Nguyễn Đức Tùng
Một trong những đặc điểm của thơ hôm nay là bài thơ đòi hỏi người đọc bước về phía nó. Cánh cửa của bài thơ không mở rộng như trước đây, ngay cả khi tác giả dùng một ngôn ngữ bình dân hay sáng sủa, thanh cao hay thông tục. Bạn càng tới gần, cánh cửa càng mở lớn, bạn càng nhìn kỹ, bài thơ càng tựa như vở hài kịch hay bức hí họa, hay một điều gì khác ngoài ngôn ngữ. Chống lại các tập quán cũ kỹ, tính khuôn phép, thơ Liêu Thái trong nhiều năm nay là một thứ nghệ thuật thời thế, đương đại, yêu thương và tàn khốc, trầm tư, độc thoại và cay đắng.
Liêu Thái phóng túng trong khi viết, thơ tự do của anh là loại ngôn ngữ sung mãn, dồn dập, tràn bờ dưới những quan sát độc đáo, cách nói khá mới, sự dũng cảm công dân. Liêu Thái có khả năng làm rung chuyển các sự vật, đặt chúng dưới sự quan sát lạnh lẽo của anh, sự mổ xẻ, sự châm biếm và hài hước. Liêu Thái là nhà thơ có khuynh hướng hậu hiện đại, mang theo trong anh cả những yếu tố khác, riêng biệt, đầy địa phương tính, nam tính, những cảm xúc nạn nhân, của người trí thức hôm nay, của kẻ vừa cô đơn vừa tự mình trở thành một với đám đông. Tất cả những điều ấy có lẽ là những cố gắng có ý thức của anh.
Mưa tháng ba ễnh ương vào nhà
Đứa bé khóc vì tiếng kêu của chúng
Có lẽ trong khói mưa
Có giọt nước mắt trời
Khiến cho tháng ba trở nên lay động
Chiếc phao bằng cơm cháy của bà
Vẫn cứ bơi quanh khu vườn cũ
Người ta nói rằng nỗi ám thị về đất hay chỗ ở và chỗ chôn
Khiến con người có thể yêu nhau hoặc thù hận nhau đến chết
Và nếu được sống một kiếp khác sau chết
Nỗi ám ảnh về đất không bay hơi
Mà chôn sâu lòng đất và mọc thành gai độc
Trong khi những con cá thia lia
Có thể chào cờ sau mưa
Chúng lại chui ra từ lòng đất và bơi tung tăng
Cũng có thể chúng đang bay trong đám mây nước
Liêu Thái làm thơ đã lâu, xuất hiện trên nhiều tờ báo khác nhau, các trang mạng trong nước và hải ngoại, nhưng số người đọc thơ anh chưa nhiều vì nhiều lý do, một phần vì bản thân thơ Liêu Thái là một loại thơ không dễ dãi. Thơ anh nói về đời sống hôm nay, tra vấn lịch sử, tra vấn sức mạnh của cái đẹp; đó là một thứ thơ trữ tình tự do, dùng nhiều nhịp điệu, các hình ảnh ký ức dồn dập, nhiều giọng nói. Đó là sự phẫn nộ, sự tự hỏi, tình thương yêu đối với cuộc đời. Đó là sự đề kháng chống lại cái u tối, thói nô lệ, sự thỏa hiệp trong mọi hình thức, sự quên lãng. Thơ Liêu Thái chống lại ru ngủ, sự vui vẻ và mềm mại.
Thơ anh cũng có những xúc động kín đáo, trước những tình huống đơn lẻ, những khung cảnh nhỏ bé, những tâm trạng sâu lắng, thăng trầm, nhưng chúng chưa nhiều lắm. Tôi mong thơ anh có nhiều hơn những bài như thế. Mặt khác, nỗi buồn nhân thế, sự phản ứng trước những nghịch cảnh, cái nhìn thấu suốt đối với lịch sử, sự không nhân nhượng, chưa bao giờ thôi cháy bỏng trong thơ Liêu Thái. Bên cạnh những người cùng thời chọn đứng về phía tiện nghi, phe quyền lợi, nhóm ăn trên ngồi trước, Liêu Thái đã chọn, với ý thức rõ ràng, đứng về phía mà nhà thơ Dương Tường gọi là phe nước mắt. Mặt khác trong khi không ngừng làm sắc sảo thêm sự phân tích hiện thực, anh cũng thăm dò vùng ký ức tâm linh của dân tộc; đôi khi có khuynh hướng thơ ngôn ngữ. Thơ Liêu Thái hoàn toàn cắt đứt với lãng mạn và với thái độ chính thống. Anh là một bước nhảy ngoạn mục của thơ hôm nay: tự tin, bản lĩnh, vượt ngoài ước lệ, thách thức các giá trị được xác lập hay bị ép buộc, bằng một ngôn ngữ ngày càng tinh tế, ngày càng điêu luyện, trong khi vẫn không ngừng cúi xuống thấp hơn nữa với bụi bặm cuộc đời, lăn xả vào đời sống, ăn nhập với phố phường, với bất công thường trực.
Bóng người tình đói bé
Bóng người tình cần lao
Bóng người tình ô nhục
Bóng người tình nợ nần
Bóng người tình nhức nhối
Bóng người tình lầm lũi
Bóng người tình thuyền nhân
Tính thông tục của ngôn ngữ xuất hiện tự nhiên. Trong thơ anh, sự thông tục cũng đâm ra đáng thương, tiếng khóc cũng là tiếng cười. Thơ Liêu Thái ít nói về tình yêu, tình dục, các đề tài riêng tư, và đó không h ẳn là một ưu điểm, nhưng mặt khác một khi anh chạm tới chúng, thơ bộc lộ chất gi ọng thành thực đáng yêu, sự lúng túng vụng về, sự nhầm lẫn, sự hối hận. Tóm lại, sự thân mật trong ngôn ngữ. Những ví dụ ấy chưa nhiều, có thể vì anh quá bận rộn vì những thử thách khác, có thể vì anh chưa chú ý đúng mức. Khuynh hướng tâm linh, khuynh hướng siêu hình không phổ biến lắm trong thơ Liêu Thái. Sự cân bằng giữa hiệu ứng xã hội và hiệu ứng nghệ thuật, giữa xúc cảm thẩm mỹ và suy tư chính trị, giữa thân xác và linh hồn là điều mà các nhà thơ hôm nay cần suy nghĩ thêm.
