Đặng Văn Dũng
THỜI ĐẠI
Chúng ta đang sống trong thời đại kỳ lạ nhất và vĩ đại nhất trong lịch sử nhân loại. Sau cách mạng công nghiệp thế kỷ 19 nhân loại đã tiến với những bước đi khổng lồ. Nếu trước 1900, đa phần phương tiện vận chuyển là xe ngựa kéo và tàu buồm, xe lửa thì đầu thế kỷ 20 người ta đã di chuyển bằng xe hơi, tàu chạy bằng hơi nước, các thành phố tăm tối đã sáng loà ánh điện. Đến cuối Chiến tranh thế giới thứ nhất, máy bay đã trở thành hiện thực. Biểu tượng của thời đại đầu thế kỷ XX là xe lửa, đèn điện, đại bác thì đến Chiến tranh thế giới lần 2 đã là ô tô, mạng điện thoại, xe tăng. Sau chiến tranh đó là máy bay phản lực, tivi, bom nguyên tử. Đến cuối thế kỷ 20 đó là PC, điện thoại di động, vệ tinh viễn thông và đầu thế kỷ 21 là mạng xã hội – thương mại điện tử, tiền ảo, mạng định vị toàn cầu. Cái gì sẽ đến tiếp theo, dự báo sẽ là trí tuệ nhân tạo, tự động hoá phổ cập và robot.
Ngày nay một số gia đình đã có robot lau nhà thông minh, tự lên chương trình, tự nạp điện, có khả năng sau này một số người sẽ đặt làm “vợ robot”.
Như vậy khoa học công nghệ và kinh tế thị trường đã thay đổi xã hội loài người và 2 yếu tố này mới chính là động lực thúc đẩy sự phát triển của xã hội chứ không phải đấu tranh giai cấp như lý giải của Marx.
Một đặc điểm lớn trong phát triển của nhân loại là sự phát triển không đồng đều. Có những dân tộc luôn đi đầu và đạt được trình độ phát triển rất cao thì có nhiều dân tộc vẫn chưa ra khỏi tình trạng bán khai. Có những dân tộc đi đầu một thời gian rồi thụt lùi, có những dân tộc bứt phá một cách ngoạn mục nhưng có những dân tộc loay hoay mãi mà không tiến lên được. Có những dân tộc không có ký ức lịch sử hoặc đứt đoạn về văn hoá nhưng có những dân tộc có những ghi chép rất đàng hoàng về quá khứ. Người Viking tại Iceland với rất ít dân lại ở tận cực bắc nhưng ngay từ thế kỷ 12 họ đã có các biên niên sử ghi chép về tình hình kinh tế, xã hội, thương mại của đảo Iceland với các nước khác và đây là nguồn sử liệu quan trọng để tham khảo khi nghiên cứu về lịch sử Tây, bắc châu Âu. Năm 2019, tôi sang Norway (Nauy) và nhận thấy người dân Norway thanh toán mọi thứ bằng điện thoại di động, từ mua vé máy bay, taxi đến mua hàng siêu thị, thẻ thanh toán còn được sử dụng rất ít (trong khi ở Việt Nam vẫn còn đang sử dụng tiền mặt khá nhiều). Người Norway đã rất tự hào khi nói:
– Phát minh các thứ xuất hiện ở Mỹ nhưng được ứng dụng đầu tiên ở Norway.
Khi đó tôi để ý thấy nhiều người dân Norway vẫn còn lúng túng khi thanh toán hoặc sử dụng điện thoại di động nhưng ở những nơi công cộng luôn có nhân viên hướng dẫn người dân cách sử dụng.
Sự việc này nói lên điều gì?
Nói lên rằng: Norway luôn đi đầu vì tầng lớp tinh hoa của họ luôn ở đỉnh cao của thời đại và từ đó dẫn dắt toàn dân tộc tiến lên mạnh mẽ. Tầm vóc của một dân tộc là ở nền văn hoá mà họ đại diện chứ không ở quy mô dân số; Norway chỉ có 5,3 triệu dân.
Nhân loại sẽ như thế nào khi các công xưởng sẽ cần rất ít người làm, sẽ chỉ còn các kỹ sư điều hành; lực lượng lao động sẽ là máy móc tự động và robot? Có khả năng sẽ không còn giai cấp công nhân công nghiệp; họ chưa giành được chính quyền như dự báo của Marx và Anghel thì đã biến mất trong quá trình phát triển. Cơ cấu xã hội hậu trí tuệ nhân tạo hoá sẽ ra sao là cả một câu hỏi lớn!
Tuy nhiên các tiến bộ khoa học công nghệ sẽ không diễn ra nếu không có kinh tế thị trường. Chứng cứ là Đông Âu, Liên xô XHCN, vốn xấp xỉ cùng một xuất phát điển như Mỹ, Tây Âu, đã trở nên rất thụt lùi về khoa học công nghệ. Kinh tế thị trường là cơ chế chọn lọc và đào thải; cứ xem Edison đã thất bại khi quyết liệt chống lại các phát minh của Tesla như thế nào thì rõ. Kinh tế thị trường chỉ cần hiệu quả, không quan tâm đến hào quang, uy quyền lãnh đạo hay học thuật trong quá khứ của bất cứ người nào, bất cứ sự vật gì. Tuy nhiên thị trường trong tương lai sẽ như thế nào với thương mại điện tử và tiền ảo?
Chúng ta đang đứng trước một tương lai bất định và lần đầu tiên nhân loại đối diện với sự huỷ diệt do tàn phá môi trường sống và nguy cơ chiến tranh hạt nhân. Kiến thức khoa học cho chúng ta biết nhân loại không tồn tại vĩnh cửu, hệ mặt trời không tồn tại vĩnh cửu và ở đâu đó trong thiên hà tồn tại sự sống thông minh. Tuy nhiên, trong vòng bán kính 100 năm ánh sáng xung quanh trái đất không có sự sống thông minh nào (vì nếu có thì chúng ta đã phát hiện ra sóng radio của họ) nên khả năng nhân loại (humanoide) sẽ phải đơn độc đối phó với các vấn để của tương lai.
Vị trí của hệ mặt trời trong Ngân hà
Chúng ta sẽ tồn tại cho đến khi phát hiện ra nơi cư trú mới trong dải ngân hà hay chúng ta sẽ tuyệt diệt mất đi mà không để lại dấu vết như loài khủng long trong quá khứ, hay là chúng ta sẽ bị thay thế bởi trí tuệ nhân tạo và các robot?! Những điều này không có trong kinh điển của các nhà sáng lập chủ nghĩa cộng sản.
30/9/2020
Đ.V.D
(Còn tiếp…)
