B?n m??i n?m th? Vi?t h?i ngo?i (50): Nguy?n ??c Tùng

Ti?u s?:

Sinh t?i Tri?u Phong, Qu?ng Tr?. L?n l�n v� ?i h?c t?i Qu?ng Tr? v� Hu?. Thuy?n nh�n. Hi?n ??nh c? t?i Canada. Anh t?t nghi?p ??i h?c Mc Master, n?i tr� ??i h?c Toronto, th??ng tr� UBC. L�m vi?c trong ng�nh c?p c?u t?i m?t b?nh vi?n ? B.C. L�m th?, vi?t ph� b�nh, ph?ng v?n, d?ch thu?t. ??ng b�i tr�n c�c trang m?ng trong v� ngo�i n??c.

T�c ph?m:

– Hai m??i s�u nh� th? Vi?t Nam ???ng ??i (in chung, NXB T�n th?, 2002)

– Nh?ng c�u chuy?n v? s?c kh?e (NXB Ki?n th?c v� cu?c s?ng, 2003)

– V?i Du T? L�, ??i s?ng tr? n�n th? m?ng h?n (NXB T? l?c, 2007)

– Th? ??n t? ?�u (NXB Lao ??ng, 2010)

– ??i tho?i v?n ch??ng (v?i Tr?n Nhu?n Minh, NXB Tri th?c, 2012)

– Th? c?n thi?t cho ai (NXB H?i nh� v?n, Nh� Nam, 2014)

– Cu?c ??i y�u d?u (tuy?n t?p truy?n d?ch Alice Munro, NXB Tr?, 2015)

***

T?nh t�o, l?ng ??ng, tra v?n, ray r?t, th??ng c?m, l� tr�, mang nh?ng ch?n ??ng ng?m – th? Nguy?n ??c T�ng c� l? ??ng t�ch ra kh?i nh?ng ng??i l�m th? c�ng th?i ? th�m m?t ch? n?a: anh mang gi?ng n�i ?i�u ??ng m� kh?e m?nh c?a m�nh, ?i, v? ph�a m?t c?ng ??ng th?, m?t d? ph�ng chung, m?t ch�n tr?i cho ta tin t??ng, m?t tin t??ng nh?t ??nh l� th? ca c� di?u d?ng c?a n�, th? ca l� c?n thi?t, th? ca l� x?ng ?�ng ?? ch�ng ta ph?i lao ??u v�o, b?ng to�n b? t�m tr�, c?m x�c. 

Nh?ng b�i th? c?a Nguy?n ??c T�ng ??t v?n ??, v?i th? s? v� v?i ng�n t?. Ch�ng khi?n ng??i ??c b?n kho?n, ? ch? th? n�i, v� ? ch?, nh? ng??i th? t? x�c nh?n, b?t kh? th�ng tri, qua l?i.  Nh?ng b�i th? m?i g?i thao t�c c�ng ?i, nh?ng c� th? kh�ng c�ng t?i. Ch�ng khi?n ng??i ??c ph?i ??c l?i, t? tra v?n, t? d� d?m ?i l?i ch? m�nh v?a ?i qua. M?t thao t�c ?�i h?i nh?ng hi?u bi?t v? h�nh tr�nh ng�n ng? th? ca, ?� ?�nh, c�n l�m nh? ?�i h?i nh?ng v?t b?, t?m g�c. T?m g�c m?t s? nh?ng ??nh ki?n, nh?ng ?inh ninh, nh?ng gi? ??nh. Th? anh, c�i vi?t, nh?ng t�ch ly kh?i kh?i c?m x�c t? s?, ?� ?�nh, n� c�n mu?n ?�nh d?u h?i v?i ch�nh nh?ng c�u c�, ng�n t? ?? v?, c?m x�c ?? v?, s? hoang t�n, v�ng hoang m?c.

