n c??c, trn th?c t? h? b? bu?c ch?t vo ??t ?ai, tr? thnh n l? c?a h?p tc x hay nng trang (Ng?n l?a nh?, n?m 1989, s? 17), nh?ng khi c c?n c??c ??a v? c?a h? c?ng hon ton khng thay ??i. Cn cng nhn v vin ch?c c?ng ch?ng khc g nh?ng ng??i nng n: b? c?t ch?t vo ch? lm, khng c quy?n t? do ?i l?i, h? bu?c ph?i ch?p nh?n cc ?i?u ki?n t?i ch?, d n c x?u th? no c?ng m?c. ?? ng??i lao ??ng ch?p nh?n t?t c? nh?ng chuy?n ? c?n ph?i c m?t v? Kh?ng b? l?n. B?n gi?t v tr?i c?i t?o l thnh ph?n thi?t y?u c?a tr?t t? m?i ch? khng ph?i l ??c mu?n tri khay c?a Stalin m nhi?u h?c gi? m t? nh? m?t k? b? b?nh tm th?n, tr?t t? m?i v? hnh th?c chnh l s? bi?n h? cho v? kh?ng b?.
By gi? ta s? cng xem xt nh?ng ??c tr?ng c?a ch? ngh?a phong ki?n trong ?i?u ki?n c?a nh n??c X vi?t hi?n ??i. ??c tr?ng th? nh?t: s? h?u ??c quy?n c?a nh n??c ??i v?i cc ph??ng ti?n s?n xu?t, k? c? ??t ?ai. ??t ?ai v cng x??ng khng ph?i l s? h?u c?a nh?ng ng??i lm vi?c t?i ?. ??y l ?i?u khng ph?i bn ci. T?t c? bo ch v cc bi di?n v?n c?a cc lnh t?, k? c? Gorbachev, ??u ch?a ??y nh?ng l?i ku g?i ??a cng nhn v nng dn thnh ng??i lm ch?, ch? ?i?u ? ? ch?ng t? vi?c cng nh?n s? gh? l?nh c?a ng??i lao ??ng ??i v?i cc ph??ng ti?n s?n xu?t r?i. Cc nh thng thi c?a Ban ch?p hnh trung ??ng ? ngh? ra nh?ng hnh th?c php l m?i lm cho cng nng c ?o t??ng r?ng h? c quy?n s? h?u nh? thu v khon. Th? l theo lu?t, nng trang vin c th? thu ??t khng ph?i l s? h?u c?a nng trang, c?ng nh? thu ti s?n nh? gia sc v my mc l ti s?n c?a nng trang c?ng c ngh?a l ti s?n c?a chnh nng trang vin ?. Ha ra anh ta thu ti s?n c?a chnh mnh. Trn th?c t? anh ta l nng n, nh?ng lao d?ch ???c thay b?ng ??a t.
??c tr?ng th? hai c?a ch? ?? phong ki?n l vi?c chia cho ng??i nng dn m?nh ru?ng, m?nh v??n ring (? Vi?t Nam g?i l ??t ph?n tr?m ND). ??a ch? c?ng ? t?ng tr? cng cho ng??i nng dn b?ng nh?ng m?nh ??t nh? th? v trong nhi?u n?m n chnh l ph??ng ti?n s?ng duy nh?t c?a ch? ?? h?p tc x. S? khc nhau c? b?n v?i th?i k tr??c cch m?ng l lao d?ch v ??a t ? t?ng ln kh?ng khi?p, cn m?nh ru?ng ring th l?i gi?m ?i ?ng k?. Ng??i nng n hay sau ny l ng??i nng dn t? do c ph?n ru?ng ring ?? l?n ?? lm ra s? la m, ?? lm th?c ?n ch? y?u c?a ng??i Nga. M?nh ru?ng ring ngy nay ch? ?? ?? tr?ng khoai ty v rau m thi. Ch? m?t t gia ?nh c kh? n?ng nui b (m?t con), m ?i khi cn c?n nng trang gip ?? n?a. Ng??i nng dn Trung ? r?i vo hon c?nh g?n v?i n l?: t?t c? ru?ng ??t ??u tr?ng bng ho?c thu?c l, ru?ng ring b? thu h?i h?t, ??n ?i?n n?m st nh ring c?a h?. M?t cy ?n qu? c?ng khng c ??t ?? tr?ng. Nng dn b? cai ?nh ??p, b? nh?t vo nh giam, khng ???c tr? cng v.v Ku tr?i tr?i ch?ng th?u.
Tuy v? m?t php l l ng??i t? do, nh?ng ng??i nng dn hon ton ph? thu?c vo ch? t?ch nng tr??ng hay nng trang (hi?n nay nng trang v nng tr??ng g?n nh? l m?t). Ch?a ni nh?ng th?i k m ch? v khng hon thnh s? ngy cng t?i thi?u, nng dn c th? b? b? t, ban lnh ??o c th? vi?n d?n ?? m?i l do ?? c?t b?t m?nh ru?ng ? chia cho nng dn, ngh?a l t??c c?a anh ta ph??ng ti?n ki?m s?ng; ng??i nng dn khng c ph??ng ti?n v?n t?i, khng c r?ng, khng c n?i c?t c? v nhi?u th? khc c?n thi?t cho cu?c s?ng c?a anh ta v gia ?nh anh ta; t?t c? ??u n?m trong tay ??a ch?, g?i l gim ??c hay ch? t?ch th c?ng th? m thi[12].
? thnh th? tnh ch?t phong ki?n khng th? hi?n r nh? th?. Trong t?ng x nghi?p, quan h? gi?a gim ??c v cng nhn, nh? Lenin ? ch? r, mang ??c ?i?m t? b?n nh n??c. Nh?ng quan h? trong cng nghi?p khng th? g?i l t? b?n ch? ngh?a ???c v khng c th? tr??ng s?c lao ??ng, khng c th? tr??ng ni chung v khng c c?nh tranh.
V? m?t l thuy?t, ng??i cng nhn ???c t? do ?i l?i trong khu v?c m anh ta ? ??ng k h? kh?u v th? c?n c??c v c th? chuy?n t? x nghi?p ny sang x nghi?p khc, nh?ng trong ?i?u ki?n m nh n??c ??c quy?n quy?t ??nh v? ti?n l??ng v ?i?u ki?n lao ??ng th vi?c di chuy?n khng ph?i lc no c?ng c ngh?a. Nh?ng trn th?c t?, c m?t lo?t cc bi?n php, chng ta s? ni t?i sau, nh?m c?n tr? s? di chuy?n (thu?t ng? X vi?t g?i l s? lun chuy?n cn b?, m?t vi?c th??ng b? ng?n ch?n).
?i?u 16 hi?n php Lin X vi?t: Kinh t? Lin X l m?t t? h?p kinh t? qu?c dn th?ng nh?t, bao g?m t?t c? cc khu t? s?n xu?t, phn ph?i v trao ??i trn ton lnh th? qu?c gia. Nh?ng ?i?u ? ch?ng ?n nh?p g v?i th?c t? c?. S? t??ng ??ng ??n kinh ng?c gi?a h? th?ng kinh t? x h?i ch? ngh?a v th?i trung c? th? hi?n ? ch? c? hai ??u khng c th? tr??ng th?ng nh?t. Hng n?m, ??c bi?t l giai ?o?n thu ho?ch, trn bo ch l?i xu?t hi?n nh?ng tin t?c v? vi?c c?nh st ng?n ch?n vi?c v?n chuy?n ra ngoi khu v?c s? l??ng th?c, th?c ph?m ???c s?n xu?t ho?c mua bn h?p php ra kh?i khu v?c[13]. H?n n?a, ng??i ta cn t?ch thu ton b? s? ti?n m t? ch?c ? bn s? hng ha ???c ??a t? n?i khc t?i v ch? c?p cho h? bin lai ?? s? ti?n ny khng ???c ??a ra kh?i khu v?c. Giai ?o?n c?i t? khng t?o ra b?t k thay ??i no trong l?nh v?c ny, h?n th? n?a, nhi?u n??c c?ng ha, trong ? c C?ng ha x h?i ch? ngh?a lin bang Nga, cn ?i ph?i c ti?n t? ring. M?c ?ch l ?? ng?n ch?n vi?c mua hng c?a cc n??c c?ng ha khc.
Trong giai ?o?n m?i ng??i ??u mu?n ??c l?p v chuy?n sang kinh t? th? tr??ng, tr?m h?i quan ???c thi?t l?p khng ch? gi?a cc n??c c?ng ha m ngay c? trn c?a ng c?a t?ng thnh ph?.
