Vi?ng m? tao nhân

L� ??i

Ng??i Vi?t Nam c� c�u t?c ng?: �S?ng v? m? v? m?/ Kh�ng ai s?ng v? c? b�t c?m�; ho?c c�c c�u ng?n g?n h?n: �Tr? c�i nh�, gi� c�i m?�, �Ti?n m?, h?u gia�. Qua v�i ng�i m? c?a gi?i tao nh�n v?n ngh? s? Vi?t c?ng c� th? th?y ???c �t nhi?u v? ?i?u n�y.

Trong b�i n�y, s? th? xem qua m? c?a hai ?�i b?n tri k?, ?� l� nh� th? T? K� (1928-1979) v� nh� th? B�i Gi�ng (1926-1998) c�ng d�n Qu?ng Nam, nh� v?n S?n Nam (1926-2008) v� nh� th? Ki�n Giang (1929-2014) c�ng d�n R?ch Gi� (nay l� Ki�n Giang). Ngo�i c�ng qu� h??ng b?n qu�n, h? c�ng th? h?, c�ng h�nh ngh? v?n ch??ng, ??u c� can h? �t nhi?u v?i Vi?t Minh, nh?ng r?i ?ng x?, h�nh tr?ng v? sau th� nhi?u l?i r? kh�c nhau.

B�i Gi�ng v� T? K� v? G� D?a

T? K� ng??i l�ng Trung Ph??c, huy?n Qu? S?n, t?nh Qu?ng Nam, n?i n?i ti?ng v?i c�y c?i v� n??c trong xanh. L�ng tr�i c�y ??i B�nh (v� h�y k?, d�n quen g?i ??i B??ng) g?n qu� �ng g?n nh? c� t?t c? lo?i tr�i c�y ph? bi?n c?a Vi?t Nam, ??c bi?t c� c? c�c lo?i ngo?i nh?p v�o Nam K? nh? s?u ri�ng, m?ng c?t, sa-b�-ch� (h?ng xi�m), thanh long� B?n th�n T? K� r?t y�u th�ch c�y xanh, nh?ng b�i th? t? th?i ti?u h?c �ng ?� d�nh t�nh c?m s�u ??m cho c�y c?i, phong th?.

R?i th?i cu?c ??a ??y, �ng ph?i d?n xa c�c m�u xanh ?y, t�nh v�o ?� L?t ? lu�n, nh?ng c?ng kh�ng ? ???c l�u, ph?i v? S�i G�n ch?t ch?i, r?i m?t kh� l?ng l? t?i Ch? M?i, t?nh An Giang ng�y 19/3/1979. N?u kh�ng c� s? th�ng th?o mi?n T�y c?a nh� th? ?ynh Tr?m Ca, th� c� khi ng�y nay m? T? K� c?ng ?� �th?t l?c� gi?a cu?c ??i n�y. ?ynh Tr?m Ca v� b?n h?u ?� lo gi�p vi?c c?i t�ng, ??a v? an v? t?i ngh?a trang G� D?a (Th? ??c) ng�y 5/4/2001, c�ch n?i ch�n c? h?n 200 km. ? n?i m?i, T? K� n?m khi�m nh??ng trong v�i m�t vu�ng, nh?ng s?ch s?, c� tr?ng hoa nh? tr�n m?, c�n c�y xanh th� kh�ng c�, ch? �h??ng ch�t b�ng m�t� ? c�c m? k? c?n. Nh?ng ? ?�y, �ng l?i ???c n?m g?n ng??i b?n thu? thi?u th?i, ng??i ??ng h??ng B�i Gi�ng, qu� hai ng??i c�ch nhau ch?ng 50 km, th?i ?y nh? v?y l� xa x�i, nh?ng v?n c� th? ?i tin l?i. Th?i tu?i tr?, hai �ng c� ?i?m chung l� t?ng theo Vi?t Minh m?t th?i gian, nh?ng ch? v�i n?m l� h? b? v? th�nh, r?i h�nh ph??ng Nam ?? th?a ch� h??ng v?n ch??ng, gi�o d?c.

