S�ch m?i: C�c m� h�nh qu?n l� nh� n??c hi?n ??i – c�c m� h�nh d�n ch?

?inh Tu?n Minh

�Gi?i thi?u t�c ph?m: C�c m� h�nh qu?n l� nh� n??c hi?n ??i, do Ph?m Nguy�n Tr??ng d?ch, NXB Tri Th?c ?n h�nh n?m 2013

V?n Vi?t: T�n th?c c?a cu?n s�ch l� C�c m� h�nh d�n ch? nh?ng c� l? nxb Tri Th?c ph?i l?y t�n:�C�c m� h�nh qu?n l� nh� n??c hi?n ??i ?? ???c xu?t b?n.

�

Tr�n tay cu?n s�ch�C�c m� h�nh qu?n l� nh� n??c hi?n ??i,�kh�ng qu� d�y nh?ng n� ?� bao qu�t kh� ??y ?? ki?n th?c v? l?ch s? c�c m� h�nh t? ch?c nh� n??c theo tri?t l� d�n ch?, ch?a ??ng c�c t? t??ng ch�nh tr? c?a nh?ng tri?t gia n?i ti?ng t? c? ch� kim, v� c?p nh?t xu h??ng ph�t tri?n c?a c�c m� h�nh qu?n tr? nh� n??c hi?n nay tr�n th? gi?i.

Cu?n s�ch ???c Held vi?t b?ng ph??ng ph�p ph�n t�ch khoa h?c. �ng ?� t?ng h?p c�c t? t??ng v� th?c ti?n ?? x�y d?ng c�c m� h�nh d�n ch? ?i?n h�nh, theo c�c ti�u ch� ph�n lo?i c? th?.� C�ch ti?p c?n n�y gi�p ng??i ??c c� th? ?�nh gi� c�c lu?n ?i?m c?a t�c gi? v� h�nh th�nh ch? ki?n c?a ri�ng m�nh.

*

*������� *

T�c ph?m ???c chia th�nh ba ph?n. Ph?n I, Held tr�nh b�y b?n m� h�nh d�n ch? kinh ?i?n: m� h�nh d�n ch? c? ?i?n Athens, m� h�nh d�n ch? c?ng h�a, m� h�nh d�n ch? t? do, v� m� h�nh d�n ch? tr?c ti?p. B?n m� h�nh n�y ?� xu?t hi?n nh? c�c th? nghi?m trong l?ch s? tr??c th? k? XX v� c� th? xem l� b?n h�nh m?u ti�u bi?u cho c�ch th?c qu?n tr? qu?c gia m� d�n ch�ng c� quy?n tham gia.

M� h�nh d�n ch? c? ?i?n Athens xu?t hi?n ? th�nh ph? Athens, Hi L?p v�o th? k? V trCN. Theo m� h�nh n�y, m?i c�ng d�n ??u c� quy?n tham gia tr?c ti?p v�o c�c qu� tr�nh l?p ph�p, x�t x? v� ?i?u h�nh c�c c�ng vi?c chung c?a c?ng ??ng.�M� h�nh d�n ch? c?ng h�a�xu?t hi?n t?i c�c th�nh ph? B?c � v�o cu?i th? k? XI. L�c n�y, c�ng d�n ???c quy?n b?u ng??i ??i di?n v�o h?i ??ng ch?p ch�nh. Nh?ng ng??i ??i di?n trong h?i ??ng ch?p ch�nh ??n l??t m�nh l?i s? b?u quan ch?p ch�nh � t?c ng??i ??ng ??u th�nh qu?c.�M� h�nh d�n ch? t? do�xu?t hi?n ? M? v� ch�u �u t? cu?i th? k? XIII. C�ng d�n trong m� h�nh d�n ch? t? do c� quy?n b?u nh?ng ng??i ??i di?n trong h?i ??ng l?p ph�p v� nh?ng ng??i ??i di?n trong h? th?ng h�nh ph�p. Lu?t ph�p ???c nh?ng ng??i ??i di?n thi?t k? v� th??c thi sao cho ng??i d�n ???c t? do m?u c?u h?nh ph�c, kh�ng b? c??ng b?c b?i ??ng lo?i v� b?i nh� n??c.

