Huế bên kia tường vôi
1.
Mực bông cẩn và giấy bột rơm
Bầu trời là một vùng tranh mây xám
T.Â.Y B.A 1.9.9.0
Mệ già lom khom hôm sớm
Cái trứng, chột nưa, trái bầu, trái bí
Dăm ba mụt măng mới bẻ
Vài lon đậu quyên đậu rồng
Đường tờ mờ mệ quang gánh
Đêm không chong đèn
Ôn vói theo “Mụ đi cẩn thận!
mua cho con Quắn cái bánh nậm mụ hì”
Bấm chân qua đoạn đường trơn đầy bùn đất
Mệ gánh hàng xuống chợ Tây Ba
Người với người âu cũng tấp nập
Gồng gánh, đò ngang, xe đạp chở dưa cà
Mệ gói ghém cẩn thận từng lát cá
vào miếng lá chuối tươi
mang về
mệ gói cẩn thận từng lon đậu
vào miếng lá chuối khô
để bán
mệ lấy miếng mo cau
mua cho con Quắn cây cà rem
gói ghém
cả chục cây số nắng và sương
Trời Tây Ba tháng Chạp quay quắt
Không biết Tết ni có ai về quê không
Người dì đi ở đợ
ở miết tận Sài Gòn
Trời Tây Ba tháng Chạp
Từng lũ khú khói hun hún bên sông
Tiếng ai í ới gọi nhau gởi kịp chuyến hàng theo đò chạy chợ Đông Ba
Trời Tây Ba tháng Chạp
Mệ bán mớ trứng gà vườn mới đẻ
Cũng dăm trái bầu sớm
Dăm vạt rau răm
Mua chút hương đèn về đón Tết
Que kem tan theo sương…
Cái nốn mệ đã phơi buổi sớm
Mớ đậu ông đã giã hồi khuya
Thêm chút đường cho ngọt
Thêm chút gừng cho thơm
Thêm chút thịt heo treo giàn bếp
bánh chưng trên bàn thờ
Nải chuối xòe giấy quạt
Một năm dài tinh tươm
2.
Đ.Ô.N.G B.A 1990
Ôn thích đi xe đạp
Theo những con đường đất quanh co
Từ Quảng An về Tây Ba
Từ Tây Ba uốn ẹo Bao Vinh
Theo bờ sông, theo những con đò lên Trường Tiền sáng sớm
Ôn chọn một nhành mai
Với những cánh xòe mụ mẫm
Những đọt xanh ươm
Những chiếc lá non ướm nụ
Những đồng cắc ông dành dụm từ chẻ tre đan thúng
Những chiếc ghe theo miền nước lụt
Những mẻ lưới đầy cá
Hom hóm tuổi già phì phò khói thuốc rê
Mệ nấu chén cháo cá diếc
Giữa mùa đông
Ôn mua cho mệ một chiếc lược dày
T.Â.Y B.A 1994
Đứa trẻ bi bô tập nói
Đứa trẻ chập chững tập đi
Đứa trẻ ngủ trên chiếc giường tre trước hiên nhà
Đứa trẻ lột vỏ đậu quyên đậu rồng
Gắn vào chiếc chong chóng lá dừa
Và chạy
Những cái chén bằng đất
Vẽ những bông hoa khô
Những kệ bếp bằng gỗ
Kê bằng những chiếc đọi đứng nước
Tránh kiến
Đu đưa những triêng gióng
Hong chút tóp mỡ
Hong chút cá phơi khô
Đứa trẻ chạy vòng qua nhà dưới
Bẻ lá vả
Vắt ngang đầu
Làm mũ che
Giọng bi bô gọi bà
Vang qua nồi nước bồ kết
Óng ánh những giọt dầu dừa
Tóc bà ngày hè
Hè về
Những vạt sắn bên đồi làm nũng
Đợi người đến hái lá khô
Mang về phơi lên rồi giẫm
Dành cho bò, cho gà, cho heo mùa lụt
Đám cỏ chiếu đợi trẻ
Chơi trò đội lá cô dâu
Chú rể con mang theo bè cau nhỏ
Kéo em về bê bết lấm lem
“Cô dâu chú rể
Làm bể bình bông
Đổ hô con nít
Hun hít bà già…”
Trẻ con theo đoàn
Chiều xem cô dâu mới về làng
Những kẹp tóc hình cây
Từ tre khô ôn làm choái dại
Bầy chuồn chuồn đậu hoài
Đầu thu
3.