M? T? K�

C�ch m? T? K� ch?ng 10 m�t l� m? B�i Gi�ng, tuy kh�ng to, ch? ch?ng 50 m�t vu�ng, nh?ng n?u so v? b�nh qu�n, v?n thu?c di?n r?ng r�i, t??m t?t v� tao nh� nh?t khu n�y. B�i Gi�ng d� nh? c? qu?n, nh?ng m� ph? th? nhi?u h?n, n�n g?n nh? su?t ??i �ng ch?ng m?y t? t??ng chuy?n tr? v? qu� c? sinh s?ng. B�i Gi�ng ch?ng m?y m� say phong th?, c�y c?i, m? y�n m? ??p, nh?ng quanh m? �ng c�y c?i xanh t??i, hoa n? b?n m�a. B�i Gi�ng c?ng t?ng ?i mi?n T�y th?m T? K�, lang thang d??i ?� �t l�u r?i tr? v? S�i G�n, l�m nhi?u c�u th?, b�i th? v? th�nh ph? n�y. Trong b�i th? ?�m S�i G�n, c� ?o?n: �???ng vui k� ?c giang h�/ ???ng xa l?ng l?c chan h�a l�ng qu�n/ R?ng th?a th?p tho�ng hi�n th?m/ D?ng ch�n kho?nh kh?c s??ng gh?nh vi vu�. Gi?a h? l� t�nh b?n th�m t�nh, tuy �t g?p nhau, nh?ng ??ng ?i?u v� �t??ng k�nh nh? t�n�, ?? ?? chia s? nhi?u ?i?u. C? hai kh�ng h?n s?ng ch?t g?n nhau, nh?ng cu?i c�ng l?i n?m g?n nhau n?i ??t kh�ch qu� ng??i. M? c?a hai ng??i lu�n s?ch s?, t??m t?t, do ng??i m?n m? v� c? c�c th? th?y ? ngh?a trang n�y ch? � d?n d?p, tu b?. Trong b�i th? S?u ? l?i c?a T? K�, c� ?o?n: �N?m c�ng th�ng t?n ??i hoang v?ng/ B�n qu�n ng? ?�u l?i g?p m?y/ G?i ?? m?ng nhau khi h?i ng?/ Th� xin h�y c?n ch?c ly ??y�.

M? B�i Gi�ng

M� n�i ?�i b?n n�y n?m n?i ??t kh�ch qu� ng??i c?ng ch?a h?n ?�ng, ho?c ch?a th?t tr?n v?n. V� v�o n?m 1966, H?i Trung Vi?t �i h?u, g?m ?a s? ??ng h??ng Qu?ng Nam – ?� N?ng di c? v�o S�i G�n v� c�c v�ng ph? c?n, ?� mua ??t l?p n�n ngh?a trang G� D?a ? x� Tam B�nh, qu?n Th? ??c. Sau n?m 1975, v?t ??i sao d?i, ch�nh quy?n m?i ti?p qu?n v� ph�n l� b�n m?t ph?n ??t ngh?a tranh n�y cho c�c t? ch?c, t? nh�n. Cho n�n, m? ph?n B�i Gi�ng v� T? K� tuy mua l?i ph?n ??t c?a gia ?�nh �ng Nguy?n V?n T�u (1935-2007) v� b� Ph?m Th? G�i (1942-2015) ng??i Th? ??c, nh?ng tr??c ?� l?i l� ??t c?a H?i Trung Vi?t �i h?u. Nh?ng n?u c? truy x�t ho�i nh? v?y, th� th?t v� c�ng, v� s? h?u ch? tr??c kia c?a h?i n�y l� ai. Ch? th?y r?ng, d� r?t t�nh c? v� c� l? c?ng ngo�i � mu?n c?a ?�i b?n n�y, r?t cu?c h? l?i v? n?m r?t g?n nhau tr�n ??t G� D?a, m� qu� c? c?a h? c?ng r?t n?i ti?ng v? d?a h?u, d?a gang, d?a leo, b� ?ao, b� r?� Tr�n bia T? K� c� hai c�u th?: �� Th�n c�t b?i ch?ng c�n chi h?i ti?c/ Nh?ng l�ng ri�ng khao kh�t ch�t T�nh Th??ng�. V? di?n t�ch, m? c?a B�i Gi�ng c�n to h?n m? c?a �ng b� ch? ??t, c?ng ch? ch�n c�ch B�i Gi�ng ch?ng 15 m�t. S�t xung quanh h? c�n c� ch?ng ch?c ng�i m? ng??i Qu?ng Nam, c� ng??i h?u danh, c� ng??i v� danh, l�m n�n m?t �x�m ??ng h??ng� k? l?.

