Nguy?n Ph Yn
Theo tin t? gia ?nh ch? Ty Nga (ch? ru?t c?a Ty H?ng) hi?n ? Phan Thi?t cho bi?t, nh v?n Ty H?ng ? qua ??i t?i M? vo sng ngy 19-7-2020 (gi? M?), h??ng th? 82 tu?i. Xin thnh knh chia bu?n cng gia ?nh ch? Ty Nga v anh Nguy?n Thnh H?.
Nh v?n Ty H?ng tn th?t Nguy?n Th? Ty H?ng, sinh n?m 1938 t?i Ch Long, Phong i?n, t?nh Th?a Thin. T?t nghi?p ??i h?c S? ph?m Hu?, gio s? Tr??ng trung h?c Hm Nghi, Hu?. ?o?t gi?i V?n h?c Ngh? thu?t c?a VNCH n?m 1970. Ch? l v? c?a nh v?n Thanh Nam, di c? vo Nam t? n?m 1953, khi 22 tu?i ? l t?ng th? k bo Th?m M?. N?m 1975 gia ?nh sang M? ??nh c? ? thnh ph? Seattle, ti?u bang Washington. N?m 1985, Thanh Nam qua ??i v b?nh ung th? thanh qu?n, lc cn 54 tu?i.
Ty H?ng l nh v?n n? tn tu?i cng v?i cc nh v?n n? khc cng th?i: Nguy?n Th? Hong, Nguy?n Th? Th?y V?, Nh Ca, L? H?ng, Nguy?n Th? Vinh, Linh B?o.
Tc ph?m ? xu?t b?n: Th? di (NXB ??i M?i 1965, Kim Anh ti b?n 1966), V?t th??ng d?y th (NXB Kim Anh, 1966), Trong mc m?a h?t huy?n (NXB ??ng Nai, 1969), Ti nhn ti trn vch (NXB ??ng Nai, 1970), Nh?ng s?i s?c khng (Gi?i V?n ch??ng ton qu?c, NXB Khai Tr, 1971), Bi?n ?in (NXB V?n Khoa, 1971), B??m khuya (NXB ??ng Nai, 1971), Ma h? huy?n (truy?n di, 1971), Nhnh tc s?i dn (truy?n di, 1972), M?i th r?c r? (truy?n di, 1972), Eo bi?n ?a tnh (truy?n di, 1973), Kinh thin thu (truy?n di, 1973), Trong cu?i cng (truy?n di), S?n ??o (truy?n di), Tay che th?i ti?t (truy?n di, 1988), M?a th?m trn bng ph?n (truy?n di), Thng ??a ti?ng k? (truy?n di, 1991).
N?m 2007, Ty H?ng c vi?t bi di v? Thanh Nam ??ng trn Gi-O. Cn T? T? trong M??i khun m?t v?n ngh? c?ng c bi v? Ty H?ng, t? V?n Vi?t c ??ng l?i bi ny. Sau ?y xin gi?i thi?u m?t ?o?n trn blog c?a Nguyen Chinh v? m?i quan h? v?n ch??ng gi?a hai nh v?n Ty H?ng v V Phi?n:
Gi?a Nh Ca v Ty H?ng c nhi?u ?i?m chung. Th? nh?t, c? hai ??u sinh tr??ng t?i Hu? v thnh cng trong v?n nghi?p t?i Si Gn. Th? nh, c? hai ??u c ch?ng trong gi?i v?n ngh?: Nh Ca k?t hn v?i Tr?n D? T?, c 5 ng??i con, trong khi Ty H?ng l?p gia ?nh v?i Thanh Nam (m?t t?i Seattle n?m 1985) v?i 4 ng??i con.
Ch?t Hu? c ph?n ??m nt trong v?n c?a Nh Ca, t? ngn t? cho ??n c?nh tr, nh?ng l?i ch? bng b?c trong nh?ng trang vi?t c?a Ty H?ng, thay vo ? l nh?ng trang vi?t b?o v? sex, c? th? h?n l nh?ng ?o?n c lin quan ??n nh?c d?c. Theo nh v?n Tr?n Phong Giao nh?n xt: gi Hu? ch? nn l ng??i tnh ch? ??ng nn b v? lm v? (sic). K?t cu?c l nh v?n Ty H?ng v Nh Ca ? ph?n ??i tc gi? Tr?n Phong Giao k?ch li?t.