M� h�nh d�n ch? tr?c ti?p l� m� h�nh kinh ?i?n cu?i c�ng trong ph�n lo?i c?a Held. M� h�nh n�y ???c th? nghi?m l?n ??u ti�n t?i C�ng x� Paris gi?a th? k? XIX. C�ng x� Paris c?ng ch�nh l� c?m h?ng ?? Marx v� Engels x�y d?ng c�c nguy�n l� cho m� h�nh d�n ch? n�y. N�t ??c tr?ng c?a m� h�nh d�n ch? tr?c ti?p l� c�ng d�n tr?c ti?p ?y nhi?m vi?c ?i?u h�nh c�c c�ng vi?c chung, t? c�ng vi?c s?n xu?t cho ??n c�ng vi?c x� h?i, cho c�c ??i di?n c?a m�nh t?i c�c h?i ??ng nh�n d�n ??a ph??ng. ??i v?i c�c c�ng vi?c ? ph?m vi r?ng h?n, c�c h?i ??ng ??a ph??ng s? l?i ?y nhi?m tr?c ti?p cho c�c h?i ??ng c?p cao h?n. Nh?ng ng??i ??i di?n ? h?i ??ng nh�n d�n c?p tr�n s? ph?i ch?u tr�ch nhi?m gi?i tr�nh cho nh?ng ng??i b?u m�nh ? h?i ??ng nh�n d�n c?p d??i, v� ??n l??t nh?ng ng??i ??i di?n ? h?i ??ng nh�n d�n c?p ??a ph??ng ph?i ch?u tr�ch nhi?m gi?i tr�nh tr??c nh?ng c�ng d�n m� h? ??i di?n.

Ba m� h�nh d�n ch? c?ng h�a, d�n ch? t? do, v� d�n ch? tr?c ti?p c�n c� c�c bi?n th? kh�c trong t?ng m� h�nh. Hai m� h�nh ??u ??u ch?a ??ng hai khuynh h??ng: ph�t tri?n (developmental) v� b?o v? (protective). C�c m� h�nh d�n ch? theo h??ng ph�t tri?n ??u nh?n m?nh vai tr� c?a nh� n??c trong vi?c ?i?u ti?t x� h?i ?? th�c ??y c�ng b?ng gi?a c�c t?ng l?p trong x� h?i. C�c m� h�nh d�n ch? theo h??ng b?o v? l?i nh?n m?nh vi?c ki?m so�t ch�nh ph? trong nh?ng khu�n kh? nh?t ??nh ?? sao cho ng??i d�n c� th? s?ng m� kh�ng s? b? b?o h�nh ho?c b? ch�nh tr? can thi?p m?t c�ch v� l?i.

M� h�nh d�n ch? tr?c ti?p ch?a ??ng �t nh?t ba khuynh h??ng: khuynh h??ng t? do, khuynh h??ng ?a nguy�n, v� khuynh h??ng ch�nh th?ng. Khuynh h??ng t? do c? v? vi?c ??u tranh ch?ng l?i m?i h�nh th?c uy quy?n mang t�nh t�n ti tr?t t?, k? c? nh� n??c, nh?m ?em l?i t? do th?c th? cho giai c?p c�ng nh�n. Khuynh h??ng ?a nguy�n l?i cho r?ng thi?t ch? nh� n??c v?n c� � ngh?a trong c�ng cu?c c?i t?o x� h?i. ?�y c?ng l� con ???ng ?? giai c?p c�ng nh�n c� th? n?m ???c quy?n ki?m so�t x� h?i m?t c�ch h?p ph�p. Cu?i c�ng, khuynh h??ng ch�nh th?ng, m?t m?t cho r?ng ph?i chinh ph?c v� ph� b? ho�n to�n c? ch? nh� n??c, nh?ng m?t kh�c, l?i cho r?ng ph?i c� m?t ??ng ti�n phong l�nh ??o ?? c?i t?o x� h?i ph� h?p trong t?ng giai ?o?n c�ch m?ng.

