Tri V?-Phan Ng?c Khu
13
Vo bu?i chi?u th? ba 12 thng t?, bc Th?o mang bi thuy?t trnh ? in b?ng sao ?nh (photo copie) t?i n?i thuy?t trnh l Nh Vi?t Nam, ?? bn. t ai bi?t ???c r?ng bc Th?o lc ?y ?ang v cng l?c quan tin t??ng vo nh?ng g bc s?p s?a cng b? qua cc bu?i thuy?t trnh ny. Bc t?ng vui v? tm s? v?i chng ti r?ng ?y l nh?ng b??c k?t thc cu?c hnh trnh ?i tm s? th?t. V k? nh? bc ? truy ra th? ph?m c?a ci sai, ci c trong cch m?ng, trong th?c h?. ??y s? l m?t thnh t?u trong cu?c ??i v s? nghi?p tri?t h?c c?a Tr?n ??c Th?o.
Nh?ng b?t ng? thay! V?a b??c t?i tr??c Nh Vi?t Nam, th m?t ngh?ch c?nh qu tn nh?n ?ang ch? ??i bc! T?i ?y anh D?ng, ng??i tr?c phin, nh?ng l?i ??ng ? ngoi ???ng, ch? vo hai cnh c?a c? k? b? kha b?ng xch s?t ?? bo tin bu?n: s? qun ra l?nh ?ng c?a Nh Vi?t Nam ?? t? nay khng cho bc Th?o t? ch?c di?n thuy?t ? ? n?a. Thnh gi? ?nh b? v?. Nh?ng m?t s? b?c t?c ??ng l?i tranh lu?n, nh? mu?n gy g?, ??u kh?u v?i anh D?ng. R?i v? ch?ng b Bnh v ng Jacques t?i. ?y l hai thnh gi? Vi?t ki?u trung thnh m c?ng l c vai v? k? c?u c?a Lin Hi?p Vi?t ki?u, khi th?y c?a kha, ? n?i nng b? kha, m? r?ng c?a, l?n ti?ng m?i m?i ng??i vo:
– Nh Vi?t Nam ny l c?a Lin Hi?p Vi?t ki?u, ch? c ph?i c?a s? qun ?u m s? qun c quy?n ra l?nh ?ng c?a.
Bc Th?o l?c ??u, chn n?n r?i t? v? ph?n n?. Bc cho bi?t v ?a s? thnh gi? ? b? v?, nn bc khng cn h?ng ?? thuy?t trnh n?a. Bc mm mi, m?t ti mt, trng r?t bi th?m. Th?y v?y, anh L Ti?n, m?t trong nh?ng ng??i sng l?p h?i thn h?u Tr?n ??c Th?o, ko bc v ti vo ng?i c?nh chi?c bn nh?, trong gian phng nh? sau h?i tr??ng ?? tm l?i an ?i. Trong c?n phng nh? ?y, t?t c? tr?n tr?, nghi?n ng?m ???c gi? kn b?y lu nay trong ??u, gi? ?y, ???c bung tr?i ra minh b?ch v th?ng th?n. R?t may l ti ? k?p th?i ghi m ???c m?t ph?n c?a ?o?n cht. Bc Th?o lc th ni gay g?t, lc th ??p tay xu?ng bn ?? nh?n m?nh.
14
Nu ?ch danh th? ph?m!
B?c b?i ni ra nh?ng l?i tr?n tr?i, trong ? tm g?n s? ?? cu?n sch ?ang trong nguy c? khng th? hon thnh, bc Th?o gi?i thch:
-Trong cu?n sch ?, ti th?ng th?n ?nh gi l?i t? t??ng Marx khi so?n ra ph??ng php cch m?ng ??u tranh giai c?p, dng h?n th giai c?p ?nh g?c giai c?p t? s?n, ?? xy d?ng th? gi?i ??i ??ng v?i m?t x h?i khng cn giai c?p bc l?t. Lnine, Staline, Mao, r?i H? Ch Minh, Kim Nh?t Thnh, Fidel Castro cho t?i Pol Potm?i con ng??i ?y, ? v? tr lnh ??o, ? ty ti?n khai tri?n cch m?ng theo l?i d?y c?a Marx. Qua nh?ng kinh nghi?m l?ch s? ?y, cng nh?ng di s?n th?m kh?c c?a n, ti ? gi?i m Marx, Lnine, mao, H? Ch Minh, Pol?? ch? ra r?ng th?c cch m?ng ? sai t? g?c, ngh?a l t? Marx!