Ty H?ng d?y h?c t?i Tr??ng Trung h?c Hm Nghi, pha sau c?a Th??ng T?. ?y l m?t ngi tr??ng khim t?n, khng n?i ti?ng nh? Qu?c H?c v ??ng Khnh. T? tr??ng Hm Nghi, Ty H?ng xin thuyn chuy?n v? tr??ng Gia H?i, n?m sau ??m sen tr??c t? dinh ng Hong M??i. K ?c v? Hu? ???c dn tr?i trn nh?ng trang vi?t:
Nh?ng ?m r?m, ti cho thuy?n v? xm ??p ? ??t kh c?ng, ng xu?ng thn V? D? xanh um hng cau l? mnh trong gi ?a tnh, trong nh tr?ng Hn M?c T?, lng th?y nh? nh?ng cu?n sch dy, nh?ng t?p th? m?ng, nh?ng tn tu?i ng??i vi?t lch
Nh?ng ngy th? b?y, ti phng xe ??p ln ??i V?ng C?nh, h??ng v? ?i?n Hn Chn, th? t?m m?t ng?m ni Ng? Bnh tr?c ??u, nhn xa xa v? c?a Thu?n An, r?i ??m chiu ng?m Thnh N?i m ??m t?nh l?ng
Gi?a khung c?nh tr?m l?ng c?a khung tr?i Hu? ?a tnh ?, Ty H?ng n?y sinh tham v?ng vi?t v?n qua nhi?u ?m th?c tr?ng, v?t l?n v?i truy?n ng?n ??u tay v g?i ??ng bo V?n H?u ? Si Gn. M?t tu?n l? tri qua, ta so?n V?n H?u phc ?p, trong th? tr? l?i c 1.000 ??ng ti?n nhu?n bt v nh?ng dng ch? h?i m c?a nh v?n V Phi?n:
Sao ti kh? d?i v ngu nh? b! Sao ti th?t th ch?t phc nh? tru. Su?t th?i gian lm vi?c ? s? thng tin Hu?, ti d?t nt v u m nh? heo! Ti khng dm tm g?p c m?t l?n, v khng ?? can ??m lm quen v?i c h?i ?! X? Hu? ?ang yu ai v c bao gi? sng H??ng ng? ?. Cho c!.
? l b??c kh?i ??u trong v?n nghi?p c?a Ty H?ng v?i 1.000 ??ng nhu?n bt v c?ng l m?i duyn v?n ngh? c?a m?t c gio x? Hu? v?i nh v?n n?i ti?ng ? Si Gn. Ty H?ng v V Phi?n th? t? qua l?i ??u ??n m?i ngy. Nh?ng vo m?t bu?i sng khi n?ng Hu? hung h?ng b?c nng Ty H?ng nh?n ???c b?c th? t? ng cai tr??ng. Trong th? V Phi?n th t?i: Anh xin th th?t v?i em m?t t?i l?i, v m?t ngy kia em s? h?i. Xin em tha th? cho anh: anh ? l?p gia ?nh t? lu, v v? ch?ng anh c b?n ??a con.
Trong bi vi?t mang t?a ?? V Phi?n, Ty H?ng vi?t: ? l ci nghi?p c?a t nhi?u nh v?n v nh th? n? mi?n H??ng Ng?, nh?ng k? tho g? vng dy tri Kh?ng M?nh Hu? ?? vo Nam ha nh?p v?i t? do Si Gn. Nh?ng ng??i vi?t n? th??ng sa vo tay nh?ng k? ? c v? v nhi?u con. N?u ti l m?t ng th?y t??ng s? m, (th?y bi th ph?i m, ch? th?y bi m hai m?t m? thao lo th ni ai nghe), ti s? tin ?on v?n m?nh c?a cc nh v?n n?: v?n ch??ng th r?ng r?, nh?ng tnh duyn th tr?c tr?. Nh?ng nh v?n n? th??ng thch sinh s?ng ? Si Gn h?n ? Hu?, V?nh Long, Phan Rang. Si Gn thng c?m tm s? c?a h? h?n Hu?, v nh?ng n?i khc. Si Gn c ?? ?n ng ?? h? lng m?n v lm b?n.