Trong ph?n th? II, Held gi?i thi?u ti?p b?n bi?n th? trong th? k? XX v� m?t bi?n th? ?ang manh nha h�nh th�nh hi?n nay. ?� l� c�c m� h�nh d�n ch? tinh hoa c?nh tranh (competitive elitist democracy), m� h�nh d�n ch? ?a nguy�n (pluralist democracy), m� h�nh d�n ch? h?p ph�p (legal democracy), m� h�nh d�n ch? tham gia (participatory democracy), v� m� h�nh d�n ch? th?o lu?n (deliberative democracy) ?ang xu?t hi?n. V? c? b?n, c�c m� h�nh d�n ch? hi?n ??i ??u c� n?n t?ng l� d�n ch? t? do. S? kh�c bi?t ch? l� ? ch? m� h�nh n�y thi�n v? b?o v? trong khi m� h�nh kia l?i thi�n v? h??ng ph�t tri?n, ho?c c? g?ng k?t h?p th�m c�c y?u t? c?a c�c m� h�nh d�n ch? tr?c ti?p hay c? ?i?n v�o h? th?ng c?a m�nh.

M� h�nh d�n ch? tinh hoa c?nh tranh nh?n m?nh vai tr� c?a gi?i tinh hoa trong ??i s?ng ch�nh tr?. Ch? c� gi?i tinh hoa m?i c� kh? n?ng x�y d?ng lu?t ph�p v� t? ch?c b? m�y ?? ?i?u h�nh c�c vi?c c�ng m?t c�ch hi?u qu?. C�c nh�m tinh hoa c?nh tranh ?? gi�nh s? ?ng h? c?a d�n ch�ng. Theo m� h�nh n�y, qu� tr�nh b?u c? d�n ch? th?c ra ch? c� � ngh?a h?p ph�p h�a m?t nh�m tinh hoa n�o ?� v�o v? tr� qu?n tr? nh� n??c, c�n b?n th�n ng??i d�n v? c? b?n b? m?t quy?n ki?m so�t c�c c�ng vi?c c�ng c?ng.

M� h�nh d�n ch? ?a nguy�n nh?n m?nh ??n t�nh ?a nguy�n c?a x� h?i hi?n ??i. Kh�c v?i m� h�nh d�n ch? tinh hoa c?nh tranh, m� h�nh d�n ch? ?a nguy�n nh?n m?nh ??n vai tr� c?a c�c t? ch?c/nh�m x� h?i b�n c?nh c�c ??ng ph�i ch�nh tr?. Theo quan ?i?m ?a nguy�n, c�c t? ch?c x� h?i lu�n lu�n bi?n ??i. Ng??i d�n c� th? tham gia ho?c ng?ng tham gia v�o nhi?u t? ch?c x� h?i kh�c nhau. ?? duy tr� s? t?n t?i c?a m�nh, c�c nh�m x� h?i s? li�n t?c g�y �p l?c ??i v?i c�c ??ng ph�i ch�nh tr? nh?m ?�p ?ng ?�i h?i c?a c�c h?i vi�n, khi?n cho ho?t ??ng c?a c�c ??ng ph�i ch�nh tr? tr? n�n c�ng khai v� d? d�ng ???c ng??i d�n gi�m s�t h?n.

M� h�nh d�n ch? h?p ph�p l?i nghi ng? v? kh? n?ng c?a gi?i ch�nh tr? tinh hoa trong vi?c ph�n b? ngu?n l?c hi?u qu?, th�ng qua vi?c d�n x?p l?i �ch gi?a c�c nh�m trong x� h?i. Theo quan ?i?m c?a m� h�nh n�y, ch? c�c c� nh�n m?i c� th? bi?t h? mu?n g� v� v� v?y nh� n??c c�ng �t can thi?p v�o cu?c s?ng c?a h? c�ng t?t cho h?. Ho?t ??ng c?a ch�nh ph? ph?i ???c lu?t h�a v� gi?i h?n v�o vi?c cung c?p c�c quy t?c m� c�c c� nh�n c� th? s? d?ng nh? l� c�ng c? cho vi?c theo ?u?i c�c m?c ti�u kh�c nhau c?a m�nh. Ch�nh ph? ch? n�n can thi?p m?t c�ch h?p ph�p v�o x� h?i d�n s? b?ng c�ch bu?c ng??i ta ph?i tu�n th? c�c ?i?u lu?t chung, nh?ng ?i?u lu?t b?o v? �??i s?ng, quy?n t? do v� ?i?n s?n�.