Đôi khi anh đến rất gần một chủ nghĩa siêu thực, giấc mơ, sự hồi tưởng. Ngay cả những bài thơ nói về tình yêu, hạnh phúc, sự may mắn cũng chứa đựng lời tiên tri về ngày phán xử cuối cùng, tính bồng bột và tội ác của nhân loại, sự nông cạn của họ. Không phải bài thơ nào của Liêu Thái cũng thuyết phục tôi, anh có những bài tựa như tuyên ngôn, cách nói cốt để diễn tả một ý tưởng, nhưng trong những bài xuất sắc nhất, anh là sự ngạc nhiên, là sự thách thức trí tuệ. Thơ Liêu Thái đi giữa hiện thực và siêu thực, sẵn sàng đặt câu hỏi cho một đám đông im lặng, sẵn sàng im lặng trước tra vấn. Trong những bài thơ gần với thơ xuôi, có thể là nhóm thơ anh thành công hơn cả, ngôn ngữ của anh bộc trực, giàu có một cách kỳ lạ, có khả năng bộc lộ khuôn mặt tối tăm của lịch sử và những điểm sáng lấp lánh không ai biết chúng đến từ đâu. Thơ anh là một loại thơ triệt để, không thỏa hiệp, cay đắng nhưng vẫn cân bằng, châm biếm nhưng hồn hậu. Anh thường nói về những chi tiết cụ thể của đời sống, những tình huống có tính kịch: chiều sâu của thơ nằm ở các các xung đột. Có một mối quan hệ đặc biệt, chặt chẽ, giữa Liêu Thái và các nhân vật trong thơ anh. Họ vừa là tác giả vừa là người được anh miêu tả. Thoạt nhìn trong thơ Liêu Thái, đầy những nhân vật chộn rộn, nóng hổi máu thịt cuộc đời, nhưng một người đọc kỹ anh sẽ nhìn thấy nỗi cô đơn bàng bạc cùng khắp. Đó là loại thơ tự ý thức về mình, tìm mọi cách để mang lại ý nghĩa cho ngôn ngữ, khôi phục sức mạnh của những tiếng nói bên dưới xã hội, bên rìa, những số phận cuối đường.
Vancouver Jan. 2021
THƠ LIÊU THÁI
Nơi những đứa trẻ ôm nhau
1. Ngồi
Chúng đã ôm nhau bên vệ đường, dưới nắng
nơi chúng ngồi là một chiếc nôi
bằng tiếng chim
Tôi đồ rằng trưa nay, khi những chiếc xe đo nhiệt ghé đến, trán của chúng đủ ấm để được cách ly
Chúng không hề biết về nơi chúng đến bởi bữa cơm và suất tiền nhận được đã là một ân sủng
Bởi có ngồi cả ngày nơi vệ đường chắc gì no bụng
Đôi khi không biết gì giúp người ta hạnh phúc
Và cái chết là thứ gì đó mơ hồ
Không cần phải tỉnh táo hay sáng suốt truy tìm hoặc quán chiếu nó
Thế giới đã cách ly nhau tự khi tai họa chưa xuất hiện
Và thế giới trở nên rộng mở khi các cửa hàng đóng cửa, nhà nhà đóng cửa, khu phố bị cách ly và đất nước bị cách ly
Vài con sóng đang bị trói bên ngoài ô cửa
Những chiếc xe hơi cũ thành ổ chuột và
nhà công vụ biến thành ổ tội phạm
điều ấy nghiễm nhiên biến thành thân phận thế hệ tôi
Tôi định viết thư cầu xin mẹ ban cho con đường sống nhưng điều ấy thật vô nghĩa
Nhiều khi người ta lại phải hỏi một câu ngớ ngẩn và cũ rích rằng tôi sống để làm gì và được sinh ra để làm gì khi mặt đất cứ ngày đêm rung chuyển lời thù hận, lời nguyền của những bóng ma hời bị bỏ quên bên kia núi thi thoảng lần mò về làng kiếm ăn rồi khóc lóc
Nhiều khi ngồi nhìn bầy đàn hay đồng bọn hay đồng lõa chính là những kẻ đã ủ mưu đẻ ta ra và nuôi ta lớn trong ý niệm chuẩn bị có thêm một bầy đàn mới trong công cuộc gặm cỏ bất tận trời sinh voi sinh cỏ con mạnh đạp con yếu thua
Ừ, mình sinh ra để tiếp tục lượm rác của thế kỉ trước hay vài ngàn năm trước hay mới hôm qua hay mới hôm nay đứng ngồi như một bịch rác ai đó vừa ném qua cửa số từ ngôi nhà mang ký hiệu Thượng Đế
Những trận sóng đang lớn dần bên kia bãi rác và đánh thức gã ăn mày lúc ba giờ sáng hay thi nhân cũng quờ quạng tìm thuốc lá lúc ba giờ và kẻ cướp cũng chuẩn bị công cuộc lúc ba giờ, những kẻ này đã gặp nhau trong lúc nhà tu đang cố gắng kiềm nén cơn phát dục
Và mọi thứ trở nên bất lực khi kẻ cướp đâm ra ủy mị, người ăn mày trở nên hào phóng và thi nhân muốn làm kẻ cướp để nhà tu quyết tâm bảo vệ tiết hạnh trong tư thế làm tình
Nửa đêm nghe tiếng chuông chùa làng người đàn ông bị vợ bỏ đi với năm đứa con đang cố gắng chạy xe thật nhanh để lấy cho được mối thịt mang ra chợ ngồi bán lẻ
Tôi thấy cái nghèo đè nặng lên gương mặt chảy trễ, buồn và thất vọng nhưng cũng đầy rắp tâm trả thù cho một thứ gì đó mơ hồ
Người đàn bà hàng xóm chết chồng đã loay hoay nợ nần vì những cái app cho vay nặng lãi và mụ phát điên vì ăn khế trả vàng hay những con nợ đóng vai chim đại bàng, chủ nợ đóng vai anh nông dân nghèo trồng khế
Nghe nói chỉ nghe nói thôi và qua hệ thống mạng toàn cầu tôi biết đất nước mình bị xâm lược từ ngoài biển. Ở biên giới phía Bắc kẻ địch đã dần xây trên chỗ máu xương của người lính vô danh những cái khách sạn, không ngoại trừ vài cái toilet đã được xây trên tro cốt của họ
Những con chữ vang vang theo âm đá ong trong cái đầu chứa đầy đá ong chai lì của tôi cũng quyết chạy đua với tiếng chuông hay đồng hồ hay mặt trời buổi sáng hay thứ gì đó không hạn định để kịp đậu bến sáng mai
*
2. Những đứa trẻ
Những đứa trẻ u a tới trường với cặp chứa đầy thứ gì đó na ná như là sách
điều này nhắc tôi nhớ lại những tháng năm bao cấp tôi đã bị trúng thực thịt heo (miền Bắc gọi thịt lợn) sau khi ăn quá nhiều thịt mỡ cuốn bánh tráng sắn vì thèm ăn sau một năm mẹ tôi bị mất bộ tem phiếu lương thực, bà đã nhận bù hai tháng cho thỏa cơn thèm