Ty H?ng th nh?n m?t cch thnh th?t: Ti tham v?ng vi?t truy?n di, nh?ng khng c th?c ti, kh? n?ng ch? ?? ?? sng tc truy?n ng?n. Trong m?t truy?n v?a, khng ng?n khng di, ti miu t? hnh ?nh m?t tn ?n ng ??u gi? gian d?i, m?t k? ng?ai tnh v?i ti v ph? tnh v?i v?. Nhi?u ?m di m?t ng?, cng v?i hoa qu?nh ngy tn ?m n?, ti trt gi?n h?n vo nh?ng cu v?n c n. Tnh yu l m?t gi?t mu mang s? 35.
V Phi?n khuyn: Em hy lin l?c v?i ta bo, ni v?i ng ch? bt g?i tr? l?i ci truy?n ng?n ? khng ??ng bo. Em m ?? ci truy?n ng?n ? ??ng ln bo th em l?, anh th ch?ng m?t mt g
Em hy thay ??i bt php, thay ??i gi?ng v?n, ??ng trt gi?n h?n vo bi vi?t. ??ng ?a v?i d? lu?n, ??ng khai s? th?t v?i ??c gi? Ph?i gi?u kn, ph?i nim phong b m?t l?i. D? lu?n ??c ??a l?m. Chng ta khng l?y ???c nhau th chng ta s? lm sui gia v?i nhau. Con anh s? l?y con em.
Ty H?ng t? Hu? vo ? L?t ch?m thi, t?m tr t?i c? x Bi Th? Xun v V Phi?n t? Si Gn ln thnh ph? s??ng m vi gi? tr??c ?. ? L?t ?n hi?n d??i ngi bt c?a nh v?n n? m?i ch?p ch?ng vo ??i:
Chng ti ?i ?m d??i tr?ng m? Dalat. V??n nh ai, nh?ng bp hoa qu?nh mu b?ch ng?c ? u?n cong cnh t? chi?u mu?n ?? s? n? bung cnh ra khi mn ?m d?n xu?ng. M?i b??c ?i c?a chng ti l m?i nh?p ??i nh? m, m?i h n? m th?m c?a qu?nh hoa, m?i h?i th? di su c?a cm l?ng tnh c?m. Bng t?i ch?p ln c?nh v?t, nh?ng nh tr?ng c?ng sng soi chi?u xu?ng vm cy cnh l. ?m nh? m, th? gi?i v? khuya t?nh l?ng, h??ng qu?nh-t??ng th?m d?u tr?i my. Trong th?i gian v khng gian ny, qu?nh hoa s? bung n? v?i tr?ng, v?i kho?ng khng bao la v v?i bng t?i lan trn ?? khi ?m h?t, qu?nh hoa s? tn v m?t tr?i chi sng, qu?nh hoa s? ch?t ?ng vo ngy mai v?i nh thi d??ng nng cay. Cu?c ??i c?a hoa qu?nh ch? tr??ng th? ???c m?t ?m thi.
Ph?i ch?ng hoa qu?nh ?n d? m?t m?i tnh s?m n? t?i tn? C?ng t?i ? L?t, V Phi?n tm s? v?i Ty H?ng:
Anh khng ham mu?n em t? pht ban ??u, c?ng khng ham mu?n em sau ci pht anh nhn em qua c?a knh c? x Bi Th? Xun, m anh ch? yu em b?i v nh?ng cu v?n ??u tay em vi?t trong truy?n ng?n g?i ??ng bo Yu ??i s?ng, chng ta hy ??u c? kh? n?ng, th gi? v lng thnh vo v?n ch??ng. Anh cho ngh? thu?t t?t c? ti s?n tinh th?n c?a anh. Con ???ng anh ?i l con ???ng v?n ngh?, ch?p nh?n s?ng v ch?t, tr?u t??ng v c? th?. Anh khng ph?i l h?a s?, nh?ng anh c mu s?c nt v?; anh khng ph?i l nh?c s? nh?ng anh c m thanh ti?ng ??ng.