Đ.Ô.N.G B.A 1994
Một lần thôi
Chưa bao giờ mệ ước
Ngồi xe xích lô với áo dài hai lá
Dạo phố phường
Dạo chợ Đông Ba
Ôn kéo lê ghe qua con đường đất nhỏ
Chở cháu về với mệ sớm hôm
Đôi chân nhỏ có bao lần đi ngủ
Đã rửa sạch để mệ khỏi la
Mệ nấn tay bảo cho tròn cho đẹp
Cho cuộc đời tròn trịa giống thúng giống nia
Mùa Đông
Ôn đan ghe, đan nợp
Đan cái vành áo lót lá đùng đình
Che mưa che gió ôn đỡ từng gốc cây trong vườn
Ôn chở từng chuyến ghe băng qua ruộng bờ mùa nước lũ
Thả con cá rô cạnh bờ
Bắt con cá diếc giữa ruộng
Bầy cá mương lội lui lội tới
Trước bến họ
Trước gốc mưng nơi nương nhờ mồ tổ tiên
Trước sợi dây mây ôn hái về cho đàn cháu nhảy dây
Chiều tháng chạp
Vẫn gốc mai già
Thêm nhành mai mới
Ôn mang về thêm lưỡi cuốc
Mệ không chờ một chiếc xích lô
1995
Đứa bé lên bảy
Hái đọt chuối chấm muối cùng bạn
Lụi củ khoai vào tro bếp của bà
Nồi cám heo nóng hổi
Mệ dùng cây que quệt dưới đất
Vẽ quả trứng gà
Bé đọc chữ O
Giấc mơ vỏ trứng đựng đủ đom đóm
Không sáng bằng đèn dầu
Không sáng bằng ánh măng sông
Đứa bé hục hặc tay đầy mực
Lấm lem tìm dép rơi trên cầu ván Mỹ
Ván dầu đen và trơn, nghe đâu còn lại sau chiến cuộc
Cầu sập
Những cột tre chong hình dây điện
Mệ ngồi ôm đèn dầu
Ôn đổi mấy bao lúa
Ôn đổi đèn măng sông
Ôn kéo chiếc đèn treo ngược
Sáng
Không đổ dầu
Đứa trẻ lon ton bắt gạch
Qua vạt đất lầy
Qua hàng rào cũ
Lót ngọn lá chuối
Góc phòng
Xem tivi chiếu Bao Công
Người đàn bà đầu làng gom chai bao nhôm nhựa
Người đàn bà đầu làng bán kẹo chanh
Người đàn bà đầu làng tậu tủ đông
Với những bì xirô đậu đỏ
Người đàn bà đổi những cái tủ gỗ lấy loa thùng và tivi kèm ắc quy dự phòng
Người đàn bà chiếu phim kiếm hiệp
Người đàn bà mở karaoke
Người ta thi nhau đổi lon gạo, ký lúa
Người ta mua vé 200 đồng, người ta nợ vé 500 đồng
Người ta ì xèo theo
Sài Gòn phim dịch và lồng tiếng
Fafilm Việt Nam phát hành
Đứa trẻ bi bô tập chạy
Âm tiếng lãi lời trò bầu cua tôm cá gà nai
năm mới
1997
4.
Những rổ cá
Mang mùi muối tươi
Con cá trích không còn thở
Được nướng lên và chất vào những cái nia cũ
Người đàn bà đạp xe đạp lang thang
Khắp hang cùng ngỏ hẻm
Mệ ngửi mùi mắm
Ngâm nga ba câu chuyện
Về một làng quê bỏ lưới
Rước con tôm sú
Về những ngôi nhà mới mọc
Bên bờ phá năm nào
Từ Tam Giang mệ mọ mẫm ra nương
Hái trái vả
Giã chút tỏi tươi
Luộc miếng thịt heo mỏng
Chén canh me đất
Sợi lạt mây ngâm nước
Ôn kê chân rút
Buộc từng bó
Dăm bảy đàn ông đàn bà lứa đôi hăm
Bẫm chân trần gánh lúa
Qua những cục đất mới hồ hề
Băng qua vạt nước nông
Chất đầy sân vàng ươm lúa trời mưa dông tháng Năm
Chén mắm rò thơm lạ
1999
Mệ ngồi buộc sợi chỉ
Cuốn cái quần cũ màu đen
ống lò xo bên khung giường tạm bợ
ôn kê lên lúc chiều
trời hôm nay không bão
trời hôm nay không mưa
người ta thấy nước đổ
người ta thấy con cá lội ngược dòng
người đàn ông trặc vai
không nhấc nổi bao lúa
đứa trẻ lên 15
tay xốc không bao gạo
chân trần trên xà ngang
căn nhà gỗ mái tranh cấp bốn
oằn mình khi nước chảy ào ào
người nghe tin nhà trôi
người đàn bà mất tóc
cuộn vào bánh lái chiếc đò máy
lúc đi cứu nạn
T.Â.Y B.A oằn mình trong cơn lũ
Tiếng trực thăng phân phát gói mì tôm
Tiếng đàn bà trẻ em gào thét