Nguy?n ??c T�ng ch?n l?a th? nh? m?t th? nghi?m, v� nh? m?t tr? li?u ph�p. Anh nh�n th?y m?i b�i th? nh? m?t n?i k?t h?u c?, nh?ng c?ng bi?t r?ng s? c?t bay c?a th�n th? h?u c? ?y n?m ? ph?n linh ??ng t?o ra t? s? thay ??i h�a tr? c?a t? ng? khi v? ??ng b�n nhau. T�nh c�ch b?t ng?, duy�n ??nh. Th? Nguy?n ??c T�ng c� nh?ng ch? c? t�nh ?? tr?ng, nh?ng t?m ??t ?o?n, nh?ng l? h?ng kh�ng r� n�ng s�u. Ng??i ta hay g?i l� ?a tuy?n, nh?ng th?c ra l� ch? th? m?i g?i v� tr? l?i cho ng??i ??c m?t d? ph?n.

??c th? Nguy?n ??c T�ng c�ng v? sau n�y t�i c�ng g?n li�n t??ng t?i th? Trung �u th?i h?u Auschwitz. Th? h? c?a nh?ng ch?n th??ng. Nh?ng ch?n th??ng, v?t t�ch s�t l?i sau m?t ??i n?n l?ch s?. M?t di s?n chung, c?a nhi?u h?n m?t con ng??i.  K? vi?t, b??c ra t? ??ng ?? v?, h?n v?a l� m?t ??n v? � th?c, v?a l� m?t ??n v? gi?a c�m-l?ng-?�m-?�ng; v?a mong n�i m?t c�i g�, v?a � th?c v? s? gi?i h?n, s? b?t l?c, c?a ng�n t?, v� c?nh ?�, s? phi l�, c?a l?ch s?. Ng�n t?, m?t g�nh n?ng, v� c�i vi?t, m?t c? g?ng th�ng tri. Th�ng tri v?i nh?ng ai?  Nh?ng c�i vi?t mang nh?ng l? h?ng, nh?ng c?t l�a kia, ch�ng ?� ch?ng l�nh l?n, th? th� ch�ng m?u c?u ?i?u chi? Nh?ng c�i vi?t nh? m?t h�nh t�c c?a k? s?ng s�t. Nh?ng b?nh nh�n, nh?ng nh� th??ng, nh?ng nh� ga, nh?ng c?n ph�ng, nh?ng chi?c gh?, nh?ng chi?c ??m r�ch, nh?ng ca ph?u thu?t kh�ng tr? t�. Nh?ng ghi ch� ri�ng t?.  Nh?ng c�i vi?t th?c ho?ng, xoay tr?. Qu? v?y, t�i ngh? t?i th? Nguy?n ??c T�ng nh? m?t ti?p n?i t? ph�a ?�: ph�a h?u chi?n m� chi?n tranh ch?a h?t, 1945 c?a Trung �u, ph�a 1954 c?a chia ?�i Vi?t Nam, ph�a c?a v�n c?u tang th??ng m� anh ch?ng ki?n sau 1975 v� v?n c�n ch?ng ki?n l�c n�y.

Nguy?n ??c T�ng l� m?t nh� th? b?n kho?n v?i di s?n ?? v?, nh?ng anh c?ng l� m?t d?t kho�t, h�y ??ng d?y m� l�m vi?c, thay v� ng?i ?� k? l?, th?ng thi?t. Anh c� th? ch?a pha ch? tr�o l?ng nh? � mu?n, anh c� th?  c�n ao ??c th? m�nh c� th�m ch?t humour, anh c� th? ngh? n� c�n c?n th�m c� t?ch hay th�m c�i ?a s? v?t hi?n, nh?ng m� r�, th? anh ?�nh d?y ph?n then ch?t: m?t qu�n b�nh t?nh t�o, c� l� tr�, c� ??ng l�ng, c� ??ng l�i l?i, c� kho?ng c�ch, c� l?c thu h�t kh� gi?i th�ch c?a m?t t�i n?ng m� r?t nhi?u khi c? b? ch�n ph?n m??i c�ng l?c cho nh?ng d? ph�ng v� d? �n chung, thay v� ch?m ch�t cho ti?ng th? c?a m�nh. 