N�i v? kh?c th? xung quanh m?, c� l? m? B�i Gi�ng thu?c h�ng nhi?u nh?t, v?i g?n 40 tr�ch ?o?n. Th? nh?ng, ?i?u l? l�ng, tr�n phi?n ?� ch�nh tr??c m?, l?n nh?t, v?n tr�ch kh?c ?o?n th? ti�u bi?u � c?ng l� th? b�t c?a B�i Gi�ng, th� ??n nay g?n nh? ?� tr? th�nh �v� t? thi�n th?�, v� ch? kh?c l�n ?� ?� m�n g?n h?t, d� m?i h?n 20 n?m th�i. N� c?ng r?i r?t nh? ??i th? c?a �ng, v?i v� s? b�i vi?t t?ng, vi?t ng?u h?ng b? th?t l?c ?� ?�y v?y. Tuy nhi�n, d� th?t l?c nhi?u, th� B�i Gi�ng c?ng ?�u thi?u th?. Ngay sau b?c t??ng ??ng do ?i�u kh?c gia Tr??ng ?�nh Qu? (1939-2016) t?c r?t ??p, l� b�i th? Th?n ti�n tr�n n�i: �?�a v?i tuy?t, r?n v?i v�n/ M?t m�nh nh? m�i g�i tr?n gian xa/ S??ng bu?i s?m, n?ng chi?u t�/ Tr?m n?m h?ng l? c� l� bao nhi�u�. H�ng ch?c tr�ch ?o?n th? kh�c v?n c�n r� n�t ??n v?ng v?c.

Phi?n ?� ?? th? nay g?n th�nh �v� t? thi�n th?� ? m? B�i Gi�ng

V?i con m?t tham lam b�nh th??ng, t??ng ??ng n�y m� c�n ??ng b�n c?ng ?� kh� ti?n, v?y m� bao n?m qua v?n n?m im t?i ch?, tr?m c?p ?�i khi c?ng c� ngh?a l� giang h?, v?i t??ng c?a �thi s? c�i bang� nh? B�i Gi�ng, h? ?� d�nh �t nhi?u t�n tr?ng. ??n m? B�i Gi�ng, ???ng ?i b�y gi? c?ng kh� thu?n ti?n, Google Maps ch? g?n nh? ??n t?n n?i, sai s? ch? v�i ch?c m�t; ??n th?p n�n nhang v� ??c c�c tr�ch ?o?n th? th�i c?ng ?� l� th�. V� d? m?t tr�ch ?o?n ???c kh?c: �Bu?i v? ??m l?y ?i�u linh/ C�n nguy�n x? s? mang h�nh chi�m bao/ M�u se t�n l?nh ?i?u ch�o/ Tr�n ??u ph? l? v? m�u qu� chung�.

