Nguy?n H?u Lim
Trong d?p hai l? Thch Ca Thnh ??o v Jesus Ging Sinh vo cu?i n?m, chng ta hy tm ??c kinh Ph?t v Cha ?? chim nghi?m l?i m?t vi ngh?a c?a c? s? lm ng??i. C nh?ng m?u chuy?n m c l? nhi?u ng??i trong chng ta ? nghe v ??c qua r?i, nh?ng ngh?a ?n d? v?n cn gi?u kn. Sau ?y l hai cu chuy?n c?a Ananda v Peter ?i c?t tr? l?n c?a hai truy?n th?ng ??o l l?n c?a nhn lo?i. Ananda l c?a ?ng ph??ng; Peter Ty Ph??ng. M?i nhn v?t l m?t hi?n thn t? ch? ??o, tu? duyn m ?ng hi?n trong ci l?n lao v cng huy?n di?u v? hi?n t??ng con ng??i.
T? Ananda
Trong Surangama Sutra, t?c kinh L?ng Nghim (“c?u cnh kin tm”), c thu?t l?i cu chuy?n c?a Ananda, m?t trong nh?ng ??i ?? t? hng ??u, c?ng l “th? gi?” (tr? l), c?a Ph?t Thch Ca Mu Ni. Hm ?y l m?t ngy gi? t?, Ananda ?i kh?t th?c m?t mnh. Ananda g?p m?t nng thi?u ph? xinh ??p v khiu g?i tn l Matanga. Nng ta dng th?n ch ?n gio ?? khch d? ng vo phng ng? c?a mnh. D l m?t ?? t? cao c?p c?a Ph?t, nh?ng cng phu tu t?p ch?a ??n h?ng siu th?a, v?n thm l m?t b?c tr gi? thin v? l lu?n, phin gi?i, Ananda sut n?a l b? v?p ng. May nh? lc ?, Ph?t ? ph?i dng th?n ch L?ng Nghim, ?? th?c t?nh Ananda, ku g?i ng v nng Matanga tr? v? di?n ki?n Ph?t. G?p Ph?t, Ananda c?m th?y x?u h?, khc lc. ng qu? xu?ng ??nh l? ??c Ph?t, t? gi?n mnh l ng??i h?c r?ng, nghe nhi?u m ??o l?c v?n ch?a ton. Tr??c m?t nhi?u mn ?? v ?? t? khc, Ph?t an ?i Ananda, xong r?i truy h?i ng v? “dm i,” “v?ng t??ng” v “chn tm.” Kinh L?ng Nghim l b? kinh ghi chp nh?ng g m Ananda nh? l?i t? nh?ng cu tra v?n v thuy?t gi?ng c?a Ph?t cho Ananda v thnh chng nhn d?p php tho?i ny.
L?ng Nghim l m?t ??i ph?m t??c c? b?n v? siu hnh h?c Ph?t gio. N ??ng song song v?i kinh Kim C??ng, m?t tc ph?m tri th?c lu?n. Ananda l m?t nh tr th?c hng ??u trong cc ?? t? l?n c?a Ph?t trong khi Ngi cn t?i th?. V?i m?t tr nh? phi th??ng, k? ?a v?n Ananda ? nh? r cc bi gi?ng c?a Ph?t. Hai tr?m n?m sau khi Ph?t la tr?n, tr nh? v s? k? l?i c?a Ananda ? ???c ghi chp thnh nh?ng b? kinh Ph?t. V th?, n?u nh? khng c Ananda th gia ti kinh ?i?n c?a Ph?t gio s? khng ???c d?i do, phong ph nh? v?y. Tuy nhin, trn c? s? tu h?c th ng l ng??i ??c ??o ch?m nh?t. C hai ?i?u lm c?n tr? con ???ng ch?ng ??o c?a Ananda. Th? nh?t, kh? n?ng tr th?c siu vi?t c?a ng; v th? hai, n?ng l?c d?c tnh v?n ch?a hon ton ???c chuy?n ha. Andanda ???c coi nh? l ??a em t trong hng ?? t? c?a Ph?t h?i ?y. Ngi ? t? ra thn i v th??ng yu Ananda r?t nhi?u c?ng ch? v ng l ng??i km c?i nh?t trn ???ng tu h?c. Nh?ng Ph?t c?ng bi?t r?ng chnh Ananda s? l nhn v?t pht huy chnh Php hi?u n?ng hng ??u. V nh? l?ch s? ? ch?ng minh, Ananda ? l “vin ? tr?ng y?u” v l “cha kha” cho sinh l?c ??o Ph?t m n?u khng c, ?ng khng th? nh? ? l.