Trường tôi học gần một quán ăn gọi là cửa hàng bách hóa tổng hợp đã được chuyển mình theo kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa
Nơi ấy có những ổ bánh mì thịt đầu tiên sau nhiều năm đói thèm và được bán với giá tương đương hai ngày lương gồm thịt heo xá xíu, chả và vài cọng hành lá vẫn còn tinh sạch vì chưa có thuốc Trung Quốc
Lũ chúng tôi thay thế cơn thèm ăn mỗi khi mùi lẩu và bữa ăn ngon từ cửa hàng bay vào lớp học bằng những tờ giấy chuyền tay nhau hẹn sẽ hái trộm bồ quân nhà ông Đồng sau trường
Lũ bồ quân hình như thuộc họ bồ kết, gai của chúng rất nhiều, dài và đâm từng chùm tua tủa người ta nói rằng bồ quân và bồ kết là hai vợ chồng, bồ kết là vợ nên trái của nó dành cho đàn bà gội tóc còn bồ quân là chồng nên trái của nó cứu đàn ông yếu sinh lý và giúp cường dương tăng cường hạnh phúc
Tôi thấy lạ bởi gội bồ kết cho rất nhiều chấy rận, tôi từng bị rùng mình bởi con nhỏ bạn cùng lớp rủ trốn học ra chùa làng ngồi chơi và than mệt, nó sà vào lòng tôi, tựa đầu vào ngực tôi, một mùi gàu nghe rất kinh điển xộc vào mũi và một con, hai con… nhiều con chấy mén bò lỏm ngỏm trên đầu nó làm tôi rùng mình
tình bạn của chúng tôi chỉ bấy nhiêu thôi, lỏm ngỏm buồn chấy rận
*
3. Dương cầm
Tiếng dương cầm là thứ gì đó thật xa lạ khi cái ăn quấn lấy tâm hồn
Những bài sonata ngợi ca hòa bình hay sonata ánh trăng và các concerto dài dòng rườm rà về anh hùng chỉ làm tôi nhớ đến những ông thuế vụ hầm hố quát nạt người buôn đường mía hay bà lương thực mặt mày rũ rượi vì cám gạo bám nhưng mắt sưng sỉa ban phát thịt heo trong lúc vừa xỉa răng vừa đọc tên người nhận
Ở một nơi mà những kẻ cướp luôn thế thiên hành đạo và kẻ lừa tình đọc kinh cầu siêu cho các linh hồn tội lỗi
Đất nước tôi vẫn chưa hết thời bao cấp nơi những cái đầu nặng chữ nghĩa công thần và quyết không từ bỏ lý tưởng mặc dù nó là thứ gì đó không thể đánh đổi miếng thịt heo ngày bao cấp và càng không thể từ bỏ miếng đất thời bây giờ
Hình như con người đang vô cùng sợ đất và đất cũng không còn ai gọi bằng mẹ bởi đất đã gầm gừ điệu ru của máu cho những đứa con bước không chạm cỏ và những cánh rừng đang rủ nhau về trời tủi hận
Nhiều khi tôi tự hỏi liệu có còn những mối luyến ái của sách vở bởi mọi thứ không như tôi từng học và đọc
Lịch sử là những con thuyền oằn mình vượt sóng tìm chân trời tự do hoặc thứ gì đó na ná nhãn mác tự do
Lịch sử là những bữa cơm khoai lụi gồng mình vươn lên thành những bữa gà quay heo sữa quay lợn sề cắp nách hay rượu chivas mười tám chấm hay những bữa vi cá mập và tổ yến và những tiếng cười thỏa mãn nơi nào đó cách không xa có những mảnh đời tìm chỗ ngủ qua đêm như một định mệnh chất nặng hai vai chân phù mắt húp
Tôi vểnh tai như một con chó săn để săn tìm tiếng dế trong vườn khuya thân thuộc nhưng điều ấy thật xa lạ khi giá đất đang tăng dần làm chết mòn tâm hồn tôi
Những người đàn bà xóm tôi đã bỏ theo trai ngày càng nhiều nhưng nói bỏ theo trai là cho thêm phần trịnh trọng hay sang trọng gì đó vì thực ra họ đã theo những kẻ nhiều tiền và già hơn tuổi cha chồng của họ
Những gã mất vợ trở nên già nua trong một tâm hồn trẻ con dễ khóc và dễ bạo loạn
Nghe đâu người phụ nữ có đôi mắt đen lánh đầu làng đã bỏ theo một ông thầy chùa và điều này trở thành đề tài ở chợ ngã ba
Những chợ làng nổi lên lúc ba giờ sáng và đừng tưởng chỉ có Sài Gòn mới không đêm
Đêm của Sài Gòn ăn chơi mút mùa lệ thủy và đêm của làng nghèo cày cấy cặm cụi tìm cái ăn mút chỉ đường tà
Điều làm tôi sợ nhất là những đống rác chúng đã chiếm dần chỗ đứng của đồng loại tôi nơi tôi từng chơi bắn bi cùng lũ bạn giờ là một bãi rác tự phát
Khi tôi bực mình và la toáng lên về chuyện này thì người đại diện chỉ hỏi lại tôi đúng một câu duy nhứt rằng anh hãy chỉ cho chúng tôi chỗ nào đổ rác mà không phát mùi
Điều này chẳng khác gì bắt tôi phải ra Trường Sa hay Tư Chính để đánh giặc trong lúc tôi chưa biết bắn súng và chưa qua bất kì một giờ thao trường nào
Nhiều khi tôi tự hỏi cái điều mà tôi đang sống, đóng thuế và phụng sự hằng ngày bằng mọi thứ chiết khấu nó đã làm gì cho chúng tôi và câu hỏi được bốp ngay câu trả lời là bạn//ngươi/mày/mi/đằng ấy đã làm được gì cho đất nước
Tôi chửi thề thật khẽ để khỏi tai bay vạ gió
*
4. Nhà thơ
Tiếng hát nhà thơ rền rỉ như tiếng dế kêu đêm và đôi khi gây nhầm tưởng nhà thơ đang khen cuộc đời tươi đẹp và điều ấy trở thành sự thật khi nhà thơ gật đầu xác tín với chính quyền về bài tụng ca của mình
Máu đã đổ theo vũ điệu của đất nhưng trước đó người anh em đã làm đổ máu nhau khi vài phân đất xê dịch qua lại giữa hai khu vườn
hoặc những người mẹ người cha quên mất mình có những đứa con và đất chắp cánh cho những con số lô đề nhảy nhót
hay những người anh em thích chơi trò tung hứng trên bìa đỏ bìa hồng hay bìa ba lá gì đó của chính quyền địa phương
Và đất cũng đã làm cho người anh em chính trị bị sị trở bộ gầm ghè nhau trong những nhiệm kì phù phiếm
Đất như một nỗi buồn dài hơn tiếng thở và đất như tiếng chuông chùa đã mất phần thanh âm chiêu linh trong tay búa đe nẹt
