Inrasara
1. Cc y?u t? lm nn thi tnh g?n nh? b?t di b?t d?ch trong th?i gian di. Th? r?i ??t ng?t, chng b? c?t b?, ngy cng c?p t?p, r?i m?t h?n. ??n n?i cc ??i thi ho ngy x?a c s?ng l?i c?ng khng th? nh?n ra khun m?t th? hm nay.
Th? M?i c?t b? nim lu?t th? ???ng lu?t. T? Nguy?n Khuy?n:
Ao thu l?nh l?o n??c trong veo
M?t chi?c thuy?n cu b t?o teo
Sng bi?c theo ln h?i g?n t
L vng tr??c gi s? ??a vo.
??n Ch? Lin Vin khng xa m?y m ? r?t khc:
Ai ?u tr? l?i ma thu tr??c
Nh?t l?y cho ti nh?ng l vng
V?i c?a hoa t??i mun cnh r
V? ?y ?em ch?n n?o xun sang.
Ti?p ??n l c?t b? v?n, th? ?nh m?t tnh cn ??i c?a cu ch? di?n ra ngay sau ?. Nguy?n ?nh Thi:
Thng Tm v? r?i ?y
Hm nay / nghn n?m / gi th?i
Tr?i mun x?a
?n con h ph?
Mi h?n h?
Ngy h?n ??n r?i
Cc anh ng?m c??i / bi ni / ven sng
Cng lc nh?p ?i?u m i c?ng b? lo?i b? lun. Nh th? cn c? t?o ra nh?p trc tr?c, nh?p ch?i n?a. Cho l? tai, v nh?t l cho khc ?i. Thanh Tm Tuy?n:
? cu?i ?m
em r? tc ni nh?ng l?i m s?ng
nh?ng m hi?u
c?a m?t bi?n ?en khng tnh yu tuy?t v?ng
anh x tc em cng nh?ng cnh l ch?t
ma thu
gy th??ng tch n?i c??m tay
anh x ng em t? chp ??nh h?nh phc.
C ch?u ng?ng ?u! Cc nh th? hi?n ??i c? tnh ??a ngn ng? ??i th??ng vo th?. Tr??c, ng??i yu ph?i l m h?ng, tc my v?i ?i m?t long lanh, ai l?i nh? Nguyn Sa v ng??i yu h?t v? h?n, c ??n ??n ch ?m bao gi?.
Hm nay Nga bu?n nh? m?t con ch ?m
Nh? con mo ngi ng? trn tay anh
i m?t c ??n nh? s?p s?a se mnh
? anh gi?n sao ch? l n??c bi?n!…
T?i sao Nga ?i, t?i sao…
i m?t em ngh?n nh? st t?ng l?n v? h?n
H?i th? trng nh? s?i ch? khng c?ng
B??c chn khng ??u nh? chi?c th?c k? ai lm cong
Ai dm ?? ? ngoi m?a, ngoi n?ng!
V?y m n c? hay, m?i c! Ch?a h?t, th?i h?u hi?n ??i, nh th? cn ko th? xu?ng t?n ??i th??ng, tr?n l?n th? v?i ?ng c?ng, h?m ph?, gc ch?, vn vn. L V?nh Ti:
th? c?ng leo ln sn kh?u => x gi?y & trnh di?n
?o gic, nh?y ma, m? nh?c… v ln c?n ??m lun vo m?t b?n (di?n)
v l?n ny th? khc hu hu
sau ? h?n hi?n, nghe ni bi th? ?ang ?i tu
Bi th? nghe k?:
ng??i nng dn 1: c?ng hi?n nhi?u nh?t
ng??i nng dn 2: hy sinh l?n nh?t
ng??i nng dn 3: h??ng th? t nh?t
ng??i nng dn 4: ???c gip ?? t nh?t
ng??i nng dn 5: ? nn th?m nh?t
ng??i nng dn 6: b? t??c ?o?t n?ng n? nh?t
ng??i nng dn 7: cam ch?u lu nh?t
ng??i nng dn 8, (??n ?y bi th? m?t qu, xin thi nghe nh?ng khng ???c): l ng??i tha th? cao c? nh?t…
nghe xong bi th? cng stress thm. V th? sau ? bi th? c?ng t v? lng ch?i, m?i l?n mu?n x? stress bi th? ?i mt xa ?u ? ? g?n nh, xong xoa t d?u Con xanh r?i v? v?i v?