Mùi nước mắm ngấm da ngấm thịt
Người đàn bà lặn lụt
Kiếm cục táp lô
Kê cao thêm chỗ ngủ
Nhà hàng xóm cho ngủ nhờ
Đàn vịt bơi tung tăng
Vịt cứu rỗi cho ba ngày bụng lạnh
Đàn vịt báo tin về những cây cầu gỗ bị nước cuốn phăng
Về những chỉ vàng người nông dân tích cóp cất trong chiếc gối cũ
Trong miếng vải gói kỹ dưới chum lúa
Tờ bạc hai chục ngàn
Cất trong chiếc quan tài người ông chết hụt
Người ta để dành quan tài
Khi người thân chưa mất
Đứa trẻ góp cái áo
Người lớn góp thùng mì
góp từng gam vở
Công ty góp từng cái chăn
Người ta ngồi ngóng loa làng
Từng bọc áo quần cũ
Được chia đều mỗi nhà 5 cái
Hôm nay còn có chăn
Một đoàn sư đến tận nơi và trao cho mỗi nhà 100 ngàn đồng chẵn
Người nông dân thu lu bên góc mộ
Nắng bẻ gãy mầm lúa ướt
Người đàn bà cào đất bùn nhão nhoẽn
Người đàn ông kéo xe rùa từng đống
Đám trẻ đi không trợt
Nền nhà đất độn thêm mớ phù sa
Người đàn ông cười khà
Như chưa từng cười như thể…
5.
2000
Không tận thế
Đứa trẻ rời tay mẹ
Bước một bước dài
Từ đầu làng đến cuối làng nơi có bụi chuối
Cây cam cây chanh và cây bưởi
Có dây cheo leo mệ hái
Quắn này, đừng cho người lạ đụng tay
Dây trầu không chịu nghe con
Đứa trẻ rời tay mệ
Băng qua khu mộ cổ
Với tiếng hát
Đứa trẻ ra đầu làng
6.
Đứa trẻ thèm cảm giác mệ ôm
Đứa trẻ thèm cảm giác ôn cõng
Đứa trẻ nhớ những nong đập ruồi ôn đan cho bằng tre thừa
Đứa trẻ nhớ những gậy quất công công bằng lóng tre đan lại
Nhớ mùi trái phượng mỗi tháng Ba
Đứa trẻ lén lút sắp những hình nhân bằng giấy
Cất trên kệ tủ
Nơi có chén cơm chan mắm tỏi
Đứa trẻ chẳng còn nhớ nổi
Tuổi thơ trôi qua thế nào
Đứa bé vào đại học
Người mệ già vo phân u rê nấu cơm
Ôn ơi
Gạo tan trong nước
Tui nấu hoài mà chẳng thấy cơm
Người ôn ôm mệ trong ánh đèn đêm le lói
Người già chẳng làm gì thắp điện về đêm
Bởi lẽ người ta không còn dùng ghe tre đánh cá
Người ta quên mất cái thúng cái nia phơi lúa
Người ta dùng máy cày ruộng
Họ chở những bao lúa đã thổi về chất đống trước sân
Chiếc máy tuốt để yên nơi góc
Cũng có lẽ đã bảy năm ròng
T.Â.Y B.A 2009
Tết
Mệ thẹn thùng trong chiếc áo mới
Ôn dắt qua cầu thoảng gió bay
Mệ mường tượng về TÂY BA ngày cũ
Nơi nong nia gánh hàng xanh đủ đủ
Đỏ hoa hương ngày Tết
Nơi trái bầu ai rớt bên đường
Đổi được dăm ba lon gạo cho đàn cháu dại
Mệ mường tượng về Đ.Ô.N.G B.A
Nơi
mệ chưa từng đặt chân đến
Nơi
chưa một lần mệ ước đến
Nơi
có những chiếc áo dài ngồi xích lô sáng sớm
những quai gánh qua cầu Trường Tiền
những Đập Đá với vườn cây trĩu trái
mệ
chăm giang sơn với đàn cháu dại
với vạt rau răm
dăm vài cây xà lách
hột é lấp lánh tách nước trong
mệ
mường tượng Đ.Ô.N.G B.A
nơi ôn mang về chiếc lược dày
nơi ôn mua nhành mai chiều ba mươi
nơi thi thoảng ôn mang những bông vạn thọ
mệ gói ghém cẩn thận
vào
tàu lá chuối
rải dọc dải sông Hương
‘O mô hái trầu tui đó’
Mệ nói trong vô thức khi khúm núm trong tay ôn
Một đời ôn nhà trên mệ nhà dưới
Cái nhà xập xệ không bê tông cốt thép
Cái nền đất đứa trẻ té bao lần
Không hề gì
“Tui nhà trên
Mụ cũng nhà trên
Tui ôm mụ cho đỡ lạnh đêm tháng Giêng cắt thịt
Tui ôm mụ để mụ biết
Tay tui vẫn gánh gồng
Vai tui đủ rộng để mụ dựa”
Những ngày tháng cuối đời…
7.