M� h�nh d�n ch? tham gia l� m?t n? l?c trong vi?c ??a l� t??ng c?a m� h�nh d�n ch? tr?c ti?p v�o trong ??i s?ng d�n ch? hi?n ??i. M� h�nh n�y nh?n m?nh ??n s? tham gia tr?c ti?p c?a c�c c�ng d�n trong vi?c ?i?u ch?nh c�c thi?t ch? ch? y?u c?a x� h?i, c? ? n?i l�m vi?c l?n t?i c?ng ??ng ??a ph??ng. ?? ??t ???c m?c ?�ch n�y, vi?c t�i ph�n ph?i ? m?t m?c ?? v?a ph?i c�c ngu?n l?c v?t ch?t nh?m c?i thi?n ??i s?ng c?a t?ng l?p ngh�o kh? v� c?a ph? n? l� ?i?u c?n thi?t. T? do ch? th?c ch?t n?u nh? c� s? b�nh ??ng nh?t ??nh v? v?t ch?t v� c? h?i. B�n c?nh ?�i h?i v? s? c?n thi?t ph?i c� s? t�i ph�n ph?i c?a c?i v?t ch?t, m� h�nh n�y c?ng ?�i h?i s? c?n thi?t ph?i h?n ch? ??n m?c t?i ?a nh?ng b? ph?n c?a b? m�y quan li�u kh�ng c� kh? n?ng gi?i tr�nh, c? trong l?nh v?c c�ng l?n l?nh v?c t?.

M� h�nh cu?i c�ng m� Held tr�nh b�y trong ph?n II l�m� h�nh d�n ch? th?o lu?n. ?�y l� m� h�nh m?i xu?t hi?n trong kho?ng 20 n?m g?n ?�y. M� h�nh n�y nh?n m?nh ??n ch?t l??ng tham gia c?a d�n ch�ng v�o c�c ho?t ??ng ch�nh tr?. Kh�ng ch? ??n thu?n l� ng??i d�n ???c quy?n tham gia l?a ch?n ng??i ??i di?n ho?c tham gia ?? xu?t gi?i ph�p cho c�c v?n ?? chung m� quan tr?ng l� h? c� th? ??a ra l?a ch?n m?t c�ch duy l� hay kh�ng.� Mu?n v?y, c�c v?n ?? t?p th? c?n ph?i ???c b�n lu?n c�ng khai v� kh�ng thi�n v? b?i ch�nh ng??i d�n. M?t l?a ch?n ch�nh tr? ch? h?p ph�p n?u nh? k?t qu? c?a s? b?u ch?n ???c h�nh th�nh t? m?t qu� tr�nh b?u ch?n c� s? hi?n di?n c?a nh?ng cu?c th?o lu?n c�ng khai, duy l� v� kh�ng thi�n v? b?i ch�nh ng??i d�n.���

Held d�nh Ph?n th? III c?a t�c ph?m ?? l�m s�ng t? c�u h?i chu?n t?c: �hi?n nay d�n ch? n�n ???c hi?u nh? th? n�o?�. ?�y ???c xem nh? ph?n s�ng t?o nh?t c?a t�c gi? trong l?nh v?c l� thuy?t v? m� h�nh qu?n tr? nh� n??c. Held c? g?ng ?�nh gi� c� ph� ph�n c�c m� h�nh d�n ch? hi?n h?u v� t? ?� x�y d?ng m?t m� h�nh d�n ch? chi?t trung c?a ri�ng m�nh, m� h�nh m� �ng cho r?ng �c� th? g?n k?t nh?ng kh� kh?n mang t�nh h? th?ng th??ng x?y ra v� t�i di?n trong ??i s?ng ch�nh tr? v� ??i s?ng x� h?i�.

?i?m c?t l�i trong m� h�nh d�n ch? m� Held ?? xu?t cho giai ?o?n hi?n nay l� kh�i ni?m �t? tr? d�n ch?� (democratic autonomy). Theo Held, t? tr? v?a h�m ngh?a t? do c� nh�n v?a h�m ngh?a c�c c� nh�n c� quy?n v� tr�ch nhi?m ngang nhau trong vi?c t? ch?c c?ng ??ng ?? ??m b?o h? c� ?? ?i?u ki?n theo ?u?i c�c k? ho?ch c?a m�nh. T? tr? theo ngh?a n�y h�m � b�nh ??ng ch�nh tr? ch? kh�ng ch? l� b�nh ??ng v? m?t ??o ??c ho?c b�nh ??ng tr??c ph�p lu?t. T? tr? d�n ch?, do v?y, s? ?�i h?i ph?i c� nh?ng thi?t ch? ?? kh�ng nh?ng gi?i h?n quy?n l?c c?a k? m?nh, bao g?m c? nh� n??c, theo ?�i h?i c?a nh?ng nh� d�n ch? t? do m� c�n ph?i ??m b?o c�c c� nh�n ???c b�nh ??ng tham gia v�o qu� tr�nh tranh lu?n v� th?o lu?n c�ng khai v? c�c v?n ?? c?p b�ch c?a x� h?i nh? nh?ng nh� d�n ch? th?o lu?n ?�i h?i.