(Th? 32, Th? h?i th?, NXB Thanh Nin, 2008)
Khng th? hnh dung ???c bng dng th? ?u n?a! T?t c? y?u t? thi tnh ? b? c?t ??t ton tri?t. R?i s? ra sao, th? ngy mai?
2. Bn ring v? ch?, Th? M?i ch?ng h?n, ? l lo?i th? ni, r?t g?n v?i v?n xui. M?t v?n xui ??p. Ng??i ??c ch? c?n ghp cc cu th? l?i l thnh m?t ?o?n v?n xui c v?n ?i?u.
Xun Di?u: Khch ng?i l?i cng em trong ch?c lt. V?i vng chi, tr?ng sng qu khch ?i. ?m nay r?m, y?n ti?c sng trn tr?i. Khch khng ?, lng em c ??c qu. Khch ng?i l?i cng em, ?y g?i l?. Tay em ?y, m?i khch ng? ??u say. Hay Ch? Lan Vin: M?t ngy bi?c, th? thnh ta r?i b?, quay v? xem non n??c gi?ng dn Chm
Cn th? hi?n ??i th khc. Nguy?n Bnh Ph??ng ? cu?i th? k? XX:
Nhn th?t k? hng cy thnh ??
Mu ?? gi?ng tr?p trng ngang tr?i
Sng trong bng t?i
M?t ?i m?t mo
M?t ngy khng ai
Con ???ng v?ng h?n hoa ?i l?o ??o
(?m ng ng, trong Nguy?n Vi?t Chi?n, Th? Vi?t Nam, tm ti & cch tn, NXB H?i Nh v?n & Cng ty V?n ha tr tu? Vi?t, 2007)
Kh c th? ghp chng thnh m?t ?o?n v?n xui, n?u ta khng thm th?t h? t? hay m?t ?o?n v?n khc vo. S? ??t qung c?a ngh?, hnh ?nh nh?y cc b?t ch?t, nh? th? chng khng ?n nh?p g v?i nhau. Ch? cn l?i nh?p ?i?u n?i t?i, hay ni khc ?i, h?i th?-h?i th? c m?t ? ?, t?o thnh th? th?ng nh?t ?? ta g?i: n l th?.
? l m?t trong nh?ng ci ??p c?a th? hi?n ??i. M?t ci ??p h?i kh hi?u ?i cht. Khc h?n v?i truy?n th?ng th? ca t?ng ???c bi?t ??n tr??c ?.
M?t ci ??p khc, l s? thi?u v th?a ch? trong th? hi?n ??i. Xt tr??ng h?p c?a hai nh th? Th? M?i trn, ta th?y khng c t? thi?u hay th?a (c, nh?ng r?t t, v khng tiu bi?u) ?? lm chng thnh ?o?n v?n xui c ngh?a. Nh th? hi?n ??i th khc. C th? thi?u t? nh? Trc Thng:
bu?i sng nguyn
tm h?n nguyn
b?n hi?n in nt
lc
khng gi?t c ph ??m
lu khi thu?c
sng tm h?n con gi s?p ln hai
xuyn b?c t??ng v t?n nh?t th?i gian
m?t m?i tn bay mi
hm qua n xu to qu? tim ba chng ta
gi?a ngy ti g?p n?n
l?ng l?ng m?i tn xuyn
ba chng trai ? s?ng trn ??i
n?a th? k?
ba ph??ng tr?i
(G?i b?n, Ma-ra-tng, NXB V?n h?c, H., 1993)
Mu?n thnh m?t ?o?n v?n xui, ta c?n thm vi h? t? v?i nh?ng di?n gi?i c?n thi?t, ??c gi? m?i n?m b?t ???c thng tin c?a v?n b?n. Thi?u ny t?o nn chng chnh, d? ?? c?a nh?p th? Trc Thng. C th? ni, ci hay c?a th? Trc Thng l ci hay thi?u, Nguy?n Quang Thi?u th ng??c l?i, ci hay c?a s? th?a.