Ananda l bi?u t??ng c?a thn xc v tri th?c trn con ???ng gic ng? chn Tm. Trong tinh y?u tu h?c, Ph?t php khng th? hi?n d??ng n?u khng ph?i kh?i ?i, v ??i ??u v?i, ?? v??t qua hai n?ng l?c l?n lao c?a c th?. ? l ?i v? tr th?c v i d?c gi?i tnh. C? hai ??u l hi?n thn c?a t?-ng. M?t bn l ch thu g?m th? gian qua “ci bi?t” c?a mnh; ??ng kia l b?n n?ng t?n h?u qua c? n?ng thn xc. Khi Ananda s?p b? nng Matanga d? d?, chng sut n?a l r?i vo n?ng l?c xc thn. ?y l m?t kh? n?n ??y th? thch m truy?n th?ng tu h?c nh Ph?t g?i l “n?n Ma ??ng Gi.” S? “ng ng?a” c?a Ananda l m?t th?i qun thi?t y?u trn con ???ng ?i ??n gic ng?. B?i v chnh t? b?n s?c sinh hi?n, m?i c nhn t? mnh l m?t s? ch?i t?, m?t v?ng t??ng trong chn Tm, mang trong tim m?t gnh n?ng ch? quan l?c dng, nh?ng t?i h?u r?i c?ng s? tm ra l?i b?n b? chn th?c.
??n Peter
By gi?, chng ta hy ?i sang Kinh Tn ??c. Trong Matthew 26-27, ?o?n k? v? Peter (Ph-R), m?t ?? t? hng ??u (apostle) c?a Cha Jesus. Tr??c ?m b? b?t v ?ng ?inh trn th?p t? gi, Cha Jesus ? cng dng c?m t?i v?i 12 mn ??. Ngi lm php thnh b?ng bnh m v r??u, xong r?i ??a cho cc ?? t? m ni, “Hy l?y bnh ny m ?n v n l thn xc c?a ta; hy u?ng t? c?c ny v ?y l mu c?a ta.” V Cha tuyn b? r?ng ?m hm ?y, cc ?? t? c m?t s? m?t ??c tin tr??c m?t Ngi. Peter tr? l?i r?ng ng s? khng l ng??i nh? th?. Cha nhn Peter m ni, “Ta ni cho ng??i nghe, tr??c khi g gy sng mai, nh ng??i s? t? ch?i ta ba l?n.” V y ?ng nh? v?y. ?m hm ?y, sau khi Cha ? nh?n nh? Peter r?ng, “Tinh th?n th cao, nh?ng thn xc v?n l y?u,” Peter ? t? ch?i Cha Jesus ?ng ba l?n v?i nh?ng k? ?ang truy b?c Ngi. L?n cu?i cng khi Peter t? ch?i Cha v?a xong th ti?ng g gy sng vang ln. Peter nh?n th?c ra l?i l?m c?a mnh v nh? Ananda ? b?t khc n?c n?.
V c?ng nh? Ananda, sau khi Cha Jesus ? qua ??i, Peter l ng??i ? n?m “cha kha c?a gi?t mu” t? Cha (mu l tinh th?n). Peter, m?t thin ti t? ch?c, l vin ? linh hi?n, ?? cng v?i mn ?? Paul (Phao-L), m?t l thuy?t gia, xy d?ng ln gio h?i Thin Cha. Khng c Peter th khng c gio h?i La M nh? g?n hai ngn n?m qua. T? m?t k? ? ph? nh?n Cha, Peter ? tr? nn m?t nhn v?t hng ??u cho s? thnh hnh v pht huy ??o Cha. K? ch?i t? nay ? tr? nn k? minh ??nh. Ni nh? Hegel, “?nh m?t chnh mnh ?? tm ra chnh mnh l con ???ng c?a Tinh th?n.”
***
C? hai Peter v Ananda l hi?n thn t? th? xc; trong khi Cha Jesus v Ph?t Thch Ca l bi?u t??ng Tinh th?n. C? hai ?? t? hng ??u ny l nh?ng ng??i ? “ng ng?a” tr??c Ph?t v Cha. Nh?ng h? ? ??ng ln ???c. V ?y l bi h?c trong cu chuy?n: Trong c? s? lm ng??i, ch v?c d?y sau khi ng xu?ng chnh l cha kha cho s? chuy?n ha t? thn xc sang Tinh th?n. Khng ai ? lm ng??i m khng c lc b? t ng. ?i?u quy?t ??nh l ? ch? h?n ta c ch ??ng d?y lm l?i cu?c ??i hay khng. Nh? Nietzsche ni, Whatever does not kill me only makes me stronger. Ci g khng gi?t ch?t ta th ch? lm cho ta m?nh thm m thi.