Đ.Ô.N.G B.A 2009
Đứa trẻ hút qua những dòng đường hối hả
An Cựu ngày đông trước chợ lưa thưa người
Với bưởi, cam, hoa hồng, hoa huệ
trốn chạy
Đèn xanh đèn đỏ
Hùng Vương, Trần Hưng Đạo, Đông Ba
Đứa trẻ bước vào hàng vải
Nó nhớ đến những ngày tháng mười cũ
Bà cho tiền mua chiếc khăn voan
Làm quà tặng cô ngày 20.11
Đứa trẻ nhớ những bài đồng dao bà hát
Những chuyện bà kể
Những cái nấn tay cho nong nia tròn trịa
Để vừa một chiếc nhẫn
Theo con trọn đời
Chợ Đông Ba không còn mùi mắm
Người ta gói cẩn thận từng lon ruốc đặc sản
Những nồi chè heo quay
Những ly chè chợ
Những giọng hét lảnh lơi chửi bới chưa ai mua mở hàng
Đứa trẻ chọn cho bà chiếc khăn voan
Một điều nó chưa từng nghĩ đến
Chợ Đông Ba tháng mười
Không còn hàng lược dày chải chấy
Không có những ông thợ rèn với lưỡi cuốc vừa nung
Không mấy đò đưa về T.Â.Y B.A
T.Â.Y B.A 2014
Những dòng kênh bốc mùi hôi thối
Những túi rác đen ngòm
Những cuộc chạy hụi đỏ đen
Những tiếng nẹt pô xe máy
Người ta xây nên một khu chợ
Bên kia sông
Người ta đến chợ
Bằng oto, xe máy, xe đạp
Người ta quên những người đàn bà cũ
Người ta quên những thúng, nong, nia
Quên tàu lá chuối
Quên cuộc đời của những tàn thuốc Cẩm Lai
Của rau Thành Trung
Của chiếu Thủ Lễ
Người ta cười cợt trên những lễ hội với chén chú chén ông
Người ta hả hê bên mâm lễ u ơi lời đọc thuộc
Người ta đào bới những câu kinh kệ
8.
Đưa ôn ra đồng
Người ta kèn trống tưởng nhớ một người trưởng họ
Người ta quen dần với việc chạy xe tang
Nhưng đồng ôn nằm ở ngay trước mặt
Trước khu vườn ôn mệ
Bên kia vạt lúa
Mệ đã nằm
L.A Q.U.A 2019
Đứa trẻ không còn ở đầu làng
Đứa trẻ đi rất xa
Đứa trẻ sợ bọc ni lông
Đứa trẻ sợ trứng gà Trung Quốc
Đứa trẻ sợ đồ chơi bằng nhựa
Không phải đồ đập ruồi bằng tre
Đứa trẻ nhớ chuồn chuồn mạng nhện
Những ô làn chơi ô ăn quan
Đứa bé chơi trò gom rác
Đứa bé tìm ống tre
Đứa bé vo ve lá dừa làm ống hút
Đứa bé cố nhoài ra
Để thở
Chiều chiều ra đứng sau vườn
Nhớ về quê mệ ruột đau chín chiều
Ai về cầu ngói Thanh Toàn
Cho tui về với một đoàn cho vui…
L.A Q.U.A 2020
9.
Từ Hải Vân hay Sơn Trà hay Trà Linh dốc dựng hay Phường Rạnh Khe Rinh lung linh ngữ ngôn Bùi Giáng hay Mỹ Sơn u huyền sử lịch, có những chiếc nong, chiếc nia và nụ cười của Mệ lấp lánh trên vòm cao mà đứa trẻ thuở nào không thể hình dung được đâu là cỏ gà cỏ tranh hay cỏ mật trong trí nhớ lẩn thẩn của Mệ.
Ôn đã đi xa, Mệ cũng đã đi thật xa, ngôi làng ở lại với đầy đủ tiếng đời xứ đò dọc. Huế bây giờ cũng đi xa, lễ hội nhiều hơn trước nhưng không tìm đâu thấy giây phút cục mịch đất trời
Nhớ Ôn nhớ Mệ, đứa bé khóc một mình và thi thoảng tưởng tượng Ôn Mệ cũng là Mỹ Sơn hay Hải Vân và Hải Vân cũng là Huế cũ kĩ mốc meo thành quách, có những cọng rêu buồn nằm nín thở phía tường vôi…
Và những cọng rêu buồn nằm nín thở bên kia tường vôi…