Tr??c khi k?t thc vi?c m t? h? th?ng kinh t? x h?i, chng ta, theo ?ng truy?n th?ng mc-xt, ph?i xem xt v? tr c?a cc giai c?p v cc quan h? c?a h? v?i nhau, xem xt quan h? s?n xu?t v?n l h? t?ng c? s? c?a x h?i, quy?t ??nh t?t c? cc hnh th?c c?a nh?n th?c x h?i, trong ? c lu?t php[14].
Nh? v?y l, ph??ng ti?n s?n xu?t trong x h?i x h?i ch? ngh?a m th?c ch?t l ch? ?? phong ki?n n?m trong tay ton b? giai c?p v?i m?t h? th?ng t?ng n?c v cng ph?c t?p. Trong ch? ?? phong ki?n, v?i hnh th?c s? h?u phn tn, m?i lnh cha ch? n?m ph?n thi ?p c?a mnh, ng ta c ton quy?n ??i v?i ti s?n v dn chng d??i quy?n, nh?ng l?i ph? thu?c vo v??ng h?u bn d??i. H? th?ng phong ki?n l m?t h? th?ng t?t c? ph? thu?c vo nhau, v hong ?? (T?ng b th?) c?ng l? thu?c vo cc ch? h?u c?a mnh. H? th?ng nh?t v?i nhau trong c? g?ng bc l?t m?t cch t?i ?a ng??i lao ??ng, nh?ng ng??i b? p bu?c, b?ng nh?ng bi?n php c? kinh t? l?n phi kinh t?, ph?i s?n xu?t v v?i ph??ng th?c s?n xu?t nh? th? khng ai cn quan tm ??n k?t qu? cng vi?c n?a. S? l??ng v ch?t l??ng lao ??ng th?p h?n so v?i ph??ng th?c s?n xu?t t? b?n ch? ngh?a. ??y l l do v sao cc ch? ?? b?o ng??c (c?ng s?n, theo cch ni c?a Maritegui) c?a ng??i Inca, Maia, cc nh n??c trung c?, chi?m n c?a Nga, Lin X n??c x h?i ch? ngh?a ??u tin trn th? gi?i, Trung Qu?c, Campuchia, Rumania ..v.v.. l?i gi?ng nhau ??n nh? th?. Khng c n??c x h?i ch? ngh?a no c n?ng su?t lao ??ng v m?c s?ng c?a ng??i dn cao h?n cc n??c t? b?n ch? ngh?a pht tri?n. Khng th? gi?i thch ???c ?i?u ? t? quan ?i?m mc-xt, n?u coi ??y l cc n??c x h?i ch? ngh?a, nh?ng l?i c th? gi?i thch m?t cch d? dng n?u cho r?ng nh?ng ng??i c?ng s?n ? quay ng??c bnh xe l?ch s? ?? tr? v? ch? ?? phong ki?n.
Cc lnh cha ??a ph??ng c ?nh h??ng l?n nh?t, d? nhin l m?t cch t??ng ??i b?i v cc b t??c c?p b? l?i c c?p hm cao h?n anh hai cc ??a ph??ng. M?i vng lnh th? Lin X ??u n?m d??i quy?n lnh ??o c?a b th? ??ng ?y khu v?c (huy?n, t?nh, n??c c?ng ha ..v.v..), nh?ng ng??i t? lu ? ???c g?i m?t cch bn chnh th?c l anh hai (tr??c ?y, h?, k? c? Stalin, ??u ???c g?i l m?t cch khng chnh th?c l ng ch?[15]). V? m?t hnh th?c, anh hai khu v?c l do cc ?y vin ban ch?p hnh ??ng ?y khu v?c ? b?u, nh?ng trn th?c t?, ng ta nh?n ???c lnh th? t? tay quan trn (anh hai c?p trn) v c trch nhi?m trung thnh ph?c v?[16]. M?i anh hai l?i ??a ng??i c?a mnh vo cc v? tr then ch?t, y nh? h? th?ng th?i Sa hong[17]. Cc thi ?p khc: b?, t?ng c?c, x nghi?p, v?, vi?n, cng ?on v cc t? ch?c x h?i khc c?ng ho?t ??ng theo s? ?? t??ng t?.
Lnh cha c trch nhi?m ?ng h? v??ng tn c?a mnh trong cu?c ??u tranh ch?ng l?i k? th: gi?a h? v?i nhau th??ng xuyn x?y nh?ng cu?c chi?n tranh ?m ?, tuy bn ngoi t ng??i th?y, khng ch? ?? ginh v? tr cao h?n m cn ?? gi? cc thi ?p ? chi?m ???c. Trong ?i?u ki?n ch? ?? x h?i ch? ngh?a, nh?ng m m?u ch?ng l?i chnh hong ?? nh? v? ??o chnh b?t thnh c?a Molotov, Malenkov v Shepilov ch?ng Khrushchev v v? ??o chnh thnh cng c?a Brezhnev, t khi x?y ra v r?t nguy hi?m, chng th??ng b?t ??u b?ng cc ?n t?n cng mang tnh th?m d vo tay chn thn tn (nh? trong tri?u ??i c?a cc v??ng tn, chng ta th??ng ni h?n l ng??i c?a Rashidov, h?n l ng??i c?a Grishin ..v..v..)
Cu?c kh?ng ho?ng kinh t? v chnh tr? d??i th?i Brezhnev ? b?t ??u ?e d?a nghim tr?ng ??n v? th? c?a giai c?p c?m quy?n. KGB ? nhn th?y r v?n ?? ny h?n ai h?t[18], ng??i ??ng ??u KGB bao gi? c?ng l m?i ?e d?a l?n nh?t ??i v?i T?ng b th?, ??y l l do v sao m?t k? gian hng nh? Stalin l?i th??ng xuyn thay ng??i ??ng ??u KGB ??n nh? th?. KGB b?t ??u t?n cng ng??i c?a Brezhnev tr??c. Gim ??c r?p xi?c qu?c gia l Kolevatov v m?t di?n vin xi?c, h?n danh l Tzigane (ti khng nh? tn ng??i ny, anh ta ? ch?t trong t), ??u l b?n thn c?a Galina Brezhneva, b? b?t. V? b?t gi? nh?t ??nh ph?i ???c Andropov, lc ? l ch? t?ch KGB cho php. Th?t khng hi?u n?i v sao ng ta l?i c th? v can, nh?ng ng??i ph c?a ng ta l Svigun ? ph?i t? st.
Vi?c ?i?u tra v? tham nh?ng ? Uzbekistan b?t ??u r?t lu tr??c khi c c?i t?, ?y l ?n ging vo Rashidov, m?t trong nh?ng ?? ?? trung thnh c?a Brezhnev. Lc ? ng??i c?a Rashidov l A??lov, anh hng lao ??ng x h?i ch? ngh?a, ??i bi?u ??i h?i XXVI, ??ng ??u m?t t? h?p nng nghi?p, m?t lnh cha c c? nh t ng?m ?? nh?t nh?ng k? c?ng ??u, m?c d c?nh st qu?c gia v?n ??ng gc tr??c t?t c? cc ???ng ra l?i vo thi ?p c?a h?n. ?i khi h?n cn dng g?y ?nh ??p n l?. Nh?ng ng??i ph?n ??i ? ph?i hi sinh c? t? do v tnh m?ng: c ng??i bi?n m?t khng ?? l?i d?u v?t g, c c? nh?ng v? n m?ng b ?n Kh?ng b? ???c th?c hi?n v?i s? tr? gip c?a cc c? quan b?o v? php lu?t: d?ng ln cc v? n hnh s? v?i nh?ng nhn ch?ng gi? khng ph?i l v?n ?? kh ??i v?i h?n H?n cn c c? nh?ng ch? ?n ch?i dnh ring cho mnh v cho khch: nh t?m h?i, nng h?u, ?? c?. Sau khi h?n ta b? b?t, ?i bo ? vi?t, ? ni r?t nhi?u v? chuy?n ny, nh?ng nay th khng th?y ?? ??ng ??n n?a. Trong th?i ??i khi ph?c tnh php ch?, h?n ta ph?i ng?i t m?y n?m m v?n ch?a ???c ??a ra xt x?
By gi? xin ???c ?i ra ngoi ?? m?t cht.