Tnh yu c?a h? c?ng t?a nh? hoa qu?nh. Theo l?i c?a Ty H?ng, n k?t thc ngay t?i ? L?t trong m?t tnh hu?ng khi?n ng??i ??c ng? ngng:
Khi chng ti ngang qua qun tr??ng v b?, b?ng c m?t ng??i ?n b ?i ng??c chi?u, tay d?t m?t ??a con gi m?c o ??m. V Phi?n m?t my ti xanh, s? hi, v?ng v? ho?ng h?t qunh ln: V? anh, em tm xe v? ?i.
V Phi?n c m?t nh?n xt r?t tr?ng tr?n v? Ty H?ng: Em khng b?ng Nguy?n Th? Hong, em thua km Nguy?n Th? Th?y V?. H? knh n? ng??i yu, h? khng on trch ng??i tnh, khng c?m gi?n nh?ng ng??i ?n ng m h? ? th??ng. Cn em, em khng t?t, em ni x?u anh d? d?i trong truy?n ng?n em vi?t.
Ty H?ng c?ng nh?n xt v? chnh mnh m?t cch th?ng th?n: Em l gi tr?i cho khng ??p, v tr?i khng cho m?t ?n ng. M?t c gi ? gi, m?t n? gio ch?c c ??n d?y h?c ? m?t t?nh l? ch?m ti?n nh?ng ti khng Hu? m?t cht no c?, ti nhanh chng h?i nh?p ??i s?ng Si Gn. H?i ?, ti ni ti?ng B?c, pht m r t?ng ch? v ?ng gi?ng, nh?ng khng b?t ch??c ???c gi?ng Nam.
Chuy?n Ty H?ng -V Phi?n v?n ch?a ch?m d?t ? Si Gn. Ty H?ng g?i b?n th?o Nh?ng s?i s?c khng ?? d? thi Gi?i V?n h?c Ngh? thu?t Ton qu?c n?m 1970 cng v?i Nh Ca, Nguy?n Th? Th?y V? v h?i ??ng gim kh?o g?m Nguy?n M?nh Cn, Mai Th?o v c c? V Phi?n!
Trong vai tr gim kh?o, V Phi?n lo?i b? Nh?ng s?i s?c khng v?i l do tc gi? ch? ?nh my b?n th?o ch? khng g?i sch. Trong phin h?p cu?i cng, h?i ??ng gim kh?o cho bi?t s? khng c tc ph?m trng gi?i nh?t, m ch? c hai tc ph?m ?o?t gi?i nh ??ng h?ng v khng h?i ?? s? ??ng tnh c?a c? ba gim kh?o.
Nh v?n Thanh Nam, khi ? ? g?n b v?i Ty H?ng, nh?n xt: C nh?ng k? nh? lu v gi?n lu Anh, m?t ng??i con gi anh ? quen v ? yu th khng bao gi? anh ght. Anh cng b?ng ni r?ng V Phi?n th em.
Ty H?ng ch? ngh? m?t cch th?t ??n gi?n: V?n khng ph?i l ng??i. Nh?ng g ti vi?t ra ??u l ?a ngh?ch gi?n ch?i thi. Ti ch? bi?t m?t ?i?u v? V Phi?n l ng ta r?t th??ng yu v?
? m?t bi khc, Ty H?ng vi?t: Ti ch?a th?y m?t ng??i ?n ng no th??ng v? nhi?u nh? th?, yu v? k? nh? th?. V? anh, v? anh ci mi?ng c? ta lia v? anh v? anh, lm nh? ng??i ta s?p gi?t m?t. B V Phi?n tn cng c?m l Vi?n Ph?.