Đất dự cảm điều gì tôi không rõ nhưng có những thứ mất đi có thể nhìn thấy được
Và thay vào đó những đống rác chiêm bao,
những trận chiêm bao triền miên làm tôi mất rất nhiều chỉ tay do đếm tiền và cào cấu
Đất cũng nuôi nhiều hận thù người đi kẻ ở
Những người mẹ mất con và những người con mất mẹ sau một đêm giá đất tăng vọt
Những người anh em lìa bỏ nhau không phải vì mê vẻ đẹp của núi đồi trung việt mà vì núi đồi bỗng dưng tăng giá để họ đủ kịp liên minh trước khi chống nhau để rồi quay lưng sát hại nhau
Đất cưu mang những nghệ sĩ tuồng đã hết mùa và họ sống đời rất tuồng cũng như họ diễn tuồng rất đời
*
5. Tuồng
Thời bây giờ không còn ai đói ổ bánh mì như thuở tôi còn nhỏ xốn ruột mỗi khi nghe cửa hàng bách hóa tổng hợp nướng bánh mì giòn hay phi sả hành tỏi ớt
Bây giờ không còn ai phải xếp hàng nhận từng lít dầu, cân đường, con cá khô, cái vỏ cái ruột bình thủy và ruột xe, xấp vải cuối năm hay bánh hạt dưa mứt Tết
Không, không còn những hàng dài rồng rắn nối nhau vào cửa hàng lương thực
Nhưng người ta đã xếp hàng rồng rắn nối nhau bất tận vào cửa địa ngục nơi có những con gấu cái và ngựa vằn đang tranh nhau chỗ hít thở cuối cùng
Trước khi rác lên ngôi đất nước tôi từng có vua và có thêm vài chế độ
Trước khi người ta đưa nhau vào địa ngục đất nước tôi từng mơ ước thiên đường
Trước khi anh em tan đàn xẻ nghé vì giành giật quê hương tôi từng máu nhuộm đất lành để bảo vệ hình hài tổ quốc
Trước khi đẩy nhau vào hố tử thần quê hương tôi từng có những con đường đất và những vệ cỏ mùa xuân
Những ngày mẹ dắt tôi thăm xóm làng và không quên nói lời chúc đầu năm
Trước khi anh em chúng tôi cắt nhỏ căn nhà thành từng mảnh rời hay trong nước và ngoài nước ném tiếng chửi vào nhau chúng tôi đã từng nói tiếng người êm ái
Trước khi chúng tôi trở nên cào cấu và hung hãn chúng tôi từng rất yêu chuộng hòa bình
Trước quốc ca là những câu kinh và hịch tướng sĩ hay thơ thần hay Bình Ngô đại cáo và tất cả trở nên kì lạ trong lời hát trịch thượng của đứa ngáo đá
Trước khi phóng xe ra đường và bất chấp cái chết tuổi trẻ chúng tôi từng yêu những con đường và tụng ca chúng bằng bài thơ quê kiểng
Trước khi, trước khi, trước khi, trước khi, trước khi… cái điệu ru hay cái điệp khúc ấy được nhắc đi nhắc lại nhiều lần và in sâu vỏ não như một lời nguyền không đăng đối
Và sau khi, sau khi, sau khi, sau khi… chúng tôi lại nói về chuyện trước khi trước khi trước khi trước khi…
*
6. Màu cờ
Vì trái đất không được tròn nên nhân quả cũng hơi méo mó
Chúng tôi trở cờ với nhau bằng mật ngọt và đạn bọc đường
Những người bạn năm xưa đang nằm nghe giun dế hát dưới trời sương núi đồi trung việt buồn thê thiết lại nhớ tới Bùi Giáng hay Trịnh Công Sơn hay Phạm Duy hay Văn Cao hay Đoàn Chuẩn Từ Linh hay Dương Thiệu Tước hay một gã ất ơ nào đó đi ngang cuộc đời chửi đổng
Và nếu hỏi còn gì để yêu
Người ta vẫn mãi trả lời (ơ hay lại vẫn mãi hay sống mãi hay vĩ đại muôn năm gì đó…!) về tình yêu quê nhà như đang giải lời nguyền xấu lậu
Rạng đông rồi bình minh rồi ra ngọ và lại hoàng hôn đến rạng đông
Vòng tròn tiếp tục xoay tôi thì không thể biết nó có tròn thật hay không
*
7. Rạng đông
Những trai làng đã ngấm ma men đang chạy xe về cho kịp giờ ra đồng mà cánh đồng cần sa hay gì đó đang nằm tít tận trời tam giác quỉ
nên họ lại ra đồng và cánh đồng công xưởng đập va thanh âm kim loại
Những cánh đồng sương vẫn in hằn mặt trời tháng ba nhưng nó đã chết từ khi bát bún xương vừa bưng ra
Và người ta ngấu nghiến lấy nó như một sự bắt buộc trước khi bước vào một ngày mới gai góc oan khiên
Người xứ tôi rất mê bóng đá, trái bóng lăn tròn sân cỏ và làm nên tên tuổi của một ai đó vì trái đất không được tròn nên nhân quả cũng hơi méo mó
Lại: Chúng tôi trở cờ với nhau bằng mật ngọt và đạn bọc đường
Lại: Những người bạn năm xưa đang nằm nghe giun dế hát dưới trời sương núi đồi trung việt buồn thê thiết lại nhớ tới Bùi Giáng hay Trịnh Công Sơn hay Phạm Duy hay Văn Cao hay Đoàn Chuẩn Từ Linh hay Dương Thiệu Tước hay một kẻ ất ơ nào đó đi ngang cuộc đời chửi đổng
Và nếu hỏi còn gì để yêu
Rạng đông rồi bình minh rồi ra ngọ và lại hoàng hôn đến rạng đông
Vòng tròn tiếp tục xoay khi tôi đếch biết nó có tròn thật hay không
Và người ta ngấu nghiến lấy ánh sáng như một sự bắt buộc trước khi bước vào ngày oan khiên
Trước kia, tôi vẫn không thể hình dùng ra tôi là ai và ai là tôi, nên tôi thử viết một lá thư cầu xin quyền được sống, gửi đến người đầu tiên là mẹ tôi, xin mẹ hãy cho con con đường sống và xin mẹ nhớ giùm con không phải là con gấu nhồi bông của mẹ, con không thích làm điều này vì con bị chứng yếu bóng vía và con luôn sợ ma
Và xin mẹ hãy ban cho con con đường như như một con người rất đỗi bình thường trong một tương lai bình thường không phe nhóm hay chủ nghĩa và cũng không thù hận bất kì tờ đô la hay tờ nhân dân tệ nào bởi những thứ ấy giống giấy lót quần của gái gọi
Xin mẹ hãy cho con con đường sống và thôi định nghĩa về con!