Nh? ti ? ni t? ??u, ti ?ang vi?t m?t cng trnh khoa h?c, d?a trn cc s? ki?n ? ???c cng b?. Nh?ng ? ?y xin ???c chia s? v?i ??c gi? quan st c nhn m ti khng c cch no kh?ng ??nh r?ng n ?ng hay sai. Trong ngy Brezhnev ch?t (trng v?i Ngy cng an, ? l ngy pht hun huy ch??ng, r??u vang ch?y thnh sng) ti v tnh c m?t ? B? n?i v?. Ti th?y ng??i ta ko ngoi hnh lang nh?ng thng r??u C-nh?c v r??u vang, nh?ng thng k?o chocolate v hoa, trong cc phng lm vi?c khng kh r?t vui v? B?t thnh lnh m?t l?i ??n truy?n ?i kh?p B?: c ?i?n bo vin nghe th?y thng tin l Brezhnev b? b?n ch?t trong khi ?i s?n! Nh?ng m?t lc sau th l?i ??n b? bc b?, ng??i ta thng bo r?ng Brezhnev ? ch?t. Khng kh nh?n nh?p tr??c l? li?n bi?n thnh s? bu?n ?au tr??c m?t ?m tang
Ai ngh? th? no th ty, nh?ng c ?i?n bo vin c?a B? n?i v? khng th? b?a ra v loan tin nh? th? ???c. C ta s? ph?i tr? m?t ci gi c?c ??t. Sau ny, nh?ng l?i ??n ??i nh? th? v?n ???c ng??i ta r? tai nhau. S?c kh?e c?a Brezhnev v?n khng ???c t?t, ng ta c th? ch?t m khng c?n ai gip ??, nh?ng khng nghi ng? g r?ng ? ??n lc ph?i lo?i b? ng ta v ch? c ng??i c?a Andropov lm ???c vi?c ? m thi. ?i?u ??c bi?t l chnh Andropov ? ng?i vo chi?c ngai tr?ng. Cn v? cc k?t lu?n y khoa th chng ta ? th?y nhi?u v bi?t r?ng cc ti n?ng y h?c c?a chng ta c th? k b?t c? th? g.
H?t ph?n ngoi ??.
Trch nhi?m th? hai c?a lnh cha l cung ?ng v? m?t v?t ch?t cho v??ng tn. Ci m hi?n nay ng??i ta g?i l tham nh?ng (trong t?t c? cc n??c x h?i ch? ngh?a ??u c cc v? tham nh?ng ? c?p cao nh?t b? pht hi?n: Ceausescu, Zhivkov, Honecker..) th?c ra ch? l s? c?ng n?p bnh th??ng d??i ch? ?? phong ki?n m trong ?i?u ki?n d?i tr v? t? t??ng ng??i ta ? c? tnh che d?u ?i. Gio s? M. Vaslensky ? nghin c?u r?t k? thu nh?p ng?m c?a t?ng l?p cn b? (nomenclature), nh?ng th?c ra ch?ng c?n lm nh? th?, ai m ch? bi?t l??ng khng ph?i l kho?n thu nh?p ch? y?u c?a h?, c?ng n?p c?a c?p d??i l chnh.
Ti s?n ?n c??p c?a nhn dn l ngu?n l?i ??u tin: c?a hng, nh ?n th cn ?iu, tnh gian; x nghi?p th cho ra s?n ph?m km ch?t l??ng v ?n c?p v.v [19]
C th? ??t cu h?i: chuy?n ? c th? x?y ra trong m?t l?nh v?c trong khi ??o ??c c?ng s?n gi? th? th??ng phong trong cc l?nh v?c khc ???c khng? Cu h?i ny d? nhin l ch? ?? nghe cho vui m thi.
Xin h?i cu th? hai: Trung ??ng c bi?t khng? Khng ni ??n th? t? v khi?u ki?n c?a ng??i lao ??ng: theo truy?n th?ng, Ban ch?p hnh trung ??ng khng tr? l?i cc t? co lo?i ?, chng ???c chuy?n cho c?p d??i v tr? l?i chnh ng??i b? t? co. Nh?ng KGB, l?nh v?c no h? c?ng c hng ngn ng??i, c? chnh th?c l?n khng chnh th?c, h? c ch? ?i?m trong t?ng h?p tc x, t?ng c? quan, x nghi?p, t?ng khu nh t?p th?, ch? l? c?ng khng bi?t? N?u bi?t th h? ph?i bo co c?p trn? Cu h?i khng c?n tr? l?i.
N?u Tregubov nh?n c?ng ph?m c?a gim ??c cc c?a hng th li?u Grishin, b th? Moskva, ?y vin B? chnh tr?, c th? khng hay bi?t g ???c khng? Tregubov c th? ?n m?t mnh t?t c? c?ng ph?m hay khng?
C? th? gi?i ??u bi?t cu chuy?n v? vin kim c??ng do Aliev, B th? th? nh?t Azerbaizhan, t?ng Brezhnev. B? s?u t?p sng d? nhin c?ng khng ph?i do ng ta b? ti?n mua.
T?t c? cc thi ?p, k? c? cc tr??ng ??i h?c v Vi?n hn lm ??u ph?i c?ng n?p. Khng n??c ph??ng Ty no c nhi?u hi?u tr??ng, tr??ng khoa, gio s?, ph gio s? b? k?t n v tham nh?ng v cc t?i l?i khc nh? n??c ta. Herzen ? t?ng g?i ch? ?? nh n??c ? Nga l s? ty ti?n b? n?n ?t lt kh?ng ch?, nh?ng ngy x?a cc v? gio s? khng ?n c?a ?t. Trong ch? ?? x h?i ch? ngh?a h? ? ?n. Thu nh?p c?a hi?u tr??ng khng ph?i ch? l t?ng c?ng nh?ng mn ?t lt khi ti?p nh?n sinh vin v khi pht b?ng t?t nghi?p; cc m?i lin h? c?ng c vai tr r?t to l?n: hi?u tr??ng t?t nhin l khng l?y ti?n ?t lt c?a con b th? khi nh?p h?c, nh?ng theo nguyn l anh gip ti th ti gip anh, ng ta s? ???c b th? ?u i trong vi?c phn ph?i c?n h?, ???c ??a vo ?on cn b? ?i cng tc n??c ngoi, ???c phong cc danh hi?u cao qu ..v.v.. Khng tr??c th sau, ??u l l?i ch v?t ch?t c?. Nh?ng ?y l nh?ng hnh ??ng phi php. Hi?u tr??ng khng th? lm nh? th? n?u khng c s? c?ng tc c?a cc nhn vin: ng ta khng th? t? h?i v cho con b th? ?i?m cao ???c. Khng ph?i v? gio s? no c?ng ??ng lm nh? th?. Cho nn m?i ng??i lnh ??o ??u c m?t nhm nh?ng k? thn c?n, ??u c ng??i c?a mnh (by gi? h? ???c g?i l mafia), ng ta s? th??ng cho h? b?ng ti?n m?t ho?c b?ng ch?c danh, b?ng c?p[20]. D? nhin l khng th? che gi?u h?t ???c, nh?ng ng??i cn tin theo l t??ng ho?c ??n gi?n l ghen ?n ght ? s? ki?n co. V v?y, t?t c? cc mafia ??u ph?i c b? my an ninh, c c? quan tnh bo v ph??ng ti?n tr?n p. Trong cc c? quan nghin c?u v cc tr??ng ??i h?c, ?u?i kh?i c? quan ???c coi l v? kh ch? y?u v tm ???c vi?c t??ng t? l r?t kh (nh?t l ? cc t?nh): nh?ng ?i?u ???c ghi vo l l?ch s? theo ?i kh?p n?i v ch?ng c ng hi?u tr??ng no l?i thch c thm m?t chi?n s? ??u tranh cho l? ph?i ? c? quan mnh. Cc t? ch?c khoa h?c th?t khng khc g ch? c?a b?n l?c lm th?o kh?u: sau khi c??p bc th chng cho ?i (Tin t?c, ngy 24 thng 3 n?m 1990).
Chuy?n ? x?y ra trong t?t c? cc c? quan c?a ??ng v nh n??c, trong cc l?nh v?c t? kinh t? ??n khoa h?c v v?n ha[21]. M?t bi bo trn t? Ng?n l?a nh? mang tn: Nhm, B?NG ??NG, H? TH?NG
Chuy?n ? x?y v?i t?t c? nh?ng ng??i nng n ???c cho ?i n??c ngoi: nh?ng ng??i lm vi?c trong cc t? ch?c qu?c t?! D ng??i M? tr? l??ng cho h? th chnh ph? Lin X c?ng thu l?i ph?n l?n s? ti?n h? ? nh?n. Cc v?n ??ng vin th? d?c d?ng c? ch? ???c nh?n c 1% ti?n th??ng m thi!
Nh? v?y l, n?n tham nh?ng xi mn n??c Nga, t? chnh ph? cho ??n ban qu?n l khu nh ? t?p th?, ng??i ta gi? v? ??u tranh v?i n, nh?ng n l b?n ch?t c?a ch? ?? v v v?y m khng g c th? tiu di?t ???c. Thu nh?p chnh th?c c?a cc quan ch?c l r?t th?p. N ???c b? sung thm b?ng lt tay, t? c?p chnh ph? cho ??n vin c?nh st giao thng. Trong l?nh v?c s?n xu?t th ??ng l??ng c?a ng??i lao ??ng khng ?? nui s?ng gia ?nh. Ng??i ta bu?c ph?i ?n c?p ?? s?ng.