� t??ng v? t? tr? d�n ch? kh�ng nh?ng c� th? �p d?ng trong ph?m vi qu?c gia (m� h�nh Xa) m� c�n c� th? m? r?ng sang vi?c x�y d?ng c�c thi?t ch? d�n ch? cho ph?m vi to�n c?u (m� h�nh Xb). Th? gi?i ng�y nay ng�y c�ng ph?i ??i m?t v?i nh?ng v?n ?? v??t ra ngo�i ph?m vi bi�n gi?i qu?c gia, ch?ng h?n c�c v?n ?? m�i tr??ng, v?n ?? ch?ng kh?ng b?, ti?n t?, d?ch b?nh v.v. Nguy�n l� t? tr? d�n ch? h�m �, nh?ng t? ch?c qu?c t? nh? Li�n hi?p qu?c, WTO, IMF, World Bank ph?i t?o ra m?ng l??i c�c di?n ?�n c�ng khai d�n ch?, bao tr�m to�n b? c�c c�c qu?c gia-d�n t?c, ph?i t?o l?p ???c b? m�y ?i?u ph?i, qu?n l� v� ch�nh tr? h?u hi?u v� c� tr�ch nhi?m gi?i tr�nh tr�n b�nh di?n khu v?c v� to�n c?u nh?m b? sung cho nh?ng khi?m khuy?t c?a c�c b? m�y nh? th? ? t?m qu?c gia v� ??a ph??ng. Xa h?n n?a, th? gi?i s? ph?i thi?t l?p ngh? vi?n to�n c?u ?? x�y d?ng v� th?c thi lu?t ph�p qu?c t? hi?u qu? h?n.

*

*������� *

V?i m??i m� h�nh d�n ch? c?ng th�m m?t s? c�c bi?n th?, Held cho th?y d�n ch? l� m?t kh�i ni?m kh�ng h? d? d�ng n?m b?t, m?c d� h?u h?t m?i ng??i ??u nghe n�i t?i n� t? r?t l�u ho?c ?ang s?ng trong m�i tr??ng x� h?i ???c g?i l� d�n ch?. Tuy t?t c? c�c m� h�nh d�n ch? ??u d?a tr�n h�nh th?c theo ?� m?t quy?t ??nh li�n quan ??n c?ng ??ng ch? ???c x�c l?p n?u n� ???c ?a s? c� quy?n bi?u quy?t trong c?ng ??ng t�n th�nh, nh?ng � ngh?a th?c s? c?a d�n ch? l?i ???c quy?t ??nh b?i ph?m vi �p d?ng th? t?c d�n ch? c?ng nh? n?i h�m c?a t?ng b? ph?n c?u th�nh th? t?c n�y tr�n th?c t?.

??c gi? c� th? t�m th?y trong cu?n s�ch c?a Held s? ph�t tri?n theo th?i gian n?i h�m c?a c�c kh�i ni?m nh? c�ng d�n, ng??i/c? quan ??i di?n. Kh�i ni?m c�ng d�n xu?t hi?n ngay t? m� h�nh d�n ch? ??u ti�n trong l?ch s?. Tuy nhi�n, ch? c� nh?ng ng??i ?�n �ng tr�n 20 tu?i m?i ?? t? c�ch c�ng d�n. Nh?ng ng??i ng? c? v� n� l? c?ng kh�ng ???c quy?n n�y. C�c ch? ?? d�n ch? ? c�c th�nh bang B?c � trong c�c th? k? t? XI ??n XV c?ng nh? ? c�c qu?c gia ch�u �u v� M? ??n th? k? XVIII ??u �p d?ng th�ng l? n�y. Ch? t? th? k? XIX, ch? ?? n� l? m?i d?n ???c d? b?, quy?n c�ng d�n m?i ???c m? r?ng sang cho ng??i ng??i da ?en v� sau ?� cho ph? n?.�

Kh�i ni?m ng??i/c? quan ??i di?n xu?t hi?n mu?n h?n kh�i ni?m c�ng d�n, ch? t? khi h�nh th�nh c�c ch? ?? d�n ch? c?ng h�a ? c�c th�nh bang n??c �. Ban ??u, c? quan ??i di?n (ngh?a l� h?i ??ng ch?p ch�nh v?i ng??i ??ng ??u l� quan ch?p ch�nh) ??m nhi?m t?t c? c�c c�ng vi?c c?a c?ng ??ng nh? l?p ph�p, h�nh ph�p, v� t? ph�p. Theo th?i gian, s? ph�n t�ch quy?n l?c gi?a c�c c? quan n�y d?n d?n ???c h�nh th�nh, ??n th? k? XVIII ch�ng ?� ???c th? ch? h�a v� hi?n th?c h�a ? nhi?u qu?c gia. T�y t?ng lo?i c�ng vi?c, c�c c? quan ??i di?n c?ng ???c ph�n t�ch theo c�c c?p ??a ph??ng v� c?p trung ??ng. C�ng v?i s? ra ??i c?a c�c c? quan ??i di?n l� nh?ng ?�i h?i v? s? gi?i tr�nh v� t�nh minh b?ch trong ho?t ??ng ??i v?i c�c c? quan n�y.

Tuy nhi�n, ch? ?? ???c b�n lu?n nhi?u nh?t gi?a c�c l� thuy?t gia ch�nh tr? t? th? k? XVIII ??n nay l� vai tr� c?a d�n ch? ??i v?i t? do v� b�nh ??ng. B?n ch?t c?a d�n ch? l� d?a tr�n quy?t ??nh c?a s? ?�ng, trong khi ?� t? do v� b�nh ??ng l� c�c ph?m tr� g?n v?i c�c quy?n c� nh�n. Quy?t ??nh c?a s? ?�ng ?em l?i l?i �ch cho ?a s? nh?ng l?i c� th? l�m t?n h?i quy?n l?i c?a c�c nh�m thi?u s?. � ch� c?a ?a s? th�ng qua nh� n??c c� th? tr? th�nh quy?n l?c ??c ?o�n, l�m h?n ch? t? do c?a c�c c� nh�n. Tr�n kh�a c?nh b�nh ??ng, s? tham gia c?a c�c c� nh�n v�o c�c quy?t ??nh c�ng kh�ng ho�n to�n b�nh ??ng theo ngh?a m?t s? c� nh�n c� ?u th? h?n v? ph??ng ti?n v� ki?n th?c c� th? t�c ??ng ??n quy?t ??nh chung ?? h??ng l?i. V?n ?? l� c�c m� h�nh d�n ch? r?t kh� c� th? c�ng m?t l�c ??t ???c c? hai m?c ti�u t? do v� b�nh ??ng. ??c gi? c� th? th?y trong cu?n s�ch nh�n lo?i ?� n? l?c gi?i quy?t c�c m�u thu?n n�y nh? th? n�o. Trong khi t? do c� nh�n c� th? v?n ???c ??m b?o trong ch? ?? d�n ch? b?ng h? th?ng lu?t ph�p gi?i h?n quy?n l?c c?a nh� n??c th� kh�i ni?m b�nh ??ng tham gia v�o c�c ho?t ??ng ch�nh tr? c?a c�ng d�n v?n l� m?t ?? t�i g�y tranh c�i. Vi?c b?o ??m s? b�nh ??ng ? m?t m?c ?? nh?t ??nh n�o ?� v? ph??ng ti?n v� ki?n th?c cho ng??i d�n ?�i h?i ph?i m? r?ng ph?m vi ho?t ??ng c?a nh� n??c. N?u kh�ng ???c ki?m so�t t?t, n� s? ?e d?a ??n t? do c� nh�n.�

*

*�������� *

??c gi? c�n c� th? t�m th?y nhi?u n?i dung h?u �ch n?a t? cu?n s�ch. Nh?ng ai y�u th�ch l?ch s? s? t�m th?y trong cu?n s�ch nh?ng sinh ho?t ch�nh tr? s?ng ??ng t?i Hi L?p v� La m� c? ??i, t?i B?c � th?i Ph?c H?ng, t?i Anh, M? v� ch�u �u l?c ??a th?i Khai S�ng, v� th?i hi?n ??i nh? th? n�o. Nh?ng ai y�u th�ch t? t??ng ch�nh tr? s? t�m th?y c�c � t??ng ??c ?�o c?a nh?ng t�c gia t? c? ch� kim nh? Plato v� Aristotle th?i c? ??i; Machiavelli th?i Ph?c h?ng; Rousseau, Hobbes, Locke, Montesquieu, v� ng??i ph? n? ??u ti�n ??u tranh cho c�c quy?n c?a ph? n? Mary Wollstonecraft trong th? k? XVII v� XVIII; Karl Marx, Friedrich Engels, James Madison, James Mill, Bentham, J.S. Mill, de Tocqueville trong th? k? XIX; Max Weber, J. Schumpeter tr??c Th? chi?n II; Truman, Dahl, Poulantzas, Offe, Miliband, Robert Nozick, F.A. Hayek, �Macpherson, v� Pateman tr??c giai ?o?n s?p ?? c?a h? th?ng x� h?i ch? ngh?a; v� Fukuyama, Alex Callinicos, Habermas, Gutmann, v� Dryzek th?i nay. C�c t�c gia n�y ho?c l� nh?ng ki?n tr�c s? v? t? t??ng ??ng sau c�c m� h�nh d�n ch?, ho?c l� nh?ng nh� ph� ph�n v? ??i ??i v?i c�c m� h�nh ?? d?a v�o ?� c�c nh� t? t??ng th? h? sau ho�n thi?n c�c th? ch? d�n ch?. Nh?ng ng??i mu?n nghi�n c?u chuy�n s�u v? m?i m� h�nh ho?c m?i t�c gia c� th? d? d�ng t�m th?y c�c tr�ch d?n ho?c ngu?n t? li?u li�n quan t? cu?n s�ch.

??i v?i ??c gi? Vi?t Nam, ??c bi?t l� t?ng l?p tinh hoa, cu?n s�ch c�n c� � ngh?a ? ch? n� cung c?p cho ch�ng ta m?t b?c tranh to�n di?n, kh�ng thi�n l?ch v? d�n ch?. Kh�ng c� m?t h�nh m?u d�n ch? cho m?i qu?c gia. D?a tr�n c�c m� h�nh m?u trong s�ch, m?i ??c gi? c� th? t? x�y d?ng cho m�nh m?t m� h�nh m� m�nh tin r?ng ph� h?p cho ho�n c?nh c?a Vi?t Nam nh?t. Nh? Held vi?t: �ch�ng ta kh�ng th? h�i l�ng v?i nh?ng m� h�nh d�n ch? hi?n h?u. Xuy�n su?t t�c ph?m n�y ch�ng ta ?� nh?n th?y l� do v?ng ch?c ?? kh�ng ch?p nh?n b?t c? m� h�nh n�o, d� ??y c� l� m� h�nh c? ?i?n hay hi?n ??i. C?n ph?i h?c h?i t? nh?ng truy?n th?ng t? duy ch�nh tr? kh�c nhau.� T??ng lai c?a c�ng cu?c c?i c�ch th? ch? ch�nh tr? ? Vi?t Nam do ?� s? ph? thu?c r?t nhi?u v�o s? t�m hi?u v� ph?n bi?n l?n nhau c?a c�c h?c gi? v� ch�nh tr? gia v? m?i kh�a c?nh c?u th�nh th? t?c d�n ch?, ph?m vi �p d?ng d�n ch?, c?ng nh? t�c ??ng c?a d�n ch? t?i c�c l� t??ng kh�c nh? t? do, b�nh ??ng, v� ??c l?p d�n t?c. Cu?n s�ch�C�c m� h�nh qu?n l� nh� n??c hi?n ??i�c?a David Held ch?c ch?n s? l� m?t kh?i ??u t?t ?? ch�ng ta c�ng nhau x�y d?ng m?t n?n d�n ch? th�ch h?p nh?t cho Vi?t Nam.

�Theo V?n ho� Ngh? An