??c Wittgenstein b?ng Vi?t ng?: Lu?n v?n Logic-Tri?t h?c (Tractatus Logico-Philosophicus)

Nguy?n H?u Li�m

H�ng s�ch Domino v?a tung ra th? tr??ng s�ch cu?n s�ch m?i n?ng k� h�ng ??u trong c�c ??u s�ch ???c chuy?n sang Vi?t ng? trong n?m nay. ?� l� b?n d?ch cu?n Tractatus Logico-Philosophicus c?a Wittgenstein do Tr?n ?�nh Th?ng d?ch. T?a ?? Vi?t ng? ???c d?ch gi? ch?n l� Lu?n v?n Logic-Tri?t h?c, ?�ng nh? � ngh?a nguy�n t�c b?ng ti?ng Latin m� Wittgenstein ?� ch?n. S? ra ??i c?a b?n d?ch n?y c� th? xem nh? l� m?t s? ki?n h?c thu?t, tri?t h?c, c?ng nh? l� d?ch thu?t, cho th? tr??ng s�ch Vi?t Nam.

Ludwig Wittgenstein l� m?t trong nh?ng tri?t gia T�y ph??ng c� ?nh h??ng h�ng ??u trong th? k? 20. Ngo?i tr? c� l? Martin Heiddegger trong l?c ??a �u ch�u, Wittgenstein l� tri?t gia s? m?t trong th? gi?i tri?t h?c Anh M?. Gi?i tri?t h?c h�n l�m trong c�c ph�n khoa tri?t ? c�c ??i h?c Anh v� M? th� cho r?ng, sau Hegel, ngo�i Wittgenstein, th� kh�ng c� tri?t gia n�o n�i l�n ???c c�i g� m?i. Cu?n Tractatus n?y xu?t hi?n tr�n s�n b�ng tri?t h?c v�o nh?ng n?m ??u th?p k? 1920�s nh? m?t c?u th? v?i qu? b�ng ho�n to�n m?i l?, gi?i thi?u nh?ng th? xu?t b�ng th?n k?, ngo?n m?c, v?i nh?ng c� l�m b�n t?n c�ng th?ng l??i g�n tri?t h?c truy?n th?ng �u M? x?a nay. Nh?ng n?m gi?a th? k? 20, c�c t?p san chuy�n m�n v? tri?t h?c ? Hoa K? ?� nh?n ???c qu� nhi?u lu?n ?? ph�n t�ch v� ph� ph�n cu?n Tractatus n?y ??n ?? c�c t?ng bi�n t?p ph?i ra th�ng b�o kh�ng c�n nh?n th�m b�i v? ?? t�i cu?n s�ch n?y n?a. Nhi?u th?p k? sau ?�, n� ?� tr? th�nh m?t t�c ph?m kinh ?i?n tri?t h?c cho sinh vi�n v� gi�o s?. Ri�ng v?i c�c tri?t gia trong tr??ng ph�i Logical Positivism ? �o th� Tractatus kh�ng nh?ng ch? l� m?t t�c ph?m g?i ??u gi??ng m� l� m?t th? lo?i th�nh kinh cho c�c cu?ng ?? c?a Wittgenstein. Tri?t h?c T�y ph??ng t? th?p k? 1920�s tr? ?i ?� v? ra m?t bi�n c??ng t? t??ng m?i m� trong ?� gi?i tri?t h?c b? ph�n chia th�nh hai ph�a: nh?ng ai ?�, v� nh?ng ai ch?a, ??c Tractatus.

L?ch s? t? t??ng tri?t h?c T�y ph??ng t? 500 n?m tr??c C�ng nguy�n ?� ???c kh?i ?i b?ng c�u h?i mang thu?n t�nh ch?t v?t l� nguy�n t?c (metaphysics), �Ch?t li?u n�o l�m n?n t?ng c?n b?n cho c?u tr?c th?c t?i c?a th? gi?i?� T?c l�, �B?n ch?t c?a th?c t?i �ngo�i kia� l� g�?� Khi ??n th? k? 16 th� Descartes m?i ??t l?i v?n ?? r?ng, c�u h?i kh�ng ph?i l� c�i g� ? th? t�nh kh�ch quan, hay ch?t li?u n�o ?� c?u t?o n�n th?c t?i th? gian, m� l� c?u tr�c t? duy l� g� v� th?c t?i n?y c� ph?i l� m?t t�c ph?m c?a tr� n?ng? Tri?t h?c l�c ?� ?� chuy?n t? si�u h�nh h?c (metaphysics) sang c�u h?i v? tri th?c (epistemology). Sau Descartes th� Kant v� Hegel ?� ??a vai tr� c?a tr� n?ng trong quan h? ??n th?c t?i l�n t?m cao m?i. Nh?ng cho ??n ??u th? k? 20, th� Wittgenstein m?i ??a ra m?t kh�c quanh m?i cho con l? tri?t h?c: ?� l� vai tr� c?a ng�n ng? trong vi?c c?u th�nh th?c t?i th? gian. C�u h?i kh�ng c�n l� �What is out there?� c?a Hi L?p, hay l� c?a �What is in here (mind)?� c?a T�y �u, m� nay l�, �How does language relate to reality?� (B?n s?c li�n h? gi?a ng�n ng? v� th?c t?i l� g�?). Ng�n ng? nay ???c xem l� ?�ng vai tr� quan y?u v� c? b?n trong s? c?u th�nh b?n th? (ontology) v� tri th?c (epistemology). T? l� thuy?t v? ng�n ng? v� th?c t?i ???c tr�nh b�y trong Tractatus m� tri?t h?c �u M? t? ?� ?� chuy?n h??ng nh?n m?nh ??n b?n ch?t v?n h�a, t?p th?, v� ch?c n?ng phi�n gi?i c?a tri th?c qua ng�n ng?. Theo Wittgenstein th�, c?ng nh? tr??c ?� Nietzsche c?ng ?�, hay sau n?y th� Foucault ph? h?a theo, r?ng t?t c? m?i ch�n l�, hay l� nh?ng m?nh ?? tri?t h?c, khoa h?c, t�n gi�o, ??u l� nh?ng �kh?ng ??nh ch�n l�� (truth-claims). Ch�ng ch? l� nh?ng phi�n gi?i (interpretations) m� th�i. T?c l�, kh�ng c� s? th? ch�n l� kh�ch quan, tuy?t ??i; t?t c? ??u l� nh?ng t?m m?c v� b?n s?c phi�n gi?i t? g�c ?? nh�n v?n v� quy?n l?c, hay b?i t? s? hi?u l?m v? ch?c n?ng, kh? th? c?a ng�n t?. V? m?t ph??ng di?n kh�c, Tractatus c?ng ?� l�m m?t vi?c t??ng t? nh? Kant ? cu?i th? k? 18 ?� l�m tr??c ?� trong cu?n Ph� ph�n l� t�nh thu?n tu�: n� v?ch ra m?t l�n ranh gi?a nh?ng g� c� th? n�i ??n, t?c l� ??ng ??n ???c b?ng ng�n t?, v� c�i g� ph?i b? qua trong im l?ng.