By gi? l lc chng ta t?ng k?t nh?ng ?i?u ? ???c trnh by. Tr??c h?t xin b?t ??u t? hn ? t?ng c?a ch? ngh?a Marx, t? s? h?u t? li?u s?n xu?t: Hi v?ng r?ng ti ? thuy?t ph?c ???c ??c gi? v? s? thi?u v?ng m?t ng??i ch? c? th?, r?ng ti s?n khng ph?i l c?a nhn dn, khng ph?i l c?a cng nhn v nng dn; cng nhn v?n l v s?n, khng c t? li?u s?n xu?t; cn nng dn, sau khi b? t?ch thu ru?ng ??t, c?ng ? tr? thnh v s?n. T? li?u s?n xu?t b? phn tn v mang ??c tr?ng phong ki?n. C th? t??ng t??ng ti s?n nh? m?t ci bnh l?n, b? cc t?ng n?c c?a b? my quan liu xu x, c?p b?c cng cao th mi?ng bnh cng l?n.
N?u trong ch? ?? t? b?n ng??i ch? s? h?u thu l?i nhu?n m?t cch cng khai, th ? ?y, thu nh?p c?a t?ng l?p cn b? d??i d?ng c?ng n?p, h?i ch?t, lt tay, phong b l?i l kho?n thu nh?p ng?m, phi php v b? coi l tham nh?ng. ??y chnh l l do v sao tham nh?ng ? tr? thnh hi?n t??ng ph? bi?n trong t?t c? cc n??c x h?i ch? ngh?a.
Vi?c c??p bc nhn dn c?ng mang tnh n??c ?i: l??ng tr? cho cng nhn v nng dn ch? b?ng m?t ph?n m??i ? M?. M?t khc, ng??i tiu dng cn b? c??p bc ngay t? qu?y hng nh? nh?t: cn ?iu v tnh gian, cn ng??i cng nhn th ph?i c?t m?t ph?n ti?n l??ng cho ??i tr??ng, v tri ng??c v?i l thuy?t, l??ng c?a anh ta khng t? l? thu?n v?i cng s?c b? ra, c?ng khng ph? thu?c vo trnh ?? v tay ngh? c?a anh ta m ph? thu?c vo nhi?m v? ???c giao, vo cch ?nh gi v ti?n th??ng, t?t c? ??u do ??i tr??ng quy?t ??nh. Nhn vin bn hng ph?i n?p m?t ph?n cho gim ??c c?a hng, ??i tr??ng th n?p cho x??ng tr??ng v c? th?, nh?ng con su?i nh? ny s? ha vo dng sng l?n. Theo ?nh gi c?a ti, qua cc v? n hnh s?, m?i thi ?p ph?i ??a ln trn hai ph?n ba doanh s? thu ???c.
Ng??i ta c th? ph?n bc b?ng cch ni r?ng nh n??c lun lun ??u tranh ch?ng l?i t? tham nh?ng v d?n ra nh?ng v? n v?i nh?ng hnh ph?t nghim kh?c. Nh?ng ??y ch? l nh?ng tnh ti?t gay c?n c?a cc cu?c chi?n tranh gi?a cc thi ?p v?i nhau m thi. Nh?ng v? t? co ?n o (sau ? th b? cho chm xu?ng) ? Uzberkistan, Moldavia, Tadgikistan v cc khu v?c khc trong giai ?o?n c?i t? c?a Gorbachev t?o cho ng??i ta c?m t??ng ?ang di?n ra qu trnh thay mu. Nh?ng ng??i ta c? tnh che d?u s? ki?n l vi?c ?i?u tra cc v? tham nh?ng ? Uzbekistan v ngay c? ? Moskva ? ???c b?t ??u t? th?i cn Brezhnev. Ban ch?p hnh trung ??ng c bi?t tr??c khi c cc v? ?i?u tra ? khng? Gorbachev ? ni: Cc cn b? lin bang, trong ? c c? cn b? thu?c Ban ch?p hnh trung ??ng, ? ??n Uzbekistan nhi?u l?n, h? khng th? khng bi?t nh?ng chuy?n x?y ra ? ?y. Qu?n chng nhn dn n??c c?ng ha ? vi?t ??n t? co ??n t?n cc c? quan trung ??ng. Nh?ng t?t c? nh?ng tn hi?u bo ??ng ? ? khng ???c xem xt m?t cch nghim tc[22]. T?i sao? Gorbachev khng ??t cu h?i nh? th? v h?n n?a, ng ta khng ??nh tr? l?i.
ng ta khng ni ??n s? ph?n c?a nh?ng ng??i vi?t ??n t? co[23]. ng ta khng k? vi?c ?n ti?p cc phi vin c?a trung ??ng di?n ra nh? th? no: kh?p n?i (k? c? ? Sevastopol, n?i ng ta t?ng gi? ch?c b th?) ??u ???c trang hong l?ng l?y, bn ti?c v bn bi-gia, b? b?i v phng t?m h?i v?i cc em chn di, vy ng?n, t?t c? ??u l ti?n nh n??c[24].
Bo ch th?i c?i t? m t? r?t r cc th? ?o?n c?a t??ng Trurbanov[25], con r? Brezhnev (d? nhin l sau khi Brezhnev ? ch?t). Ln sng t? co lan r?ng kh?p Uzbekistan, Tadgikistan v m?t s? n??c c?ng ha Trung khc trong nh?ng n?m 1980 ? ?? l? ra nh?ng ti s?n kh?ng l? c?a cc b th? t?nh, huy?n ???c cc ?i?u tra vin pht hi?n: hng tri?u rub, hng ch?c cn vng v nhi?u ?? v?t gi tr? khc v.v… H? cn d?u ???c bao nhiu? Nh?ng Trurbanov khng n?p vo cng qu? m?t xu no[26].
Vi?c t? co ? d?n ??n m?t lo?t v? t? st. C ph?i l nh?ng v? t? st th?c s? khng? Svigun v v? ch?ng Shelokov v m?t s? ng??i khc ? bi?t qu nhi?u. Ngay ta n cng khai-?ng c?a chng ta c?ng khng th? xt x? ???c[27].
B? tr??ng b? n?i v? Uzbekistan v m?t lo?t cn b? c?a B? ny c?ng ? t? st.
B?n ?y vin trung ??ng, ch? t?ch H?i ??ng b? tr??ng v m?t lo?t b th? t?nh ?y, r?t nhi?u b th? huy?n ?y v cn b? ? b? b?t.
Sau Stalin, cha t? no m?i ln c?ng ch bai giai ?o?n tr??c ? (sng bi c nhn, sau ? l giai ?o?n duy ch, r?i ??n giai ?o?n tr tr?) v tuyn b? tr? l?i v?i nh?ng nguyn t?c c?a Lenin v trong s?ch ha, m?c d v? th?c ch?t th ch?ng c g thay ??i c?, m thay ??i lm sao ???c[28]. Stalin l ng??i thng minh: c?m th Lenin nh?ng l?i lun lun tn vinh ng ta, b?ng cch ? tn vinh chnh mnh, ng??i k? t?c s? nghi?p c?a Lenin.
C? c?u phong ki?n c?a ch? ?? x h?i ch? ngh?a cng tr? nn r rng h?n khi trn bo ch c?a chng ta cng ngy cng xu?t hi?n nh?ng thu?t ng? g?i cho ng??i ta nh? l?i ch? ?? nng n, lao d?ch, ??a t Ci m hi?n nay ???c g?i l nomenclature (t?m d?ch: cn b?), giai c?p m?i chnh l giai c?p qu t?c th?i hi?n ??i[29].
Cng ngy cng c nhi?u gia ?nh m t?t c? cc thnh vin c?a n ??u gi? cc ch?c v? cao ? khng cn l b m?t n?a (N??c Nga X vi?t, ngy 5 thng 2 n?m 1988).
C th? d?n ra nhi?u th d? v? vi?c hnh thnh cc giai t?ng cn b? cha truy?n con n?i (trong ngnh ngo?i giao, trong l?nh v?c cng tc ??ng v cng tc ?on, trong l?nh v?c bo ch v.v.)
Cn b? (Nomenclature) l m?t giai t?ng ?n ??nh. ??y khng ch? l cc ch?c v? m l giai c?p c?a cc cng ch?c, r?t kh thm nh?p nh?ng ? thm nh?p vo r?i th s? ???c ? l?i v?nh vi?n. Xin ??c d?n ch?ng c?a t? S? th?t, c? quan ngn lu?n c?a ??ng: Chui vo t?ng l?p nomenclature qu? l cng vi?c thin nan v?n nan. t khi c ch? tr?ng. Ch? khi x?y ra nh?ng s? ki?n ??ng tr?i th th? tr??ng m?t ??n v? no ? m?i b? h? t?ng cng tc ?? b?i d??ng thm. Ngay t? x?a vi?c phong v t??c danh hi?u qu t?c[30] (t??c h?t quy?n s? h?u ti s?n) c?ng ? t?ng x?y ra.