??c bi?t l bc Th?o ? nh?c ?i nh?c l?i cu Chnh ng Marx sai!
–Chnh ti, trong nh?ng b??c ??u nghin c?u, ? th?y giai ?o?n mnh t? nguy?n lm mn ?? c?a Marx, sng bi Marx, v?i t?t c? lng nhi?t thnh c?a tu?i tr?, l giai ?o?n cu?ng tn, c? ngh? mnh ph?i m?t lng ?i theo Marx nh? m?t tn ?? tin theo v? cha c?u th? trn con ???ng gi?i phng con ng??i kh?i s? bc l?t c?a giai c?p t? s?n, t? b?n. B?i cu?c cch m?ng ny ? d?ng ln c? m?t h? th?ng chnh tr? chuyn quy?n giam hm, km k?p con ng??i. H? th?ng chnh tr? ?y l?i cn bc l?t giai c?p lao ??ng g?p b?i ph?n so v?i s? bc l?t c?a giai c?p t? s?n, t? b?n. M quy?n l?c chuyn chnh l?i khng cho php cng nng dn ph?n ??i s? bc l?t ?y. T?i sao k? l? v?y?
– Nay gi r?i ti m?i nh?n ra l t?t c? nh?ng sai tri ?y ??u l do s? cu?ng tn vo l thuy?t, vo th?c h? nn ? d?n l?i t?i nh?ng b??c qu tr?n Th? r?i cc lnh t?, t? Lnine tr? ?i, ??u ? ty ti?n theo c?m h?ng m suy di?n, m ?? ra nh?ng chnh sch, nh?ng ph??ng php tri?t ??, nh?ng hnh ??ng tuy?t ??i, ?? r?i gy ra nh?ng t?i c c?a cch m?ng!
Kh?i ??u, nh t? t??ng ? tung ra m?t h?c thuy?t th?t h?p d?n, th?t l cu?n ht nhn lo?i, nh?t l thnh ph?n nhn lo?i lao ??ng ngho kh? Nh?ng r?i h?c thuy?t ?y, th?c h? ?y ? lm kh? con ng??i, ? n d?ch con ng??i, ? ph?n b?i con ng??i v ? khng h? gi?i phng con ng??i!
– Cu?n sch c?a ti ch?ng minh r r?ng chnh ci ph?n xy d?ng m hnh th? gi?i ??i ??ng c?a Marx ? lm h?ng h?c thuy?t. Tr? ra khi ph phn ch? ngh?a t? b?n, Marx ? s? d?ng nh?ng s? ki?n ? x?y ra trong l?ch s? ???ng ??i, trong x h?i ???ng th?i, ?? ?? kch x h?i t? b?n. Cch phn phn ny c tnh bi?n ch?ng duy v?t s? quan khng th? b?t b?. Nh?ng b??c qua ph?n l lu?n c?n b?n ?? x?y d?ng x h?i m?i b?ng cch nu m hnh th? gi?i ??i ??ng m m?i ng??i m? ??c, th Marx b?t ??u lng tng trong bi?n ch?ng. V ci m hnh th? gi?i ??i ??ng ?y l khng c giai c?p, khng c bc l?t. N ???c coi l n?n t?ng c?a khi ni?m, c?a th?c ??u tranh giai c?p! Ci m hnh ?y, th?t ra l ch?a h? th?y, ch?a h? c ? ?u ? trong l?ch s?. N ch? l m?t ?o t??ng, m?t mong ??c s? c trong t??ng lai! Lm nh? v?y trong l lu?n l Marx ? mang ci t??ng lai ?o ?y ??t n ln tr??c hi?n t?i ?? dng n nh? m?t kinh nghi?m ? c, ? th?y! ??y l l?i l lu?n v?i m?t n?n t?ng siu hnh, ?ng l th? bi?n ch?ng c?a Hegel! Bi?n ch?ng ? khng cn c cht g l duy v?t s? quan n?a.