Nh?ng b�i th? c?a anh, v� th?, l?m khi c� th? ??c nh? nh?ng chi�m nghi?m ri�ng t? ?�ng qu�, sau nh?ng d? ph�ng chung anh ?� l�m – ?� ho�n t?t hay c�n dang d?. Nh?ng d? ph�ng l�m m?i, l�m l?n, l�m ??p th? ca. ?? n� ch?a l�nh nh?ng ch?n th??ng t�m h?n con ng??i ta, tr�n m?t t�nh th? ch?a qua nguy k?ch.

Nh� th? Th??ng Qu�n

M?T LO�I HOA C?A L�NG T�I

T�i mang m?t lo�i hoa c?a l�ng t�i

?i su?t n?m n�y qua n?m kh�c

Kh�ng c�n ai bi?t

?�i khi g?p ng??i l�ng c?

T�i th? n�i t�n v�i l?n

Nh?ng b? hi?u l?m th�nh th? kh�c

T�i nh�n th?y n� l?n cu?i c�ng

C�ch ?�y ?� nhi?u n?m

Tr�n ?�i m?t ng??i ?�n b�

Tr??c khi n� ho�n to�n bi?n m?t

?� L� C�I B�A C?A NGUY?N V?N TH?NG

?� l� c�i b�a kh�ng bi?t ?�ng ?inh

?� l� ??a tr? s? sinh b? b? v�o r?ng

Ng??i ta b?o: c� l�c n� mu?n ??ng l�n

Ng??i ta b?o: c� l�c n� mu?n t?p n�i

?� l� khi m?t ng??i ?�n b� b?ng d?ng qu? g?i

Xu?ng, tr??c m?t n�, ??m ??m nh�n v?t m�u

C?a ch?ng m�nh, sau m?t t?m g??ng

NH?NG NG??I D?NG C?M

Nh?ng ng??i d?ng c?m th?t hi?m hoi

Nh?ng ng??i th�ng minh c�n hi?m hoi h?n n?a

V� nh?ng ng??i t? t? c�n hi?m h?n g?p b?i

V� t?t c? nh?ng th? ?y c?ng l?i

B?n ch? g?p m?t ng??i m?t l?n m?t ??i

Nh? b?n ?i d??i tr?i m?a t?m t�

Kh�ng m?, kh�ng gi?y, s?m ch?p ?� ?�ng, m?t chi?c xe h?i

T?p v�o l?, c?a m?

B?n kh�ng c� th� gi? l?a ch?n

Nh�n tr??c nh�n sau, l?c ??u

N� ch?y v?t ?i, b?n ti?p t?c b??c, m?a ng�y m?t mau, b?n ngh? th?m

Th? r?i b?n ?i m�i, m?t m�nh, su?t bu?i chi?u

?�i khi

B?n g?p m?t ng??i th�ng minh nh?ng kh�ng d?ng c?m

M?t ng??i d?ng c?m nh?ng kh�ng t? t?