Nh?ng ci tn ??u ??u vang ln trn m?t ? hoa c??ng r?i ??i ??i im l?ng
Ti nhn th?y hng cy m?i tr?ng trn b?n b? c?a th? gian
M?t ngi sao bay v? ??u ln trn trn
nh sng chan ho ch?y trong mu x??ng ti.
?m r?n vang ti?ng th? h?i c?a nh?ng cy kn
Ti l nh?c cng st l?i cu?i cng b??c d?n ra pha sng
Trong nghi l? c?a ??t ?ai, c?a b?u tr?i, ti nng kn, ng??c m?t
T?t c? nh?ng cnh ??ng loa kn bng n? Bnh Minh.
(Trong Bi ca nh?ng con chim ?m, NXB H?i Nh v?n, H., 1999)
Kh nhi?u t? c th? l??c b?t cho t??m t?t h?n, m ?o?n th? v?n tr?n v?n ngh?a. Nh?ng s? th?a ny gp s?c khng nh? t?o nn nh?p ?i?u c?a ring Nguy?n Quang Thi?u, khng th? l?n. M th? hi?n ??i, nh?p ?i?u (rhythm) n?i t?i mang tnh quy?t ??nh, ch? khng ph?i v?n. B?i, ni nh? Charles Hartman: Nh?p ?i?u ?ng gp ton b? ngh?a c?a bi th?, v php lm th? l chuy?n n tr? thnh ngh?a.
N?a, th? hi?n ??i quy?t ph?i l? ton tri?t con ng??i, t? ??i s?ng tnh c?m cho ??n l tr, t? b?n n?ng cho ??n tm linh. Cho nn, n c?n th? ngn ng? khc, l? l?m so v?i ngn ng? th??ng ngy d ??p ??n m?y c?a th? lng m?n, hay chnh xc h?n – c?a Th? M?i.
M?a thu phay phay
Ng t? n?m ngoi
Bi?t ti kh? d?i
Em ?i khng sao ch?ng c? n?i
Em di man d?i
Em di qun che ??y
Em di t ti
Em di qun cn ??i
Em di b?i r?i
Em di v t?i
Em di kh? tm
(Tr?n D?n, T?p th? 63-64)
Th?t t?nh. By gi? l m?y gi? ?m?
Oi ? qu. Sng khng bu?n v?.
S s m?ng ni ngang ??u
Tr?ng b?ch mu my m?t m?i.
V?t ??ng d?y. B?n ch?n kinh hi.
Sng mau ?i! ? s?p ??n n?i r?i!
(Hong H?ng, "Th?c gi?c ? Hn Gia")
T? ?, chng gy kh hi?u. ??c tnh c?a th? hi?n ??i ???c bn ci nhi?u nh?t l tnh kh hi?u v t?i ngh?a c?a n, Delmore Schwartz nh?n xt vo n?m 1941. B?t k bi th? no, t?p th? no c?a tc gi? no, c? l kh hi?u v?i t?i ngh?a. Nh?t l ? ngn t?. V?y, th? ?? lm g? L? no th? mi t? nh?t mnh trong l?ng knh, ?? nh th? ??c nhau hay ch? dnh ring cho ??c gi? ??c tuy?n. H?u hi?n ??i v tn hnh th?c ra ??i ??t l?i quan h? gi?a th? v ng??i ??c, ko ng??i ??c tr? l?i v?i th?. "Tn hnh th?c nh? m?t th?i lng m?n m?i, m?t tr?t t? m?i hay m?t n?n ca dao m?i trong m?t x h?i bnh ??ng v dn ch?, li cu?n ng??i ??c, lm phong ph ??i s?ng v ngn ng? t? nhin nh? Kh? Im ti m? m?ng. T? tn hnh th?c:
M? d?t anh ch? em ti ?i tr?n
n?m su ba. Khng ?u xa m? d?t
qua nh b c cch ba ng, m?
ni ng? l?i b c ci ct. Ti
bi?t m? d?t anh em ti ch?y d?ch.