T? khi ni?m th? gi?i ??i ??ng t?t ??p theo d? bo, do mong ??c ?y, Marx ? bi?n n thnh th?c cch m?ng ??u tranh giai c?p, ?? hnh ??ng, ?? ??t t?i th?ng l?i, ?? xa b? giai c?p bc l?t, ?? hon thnh m?t x h?i khng cn giai c?p! Vi?n ?nh qu ??p ?y l m?t kinh nghi?m ?o, m?t ni?m siu hnh c?a m?t th? thin ???ng ?o ch?a h? c trn tri ??t. Trong m hnh ?o ?y, gi?i cng nng ???c gi?i phng, ???c lm ch? chnh mnh! T? kinh nghi?m ?o m? ??c ?y, Lnine khai tri?n m?t ch? ngh?a x h?i m?i, b?ng cch kh?i d?y h?n th giai c?p ?? lm ??ng l?c ??u tranh c?a giai c?p v s?n, lm ?n b?y ?? hon thnh cu?c cch m?ng, t?o ra s? ??i ??i v?i m?t h? th?ng gi tr? m?i c?a giai c?p cng nng! V?i m?t ??ng c?m quy?n l ??i di?n cho giai c?p cng nng, t?c l ??ng C?ng s?n. V?y l cch m?ng ??t t?i m?t ch? ?? m?i, m?t nh n??c m?i theo m?t ch? ngh?a x h?i m?i. Trong ch? ?? m?i ?y, s? khng cn c?nh ng??i bc l?t ng??i v quy?n t? h?u ? b? bi b?, thay th? n b?ng quy?n s? h?u t?p th?. ??c ?i?m l t?p th? s? h?u t? li?u s?n xu?t! Nghe l lu?n nh? v?y, cng nng no m khng m!
Nh? v?y l khi cch m?ng thnh cng, giai c?p cng nng s? s?ng v lm vi?c m?t cch sung s??ng: v mnh s? khng cn b? bc l?t, mnh s? lm ch?! Con ng??i t? ?y ???c gi?i phng! Sung s??ng thay! Ph?n kh?i thay ci x h?i khng cn giai c?p s? thnh hnh trong t??ng lai! L?i h ho v s?n th? gi?i hy ?on k?t l?i! ? vang d?y kh?p tri ??t. R?i vang ln khc ca: Vng ln h?i cc n l? ? th? gian.! N ? thi thc giai c?p b? bc l?t ??ng d?y, quy?t tm vng ln tiu di?t giai c?p t? s?n! Hoan h con ng??i m?i x h?i ch? ngh?a, l con ng??i v s?n chn chnh! Lc ?, cc dn t?c ??u l anh em m?t nh. V ton th? gi?i s? l m?t t? qu?c v s?n duy nh?t! Hoan h tinh th?n v s?n qu?c t?! Hoan h x h?i m?i trong ? m?i ng??i s? lm vi?c theo kh? n?ng v h??ng th? theo nhu c?u! Sng ki?n c?a Marx l?p t?c bng ln nh? m?t ng?n ?u?c trong ??u m?i gi?i lao ??ng! ?y chnh l con ???ng vinh quang, con ???ng c?u r?i c?a c? nhn lo?i.
C? th? gi?i ? b? lung l?c v lu?ng t? t??ng m?i ??y h?a h?n ny; v?i ni?m hy v?ng trn tr? c?a nhn dn lao ??ng, v?i lng c?m th giai c?p bc l?t si s?c trong ??u. Ng??i ng??i ??u mu?n ??ng ln ph tan xi?ng xch c?a x h?i t? b?n!
R?i bc Th?o l?c ??u gi?i thch, trong n??c m?t:
– Bi?n khi ni?m, bi?n h?c thuy?t ??u tranh giai c?p ch?ng bc l?t thnh th?c cch m?ng. L?y h?n th giai c?p lm n?n t?ng pht ??ng m?t cu?c cch m?ng x h?i ch? ngh?a trn ton c?u. ??y l m?t pht minh th?c h? v cng s?c bn v tinh vi! B?i n c m?t s?c bng pht phi th??ng, nh? ?nh th?c d?y trong con ng??i b?n n?ng b?o l?c c?a th?i cn l mung th, khi kh?i d?y tm l h?n th! L thuy?t cch m?ng l?y h?n th giai c?p lm ??ng l?c, l?y ch tiu di?t giai c?p bc l?t lm v? kh! Khng c?n l lu?n su xa, ch? nghe s? qua l thuy?t ?y, b?t c? ng??i dn cng kh? no c?ng tin nh? th? l ?ng, nh? th? l s? th?ng, s? ??i th?ng!
V?i ni?m tin t?t th?ng, ai c?ng c th? t??ng t??ng ra ?? th? k?t qu? t?t ??p?? r?i cu?ng tn ??n ?? sung bi th?c h? ?y nh? l m?t th? thnh kinh, ??ng tr? thnh linh h?n c?a cch m?ng, l h?i thnh, lnh t? l v? gio hong! Kht v?ng pht tri?n cu?c cch m?ng x h?i theo th?c h? ?y lm cho con ng??i s?n sang hi sinh t?t c? cho n! V n!