M?t ng??i t? t? nh?ng kh�ng th�ng minh

Nh? nh?ng chi?c xe h?i ch?y v� qua, c� khi qu� nhanh

Nh? k? b?n r?n, c� khi t� t� qu� ch?m

Nh? k? l?c ???ng, l? ng? ch? b?n gi�p ??, ch? kh�ng ph?i

Ng??c l?i, v� b?n c? m?t m�nh d??i tr?i m?a ?i m�i

NH?NG K? PH� HO?I

Ch�ng ti?p t?c ph�, nh?ng k? ba hoa

??u ti�n: m?t c�nh c?a

Sau ?�: m?t ng�i nh�

Ch�ng mang ng�i nh� kh�ng c� c?a ?i qua

Tr??c m?t ch�ng ta. Nh?ng c�n nhi?u c�nh c?a kh�c

Ch�ng ta c�n ng�i nh� kh�ng c� c?a

G?c c�y b�ng m�t gi?a tr?a

Nh?ng g� ch?a ai th�o ???c

Ch�ng th�o ???c, mang ?i

Nh?ng g� kh�ng th? ch?m tay v�o

Ch�ng ??u ch?m tay v�o

C�o s?ch c�t tr�n s�ng, ?? b� t�ng c�c c�nh ??ng

Nh?ng ch�ng c?ng x�y nh?ng ng�i nh� kh�c

To h?n, ?�ng th?

Ch�ng c?ng tr?ng nh?ng h�ng c�y kh�c

Cao h?n, ?�ng th?

C� ?i?u g� nh?ng k? ph� ho?i kh�ng l�m ???c?

?�o n�i, l?p h?, ??n c�y, ph� ??n, d?i t??ng

Trong ?�m t?i b?ng tr?i l�n dinh th? nguy nga

Nh?ng m�n nhung �m �i l??t qua

Nh?ng c�nh c?a s?n xanh v�

S?n ??, t�m, h?ng l�e lo?t

V? ch?ng con c�i ch�ng ta, c??i r�u r�t, d?n v�o

T?i khi nh?n ra

Th� qu� mu?n. Ch�ng ?� ph�

Xong ng�i nh� c?

C� ng??i ngh?: th? l� m?t

S?ch. Nh?ng kh�ng, ch�ng ta v?n c�n nhi?u

M�i tranh, b?p l?a, t�nh y�u

C�nh chim chi?u sa l?n

C�t m�nh m�ng ngo�i ??o v?ng

? ?�u? Ch�ng ta kh�ng bi?t

Nh?ng ch�ng bi?t

Nh?ng k? ph� ho?i

Bi?t. S? c� l?n ch�ng tr? l?i

Ch�m l?a ??t ng�i nh� tranh cu?i c�ng

?? l?y ?i m?t v�i c�i ?inh

C� PH� V?A H� S�I G�N

M�n h�nh Tivi
M??i s�u n?m t�
Tr?n Hu?nh Duy Th?c

C?n m?t c� ph�
?? nh�n kh�ng ch?p m?t

Tr?i s?m s�t
Tia ch?p lo?ng ngo?ng

M?t v?t n?t
Tr�n ly c� ph� ?�

T? t? loang ra

K� ?C NH?NG N?M 80

Hai phi?u tr?ng

M?t phi?u ch?ng

? New York

Hai phi?u tr?ng ? New York

Hai ng??i ng?i ?�nh b�i

Ba ng??i ng?i ?�nh b�i

Tr??c h�nh lang l?p h?c

N?m ng??i ng?i ?�nh b�i

Trong ph�ng h?c

M?t con b� c?p

C?n v� ng??i ?�n b�

B�n tr�i

B�n ph?i

B�n tr�i

Trong chi?u m?a r? r�ch

? Siem Reap

CH�A
(T?ng  Ch? Lan Vi�n)

C�c cu c�c cu c�c cu c�c cu.

H�Y C?U NGUY?N

H�y c?u nguy?n cho s�ng Seine ch?y m�i qua c?u
H�y c?u nguy?n cho Rimbaud, Verlaine
Cho nh?ng ng??i y�u nhau
Cho nh?ng ng??i ch?t d??i ??ng g?ch ?�
Nh?ng ng??i b? b?n v�o l?ng, v�o b?ng, v�o ??u
Cho ??a tr? n?m tr�n tay ng??i ?�n �ng
Cho nh?ng ng??i kh�ng bao gi? c?u nguy?n