Bla… Bla… Bla…
Dường như thế hệ của tôi rất sợ bị gia đình, cha mẹ định nghĩa bởi rất nhiều người đã quen sống trong định nghĩa của người khác và quen định nghĩa người xa sau
Nên cuối cùng tôi quyết định viết thư gửi đến tôi rằng mày ơi tao xin mày hãy cho tao con đường sống vì mọi người chỉ thích nghe lời êm tai nhưng mày là thằng cục mịch đáng ngại và mày hãy vui lòng làm một con ếch câm
Tôi đã nghĩ như vậy trong lúc uống một ly cà phê đen nàng pha cho và mấy đứa nhỏ đang say sưa ngủ
và tôi đã nghe vài lần chó sủa trước khi mặt trời moc…
*
8. Lá thư
Tôi lại bắt đầu một hành trình, nhưng trước nhất, hãy viết một lá thư gửi ngay cho chính tôi để biện minh bằng một lý lẽ nào đó
Rằng con người cho dù rác đã ngập ngụa vẫn phải yêu thương và uống lấy những giọt sương cuối cùng bởi mình cũng là giun dế
Nhưng tôi đã viết thư gửi cho tôi rằng đừng xin con đường sống vì việc ấy chả khác nào chỉ cho kẻ trộm nơi mình giấu vàng hay kim cương đại loại là thế
Và tôi viết thư gửi cho ly cà phê lời cảm tạ khi tiếng gà gáy ngày càng trở nên hung hãn
và tôi thương tôi như thương một con dế dưới bầu trời gáy vang khúc đêm
Và thương những đám mây nặng sắc chì trời Hồng Lĩnh làm nhớ Nguyễn Du suốt đời khóc than cho gái và yêu thương gái tựa mình bởi chắc ông cũng thấy mình đang làm gái cho triều đình trên giường sử lịch
Và tôi thương tôi như một cô điếm hết thời hay lỗi thời hay bất phùng thời hay trục trặc giới tính hay trục trặc chỉ tay hay trục trặc giấc mơ trẻ nít
Sóng của đất đã gọi vào cửa và tôi từ tốn ngồi nghe nó đang thì thầm
Sóng đất đang xô dạt ánh trăng và cố gắng làm một thứ gì đó tựa như làm từ thiện
Hành động của tôi trở nên lệch lạc và chính tả cũng xộc xệch
Những giấc mơ của người đi trước đội mồ đứng dậy cười vang
Và tiếng cười bị giam trong tháp cổ thành những cổ vật thời du lịch
*
9. Sóng đất
Nước mắtlà kim cương du lịch sống trong một đất nước dựa vào du lịch và nâng niu công nghiệp không khói trong một tương lai nóng bỏng tham vọng
Thật cảm động khi ai đó cho một trái chuối luộc
Thật cảm động khi ai đó cho một ổ bánh mì và người ta thôi ngột ngạt xếp hàng tranh nhau vào địa ngục!
Những linh hồn đói ăn
Có ai đó vừa ném ra không gian
Một thứ gì đó như lời đe dọa
Có kèm theo nhiều sinh mạng đổ xuống
Và có ăn chia với những trại hòm…
• Phao cơm
Những người đàn bà thức dậy lúc 4h sáng
Những chiếc phao cơm bắt đầu khua chèo
Và tôi nhìn thấy bà
Một linh hồn đã lâu năm không biết đói
Lặng lẽ chống chiếc phao cơm cháy
Bơi quanh con nước nhỏ ngoài vườn
Nơi đàn cá thia lia đã chui vào lòng đất
Mỗi khi nắng hạn về
Và chúng ngủ im hơi lòng đất suốt mùa hè dài
Những đám mây xốp chuyện trò cùng hoa gạo
Thả lời ru đỏ au một vùng trời
Tiếng kêu của người già chống phao cơm
Đôi khi nghe oạp oạp…
*
Lũ chúng tôi có gương mặt buồn
Và đôi khi bốc đồng, nổi loạn
Chúng tôi chơi thả diều, đá bóng và bắt dế cỏ
Khi mùa đông tới, chúng tôi còn tập bơi trong con nước nhuộm phù sa
Đương nhiên con nước lũ miền Trung không nặng phù sa như miệt Tây Nam Bộ
Đôi lần tôi nằm mơ mình ngồi xe khách
Chạy từ miệt Hà Tiên về Cà Mau
Và gặp một lão già dắt ba đứa trẻ
Gương mặt chúng lấm lem nhưng bụ bẫm
Đôi mắt đứa trẻ nhất có gì đó rất thông minh
Nhưng đen lánh nỗi buồn
Xe đi băng qua vườn dừa dọc bờ biển và ghé quán ăn đường dài
Tôi nhìn thấy vẻ mặt của mấy đứa trẻ rất đói và thèm ăn
Nhưng lão già (tôi nghĩ: Hình như keo kiệt và bủn xỉn)
Không cho chúng ăn gì
Lão kèn cựa từng đồng với bà hàng nước
Buổi trưa của chúng được lấp bằng ba bịch nước mía và ba cái bánh mì trắng
Hình như chúng không thể nuốt nổi…
*
Y đã hỏi xin lão già hãy cho y được mua thức ăn cho ba đứa nhỏ
Y nghĩ rằng lão sẽ nổi khùng và quát tháo với y
Bởi với gương mặt luôn rắp tâm trả thù và dữ tợn của lão
Dự báo với y về thứ gì đó không thiện lành
Nhưng thứ y nhận được
Là câu nói lí nhí và gương mặt cúi gầm của lão
“Dạ. Cảm ơn anh!”
Những con chữ thốt ra từ miệng một lão già vốn làm y uất ức
Khiến mọi thứ trở nên trống rỗng
Có gì đó nằng nặng, khác với tức giận hay khinh bỉ hay cay cú
Đang đè nặng trong lồng ngực y
Và bốn dĩa cơm vịt quay cùng những cái miệng ăn như tia chớp
Và những gương mặt cúi gầm vừa buồn tủi vừa ăn
Khiến y không thể cầm lòng…
*
“Dạ, tui không phải là ông nội của ba đứa nhỏ
Vì chúng nó là con tui
Anh cũng đừng xưng tui bằng bác với cháu
Tui năm nay chưa đầy bốn mươi
Vì khổ quá nên tóc bạc mà già trước tuổi
Mẹ của mấy đứa không chịu nổi cảnh nghèo
Đã bỏ lên Hà Tiên để làm mát xa còn gọi là đấm bóp
Tui dắt tụi nhỏ lên gọi nó về
Nhưng nó không về
Mấy lần trước tui đi một mình tìm nó
Nhưng nó gọi tụi đầu gấu đánh tui bầm dập
Nên lần này tui dắt tụi nhỏ đi
Để nó nễ tụi nhỏ mà không đánh
Ngày xưa tui là bộ đội, tui yêu những người lính đi K.
Ngày xưa tui ước mơ mình làm sĩ quan quân đội
Ngày xưa tụi tui yêu nhau đẹp lắm
Chính tui đã hại nó
Bởi nó thương tui và lấy tui với nhiều lý tưởng
Nhưng mọi thứ trở nên nặng nề khốn khó
Khi nó đẻ con và miếng ăn cứ giật gấu vá vai
Tui thương nó lắm
Tui có lỗi với nó và với mấy đứa nhỏ…”
*
Câu chuyện của người đàn ông mà y nhầm tưởng là ông nội của ba đứa nhỏ
Người đàn ông nhỏ hơn y gần con giáp
Nhưng ban đầu y gọi bằng bác
Sau này y gọi bằng anh em và coi hắn như đứa em ruột thịt
Y hơi áy náy vì dĩa cơm của y khiến đứa nhỏ bị ói mửa
Một bữa no giữa thế kỉ hăm mốt chăng!