Th? nh?ng cho t?i nay, nh?ng ai, ? t?ng s?ng c? cu?c ??i trong s? v?n hnh cch m?ng do Lnine pht ??ng, do Staline tri?t ?? khai thc, do Mao h ht v?n ??ng??u ? th?y r k?t qu? t?i t? c?a m?t t? ch?c mang danh ??ng c?a giai c?p cng nng, l m?t nh n??c chuyn chnh v s?n c?m quy?n T?t c? m?i ng??i ? ???c th?y t?n m?t, ? ???c t?n tay tham d? vo cng cu?c xy d?ng con ng??i m?i x h?i ch? ngh?a l nh? th? no! Th?c t? l t?t c? ? nh?n ra m?t cch khch quan v ?au ??n r?ng vi?c xy d?ng x h?i m?i ?y gy ra qu nhi?u v?p vp, ph?m qu nhi?u t?i c, v ? tr?ng tr?n d?m ln quy?n s?ng c?a con ng??i, ? tri bu?c, giam hm con ng??i. K?t qu? l con ng??i trong cng cu?c ??u tranh giai c?p, khi k?t thc, th n ? khng h? ???c gi?i phng! ?au ??n h?n h?t l trong th?c t?i, con ng??i lao ??ng v?n cn b? bc l?t! Trong x h?i m?i ny, thnh ph?n cng nng v?n ch? l thnh ph?n thi?t thi nh?t!
K?t qu? l th? gi?i ??i ??ng ?y ? khng hi?n hi?n trong m?t ch? ?? x h?i ch? ngh?a no c?! Sau ny th cu?c cch m?ng long tr?i l? ??t ?y ? l? ra ci b?n ch?t v?a ngu tn, v?a cu?ng tn! V b? m?t th?t c?a th?c h? ?y l ? d?ng c? ha, ? n l? ha con ng??i b?i ?? th? km k?p, giam hm, tuyn truy?n x?o tr, ch? ch?ng ph?i l ? gi?i phng con ng??i! Con ng??i lao ??ng ? ch?ng h? ???c lm ch?, k? c? lm ch? b?n than mnh. V mnh c?ng l c?a??ng!
V trong th?c t?i c?a x h?i ch? ngh?a m?i, v?n cn giai c?p bc l?t. ? l giai c?p chuyn chnh, chuyn quy?n c?a ??ng c?ng s?n c?m quy?n! ? l giai c?p t? s?n ?? pht sinh t? tinh th?n v s?n vng ln ??u tranh c??p l?i quy?n l?c trong tay giai c?p t? s?n th?ng tr?! L?p ng??i v s?n vng ln c??p ?o?t chnh quy?n, ??ng th?i n c?ng ? c??p ?o?t ti s?n c?a giai c?p t? s?n ?? t? n tr? thnh m?t nh n??c tham lam s? h?u ton b? ??t ?ai, ton b? t? li?u s?n xu?t, n?m ton b? gu?ng my qu?n l x h?i, v?a n?ng tnh chuyn quy?n, v?a ton quy?n l?ng ?o?n kinh t?! Tr??c m?t gi? ?y, l m?t nh n??c t? b?n ?? ??c quy?n bc l?t ki?u m?i, mang danh hi?u l ch? ?? dn ch? nhn dn, ???c qu?ng b l dn ch? g?p ngn l?n dn ch? t? s?n! M r?i mi sau ny ng??i ta ??t cho ch? ?? ?y, cho th?i ?y m?t ci tn c tnh khinh th? l Ch? ?? bao c?p! Th?i bao c?p!