Cu?c ??i v� v?n nghi?p B�i Gi�ng th� ?� nhi?u ng??i bi?t r?i, n�n kh�ng nh?c l?i ? ?�y. Ri�ng T? K�, ??i �ng d�nh nhi?u t�m huy?t cho gi�o d?c h?n v?n ch??ng, nh?ng d?u ?n trong th? kh�ng h? phai nh?t. Ngo�i c�c b�i th? l?, �ng ?� xu?t b?n hai t?p th? S?u ? l?i (1970) v� C� ??n c�n m�i (1975). Sau ng�y 30/4, �ng ?i t� c?i t?o hai n?m v� t?i �gi�o ch?c bi?t ph�i�, �ph�t b?nh ??t ng?t� trong t� n�n ???c �t?m tha� tr??c th?i h?n. Ra t�, kh�ng th? s?ng t?i S�i G�n, l�c ?y ?� ??i t�n l� TP.HCM, v� b? theo d�i v� s�ch nhi?u li�n t?c, n�n ??n cu?i n?m 1978 th� T? K� xu�i v? s?ng ? t?nh An Giang, m?y th�ng sau th� m?t trong c� ??c, m? ph?n �t ???c nhang kh�i, ch?m nom.

S?n Nam v� Ki�n Giang v? B�nh D??ng

M? S?n Nam v� Ki�n Giang thu?c tr?c ???ng Ngh? S?

Tr??c khi m?t, Ki�n Giang mu?n v? Hoa vi�n Ngh?a trang B�nh D??ng ? Ch�nh Ph� H�a, B?n C�t, ?? ???c g?n g?i v?i S?n Nam, n�n c� th? n�i �ng ?� ???c n?m ?�ng n?i m�nh ch?n. Trong khi S?n Nam th� c� nh� l?u ni?m r?ng h?n 1.500 m�t vu�ng ? b? k�nh B?o ??nh (x� ??o Th?nh, M? Tho, t?nh Ti?n Giang), n?u m? �ng c?ng ??a v? ?�y th� tr?n v?n h?n. Nh?ng Hoa vi�n Ngh?a trang B�nh D??ng ?� t?ng cho �ng v� Ki�n Giang hai ph?n m? vu�ng g�c v?i nhau, ngay g�c ???ng Ngh? S?, n?i v?i ??i l? V?nh H?ng, m?i ph?n m? r?ng ch?ng 50 m�t vu�ng, nh? n?m g?i ??u v�o nhau. N?u t�nh lu�n v?a h� v� khu�n vi�n chung, m? c?a hai ng??i tr�ng kh� r?ng r�i, tho�ng ?�ng, tao nh�. H? n?m d??i nhi?u c�y xanh v� b�ng c�y tha la, hoa tr�i quanh n?m, v?i ti?u c?nh g?n g�ng, t??ng ch�n dung nho nh?, nh?ng r?t c� th?n th�i. Khu n�y c�n c� m? c?a nhi?u v?n ngh? s? n?i ti?ng nh? T? C�n, Vi?n Ch�u, H? Sa, Giang Ch�u, L� M?ng Ho�ng, Thanh Sang, L� D�n, Thanh S?n, Nh? Ki?u, Thanh Kim Hu?, H? Ki?ng, Thanh B�nh, Thanh T�ng, Vinh S?, Hu?nh Ph�c ?i?n� M? S?n Nam c� hai c�u ho�nh: �Phong s??ng m?y ?? qua ???ng ph?/ H?t b?i nghi�ng m�nh nh? ??t qu�.