Xe đường dài, đường mắc lư, uốn éo khiến đứa bé bị sốc sau ăn
Và nó tựa vào nàng
Như một người mẹ
Y quên mất rằng mọi chuyện từ đầu do nàng quán xuyến
Ý định xin lão già để mời cơm mấy đứa nhỏ cũng là của nàng
Y chỉ bốc đồng và xốc nổi…
• Tháng ba
Mưa tháng ba ểnh ương vào nhà
Đứa bé khóc vì tiếng kêu của chúng
Có lẽ trong khói mưa
Có giọt nước mắt trời
Khiến cho tháng ba trở nên lay động
Chiếc phao bằng cơm cháy của bà
Vẫn cứ bơi quanh khu vườn cũ
Người ta nói rằng nỗi ám thị về đất hay chỗ ở và chỗ chôn
Khiến con người có thể yêu nhau hoặc thù hận nhau đến chết
Và nếu được sống một kiếp khác sau chết
Nỗi ám ảnh về đất không bay hơi
Mà chôn sâu lòng đất và mọc thành gai độc
Trong khi những con cá thia lia
Có thể chào cờ sau mưa
Chúng lại chui ra từ lòng đất và bơi tung tăn
Cũng có thể chúng đang bay trong đám mây nước
Đứa bé bắt đầu tư lự
Về bầu trời và những cụm mây
Về chiếc phao cơm trong giấc mơ
Người lớn học cách im lặng
Khi thế giới đã quá ồn ào
• Da vàng
“Người da vàng thượng đẳng…”
Đôi khi y đã nói vậy trong cơn ngái ngủ
Mùi da thuộc từ những hiệu giày trên đường Hùng Vương
Mùi cá kho dưa trên đường Bạch Đằng
Bến than và những chiếc tàu viễn dương
Những gã trai cởi trần thả từ bong tàu xuống sông Hàn
Thành đội Trần Phú và chú Hòa lùn của y đã chết ở K.
Chú ấy quen y trong một buổi diễn văn nghệ quần chúng
Hai chú cháu trở thành thân thiết và y mấy lần được chú dẫn đi bảo tàng
Nơi có xác máy bay Mỹ và những bào thai trong hủ
Y rất sợ điều này, chú Hòa bảo đừng bao giờ để chiến tranh,
Vì chiến tranh sẽ lấy đi mạng người và trả lại những bào thai trong hủ
Lúc ấy y không hiểu cho mấy
Kỉ niệm của y là cây trứng cá
Ngay trước đài truyền hình
Của Đà Nẵng những năm 1980
Và y vẫn luôn tin rằng người da vàng thượng đắng
Bởi đằng sau những đám ruộng ngập bùn
Đằng sau những con sông đầy rác
Đằng sau những ngôi đền hôi mùi phân dơi
Và đằng sau những tấm huân chương sáng chóa
Dường như sự tử tế hay thứ gì na ná với nó
Vẫn trò chuyện theo cách riêng của nó
Khiến da vàng trầm ngâm
Khiến da vàng máu lệ
Khiến da vàng mắt đen và mũi tẹt
Cúi xuống lượm lon bia và chần chừ
giữa uống hay trả lại cho khổ chủ
Y vẫn tin điều đó
Khi trái mít sù sì hằng năm vẫn cho những bộ dái thơ mộng
Khi cây xương rồng trổ bông màu máu Chàm
Khi những bông sen hạ thổn thức sớm mai Hà Nội
Mẹ ngậm ngùi đẻ con trên tàn tích chiến tranh…
Những người da vàng thượng đằng
Được xưng bằng cậu, ngài, ông, bà cô đồng
Nơi điện thờ hay phủ, lăng, đền và chùa phía Bắc
Những người da vàng thượng đằng hay nhảy múa
Hát hầu đồng gọi cơm cá tôn nghiêm…
• Khải huyền
Mọi thứ như một lời khải huyền
Hay sấm đất tháng ba dậy mùa
Hay những câu chữ lâm râm trên miệng người đãng trí
Mẹ xin được chết như một cái cây
Sau một giấc ngủ và không đau đớn
Chiến tranh vẫn ngủ cùng mẹ đêm đêm
thay thế chỗ nằm của cha…
*
Những ngọn roi quá khứ khiến người ta sợ sống hơn sợ chết
Và những bông hoa trong vườn không đủ thơm
Để níu mọi thứ trở về với cỏ cây buổi sáng
Những tiếng chim chào mào thổn thức
Mùi ổi sẻ thơm và mùi mít chín
Mùi hoa cà chua hay hoa cải hoa ngò
Mùi hăng ngọt bầu đường tháng năm
Tất cả như lời khải huyền
Về nỗi vui tồn tại và vượt cạn
Mi biết, cả thế giới đang bơi đứng
Và vượt cạn trên mặt địa cầu
Có ai đó vừa ném ra không gian
Một thứ gì đó như lời đe dọa
Có kèm theo nhiều sinh mạng đổ xuống
Và có ăn chia với những trại hòm
Hay lò thiêu không kịp ngừng thở
Những cái chết như một lời đe dọa
Về sự sống và miếng ăn
Hình như không mang ý nghĩa nào khác
Bởi mọi lời tiên tri đều giả đối
Bởi mọi niềm tin đã cũ mốc và có nguy cơ ôi thiu
Bởi mọi bến bờ yêu thương đã tàn tật
Mi hãy đi như một đứa trẻ bước ra đường…
*
Người đã chết từ trong bụng mẹ
Vạt rau khoai và con nước mương chứng kiến điều ấy
Cái giếng làng và một ít nước trong veo sót lại
Không đủ soi một ngụm trời ước mơ
Của đứa trẻ hằng khao khát lên đường
Sấm tháng ba dội chân thơ dại
Đi mải miết núi đồi hoang vu
Tiếng chim chích sau vườn thúc giục
Hoa cải ngồng đuổi bắt trời xa…
• Mẹ Chàm
Những người đò ngang đò dọc
Thu Bồn chở Ngọc Linh xuôi về Cửa Đại
Thắp nén nhang vái trời cao lạy đất dày
Lạy mẹ Pô Pô bình yên cho người sông nước
Lạy nỗi đam mê sự sống diệu kỳ
Lạy cả những lỗi lầm tiền nhân khai canh mở đất
Lạy những vong linh lênh đênh mặt biển tìm bờ
Lạy tình yêu dở dang nơi cố xứ
Lạy những dòng sông bất tận địa cầu
Nơi đứa trẻ khởi đầu bước chân ra ngõ
Và không hẹn quay về
Khi lời nguyền chưa được hóa giải