??c bi?t l ngay ? trong ch? ?? v s?n ny, con ng??i v s?n ? kh?p n?i, ??u t? ra v?n gi? nguyn b?n n?ng h?u s?n! H? g?m nh?m, xm chi?m c?a cng, c??p ?o?t ti s?n c?a t?p th?, c?a k? y?u, c??p ?o?t ??t ?ai c?a nng dn lm c?a ring. T? h?u ki?u c? do lm ?n c?n c, do tch l?y lu di m c ???c, nay ? b? xa b?. Thay th? n nay l t? h?u ki?u m?i do chi?m ?o?t b?ng ch? k c?a quy?n l?c, ho?c do mc ngo?c v?i quy?n l?c. Con ng??i v s?n c?m quy?n nay tha h? bn mt c?a cng, c??p ?o?t c?a t?, ?? t?o cho mnh m?t ti s?n v?a nhi?u, v?a nhanh! V ci g c?ng l c?a chung, ??t bi?t l ??t ?ai l s? h?u c?a ton dn, nn ai c?ng ngh? r?ng ton dn c quy?n nhng tay vo ci s? h?u chung ?y! B?i l c?a chung nn, trong th?c t?, n khng ???c b?o v? nh? c?a ring. R?ng, ni, song ngi, ao h?b? con ng??i m?i trong x h?i v s?n m?i ?y ph phch, l?n chi?m v t?i v?! Con ng??i v s?n ? t? ra l con ng??i tham lam, ph phch, g?m nh?m, xm chi?m nh?ng g l c?a chung b?t k? lu?t php! V l c?a chung nn ai c?ng ngh? l mnh c?ng c quy?n xm ph?m, nh?ng khng th?y c nhi?m v? ph?i b?o v?, b?o tr! Trong th?c t? tr??c m?t, con ng??i v s?n c quy?n hnh, lun lun ph?n ??u ?? chi?m h?u m?t cch r?t t? nhin c?a c?i c?a x h?i, ?? tr? thnh nh t? s?n ki?u m?i. ??y l th? t? s?n ??, do tham nh?ng, do h?i m?i, quy?n th? m c: h? chia chc ti s?n t?p th? c?a x h?i cho gia ?nh, h? hng, cho ??ng ch, ??ng vin, b?ng ch? k c?a quy?n l?c trong tay h?!
Khi th?y c?a cng, c?a t?p th? b? xm ph?m, ng??i ta khng c ph?n ?ng quy?t li?t v nghim ch?nh nh? khi th?y s? xm ph?m c?a t?! Thi th??ng c?a x h?i, v nay ? thnh m?t th? t? duy ph? bi?n, m?t suy ngh? t? nhin r?ng l?y c?a t?p th?, l?y c?a nh n??c khng ph?i l ?n c?p! V ??y l c?a chung!
Marx ? khng ng? r?ng m?t giai c?p t? b?n ?? s? ra ??i ngay trong x h?i x h?i ch? ngh?a nh? th?. Giai c?p t? b?n ?? ?y ? pht tri?n m?t cch l?ng hnh, n xm chi?m, n c??p ?o?t v?a nhi?u, v?a tr?ng tr?n, g?p b?i l?n th? t? b?n t? s?n c? ?i?n! M?t ?i?u kh?ng khi?p n?a m Marx khng th? ng? l b?i tham lam, quy?n l?c v quy?n l?i, chnh cc lnh ??o trong ??ng, c?ng ? tr?ng tr?n tri?t h? nhau, qui ch?p cho nhau nh?ng t?i l?i ty tr?i ?? di?t nhau, ?? tranh nhau ??a v?, ?? ???c s?ng ?? v??ng trn ??u nhn dn, ?? r?i tm cch truy?n ngi, truy?n gia ti cho con ci!
Th?c t?i cho th?y trong x h?i m?i x h?i ch? ngh?a, cc phe cnh v s?n knh ch?ng nhau. Trong khi ?, gia c?p cng nng v?n cn b? bc l?c, th?t l tri ng??c v?i bi?n ch?ng v h?a h?n c?a Marx! V k? bc l?t ?y l?i l nh?ng ng??i c?a ??ng, c?a nh n??c, m?t nh n??c n?m ton b? v?n li?ng, t? li?u s?n xu?t v m?i hnh th?c sinh ho?t khc trong x h?i, nh?t l v? m?t kinh t?! Trong th?c t?, t?t c? m?i th?, t? ??t ?ai cho ??n con ng??i, t?t c? ??u l c?a ??ng! Cc c nhn, h?i ?on, cc thnh vin c?a nh n??c, cc ??nh ch? nh? ta n, vi?n ki?m sot, cc t? ch?c t?p th?t?t t?t c? ??u ph?i th? trung thnh v?i ??ng! Trong ch? ?? v s?n nay c m?t ng ch? ton quy?n, ton n?ng! B?i nay ??ng l ng ch? l?n nh?t, duy nh?t, s? h?u t?t c?, t? v?t ch?t t?i tinh th?n! ??ng ??ng trn h?t m?i quy?n l?c, trn c? cng l! V ??ng t? tuyn x?ng ??ng l nhn dn! Nh?ng ai ch?ng l?i ??ng l ch?ng l?i nhn dn! C?m t? nhn dn t? ?y l nhn hi?u ??c quy?n c?a nh n??c c?ng s?n!