Tnh ch?t chi?m n c?a c? c?u giai c?p trong ch? ?? x h?i ch? ngh?a v quan h? gi?a cc ng ch? ??i v?i con ng??i c?ng ch?ng khc g quan h? ??i v?i ti s?n c?a h?, ch?ng khc g quan h? v?i nh?ng ng??i nng n, th? hi?n r nh?t trong vi?c cho ?i n??c ngoi. Ng??i ta ? d?ng ln b?c t??ng nh?c ? Berlin, ko hng ngn cy s? dy thp gai, b?n th?ng vo nh?ng ng??i b? ch?y Nh?ng ch? c?n Hungary m? c?a bin gi?i cho ng??i ?ng ??c ra ?i l m?t trong nh?ng ch? ?? v?ng ch?c nh?t (do s? ch?ng ?? t? c? hai pha), ch? ?? x h?i ch? ngh?a s?p ?? ngay l?p t?c.
Ch? ngh?a Marx, thi?t l?p c? s? l lu?n c?a mnh trn c? s? lo?i b? s? h?u t? nhn ??i v?i t? li?u s?n xu?t, ? b? qun v?n ?? phn ph?i. Chnh t? ?y, h? th?ng bc l?t th?i trung c? ? ti xu?t hi?n, ??y l h? th?ng bc l?t c?a nh n??c, ng??i ch? t?p th? ti s?n, ng??i c quy?n phn ph?i v gi? l?i cho mnh ph?n to nh?t, ? ti?n hnh bc l?t nhn dn lao ??ng. Nh?ng n?u trong ch? ?? chi?m n, ??a v? ng??i n l? ch? ngang hng v?i sc v?t th ch? n ph?i quan tm ??n s?c kh?e c?a n l? nh? quan tm ??n s?c kh?e b ng?a v?y. Ph?n l?n ??a ch? hi?u r?ng khng ???c th?t nh?ng con g mi sai tr?ng v v v?y h? c?ng bc l?t nng dn m?t cch c gi?i h?n.
Trong n?n kinh t? x h?i ch? ngh?a, ph??ng ti?n s?n xu?t c?ng nh? con ng??i l v ch?. Hm nay ti l gim ??c x nghi?p, n?u ti c th? v?t ki?t ???c x nghi?p, c? s?c ng??i v my mc, th ti s? ???c ln b?, cn sau ? th s?ng ch?t m?c bay. ??y chnh l nguyn nhn c?a tnh tr?ng phi nhn c?a qu trnh s?n xu?t v ton b? ch? ??, ch?ng ai quan tm ??n k?t qu? cng vi?c, n?ng su?t lao ??ng v th? m th?p v n?n kinh t? nh?t ??nh s? ?? nt.
Vi?c khng ai quan tm ??n k?t qu? cng vi?c nh?t ??nh s? sinh ra n?ng su?t th?p, ch?t l??ng km v k? lu?t lao ??ng khng cao. ??n l??t n, l?i c?n p d?ng nh?ng bi?n php p bu?c phi kinh t? v ?n p.
? c nhi?u m hnh s?n xu?t x h?i ch? ngh?a ???c ?em ra th? nghi?m: ??c l?p v t? ch? c?a cc t?p th? ? Nam T?, cc binh ?on lao ??ng ? Campuchia, chnh sch t??ng t? nh? NEP ? Hungary (v?i v?n vay kh l?n t? cc nh t? b?n) v t?t c? ??u k?t thc b?ng s? ph s?n c?a chnh n?n kinh t?.
V v?y, t?t c? cc cu?c c?i t? ??u c m?t k?t c?c chung: th?t b?i. ?y l m?t h? th?ng khng th? c?i t?, s?a ch?a hay c?i ti?n ???c. N?m n?m c?i t? ? Lin X ch? ??a n?n kinh t? ??n tnh tr?ng t?i t? h?n m thi. ?i?u ?ng ng?c nhin l c nhi?u nh kinh t? h?c nghim tc, ch?a ni dn th??ng, tin vo c?i t?, c?i cch c?a Gorbachev (by gi? l Yeltsin).
Nh? v?y l, chng ta ? ?i ??n k?t lu?n r?ng quy?n s? h?u ph??ng ti?n s?n xu?t v quan h? s?n xu?t trong ch? ?? x h?i ch? ngh?a mang tnh ch?t ??c th c?a ch? ?? phong ki?n. Nh?ng khc v?i ch? ?? phong ki?n c? ??i v trung c?, ch? ?? phong ki?n hi?n nay c th??ng t?ng ki?n trc khng ph h?p v?i h? t?ng c? s?[31]. Lc ?, s? th?ng tr? v b? tr? theo ??ng c?p ???c bi?n h? b?i tn gio v ?i?u ch?nh b?i php lu?t. Trong th? gi?i hi?n ??i, sau cc cu?c cch m?ng t? s?n v nh?ng l?i tuyn b? v? s? bnh ??ng c?a t?t c? m?i ng??i tr??c Th??ng ?? v php lu?t, vi?c bi?n h? cho s? b?t bnh ??ng phong ki?n ? tr? thnh b?t kh? thi. Ng??i ta bu?c ph?i d?ng ln th??ng t?ng ki?n trc ???c t ?i?m b?ng khi ni?m dn ch? v php lu?t x h?i ch? ngh?a. N l? ???c tuyn b? l giai c?p th?ng tr?! Cn cc ng ch? th thnh ??y t? c?a nhn dn! ?? c?ng n?p c?a lnh cha v tay sai b? tr?ng tr? theo lu?t hnh s? cho nn ? tr? thnh b m?t. Ti s?n ph?i che d?u, cc lu ?i ph?i n?p sau nh?ng hng ro ru phong, c lnh canh bn ngoi. Tr??c Raisa Maksimovna (phu nhn Gorbachev ND), khng b v? m?t ?y vin B? chnh tr? no dm xu?t hi?n cng khai v?i trang ph?c ??t ti?n v kim c??ng. S? gi?n d? b? ngoi c?a cc lnh t? ? ??t ??n gi?i h?n c?a s? phi l: t?t c? ??u m?c m?t cch ??n ?i?u v x?u.
Chnh s? khng t??ng thch m?t cch ton di?n gi?a hnh th?c v n?i dung, gi?a cu?c s?ng v h? t? t??ng, gi?a l?i ni v vi?c lm l nguyn nhn c?a tnh tr?ng l??ng nan c?a ch? ?? x h?i x h?i ch? ngh?a.
S? ph?n ? an bi r?ng ?y l cu?n sch vi?t v? qu kh?. T? quan ?i?m c?a ch? ngh?a duy v?t l?ch s?, ta c th? ?nh gi cc qu trnh ?ang di?n ra trong n??c nh? th? no? Ti cho r?ng ?y l giai ?o?n chuy?n ti?p t? ch? ?? phong ki?n sang ch? ?? t? b?n. Nh?ng ?y l cu?c cch m?ng t? trn xu?ng cho nn ch?a ??y mu thu?n v khng nh?t qun. M?t s? v??ng tn, ch? y?u l cc cn b? ??ng v lnh t? c?a h? l Gorbachev mu?n gi? l?i ci ch? ?? ? ???c m t? bn trn d??i d?ng ??i m?i, nh?ng chnh sch c?a h? ch? d?n ??n s? ph s?n v? kinh t? v chnh tr? m thi. M?t s? khc (cc b? tr??ng, nh?ng ng??i ho?t ??ng trong l?nh v?c kinh t?, t? h?p cng nghi?p ton lin bang) l?i mu?n l?i d?ng v? th? c?a mnh, t? b?n ha v??ng qu?c c?a mnh, bi?n chng thnh ti s?n ring, thnh ti s?n c th? th?a k? ???c. H? thnh l?p trong cc b? v trn c? s? cc x nghi?p nh?ng t?p ?on, nh?ng cng ty c? ph?n, th? tr??ng ch?ng khon, x nghi?p lin doanh (lin doanh v?i t? b?n n??c ngoi ?? ???c ngo?i t? m?nh) v tr? thnh cc t?ng gim ??c, thnh vin h?i ??ng qu?n tr?, c? ?ng. Nhm th? ba l nh?ng ng??i ra kh?i b? my ?? tham gia vo l?nh v?c kinh t? t? nhn, h? l?i d?ng nh?ng m?i lin h? s?n c ?? rt ti?n nh n??c. M?t th d? ?i?n hnh: A. Leontiev, c?u b th? t?nh Truvashi, thnh l?p Trung tm sng ki?n kinh doanh v ngh? thu?t. Ngn hng nh n??c cho ng ta vay ngay 9 tri?u rub, cn ?y ban hnh chnh thnh ph? th c?p ng ta m?t s? l??ng l?n l??ng th?c v th?c ph?m dnh bn cho dn chng. Trung tm ??a ton b? l??ng th?c, th?c ph?m vo kho ??i ngy t? do ha (ngh?a l ln gi c? ch?c l?n) gi c?. K?t qu? l Leontiev thu l?i hnh ch?c l?n m ch?ng ph?i b? ra xu no. (Tin t?c, ngy 25 thng 12 n?m 1991).