Những chum vại trong bảo tàng Chăm Pa
Mân mấn nỗi buồn thủy tổ
Con sông đã chảy băng những công trình dày mồ hôi
Và máu của tiền nhân
Loang lổ trên bàn nhậu sau một đại hội
Y nhớ đến chiếc cầu gãy
Nơi phần cuối một nhánh sông chết
Những người vạn đò co cụm đời gầy
Bằng những mẻ cá mẻ tôm lồng lộng ước mơ
Và thêm một lần co cụm
Khi chính quyền vác loa đi kêu gọi tự cách ly
Thế giới trở nên nhỏ bé và lẻ loi
Vì những bông nưa chưa kịp nở triền đê
• Bầy thiên di
Những bông nưa đã nở trên thành cổ
Bà ấy ngồi nhớ lại năm tháng vàng son
Bên gốc vú sữa già trăm tuổi
Có nhiều lớp thiên di đã về rồi đi
Và những trục trặc sử lịch
Giống như vết đạn thân cây
Dấu thẹo làm mưng đau cái nhìn quá vãng
Khi đoàn quân hãnh tiến húc đổ cổng dinh Độc Lập
Bà ấy đã mặc áo dài, tay cầm cờ và hoa
Với niềm tin mãnh liệt vào ngày mai…
*
Bà được (hay bị?!) xếp vào tổ chức kiểm kê trưng thu tài sản
Bà dẫn quân đánh tư sản và tàn dư ngụy quyền
Bà được lên tận Thủ Đức để nghe Đỗ Mười nói về tương lai
Bà được bầu làm trưởng nhóm vì có anh là liệt sĩ
Và những tiếng kêu gào
Và những lời than khóc
Và những gương mặt thất thần
Và những người đàn ông chùng gối lạy
Và những nồi canh giấu vàng
Cả nhà không dám múc, chỉ ngồi nhìn nồi canh và chờ
Một thành viên trong đoàn đã nhìn thấy dấu hiệu lạ
Đến cầm vá khuấy đều nồi canh
Tiếng khoen vàng, thẻ vàng va leng keng…
Ngày hôm sau là cái chết của một gia đình cùng đường
Vì đó là số vàng còn lại để chung cho chuyến vượt biên
Chân trời tự do đã đến với họ sớm hơn
Bà nghĩ vậy và rút khỏi đoàn kiểm kê tài sản
Bà đã lùi về vùng quê hẻo lánh xứ Quảng
Cùng những âm ba than khóc của Sài Gòn
Bà chui vào những đám ruộng đầy phân và bùn
Bà cố nhét mọi thứ của quá khứ xuống đám ruộng
Sình nhạt loãng
Đời sống nhạt loãng
Bà chỉ nghe được tiếng kêu khóc và cố nhớ thử đâu là tội lỗi của mình
Bà yêu những bông nưa dại bởi chúng làm nhớ gương mặt Sài Gòn
Một gương mặt thanh tú, chưa có than củi và áo quần giăng đầy balcon
Bà vĩnh viễn gắn Sài Gòn vào đám ruộng
Và điều ấy thật vô nghĩa hay bất lực
Và đôi khi bà thắp nhang lạy bốn hướng
Vinh quang thay lời nguyền khói nhang…
• Khí dung
Một thế giới nhạt loãng
Trong buổi sớm đầy khí dung và lời đe dọa
Người già lại chống phao cơm đi trong khí dung
Bơi theo con nước quanh vườn
Nơi ấy có một con ếch già tội lỗi
Luôn chắp tay khi gặp bóng người
Và những con cá thia lia bảy màu đã bay về trời
Khi đứa bé trong lọ thủy tinh ở bảo tàng cất tiếng hát
Về một chuyện sử ca bằng thủy tinh
Thế giới đã cách ly từ hôm tháng Chạp
Thế giới lại cách ly từ hôm tháng Giêng
Thế giới lại cách ly từ hôm tháng Hai
Những người già không thiết sống
Những người trẻ sống như chết rồi
*
Thằng Út trôi về đâu đó vô định
Út là tên của người đàn ông chúng tôi từng gặp
Trên chuyến xe từ Hà Tiên về Cà Mau
Có ba đứa con nhỏ và vợ bỏ đi
Nhiều lần lên Hà Tiên để tìm vợ
Và bị vợ cho đầu gấu rượt đánh tả tơi
Cái lần chúng tôi gặp
Trên chuyến xe ấy
Là lần người đàn bà trốn biệt
Bốn cha con quay về sau nhiều ngày lang thang
Túi rỗng và bụng đói
*
Tôi xem Út như đứa em
Kể từ khi câu chuyện đời của hắn lọt vào nhật ký
Thi thoảng hắn gọi điện thoại
Kể những chuyện hắn vừa gặp như kể với người anh chí thiết
Hắn nghèo nhưng chưa bao giờ xin tôi đồng nào
Cho dù một cái card điện thoại
Những khi tôi muốn tặng sách vở cho con của Út
Tôi phải nói rất khéo
Có khi dùng đến răn đe
Hắn mới chịu nhận
Có lẽ tìm một đứa nghèo, chung thủy, bao dung và khốn khổ thượng thừa
Tôi không ngại ngần gọi tên thằng Út
Và không dưng, hắn bặt vô âm tín sau một lần gọi điện thoại nói chuyện rất lâu
Chịu xin tôi một cái thẻ card để tiếp tục nói về cuộc đời
Trong lúc hắn trò chuyện
Tôi có nghe tiếng trẻ con khóc
Nhưng hỏi gì hắn cũng không nói
Và cũng từ đó tôi gọi vào số của hắn đều có câu trả lời điện tử “Thuê bao hiện không liên lạc được, xin quí khách vui lòng gọi lại lần sau”…
• Cá khô
Năm nay miệt Cửu Long hạn mặn
Y vác máy và đi
Đương nhiên không quên ghé Cà Mau thăm Út
Tìm nhà hắn nhưng không thấy người
Chỉ gặp một chủ nhà mới
Giới thiệu là anh họ của Út
“Thằng Út đã dắt con đi biệt xứ
Sau cái lần hắn cùng ba đứa nhỏ ra Lạng Sơn
(nghĩa là hắn đi trọn vẹn hai đầu đất nước)
Để làm phu khuân vác và nhờ một người Nùng giúp sang Trung Quốc tìm vợ
Con vợ hắn bị lừa bán sang bên đó
Sau đó tìm về được nhưng không còn khỏe
Vì đã bị lừa lấy mất trái thận
Cha con nó bỏ đi biệt xứ sau khi vợ nó chết…
Tui ở đây coi nhà giùm cho nó, chứ cũng chẳng mua bán chi…”.