C�i ch?t n�o c?ng bu?n
Chi?n tranh n�o c?ng bu?n
Nh?ng h�y m? t?m ch?n ??p m?t ?? nh�n xem
K? n�o ?� b?n v�o anh em ch�ng ta
V� ?i theo v?t m�u tr�n ???ng
?i m�i cho ??n khi b?n g?p
M?t ch? ng?i b� m?t trong b?i r?m
N?i ?�m qua m?t ng??i ?� ng?i
?n b?a ?n t?i sau c�ng
???c mang t?i b?i m?t ng??i ?�n b�
�o cho�ng x�m, kh? ?au, h�o �a, t? x?ng l� m? c?a anh ta

NH?NG K? TRA T?N

Nh?ng k? tra t?n c?ng kh�c

Khi b? b? r?i

Ch�ng c?ng m?m c??i

V?i ng??i h?u b�n mang r??u t?i

Nh?ng ch�ng th�ch h?n

Ng?i trong b�ng t?i
??p v�o ng?c ch�ng ta

B?t ng? t? xa

D� dao ?i?n v�o ch? k�n

C?a m?t ng??i ?�n b�

Khi ng?, ch�ng th? d?u d�ng

B�n tay x�e ra nh? tr? con

B??c v�o gi?c m? c?a ch�ng ta

Kh�ng ai bi?t, ng?i xu?ng gi?a ch�ng ta

N?m l�n gi??ng

Gi?a v? v� ch?ng

Ch�ng th� th?m ki�n nh?n m?i ng�y

V�o tai ch�ng ta:

S? ph?n ?� g� c?a

H�y m? c?a ra

H�y qu� xu?ng ?i n�o

V� ch�ng ta qu� xu?ng

Nh?ng k? tra t?n kh�ng c?n ?n u?ng

Nhi?u ng�y, kh�ng ng?

Nhi?u ?�m, ?i nh�n g�t nh? m�o

Tr�n t??ng, r�nh r?p n?i s? h�i

G�i ch�ng l?i, nh? th?t m?, mang ??n v? con c?a b?n

Kh? n?ng ?i xuy�n t??ng l� v� t?n

Nh?ng k? tra t?n c?ng th�ch n??c hoa

N?u ch�ng l� ?�n b�.

SAU M?T NG�Y D�I

Sau m?t ng�y d�i, khi nh?ng gi? c?ng th?ng

?� tr�i qua, nh?ng c�i v� ?� l?ng l?i, nh?ng l?i l?m

?� m?c ph?i, c�i s?a ???c c�i kh�ng, sau nh?ng ph�t b?c ??ng

B?n mu?n v? nh�, ??ng tr??c g??ng, kh�ng ph?i, b?n mu?n

V? nh�, ??ng tr??c m?t ng??i ?�n b�, nh? m?t t?m g??ng, v� h?i

Em c� g� cho anh ?n t?i kh�ng

CH�A B�T NH�

Ti?ng c� r�c s�n ch�a
Th?ng b?n t�i g� c?a b?ng ch�n ph?i
C?a m?
T�i l?p t?c x�ng v�o
D�ng g?y qu?t t�i b?i

M?t nh� s? tr? tu?i ch?p tay
Ni?m Ph?t tr??c b�n th?

Y?t ?? y?t ?? ba la y?t ?? ba la t?ng y?t ??
?? ch� ?? t�n

Gi? d?i k? ph?n b?i

T�i h�t l�n
Cho ?? s? h�i

Th?ng b?n t�i ?� gi� l�i v�o nh??ng ch�n
L�m h?n ng� ng?a
T�i k�o ra gi?a s�n
H?n co ng??i l?i v� ?au

T�i ??y l?t nh�o
L?n ?i m?y v�ng xu?ng h? s�u

C�i ??u tr?c l?c l?n theo

M�u r? ra

T�i tr? v? nh�
Sai v? l?y kh?n n??c n�ng

Lau m?t, ch�i s?ch, t?m n??c hoa

Gate gate paragate parasamgate

R?i ng�m m�nh trong b?n t?m su?t ng�y

T�i ng?i im ng�y nh�n b?n b?c t??ng
Tr?ng to�t th?t l�u
M?t con mu?i ??u l�n t??ng
Ch�n c�n d�nh m�u

