FB Nhàn Vương Trí
Có những tội ác thuộc hệ thống, gần giống như là cố ý.
Thời nào cũng có những kẻ cuồng tín, và có lẽ họ lấy thế làm vinh dự.
Tôi thường cũng có sự quí chuộng, và đôi khi cả sự cảm phục thầm kín nữa, đối với những ai liều cả mạng sống mình, mà chẳng mong chút lợi lộc gì.
Phía chúng ta, thật sự chúng ta chẳng hãnh diện gì khi xét thấy chúng ta làm rất ít, hy sinh rất ít cho những điều mà chúng ta tin tưởng là đúng và thực.
Đã hẳn tôi có thể tìm thấy ở kẻ cuồng tín những đức tính hiềm có, đáng tôn trọng, và ít nhất cũng có một phần ý chí .
Nhưng hãy xét về mặt tư tưởng.
Thứ tư tưởng cứng nhắc, hạn hẹp, chỉ nhìn một khía cạnh, không chấp nhận tư tưởng của người khác, — như thế không phải là tư tưởng.
Đó là thứ sáo ngữ lặp đi lặp lại; trong sáo ngữ đó cũng có điều thật, và đôi khi cả sáo ngữ đó là điều thật, nhưng không phải là tất cả sự thật.
Có cái gì máy móc trong một tư tưởng cuồng tín, vì bao giờ tư tưởng ấy cũng trở lại đường cũ. Nó không tìm tòi nữa, không phát minh nữa.
Chủ nghĩa giáo điều giống như một cơn mê sảng nói ba hoa. Nó thiếu cái mũi nhọn kim cương, là sự hoài nghi, để đào sâu bới kỹ.
Những tư tưởng cuồng tín ấy chế ngự một cách tài tình những lo sợ và những sở thích, nhưng chúng không tự chế ngự được chúng.
Chúng không giúp ta tìm cách nhìn từ nhiều khía cạnh, không phóng tầm mắt xa rộng trước địch thủ; chúng cũng không giúp ta có sự suy tư tự do để mở đường thuyết phục và đồng thời từ bỏ bạo động.
Tóm lại, có cái thói hiếu thắng trong tranh cãi, và có cái thói lười biếng suy tưởng giống như các thứ lười biếng khác.
Hóa cho nên những tội ác ngoạn mục kia lại có tính chất máy móc, và không chủ ý.
Nhưng không vì thế mà nó không phải tội ác.
trích HỌC KHÔN của Alain, Phạm Đình Khiêm dịch
Đầu đề đặt ở đầu bài là của VTN
Alain (1868 – 1951),là tác giả triết học, nhà giáo có nhiều học trò nổi tiếng như A. Maurois. Ở ta gần đây đã được giới thiệu trong cuốn “Alain bàn về hạnh phúc”
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=1930514070557188&id=100007958417043&pnref=story