Cha k? ngy x?a ng ngo?i cng cha
ch?y xa r?t xa. Th?i bu?i ny ?p
chi?n l??c khng ?i ?u c?. Ti nh?
(Inrasara, Chuy?n 40 n?m m?i k? v 18 bi th? tn hnh th?c, NXB H?i Nh v?n, 2006)
Cho ??n h?u hi?n ??i:
th? mang khun m?t bu?n c?a ng??i
nng dn b? qu ra ph?
th? ng?t x?u khi ngang qua cy c?u s?p
cng l?ng ch?y mu m? ngho
(L V?nh Ti, ?m v nh?ng khc r?i c?a V?, Nxb H?i Nh v?n, 2008)
Ngn ng? th? ? g?n g?i v?i ??i th??ng h?n. Th? tm ci ??p ngay trong chnh cu?c s?ng th??ng nh?t.
3. ? Trung Qu?c, t? th? C? phong ??n lu?t th? th?i S? ???ng sang Th?nh ???ng l m?t qu trnh, qu trnh lm cho th? thnh m?t c?u trc hon ch?nh. Hon ch?nh ?? thnh lu?t ??n ai khng snh lu?t s? b? cho y?u km, khng s?ch n??c c?n. Ni chi xa, ngay Vi?t Nam thi, L?c bt l m?t ch?nh th?: cn ??i, b?ng tr?c v?n ?i?u m tai. Ca dao:
Mnh ni v?i anh mnh hy cn son
Anh ?i qua ng anh th?y con mnh b
Con mnh nh?ng tr?u cng tro
Anh ?i xch n??c t?m cho con mnh.
Nguy?n Du:
Ln thu th?y, nt xun s?n
Hoa ghen thua th?m, li?u h?n km xanh
M?t hai nghing n??c, nghing thnh
S?c ?nh ?i m?t, ti ?nh h?a hai
Nguy?n Bnh:
Thn ?oi ng?i nh? thn ?ng
M?t ng??i chn nh?, m??i mong m?t ng??i
Gi m?a l b?nh c?a tr?i
T??ng t? l b?n c?a ti th??ng nng
Nh?ng r?i sau ?, t?t c? b? ph b? d?n d?n ?? khng cn manh mn no n?a. Bi Ging bi?n nh?p ?i?u l?c bt t? ch?n ??n l?:
– Ch?y quanh c?n c?m l gi
Rch nh? b??m / su?t / ru?ng / sa m?c / ??ng
– N?a ng??i xa l? ng??i yu
N?a thn th? / no ??ng / li?u l?nh/ x??ng
Du T? L c?t v chia nt l?c bt Vi?t:
N?m nghe – ch?n g?i r?i. Cng
thng n?m b?n b?t.- Ph?t cn ? khng
Ti nhn – ti r?t chon von
ni non m b?n. – r?ng son v?.- Bu?n
chi?u ln chi?u ln t m
vng tm c? th? l khu tr?c cnh
lon bia lon bia chia bu?n
nh?, qun, m?t l? ch?t b?m t??ng tranh.
Sau ny, li?u l?ch s? c quay tr? l?i khng: T? do t? pht chuy?n thnh ?n ??nh, ?n ??nh ?? b? lm cho b?t ?n r?i cu?i cng tr? v? ?n ??nh, th khng ai bi?t ???c.
D?u sao khi xem th? nh? l m?t ti?n trnh, ta s? thi ng?c nhin v? thay ??i c?a n. Th?i ??i khc, th? c?ng ph?i khc. Khc t? c?m th?c cho ??n cch vi?t, khc c? cch ti?p nh?n. Th? th?i ??i no ?i h?i nh ph bnh th?i ??i n?y, ?nh gi v ghi nh?n ?? chinh ph?c l?p ??c gi? cng th?i. Chnh ti?n trnh kch thch k? sng t?o tm ti khai ph, thc ??y s? pht tri?n c?a tinh th?n nhn lo?i.