? xu?t hi?n nh?ng nh t? s?n ki?u m?i, ni chung cn r?t tr? (20-30 tu?i), th d? nh? Sterligov, ch? t?ch Cu l?c b? tri?u ph do chnh anh ta thnh l?p. Anh ta ? k? cu chuy?n ngu?n g?c ti s?n c?a mnh nh? sau: th?t nghi?p, khng m?t xu dnh ti, ??n con ch Alisa, do ng??i khc t?ng cho, c?ng ch?ng c g m nui. Lm g? Th? r?i trong ??u b?ng le ln ngh?: m? s? giao d?ch! Ni l lm. Anh ta m? m?t s? giao d?ch v g?i n l Alisa, t?c l tn con ch c?ng c?a anh ta. Hi?n nay, ?y ? l m?t h? th?ng cc s? giao d?ch, c c? v?n c?a t? b?n n??c ngoi n?a. Nh? l?i anh ta kh?ng ??nh th Sterligov, vin t??ng KGB, ng n?i anh ta, ch?ng c lin h? g v?i Alisa c?.
Khng c n??c no m s? l??ng cc s? giao d?ch bun bn khng kh l?i nhi?u nh? n??c ta. Hng ha c?a cc x nghi?p qu?c doanh, tr??c ?y ???c B? n?i th??ng phn ph?i mi?n ph, ???c ??y qua cc s? giao d?ch v?i gi trn tr?i. Cc nh bun t?t nhin s? thu ???c hng tri?u rub, m?t ph?n l?i nhu?n t?t nhin l ???c chia l?i cho gim ??c cc x nghi?p qu?c doanh mua bn cc th? hng ha ny. Cc s? giao d?ch ch? lm cho gi c? t?ng cao v l?m pht ch? ch?ng mang l?i cho nhn dn v n?n kinh t? m?t t l?i ch no. S?n xu?t thnh ra khng c l?i v khng ?em l?i siu l?i nhu?n, s?n ph?m s?t gi?m ??n 15-20% m?t n?m.
?a s? cc t? ch?c nh? v?y l do mafia thnh l?p, h? ? l?i d?ng c? h?i ny ?? r?a ti?n ki?m ???c b?ng cch b?o k, ??u c?, bun l?u ngo?i t?, bun bn ma ty. Nh?ng h? l?i khng thnh l?p cc x nghi?p s?n xu?t v cc x nghi?p ny khng mang l?i l?i nhu?n nhanh chng, cho nn ton b? cc ho?t ??ng si n?i ???c bo ch ??c l?p coi l qu trnh chuy?n ti?p sang n?n kinh t? th? tr??ng ch? lm cho cu?c kh?ng ho?ng kinh t? cng thm su s?c v ??t n??c ngy cng l?n b?i thm.
Nh?ng ph?n ?ng cn b? (nomenclature) l?i g?n b cu?c s?ng c?a mnh v?i n?n kinh t? c? cho nn h? ??ng thanh ph phn th? tr??ng v kin quy?t ch?ng l?i t? nhn ha.
Gi?a cc nhm ni trn ? xu?t hi?n nh?ng mu thu?n khng th? dung ha. S?n xu?t cng ?nh ??n v s? phn ha x h?i cng di?n ra nhanh chng h?n. T?t c? m?i gnh n?ng nh? t?ng gi, l?m pht, ??u ?? d?n ln vai ng??i lao ??ng.
S? pht tri?n s? di?n ra nh? th? no? Th?t kh tr? thnh nh tin tri. Nh?ng theo ti vi?c ph?c h?i c nhi?u kh? n?ng x?y ra h?n vi?c xy d?ng ch? ngh?a t? b?n trong ci ??t n??c (d khng ph?i l ring bi?t) phong ki?n ? tan hoang ny.
Ch? cn hi v?ng vo cc nh t? b?n! Th?t t?i nghi?p cho ng Marx!
[1] ?. Ioff. Lu?t dn s? Lin X. ?., 1967, trang 371. Lc ? ??u tranh giai c?p ? khng cn h?p th?i n?a. Hi?n nay chnh Gorbachev ?ang tuyn truy?n cho cc gi tr? ton nhn lo?i. Cc nh khoa h?c Lin X l?p t?c quay sang pha ? v h? s? cn quay nh? th? nhi?u l?n n?a.
[2] Xem bn trn.
[3] Tc ph?m ? d?n, trang 394.
[4] Tc ph?m ? d?n, trang 420, 394. Cc lu?t s?, cc nh kinh t? h?c, cc tri?t gia v cc nh x h?i h?c khc g?n nh? sao chp nguyn v?n nh? th?.
[5] Trong th?i Trung c?, ? chu u ch?a c khi ni?m s? h?u, t? saisine hay gewere khng ph?i l s? h?u theo ?ng ngh?a m ch? l s? d?ng trong m?t th?i gian di Ng??i s? d?ng canh tc kho?ng ??t trong nhi?u n?m c?ng nh? v??ng h?u m ng??i ? ph?i n?p t ??u c quy?n ngang nhau khi ni: ru?ng c?a ti. ?. Blok. Bi?n h? l?ch s?, ?., 1986, trang 176-177..
[6] L?ch s? th?i Trung c?, T?p 1, 1938, trang 163.
[7] Lenin kh?ng ??nh r?ng ch? ?? nng n ? Nga ch?ng khc g ch? ?? n l? (ton t?p, t?p 39, trang 70). Khng th? hi?u v sao cc nh khoa h?c X vi?t khng ch?u cng nh?n ch? ?? chi?m n ? Nga. Theo ti, n?m 1861 ? Nga m?i di?n ra vi?c xa b? ch? ?? n l? v thnh l?p ch? ?? phong ki?n.
[8]L?ch s? nh n??c v lu?t php Lin X, ph?n I, M., 1972, trang 480. T??ng t? nh? th? trong L?ch s? nh n??c v lu?t php Lin X, ph?n I, M., 1985, trang 210 v trong t?t c? cc cu?n sch gio khoa khc..v.v..
[9] Ch? ?? lao d?ch l nng dn ph?i lm ru?ng cho cha ??t. Ghi ch c?a tc gi?.
[10] Bch khoa ton th? Lin X, in l?n th? 3, t?p 27, trang 283-284. T?t c? cc v?n ?? trong bch khoa ton th? Lin X ??u ???c xc ??nh theo quan ?i?m chnh th?ng c?a khoa h?c X vi?t. M?c d quan ?i?m ny th??ng thay ??i m?t cch c?n b?n nh?ng ??nh ngh?a ch? ?? phong ki?n th ch?a c thay ??i l?n no.
[11] ??c Qu?c x v n??c Campuchia Dn ch? c?a Khmer ?? – ND.
[12] p l?c c?a chnh quy?n khng n?m d??i b?t k s? ki?m sot no ? bp ch?t lng t? tr?ng, lng d?ng c?m v ni?m tin vo cng l c?a nng trang vin. Khai tr? ra kh?i nng trang, qu?t ti?n l??ng v ti?n th??ng, c?t b?t ??t ph?n tr?m l nh?ng bi?n php gio d?c th??ng ???c p d?ng (Tin t?c, ngy 1 thng 6 n?m 1987). ?y l th d? ?i?n hnh v? cng tc ph bnh hi?n ??i, d ? nng thn v?n ch?ng h? c thay ??i g c?.
[13] Xin d?n m?t vi th d?: ?y ban nhn dn t?nh Belgorod (quy?t ??nh s? 403 ngy 27 thng 8 n?m 1981) ? c?m ??a khoai ty, cc lo?i cy c c?, hnh ra kh?i t?nh. Tula, Estonia, Moldavia c?ng c nh?ng quy?t ??nh t??ng t? (Tin t?c ngy 26 thng 9 n?m 1981). M?t ng??i tn l N. Kuzmin ?i t? t?nh Rostov sang t?nh Voronezh mua khoa ty. T?i bin gi?i hai t?nh, trn ???ng tr? v? anh ta b? gi? l?i v bu?c ph?i bn s? khoa ty mua ???c v?i gi 65 rub, trong khi tr??c ? anh ta ph?i tr? nh?ng 125 rub. Bo S? th?t ngy 14 thng 7 n?m 1986 ? ??a tin v? m?t s? tr??ng h?p t??ng t?. Nhn dn cc n??c c?ng ha mi?n Nam phn nn: chng ti b? c?m ??a ra kh?i khu v?c s?n ph?m d? th?a. C?nh st khu Kurdai t?nh Dzambul bu?c dn chng ph?i b? hnh ?ang chuyn ch? xu?ng..v.v N?m 1990 cc h?p tc x tiu th? ? ch?u nhi?u thi?t h?i: khng ???c ??a hng ha ?i, nh?ng l?i khng tiu th? ???c t?i ??a ph??ng.