Trong l?ch s? c?a hai tn gio Cha v Ph?t, cn c hai nhn v?t khc: Nagarjuna (Long Th?) v Augustine (u Tinh). Tu?i tr? c?a hai nhn v?t ny c?ng mang nhi?u h? h?ng nh?c d?c. Sau khi ? tr?i nghi?m qua ??i s?ng thn xc, t? bi?n c? t? sinh, hai ng??i ? th?c v? ??o ?? chuy?n ha chnh mnh thnh b?c thnh. ngh?a? R?ng khng ai c th? ??n v?i ci Tinh th?n n?u m thn xc, t?c l n?ng l?c d?c v?ng, ? khng m?t l?n t? ch?i Tinh th?n. Nh?ng cu?i cng n?ng l?c thn xc s? ph?i “ch?t” ?i, t?c l ???c chuy?n ha, ?? cho Tinh th?n ???c s?ng l?i. ? l tinh hoa trong cu chuy?n Cha Jesus b? ?ng ?inh trn th?p t? gi, ch?t ?i, r?i ph?c sinh trong s? s?ng v?nh h?ng.
Thn xc s? ch?i t? ch c?u cnh trong m?i c nhn. V khng nh? Peter, thn xc s? ph? nh?n Tinh th?n khng nh?ng ch? c ba l?n trong su?t cu?c ??i m l ba l?n trong m?t ngy. Cho ??n khi “g gy” bo hi?u bnh minh ??n, th thn xc m?i t?nh th?c m ??ng d?y nh? Peter ?. C?ng nh? th?, Ananda ? vng d?y ch?y thot ra kh?i bn tay vu?t ve c?a nng Matanga nh? linh l?c th?n ch L?ng Nghim, t?c “c?u cnh kin tm,” c?a Ph?t.
Sau ny trn con ???ng truy?n gio, trong hai l th? g?i cho cc tn h?u, Peter ? nh?n nh?, “Hy ?i t?i ?? m chnh mnh ???c d?ng nn. Hy l nh?ng vin ? sinh h?u nh?m xy ??p ngi ??n Tinh th?n linh thing,” Peter nh?n m?nh, “Hy b? sung ??c tin b?ng ti?t h?nh, ti?t h?nh v?i ki?n th?c, ki?n th?c b?ng t? ch?, t? ch? v?i quy?t tm, quy?t tm v?i lng thnh, lng thnh trong t??ng i, v t??ng i v?i tnh yu.”
V ??c Ph?t, trong ph?n gi?ng php g?n gi?a kinh L?ng Nghim, ? c?nh co Ananda r?ng, “Ananda, n?u ng khng n? l?c tu hnh v?n tr?i nhi?u ki?p th B? ??, Ni?t Bn ??i v?i ng hy cn xa v?i l?m. D?u ng c h?c nhi?u, nh? k? ngh?a l nhi?m m?u su?t m??i hai b? kinh, th c?ng ch? gip ng ph??ng di?n l lu?n, ch? khng gip g cho s? gi?i thot c?a mnh.”
T? Ananda v Peter l m?t bi h?c bi?u d? b?ng hai cu?c ??i. Thn xc v tri th?c c? hai v?n l c?n thi?t, nh?ng m ch?a ??. Hy suy r?ng ra. Khi ? vo th?i ?i?m m con ng??i ch? cn bi?t vo thn xc v tri th?c, ?? r?i b? qun n?ng l?c Tinh th?n, th ? l m?t n?n v?n minh b? l?c lng v khng ??nh h??ng. D?a theo m?t m?nh ?? c?a Kant th, “Tinh th?n m khng c thn xc v tri th?c l m qung; thn xc v tri th?c m thi?u v?ng Tinh th?n ??u tr?ng r?ng.”
N?u ai c m?t bi?t nhn, tai bi?t nghe, ??u ph?i nh?n ra r?ng kh?i nhn lo?i ngy nay ?ang ??p ?? gi tr? Tinh th?n ?? m tn vinh thn xc v tri th?c. Trn bn th? cao nh?t trong ngi nh sinh h?u c?a h?n ?ang c hai v? th?n ?? ?ang ng?i ch?m ch?. Bn tri l thn xc, v?n ch? bi?t ph? nh?n; bn ph?i l tri th?c, v?n ch? bi?t kiu hnh. t ai bi?t ??n r?ng Tinh th?n ?ang b? p ??t trong chi?c hm ??y kn n?m sau l?ng b?c li?n chi l?i. V s? c m?t ngy, r?t g?n, ch? nh s? nh? l?i, qua ti?ng g gy bo hi?u bnh minh, hay l b?ng th?n ch L?ng Nghim huy?n di?u, ?? m ln ti?ng ku cho Tinh th?n ??i hm s?ng d?y.
? c?ng l khi m hai th? lo?i con ng??i ?ng v Ty, c?a Ananda v Peter, s? ho nh?p thnh thn ?? u?ng chia cng m?t gi?t mu m?i. ?y chnh l lc m nhn lo?i ???c trng tu.