T�i th?n th? su?t ?�m
L?ng tai nghe ph�a n�i
N?u ti?ng c� r�c th�m l?n n?a
T�i s? m?c �o c� sa v� ra ?i

?� L� M?T M�A

?� l� m?t m�a

?� l� m?t m�a h� trong ??t

M?t ng??i ?�n b�

B?ng d?ng bi?n m?t

Sau ng�y c??i

Ng??i ta v?i ?? ?i t�m

Ngo�i s�ng, tr�n c�nh ??ng

Kh�ng ai th?y

T�i t�m ra ch?

D??i h�n ?� ong xanh bi?c

Ch? t�i mang v? ??t b�n gi?ng n??c

L�m ch? r?a ch�n

?� l� m?t m�a h� h�nh tr�i tim.

QU� H??NG

Anh b? nh� ?i n?m m??i b?y tu?i
C?m tay em g�i d?n d�
S?n s�c m? cha
Ch?m lo v??n t??c c?a nh�
??ng qu�n con ch� nh?

Anh ?i m?t m?ch ba m??i n?m
Khi v? m? cha ?� m?t
Em g�i kh�ng c�n
Con ch� ch�n ? g�c v??n
C� ?ang ra n?, hoa kh? r?ng ??y s�n

Anh ng?c nhi�n
Th?y nh� s?ch s?
B�n th? ng�t th?m h??ng kh�i

Ng?i ? c?a sau
M?t con kh? l�ng v�ng
?ang ?n chu?i

??I L� TH? ?�

Anh nh? em gi�y ph�t �m ??m

Anh nh? em ng�y vui nh? ?i�n

Anh nh? ch�ng ta nh?ng ng??i kh?n kh?

Anh nh? em ??ng ki?ng m?t ch�n

Anh nh? em h?m nh� t?i t?m

Anh nh? em n?m tr�n th?m ?m

Anh nh? em qu?n l�t v??ng g�t ch�n

Anh nh? em trong ph�t �m ??m

?�n b?t s�ng.

KHI NGHE TIN M?T NG??I B?N

Khi nghe tin m?t ng??i b?n

Ch?t v� t�nh y�u, anh kh�c, r?i c??i

Anh ??ng trong c?a s?, nh�n tr?i, m?t c�i c�y

Rung l�n nh? ng??i ?�n �ng ??u tr?n ?i trong gi�ng b�o

Kh�ng qu?n �o, ch? mang gi�y, ?i m�i

Nh?ng anh nh�n k? l?i, kh�ng c� gi�, ch?ng m?a, tr?i

Xanh ng?t, v�i c?m m�y tr?ng n�n nh? h�m n�o

M?t chi?c l� tr�n cao b?t ??u rung kh?, r?i chi?c th? hai, r?i h�ng tr?m chi?c

H�ng ng�n chi?c l� c�ng rung l�n, trong m?t bu?i tr?a h� kh�ng c� gi�, v�i c?m m�y

Tr?ng n�n, bay, ch? c� m?t ng??i v� m?t c�i c�y

TH�NG T? R?I TH�NG N?M, L� DO ?? T?N T?I

Bao gi? c?ng c�n l?i m?t ?i?u g�

Sau t?t c? nh?ng tan v?

Trong g�c nh� t?i, khi t�i tr? v?

C� m?t chi?c m�y may c?

B?i b?m, t�i ng?i xu?ng

??t ch�n l�n b�n ??p, s?i ch? quay v�ng

Quay v�ng, r� r�o, r� r�o

Nh? ng??i g�a ph?, ki�n nh?n, ?i ?�u

C?ng mang con theo, m?t ??a b� trai g?y kh?ng khiu

Hay ng?m v� m?, ngay c? trong ?�m c??i

C?a b�, l?n th? hai.