[14] Bn c?nh quan h? kinh t? ch? ??o, ch? ngh?a Marx cn cng nh?n ci g?i l thnh ph?n kinh t?, ngh?a l cc quan h? kinh t? t?n t?i song song v?i quan h? kinh t? ch? ??o. Khng c ?i?u ki?n phn tch ton b? v?n ?? ny ? ?y. Nh?ng trong n?n kinh t? x h?i ch? ngh?a Lin X thnh ph?n kinh t? chi?m n ?ng vai tr quan tr?ng. Chng ta ? th?y ng??i ta s? d?ng lao ??ng n l? tr??c h?t trong cc tr?i giam v trong qun ??i nh? ? ch?ng minh sau ?y. Nh?ng cn vi?c s? d?ng lao ??ng n l? tr?c ti?p v bun bn n l?, bo ch Lin X t ni ??n hi?n t??ng ny. Hi?n t??ng ny di?n ra ch? y?u ? Trung v vng Kavkaz, n?i ng??i ta b?t “nh?ng k? lang thang, khng nh” v bi?n h? thnh n l?. Ng??i ta tra t?n, ?nh ??p, gi?t h?i v bun bn nh?ng k? b? b?t m khng h? b? tr?ng tr?. Xin ??c bi bo S?n b?t n l? trn t? Tin t?c Moskva, s? 42, n?m 1991.
[15] Ngoi ng ch? t?i cao ? Moskva cn c (?i ch? hi?n nay v?n cn) cc cha t? ??a ph??ng n?a. ??y l cc ng ch? ? ??a ph??ng ho?c n??c c?ng ha. Ngay sau khi ???c b?u ng ta li?n ???c coi l thnh s?ng, hi?n thn c?a lu?t php, cng b?ng v d? nhin c? thng thi n?a, m?c d ?i khi tnh ho danh v thi kiu c?ng ? lm m? l tr c?a ng ta (t? Ng?n l?a nh?, n?m 1988, s? 40, trang 22). Ti l ch? ? ?y! B th? th? nh?t th??ng ni nh? th?. Ti ni th? no th lm th?!. V khi ng??i c?a ng ta ph?m t?i th ng ta c?m cc c? quan b?o v? php lu?t ?i?u tra. Cng an v cn b? vi?n ki?m st ??nh ph?n ??i, nh?ng A. Ilenko khng thm nghe, ng ta khng cho h? ni v ?u?i ra kh?i phng (S? th?t, ngy 2 thng 2 n?m 1987). Xin l?u ??n ngy thng (c?i t?) v thi ?? c?a anh hai ??i v?i cc c? quan b?o v? php lu?t.
[16] Khi l?u tr trong khch s?n c?a t?nh ?y ti ? ???c ch?ng ki?n c?nh thay anh hai: bu?i chi?u cc phi vin trung ??ng t?i; trong khi ? anh hai v?n cn ?ang d? h?p t?i m?t th? x trong t?nh. Th? b?y, m?c d l ngy ngh?, cc t?nh ?y vin ???c tri?u t?p g?p, t?i cu?c h?p ng??i ta tuyn ??c ??n xin t? ch?c c?a anh hai ?? v? h?u, ?? ngh? ???c thng qua v ng??i ta b?u ngay b th? m?i do cc phi vin ?? ngh?.
[17] Nui l h? th?ng ??m b?o ??i s?ng cho cc quan ch?c c?a n??c Nga phong ki?n, cho ??n t?n gi?a th? k? XVI, trong ? cc quan ch?c ??a ph??ng ???c nui b?ng s?u thu? n?ng n?. Vi?c qu?n l r?t ty ti?n, quan ch?c th??ng c??ng b?c v ?n c??p. H? th?ng ny t? ?nh m?t uy tn v b? bi b? trong qu trnh t?p quy?n ha c?a nh n??c d??i th?i Sa hong Ivan IV.
[18] Bo ch ? nhi?u l?n ni r?ng KGB ? l?p k? ho?ch c?i t? t? gi?a nh?ng n?m 1970.
[19] R. Gaipov, “Anh hai t?nh Kashkadarin n??c c?ng ha Uzbekistan v?t dn chng nh? ng??i ta v?t l cy v?y C th? ni m?t cch khng qu r?ng t?t c? cc c? quan, cc t? ch?c, cc nng trang, nng tr?i, cc c? quan ??ng v chnh quy?n ??u b? t li?t v tham nh?ng. Gaipov tr?c ti?p ch? ??o vi?c mua bn cc ch?c v? t? khu v?c, th? x cho ??n t?nh. ng ta cn nh?n h?i l? th??ng xuyn, g?i l thu? Gaipov ? c m?t kh?i l??ng ti s?n v cng l?n quy?n l?c c?a ng ta khng ch?u b?t k s? ki?m sot no (Ng?n l?a nh?, n?m 1989, s? 2, trang 27). M?ng l??i tham nh?ng r?ng kh?p, s? b?t l??ng c?a cc c? quan ki?m tra t? trn xu?ng d??i ? t?o ra tnh hnh, khi m quy?n l?c kinh t? v ngay c? quy?n l?c chnh tr? c?a c? cc khu v?c, cc t?nh, cc n??c c?ng ha tr? thnh ph??ng ti?n c?a cc t?p ?on t?i ph?m. Gi?i tinh hoa n?m quy?n gi?u ln m?i ngy. Trong khi qu?n chng nhn dn th s?ng trong c?nh ngho kh?, ch?u ??ng. Ni c?ng ch?ng ch g (bo ? d?n, trang 28).
[20] Ng??i lnh ??o khn kho t?o ra xung quanh mnh m?t nhm nh?ng k? khng ra g. M?i ng??i cn nh? th?i khi ng??i ta l?a cc lnh ??o c?p cao theo nguyn t?c trung thnh v?i c nhn, bi?t cch n?nh ht (S? th?t, ngy 21 thng 1 n?m 1987. Trong ln sng t? co hi?n nay ng??i ta th??ng s? d?ng ??ng t? ? th?i qu kh? m?c d ch?a c g thay ??i c?.
[21] N. Petrov, ngh? s? ?n Piano n?i ti?ng vi?t v? c?nh cc nh?c s? ???c Cng ty ca nh?c cho ?i bi?u di?n ? chu u v M? nh? sau: ??ng c qun nh?ng ng??i ? gip ?? mnh! H? th?ng ??a v nh?n h?i l? trn c?a sau c?a Cng ty lc no c?ng ho?t ??ng c?, m?t k? ?i ln v m?t ng??i ?i xu?ng c?u thang, h? chuy?n cho nhau ti ??ng qu! C?ng sau, n?i lm nn tn tu?i, n?i quy?t ??nh s? ph?n con ng??i mun n?m! N. Petrov cn m t? chi ti?t bi?n php c??p bc cc ngh? s? c?a Cng ty ca nh?c. Theo ?, n?u m?t ngh? s? c tn tu?i nh?n th lao ? n??c ngoi l 3.000USD th Cng ty ch? ?? l?i cho anh ta 800USD thi, nh?ng Sviatislav Rikhter ???c th lao nh?ng 300.000USD th ng c?ng ch? ???c gi? l?i 800USD m thi. Nh?ng ?y l ph?n c?t chnh th?c, ng??i ngh? s? cn ph?i nui b? my c?a Cng ty n?a, l?y t? ph?n th lao cn l?i c?a ngh? s? (Ng?n l?a nh?, n?m 1989, s? 43).
[22] ?. Gorbachev. Bo co chnh tr? c?a Ban ch?p hnh trung ??ng ??ng C?ng s?n Lin X t?i ??i h?i XXVII. Nh xu?t b?n chnh tr?, ?., 1986, trang 103.