B?n d?ch c?a Tr?n ?�nh Th?ng l� c�ng lao tim �c c?a m?t ??i ng??i. D?ch gi? ?� mang ho�i b�o l� khi �l?n tu?i s? d?ch m?t cu?n s�ch, t?m g?i l� tr? n? nh?ng ng??i ?� b? c�ng d?ch s�ch cho m�nh ??c.� Kh�ng nh?ng l� m?t c�ng tr�nh t�m huy?t v? n? l?c, b?n Vi?t ng? n?y l� t�c th�nh c?a m?t c�ng tr�nh nghi�n c?u, tr�nh b�y, ghi ch� r?t c?n th?n v� chu ?�o v? m?i m?t. ??i v?i m?t t�c ph?m r?t kh� th�u nh?n v� th�ng hi?u nh? Tractatus, d?ch gi? ?� mang ??n cho ??c gi? ti?ng Vi?t m?t b?n v?n t??ng ??i d? d�ng ti?p nh?n, nh?t l� gi?i �ngo?i ??o� v? tri?t h?c, c?ng nh? v?i c�c nh� nghi�n c?u tri?t h?c kh�ng chuy�n m�n, x?a nay v?n n?ng v? tri?t h?c mang ch?t v?n ch??ng c?a l?c ??a �u ch�u. D?ch gi? c?ng ?� ph? ch� th�m m?t bi?u ?? t�m t?t n?i dung c?a s�ch nh? l� m?t b?n ?? r� r�ng nh?m gi�p ??c gi? c� m?t b?n h??ng ??o t?ng quan tr??c khi v�o khu r?ng b� hi?m Tractatus.

Tr??c ?�y, Tractatus c?ng ?� ???c chuy?n ng? sang ti?ng Vi?t, mang t?a ?? C??ng l?nh Lu?n l� v� Ph� b�nh tri?t h?c, b?i Gi�o s? Nguy?n Qu?nh, ti?n s? tri?t h?c (lu?n �n ti?n s? v? Wittgenstein) t? ??i h?c Columbia, Hoa K?. V?n phong c?a Nguy?n Qu?nh r?t kh�c – theo t�i th� m?i m? v� kh� ??c h?n � so v?i b?n d?ch n?y c?a Tr?n ?�nh Th?ng. B?n c?a Nguy?n Qu?nh c?ng ch?a th?y ???c xu?t b?n v� ph�t h�nh ? Vi?t Nam. So chi?u hai b?n d?ch, t�c ph?m c?a Tr?n ?�nh Th?ng, theo thi?n � c?a t�i, th� trong s�ng, d? hi?u, c�ng phu – v?i c? m?t c�ng tr�nh ghi ch�, tr�nh b�y mang t�nh h�n l�m – nh?ng kh�ng v� th? m� l�m gi?m ?i hi?u ?ng kinh ?i?n c?a nguy�n t�c.

N?u ai nghi�n c?u hay mu?n c� m?t hi?u bi?t c? b?n v? tri?t h?c T�y ph??ng th� kh�ng th? kh�ng ??c Wittgenstein. Hy v?ng r?ng b?n d?ch Lu?n v?n Logic v� Tri?t h?c n?y s? l� con l? d?n ??n, m?t chi?c c?u b?c ngang s�ng, ?? ??c gi? ti?ng Vi?t c� c? h?i ti?p c?n v?i m?t t�c ph?m kinh ?i?n h�ng ??u c?a tri?t h?c T�y ph??ng hi?n ??i.

B?n ??c mu?n c� t�c ph?m qu� n?y, xin li�n l?c v?i c�c hi?u s�ch, hay l� v?i Domino Book.

NHL