C�y tha la l� che b�ng m? S?n Nam v� Ki�n Giang

M?y n?m cu?i ??i, Ki�n Giang ??i �, xu�i v? th�nh ph? Long Xuy�n, t?nh An Giang, s?ng v?i con g�i, ??nh b?ng s? y�n b? h?u s? ? ?�y lu�n cho ti?n. Nh?ng chi?u 28/10/2014, khi tr? l?i S�i G�n cho m?t vi?c thi?n nguy?n b?t ng?, �ng ??t qu?, r?i qua ??i t?i b?nh vi?n Nguy?n Tri Ph??ng ng�y 31/10/2014. C�n nh?, nh�n gi? ??u c?a S?n Nam n?m 2009, Ki�n Giang ??n vi?ng m? v� xin ??t phi?n ?� c� m?y c�u th?: �S?ng th� xu�i ng??c b�n ba/ Ch?t n?m ??t ngh?a, v?n l� c? h??ng/ ?�y B?n C�t: ??t B�nh D??ng/ S?n Nam v�o gi?c mi�n tr??ng ng�n thu�. Sau ?� m?y n?m, khuya 12, r?ng s�ng 13/8/2013, �ng c� linh c?m m�nh s? kh� qua kh?i, n�n ng?i d?y s?a m?y c�u th? t?ng vi?t cho m? S?n Nam th�nh vi?t cho ch�nh m�nh: �Tr?n ??i tr?m n?o x�ng pha/ Th�c n?m ??t ngh?a v?n l� qu� h??ng/ Xa R?ch Gi�, v? B�nh D??ng/ ??t l�nh n�o c?ng v?n v??ng ngh?a t�nh�. Nh?ng khi kh?e l?i, �ng ngh? v? B�nh D??ng th� xa con ch�u ? An Giang ??n c? 300 km, s? c� nhi?u b?t ti?n v? sau, n�n l?i t? b? � ??nh. Cu?i c�ng, nh? m?t ??nh m?nh, d� kh�ng h?n sinh v� ch?t c�ng ng�y, nh?ng c? hai phi?n ?� ?? th? l?i ???c n?m g?n nhau t?i m?t ngh?a trang, nh? t�nh b?n, t�nh c? h??ng d�i l�u c?a h?.

Sinh th?i, c� l?n Ki�n Giang h?i S?n Nam, ??i �: Sao anh c? vi?t ho�i nh?ng chuy?n x?y ra tr??c n?m 1930 v?y? S?n Nam n�i r?ng m�nh t?ng theo Vi?t Minh, sau d� kh�ng c�n m?n m� n?a, nh?ng c?ng kh�ng mu?n vi?t nh?ng g� c� li�n quan, d� ch� d� khen. Vi?t nh?ng chuy?n tr??c khi th�nh l?p ??ng C?ng s?n Vi?t Nam n?m 1930 th� ?? ph?i l?n c?n. Cu?c ??i tho?i n�y t�i ???c nghe Ki�n Giang k? l?i, trong m?t bu?i tr� d? t?u h?u d?p Gi? t? s�n kh?u t?i S�i G�n, h�nh nh? n?m 2010, c� v�i ng??i c�n s?ng ch?ng ki?n.

Ki�n Giang l� m?t nh� b�o tranh ??u cho t? do b�o ch� v� t? do d�n t?c tr??c 1975 t?i S�i G�n, nh?ng sau n�y �ng ch?n l?i h�nh x? �t? th?t s?ng�, s?ng thanh b?n, kh�ng mu?n l?y c?y quy?n l?c, ch�nh tr?. Trong m?t b�i v? Ki�n Giang, S?n Nam vi?t: �M?t cu?c ??i l?n l�c, ch?ng bao gi? kh?m kh�, v? gi� l�m chuy?n �i h?u, t??ng t?, qu? l� th�nh ??t, kh�ng x?u h? v?i ??t n??c. ?�y l� m?t ng??i b?n c�ng x�m, c�ng l�ng, c�ng x? U Minh m� t�i l?y l�m t? h�o v� th?t l�ng ca ng?i�.

Ki�n Giang t�n ??y ?? l� Tr??ng Kh??ng Trinh, c�n c� b�t danh l� H� Huy H�, n?i ti?ng v?i th?, k� gi?, so?n gi? c?i l??ng. Nhi?u c�u th? c?a �ng nay ?� th�nh ca dao, v� d? �Ng�y mai ?�m c??i ng??i ta/ C? sao s?n n? Ph� Ca l?i bu?n?�, �?�i l�ng ?n n?a tr�i sim/ U?ng l?ng b�t n??c ?i t�m ng??i th??ng�, �Ong b?u ??u ??t m� u/ L?y ch?ng c�ng s?m ti?ng ru c�ng bu?n�, �K�o d�i chi ki?p s?ng th?a/ Cho gai m?t th?y, cho chua l�ng s?u��