M?i tnh Thanh Nam-Ty H?ng c?ng c nhi?u ?i?u ?ng ch . G?p nhau n?m 1966, v ch? m?t thng sau h? l?y nhau, khi ?, theo l?i Ty H?ng, Thanh Nam ? l m?t l?c s? ?u?i s?c trn hai vng ?ua tnh v ti?n.
Khi m?t ph? n? g?p g ?n ng ch?a qu vi l?n m ? ng? v?i h?n ngay v l?y h?n lm ch?ng li?n, ? l ho? ho?n c?a tnh d?c, c?a hoang dm b?y lu ? nn ? th?a c? b?t d?y. Nh?ng cu?c hn nhn v?i v nh? th? ny th??ng xuyn c th? ??a ??n ?? v?, nh?ng Thanh Nam v ti l l?m chung s?ng v?i nhau hoi bn b?y con b?n ??a. Hn nhn c?a chng ti ??t ?i ch? v c m?t ci ch?t.
Ty H?ng ti?t l? qua bi t?n m?n mang t?a ?? Thanh Nam: Chn n?m chung s?ng v?i nhau ? Saigon, Thanh Nam khng ph?i l ng??i ch?ng t?t. Chng ti l?y nhau c ?m c??i nh?ng khng c hn th. Khi con gi ??u lng h?c h?t l?p m?u gio, chng m?i ch?u ?ng ti?n ?t lt m?t ng l tr??ng ? Qu?ng Nam ?? ng ta c?p cho m?t t? hn th l?u v lm gi?y th? v khai sinh cho con.
D??i con m?t Ty H?ng, Thanh Nam, ch? l m?t v?n s? nh? nh?ng ch?i ton v?i nh?ng tay l?n, nn ? nh? m?t ng thi?u t gi?i thi?u v?i m?t bc s? qun y ?? xin m?t gi?y ch?ng nh?n b? b?nh th?n kinh ?? ngh? php ?n l??ng. Ty H?ng lm ? ?i pht thanh b?n n?m m v?n lnh thm l??ng gio ch?c.
Sau ? Thanh Nam nh? nh bo L Ph??ng Chi gi?i thi?u Ty H?ng v?i ng gim ??c Khai Tr ?? bn t?t c? nh?ng tc ph?m ? vi?t, ?ang vi?t, v s? vi?t v?i m?t s? ti?n tr? tr??c. Thanh Nam ni: Em c? lm theo l?i anh. Tr?i ph?t anh ch?u.
Khng bi?t ni ch?i nh? v?y c ?ng hay khng nh?ng nh?ng ngy thng cu?i cng c?a Thanh Nam bn Ty H?ng t?i Seattle l c? m?t chu?i bi k?ch k? t? khi bc s? tuyn b? Thanh Nam b? ch?ng ung th? c? h?ng. ?? ch?a tr?, ?ng nh?a, ?ng ht ??t trong m?i, trong mi?ng khi?n Thanh Nam khng ni ???c. Hai ng??i ch? dng gi?y bt ?? ni chuy?n
Nh? ? ni, hai nh v?n Nh Ca v Ty H?ng c nhi?u ?i?m chung nh?ng gi?a h? c?ng c m?t ?i?m khc bi?t l?n: truy?n c?a Nh Ca d?a vo b?i c?nh chi?n tranh, trong khi Ty H?ng l?i d?a vo tnh d?c c?a con ng??i.
Cc nh ph bnh th??ng cho r?ng nhi?u nh v?n n? c l?i vi?t m?i h?n, ku h?n, vo su h?n trong v?n ?? tnh d?c, nh?ng v?p ph?i ci h?ng ? ph?n xy d?ng nhn v?t. H? khng v? ???c ci m?t v ci chn t??ng c?a ng??i ?n ng, ngh?a l khng th? hi?u m?t cch c?n k? tm l ?n ng. Nhn v?t c?a Ty H?ng th??ng l c gio trong khi Nguy?n Th? Th?y V? l?i khai thc ??i t??ng l cc c gi bn bar. L Chu nh?n xt: ??c v?n ?n b ngy nay, ta nh?n th?y ?n ng trong cc tc ph?m hnh nh? ph?i nh?n m?t hnh ph?t nho nh? no ?. Ph?i ch?ng trn ci ??i ny ?n b ? yu ?n ng nhi?u h?n h? ???c yu l?i? Ph?i ch?ng khi ??c h?, ta nghe ???c ti?ng ku bu?n c?a tnh yu khng ???c tho? mn?.