Người đàn ông đã nói vậy với y
Trong lúc y quyết định trả phòng ở Ozon để đi khỏi nơi này
Y chịu không nổi để ở thêm giây phút nào nữa
Bởi từ phòng của y có thể nhìn thấy cánh đồng sình lầy, nơi có chiếc cầu khỉ bắc vào nhà của Út
Nơi có mấy tấm tôn cũ sì và một căn nhà mà nhìn từ xa rất giống một thứ gì đó không phải của con người sử dụng
Y tạm biệt Cà Mau
Trong nỗi khắc nghiệt của cái lồng ngực ho đau vì ám thị
• Những ngày mắc cạn
Có những trang viết mắc cạn nơi gác xếp
của mười bảy năm về trước hay hai mươi nhăm năm gì đó
Con số ước định chả nói lên điều gì
Khi bỗng dưng y tự nhốt mình vào căn gác ấy
Và mọi thứ hiện ra đòi nợ
Một món nợ kì cục u mê ám chướng
Ẩn chất hình ảnh người vợ của thầy giáo cũ
Kẻ đã rủ rê y cùng chơi trò ngoại tình
Nhưng lúc đó y vừa sợ vừa đang bệnh cảm cúm
Và người đàn bà này đã mời một gã trai bạn y
Cùng chơi trò ngoại tình
Ác thay gã trai cũng vừa cưới vợ
Nhưng khoái chơi trò này
Và kết cục là cả hai đứa tan nát gia đình
Gã trai trốn nợ biệt xứ
Vợ thầy trốn tiếng biệt tăm
Xứ sở của y có nhiều người chơi trò này
Vì cái thứ thuộc về nội tình có gì đó mệt mỏi
Và cõng nặng nhiều thứ
Nên những gì thuộc về ngoại biên
Giúp người ta chạm ngay bản năng gốc
Và người ta có thể kêu gào như lợn gà trâu bò chó
Mà không cần nhớ mình phải làm người
*
Y thu xếp mọi thứ vào hành trang ký ức
Nhìn đứa bé khải huyền
Chuẩn bị cuộc lên đường
Khi lời tiên tri thúc giục
Về một kỉ nguyên ánh sáng bên kia
Và sẽ không còn những thiên tài nấp sau con đường tơ lụa
Bởi thói quen lười đọc và sống chạm bản năng
Bởi thói quen vo tròn đạo đức ném vào sọt rác
Và con người cần được sinh ra lần nữa
Bởi Mẹ thánh linh
Bên bờ sông linh thánh
Có đứa trẻ chào đời
Sau tiếng reo vui của bà mụ
Mang bí số C_19
Vòng vèo khắp năm châu
Để đốt bỏ những thước lụa cuối cùng
Trên con đường chết chóc
Và chấp nhận hồi sinh…
KHÔNG PHẢI THƠ
1.
Khốn khổ nhất của con người
Là đến tuổi năm mươi
Mới bắt đầu học yêu thương
Hắn nói rằng hãy cho hắn mượn màu da
Để hắn dùng làm bộ giáp
Chiến đấu với bọn không màu
Tôi nói rằng gốc của màu cũng là không màu
Không màu hay có màu là ngoài da
Máu ai cũng đỏ và ai cũng mềm yếu
Não ai cũng mềm như đậu hủ, kể cả heo gà trâu bò, voi hay sư tử cọp beo
Và chúng ta bình đẳng với nhau khi còn biết yêu thương
Hắn đã buông Shit!
Rõ dài…
2.
Khi bạn lên tàu
Cho dù để làm phụ bếp
và khi sang tận xứ người
Bạn giữ ấm bằng cục gạch nướng
Hoặc bạn lên tàu với tầng tầng lớp lớp
Những con người đau khổ li hương
Có những lúc bạn phải nhắm mắt
Nuốt thứ gì đó mang mùi đồng loại
Để vượt qua cái chết
Và hi vọng khi mở mắt đã nhìn thấy bờ tương lai…
Thì chúng tôi cũng tầng tầng lớp lớp
Mìn nổ chậm, mìn sót, mìn thối
Cụt chân, mất xác, đời người toang hoác
Đâu phải ai cũng có chiếc thuyền để chạy
Đâu phải ai cũng có bến bờ để trông
Đâu phải ai cũng có tương lai bên ngoài bổn xứ
3.
Tương lai của chúng tôi
Chẳng khác nào ông Tư Lanh là mấy
Tên thật của ông ấy là Bốn Kép
Nhưng trong một lần
Vào năm 1978, đứa con trai đầu lòng của ông
Đã cưa trái bom thối vớt từ hục bom
Tiếng nổ phát ra chát chúa sau gốc mít
Ông Tư chạy ra tìm con và cười ha hả
“Thằng lanh thiệt, nó biết bom nổ chạy mất rồi!”.
Đến trưa, rồi chiều, ông Tư gọi thằng con về ăn cơm
Không thấy nó về, ông quay ra lại gốc mít
Nhìn thấy cánh tay con mình treo trên đó
Ông đổ quị mấy ngày
Sau đám tang của con (tìm những gì còn sót lại mà làm lễ an táng) mấy ngày
Ông lại lên rừng để tìm ve chai nhôm nhựa
Bởi ve chai nhôm nhựa giúp cái bụng của ông
và bà vợ điên cùng đàn con nhỏ thở qua ngày
Cái tên Tư Lanh như một lời nguyền
Thay vì niềm cứu rỗi…
4.
Khi bạn xếp hàng nhận từng gói mì, hạt gạo cứu tế
Nơi trại tị nạn
Nơi tận cùng của đau khổ
Thì chúng tôi cũng xếp hàng rồng rắn
Nhận từng ký khoai mì lát
Từng ký bắp mốc
Từng ký gạo mọt xông kinh niên
Những đoàn rồng rắn đói ăn và xanh xao
Buồn thê thiết nhưng không dám thở dài…
5.
Bạn đến bến bờ tự do
Bạn đi học nghề và cày xới trên cánh đồng nail
Những cánh đồng nail mọc giữa phố người
Bạn đi đánh cá thuê, đi lau sàn nhà
Để nuôi giấc mơ vào ngày mai
Về những chiến tướng, những nhà khoa học và cả những nghệ sĩ, nhà văn…
Chúng tôi len lỏi, cày xới trên những cánh đồng khoai mì và ruộng mạ
Chúng tôi nuốt từng miếng nghẹn để nuôi giấc mơ
Và những người trẻ đã thay thế nhiều thứ
Trong đó gồm cả những giấc mơ bị kẹt
Trong guồng máy thời đại
Chúng tôi những người kế tiếp và kế tiếp
Nuôi giấc mơ từ khốn khó của mình
5.
Khi tôi nói, bạn bè tôi nói
Bạn không ngần ngại buông “người Việt trong nước”
Và ai đó đã gọi bạn là “Việt kiều”
Trong khi đó chúng ta đã quên
Hoặc cố tình quên nỗi buồn
Nỗi buồn không có ranh giới trong nước hay ngoài nước
Nỗi buồn không phân biệt màu da
Nỗi buồn không thể xịt nước hoa lấn át
Nỗi buồn không thể thay chỗ ngồi hoặc thay giọng nói
Nỗi buồn không thể thay căn cước
Nỗi buồn hiện lên trong mắt tôi và bạn
Mỗi khi ai đó khóc giọng Việt
Mỗi khi ai đó chửi nhau bằng tiếng Việt
Mỗi khi ai đó hại nhau nhân danh nước Việt
Mỗi khi ai đó tùng xẻo, đấu tố nhau nhân danh dân tộc Việt
Nỗi buồn của chúng ta
Là màu da của chúng ta…