[23] M?t s? tr??ng h?p ? ???c bo ch ni t?i ngay t? th?i Brezhnev. Th d? ? Moldavia, c gio L, m? c?a 4 ??a tr?, ??ng vin, ?y vin ban ch?p hnh ??ng b? x ph bnh anh hai c?a huy?n v? vi?c bao che cho nh?ng tn ?n c?p. C ta l?p t?c b? k?t t?i ??t nh hng xm! T?i ta, ng??i ta ?? ngh? c ch?ng minh r?ng mnh khng ??t nh! N?m 1968, ta n t?i cao Moldavia k?t n c gio L. m?t n?m r??i t giam. Sau ny, khi v? gi? m?o b? pht hi?n (d? nhin l c gio ? h?t h?n t r?i) th vi?n tr??ng vi?n ki?m st huy?n ch? b? ph bnh, ?i?u tra vin th b? c?nh co, nh?ng ngay sau ? anh ta l?i ???c gi?y khen, c km theo c? ti?n th??ng n?a (S? th?t, ngy 12 thng 10 n?m 1971). Sau khi b?t ??u c?i t? nh?ng cu chuy?n nh? th? trn ng?p t?t c? cc m?t bo. Khng th? no li?t k h?t ???c, ch? xin d?n ra m?t vi th d?. N?m 1980, thy gio tn l Dilmukhametov (Uzbekistan) vi?t ??n ln Vi?n ki?m st Lin X, t? co nh?ng k? nh?n h?i l? v bao che m?t s? t?i c nghim tr?ng. ng g?i ??n vo thng 9 th thng 12 b? kh?i t? hnh s? (t?i vu kh?ng). Dilmukhametov ??n Moskva, nh?ng m?t nhm c?nh st ??c nhi?m ? b?t ng t?i ?y v p gi?i ngay v? qu. Thng 8 n?m 1981 ng b? k?t n 5 n?m t giam. ta n T?i cao Lin X khng bc b? b?n n! N?m 1983 Dimukhametov ???c n x nh?ng mi ??n n?m 1985 m?i ???c minh oan. Th? m cng t? vin t?nh Fergan ch? b? c?nh co (Bo V?n h?c, ngy 18 thng 9 n?m 1985).
Th? m ?y l?i l nh?ng v? k?t thc c h?u ??y. Nhi?u ng??i ? ph?i tr? gi b?ng chnh m?ng s?ng c?a mnh, th d? nh? chuyn vin c?a t?nh ??ng b? Trardgoy, ng ny b? m?t vin ??i t cng an t? ch?c m st. Cng an ? ? lm c? vi?c ?n c??p. M?t cn b? c?a ban ch?p hnh trung ??ng Tadgikistan ni r?ng cc ?y ch?a lu ng??i ta c th? b?t t b?t k ai (S? th?t, ngy 28 thng 1 n?m 1987).
[24] ??ng sau nh?ng cnh c?a s? ?ng kn c?a nh?ng phng ng? r?ng v t?i, cc cn b? tha h? say s?a, nh?ng v? t? thiu c?a nh?ng ng??i ph? n? b? lm nh?c khng ph?i l chuy?n hi?m (ch? trong n?a ??u n?m 1988 t?i t?nh Surkhadarin ? c 16 c gi t? thiu (Lao ??ng, ngy 12 thng 1 n?m 1989). Xin l?u ! ?y ? l n?m th? 3 sau cch m?ng thng t? v c?i t? r?i!
[25] Sau khi v? nh trn ph? Shusev, ng ta (Trarbanov) khinh ng?c pht hi?n ra trong ti o, trong h?p ??ng qu?, trong c?p v trong va li nh?ng t? ti?n m?i tinh, ng ta khng th? nh? ? nh?n c?a nh?ng ai v khi no n?a. Trong ??u Iuri Mikhailovik t?t c? ??u quay cu?ng: nh?ng b? t??ng ph?c, r??u, ti?ng ni c??i, nh?ng khun m?t chu, ti?n v ti?ng chn duy?t binh. ng x?p ti?n vo ng?n bn lm vi?c, chnh ng c?ng khng bi?t s? lm g v?i nh?ng n?m ti?n v?n cn ku s?t so?t ? (Ng?n l?a nh?, 1989).
[26] V? x? m?t s? cn b? B? n?i v? Uzbekistan v Trurbanov ? gy ra nhi?u ph?n ?ng v m?t lo?t ?i?u b?t bnh th??ng, khng th? k? h?t ra ?y ???c. Vai tr anh c? c?a Trurbanov khng ???c lm r. .. Ng??i ta ? ni r?ng phin ta s? di?n ra cng khai v s? ???c bo ch ??a tin r?ng ri, nh?ng trn th?c t? l phin ta kn, ch? nh?ng ng??i c th? ??c bi?t m?i ???c vo B?n n ???c tuyn c?ng t?o c?m gic ng?c nhin khng km, v ?i?u ??c bi?t l nh?ng cng b? ??n ?i?u ???c chu?n b? k? trn t? S? th?t (ngy 21 thng 1 n?m 1989) v nh?ng t? bo trung ??ng khc v? tnh h?p php c?a phin ta.
[27] Th? tr??ng B? n?i v? Uzbekistan b? b?n ch?t trong b?nh vi?n ngy 17 thng 5 n?m 1985 b?i 3 vin ??n vo ??u! Vin th? nh?t ph v? hm, vin th? hai vo gy, th? m sau ? ng cn ?? s?c t? b?n m?t pht n?a vo thi d??ng! ?ng l k? l?c Ginness! Li?u ?y c th? g?i l m?t v? t? st ???c khng? Th? m cc ?i?u tra vin khng thm tm hi?u xem, t?i sao ng ta l?i c sng l?c trong khi n?m vi?n.
[28] V. Oleinik, ?i?u tra vin v? cc v? n ??c bi?t nghim tr?ng c?a Vi?n ki?m st Lin X ? ph?i xin thi vi?c sau khi X vi?t T?i cao b? nhi?m lnh ??o m?i c?a Vi?n ki?m st vo n?m 1989. Trong m?t bi tr? l?i ph?ng v?n kh di, ng ta ni r?ng trong khi ?i?u tra cc v? c lin quan ??n cn b? th??ng nghi?p ? Moskva cc m?i lin h? c?a cc nghi can v?i cc b? ??ng, chnh quy?n ??u b? khoanh l?i (ni m?t cch khc cc ?i?u tra vin khng ???c l?n theo d?u v?t qu cp ???c ??a ln cc c?p lnh ??o cao nh?t). Theo l?i ng ta th hi?n t??ng Treguboie (trn kia ? ni r?ng Treguboie t?ng l lnh ??o ngnh th??ng nghi?p Moskva) ???c c?ng c? v v?n t?n t?i cho ??n nay, nh?ng t? cu?i n?m 1987 trn th?c t? cc v? ?i?u tra v? n?n tr?m c?p v h?i l? trong ngnh th??ng nghi?p ? ch?m d?t. ng c?ng ni r?ng hi?n nay gi cho m?t chi?c gh?, cho vi?c th?ng quan ti?n ch?c, cho vi?c c?p v?n ? t?ng ln. M?t s? k? nh?n h?i l? ? c?p cao ti?p t?c th?ng ti?n. V. Oleinik k? v? nh?ng v? ?i?u tra vi?c ?n h?i l?, tr?m c?p v bo co lo ? Uzbekistan nh? sau: Ha ra ??y l m?t cu?c tranh ginh quy?n l?c. M?t s? ng??i b? tha m? l nh?ng k? ?n h?i l?, nghi?n ht, ?n c?p. Nh?ng ng??i kin ??nh b? ??a vo x lim ch?ng khc g th?i trung c? v b? hnh h? Ti tin r?ng khng t ng??i v t?i ? b? k?t n oan. Hi?m c ng??i no ???c minh oan. Tnh hnh ? Krasnodar, ? Azerbaizhan, ? Kazakhsatn v ngay ? Moskva th c?ng t??ng t? (S? ki?n v bnh lu?n, n?m 1989, s? 50). Bi tr? l?i ph?ng v?n c?a m?t ng??i th?o tin cho ta bi?t: 1/ nhi?u v? n ch? l nh?ng cu?c chi?n tranh gi?a cc t?p ?on phong ki?n ?? ginh quy?n l?c v thi ?p; 2/ d?u v?t d?n ??n cc c?p lnh ??o cao nh?t th??ng b? khoanh l?i; 3/ trong giai ?o?n c?i t? tnh hnh c?ng v?n nh? c?.
[29] Giai t?ng m?i s?ng tch bi?t b?ng nh?ng ro c?n x h?i, cng ngy cng c nhi?u ??c quy?n ??c l?i, cn nh?n th?c x h?i th thay v bc b? v ph?n ??i, l?i xu?t hi?n tm l theo ?ui, b?t ch??c v l?i d?ng (bo N??c Nga X Vi?t, ngy 15 thng 11 n?m 1987).
[30] Bi b? Ban ch?p hnh trung ??ng c?ng khng thay ??i ???c g. 70% ??n 100% thi ?p v?n n?m trong tay t?ng l?p cn b? c?, t? Yeltsin cho ??n cc anh hai khu v?c.
[31] Xin nh?c nh? nh?ng ng??i mc-xt chnh h? ? si b?t mp ch?ng minh r?ng th??ng t?ng ki?n trc ? Nam T?, Trung Qu?c v Campuchia khng ph h?p v?i h? t?ng c? s?.