Nh ph bnh Nguy?n V?n L?c trong bi Ph? n? v v?n ?? tnh d?c trn H?p L?u n?m 2005, vi?t: Tr??c ?y, th?p nin 60-70, ? c Ty H?ng vi?t r?t b?o d?n, d? d?i. Gi Hu? ?a tnh nay ? c nh v?n nh? Ty H?ng bung th?, phng khong, m? toang.
Nh v?n n? ng??i Php, Franoise Sagan, l m?t hi?n t??ng trong v?n h?c VNCH v?i cc tc ph?m nh? Bonjour Tristesse (Bu?n ?i cho mi, Nguy?n V? d?ch n?m 1959), Un certain sourire (C m?t n? c??i, Nguy?n Minh Hong d?ch) v Dans un mois, dans un an (M?t thng n?a, m?t n?m n?a, B?u d?ch n?m 1973). Sagan ??a ra m?t l?i vi?t th?t ng?n, l?i s?ng, l?i ngh? th?ng b?ng ??n th?n nhin, ??n v tnh. V ??c bi?t h?n c?, quan h? tnh d?c ngang tri, khc ??i c?a m?t n? sinh cn trn gh? nh tr??ng tr?c ti?p tc ??ng trn ??i s?ng thanh thi?u nin thnh th? mi?n Nam.
Cc nh v?n n? vo th?p nin 60 nh? Nguy?n Th? Hong, Ty H?ng, L? H?ng, Nguy?n Th? Th?y V? c nh?ng nt g trng h?p v?i Sagan? Chng ta khng dm kh?ng ??nh h? b?t ch??c Sagan nh?ng khi ??c cc tc ph?m c?a h?, ng??i ??c c?m th?y hnh nh? ph?ng ph?t ?u ? khng kh c?a Sagan.
Ty H?ng trong bi ph?ng v?n c?a Hoi Nam, Ph? n? v V?n ch??ng, trnh by quan ?i?m c?a mnh v? l?p nh v?n n? sau ny ? h?i ngo?i nh? L Th? Th?m Vn, Tr?nh Thanh Th?y, Nguy?n Th? Thanh Bnh, Nguy?n Th? Ng?c Nhung v ? trong n??c nh? Vi Thy Linh, ?? Hong Di?u:
Vi?t l t??ng t??ng – fiction – c?n c? trn th?c t?i – fact. Ti yu fiction d?a trn fact. Ngh? thu?t c gi tr? khi n l s? th?t, khng ph?i c?a gi?. Tnh d?c khng cho ta m?t n?m to c?a ci c?m xc g?i l s??ng, v khng gy cho ta m?t ch? ?au no ? trn thn th?. S? th?t, giy pht tu??t ??nh lc n i ch? di?n ra ch?ng n?m b?y tch t?c kim ??ng h?, v ci l??ng ?am m c?ng nh? thi ch? ?u c b? nh? nh?ng nh v?n n? l?p m?i ? t?. S? th?t th t nh?ng chng ta ? xt ra cho nhi?u. S? th?t th b nh?ng chng ta ? x ra cho to.
N.C.
_____
?nh 1. Nh v?n Ty H?ng
?nh 2. K h?a c?a T? T?
?nh 3. Th? bt c?a Ty H?ng
?nh 4. Nh v?n Thanh Nam
?nh 5. V? ch?ng nh v?n V Phi?n
?nh 6. ?m c??i Thanh Nam – Ty H?ng t?i nh hng V?n C?nh, SG. Ng?i bn tri l nh v?n Nguy?n Th? Hong, ??ng bn ph?i l nh th? Thanh Tm Tuy?n.
Ngu?n: FB Nguy?n Ph Yn