??ng cn ngang nhin tuyn b?: Yu x h?i ch? ngh?a l yu n??c!
Quan st nh?ng hi?n t??ng ? x?y ra tr??c m?t, ngay t?i H N?i sau 1954, v nh?t l t?i Si Gn sau n?m 1975, l nh?ng n?i ch? ?? t? b?n, t? h?u ki?u c? ? b? ?nh g?c b?ng b?o l?c cch m?ng, ng??i dn b?ng t?nh v kinh ng?c tr??c hi?n t??ng pht sinh v bnh tr??ng m?t t? b?n ??: ch?a bao gi? th?y xu?t hi?n nh?ng ??ng vin cao c?p, cng phe cnh, ? tr? thnh nh?ng nh giu m?i, v? vt nhi?u v nhanh ??n th?. Nh?ng c? ng?i b?t ??ng s?n kh?ng l? ? l?t vo tay giai c?p t? s?n ??, n th?ng tr? m?t cch tr?ng tr?n, nh? ch?a t?ng th?y ? ??t n??c ngho nn, l?c h?u ny. M nh?ng c? ng?i v v?n li?ng c?a giai c?p m?i ?y ? ???c ?nh gi hng bao nhiu t? ?-la M?!
? l nh?ng hi?n t??ng kinh kh?ng m Marx ? khng h? tin li?u.
Sai l?m c? b?n c?a l?i l lu?n ?y l ? mang ci m hnh ?o c?a t??ng lai, ??t n ln tr??c hi?n t?i, coi n nh? l kinh nghi?m l?ch s?. Th? l t? m?t h?c thuy?t m? h?, siu hnh ?y, Lnine mu?n suy di?n ra sao c?ng ???c, Staline c?ng m?c s?c ty ti?n khai tri?n n, r?i ??n Pol Pot l?i cng ty ti?n kh?ng khi?p h?n n?a!
R?i bc Th?o nh?n m?nh:
– Ti ra ?i k? ny, l v?i d? tnh ?i Paris ?? cng b?, trong cu?n sch, nh?ng l lu?n ch?ng minh s? sai l?m b?t ??u t? l lu?n siu hnh c?a Marx, r?i t? ? b??c t?i sai l?m trong ph??ng php hnh ??ng dng h?n th lm ?n b?y, ?? t? ? ty ti?n xc ph?m quy?n s?ng c?a con ng??i.
Th? nh?ng trong su thng v?a qua t?i Paris, sau nh?ng trao ??i v?i vi nh t? t??ng ti?n b? hi?n ??i, trong ? ?ng k? nh?t l nh?ng gp c?a gio s? Boudarel, th ti ? ??y l lu?n truy lng th? ph?m gy ra sai l?m v t?i c ?y t?i ?i?m t?t cng: ch?ng nh?ng sai l?m do l lu?n, do ph??ng php hnh ??ng, m tr??c c? nh?ng ?i?m ? l sai l?m c?a khi ni?m, c?a h?c thuy?t, c?a th?c ??u tranh giai c?p! ? l ci g?c c?a m?i sai l?m, ci g?c c?a m?i hnh ??ng qu tr?n, ci g?c c?a b? t?c. V ??u tranh giai c?p ?? xa b? giai c?p bc l?t, nh?ng r?i l?i n?y sinh m?t giai c?p bc l?t m?i. Chnh ci h?c thuy?t, ci th?c ??u tranh giai c?p ?y ? d?n t?i tnh tr?ng con ng??i v?n b? bc l?t. V con ng??i khng h? ???c cch m?ng gi?i phng.
th?c ? sai v n km k?p con ng??i, d?ng c? ha con ng??i. Con ng??i m?i ?y ? b? ch? ngh?a cu?ng tn (fanatisme) v ch? ngh?a ngu tn (obscurantisme) x? m?i li vo con ???ng c?a gio ?i?u, theo m?t th? tn ng??ng c?ng s?nV th? trn ???ng ??u tranh giai c?p ?? ?i t?i t??ng lai v h?nh phc, nh?ng c? ?i hoi m khng bao gi? t?i ?ch! ??y l th?m k?ch l?n nh?t c?a th? k? 20, t?c l c?a chnh chng ta. Tc gi? c?a h?c thuy?t, c?a th?c h? ?y chnh l ng Marx. Chnh Marx l th? ph?m ? gy ra m?i sai l?m v t?i c!
Di?n gi?i nh? v?y r?i bc Th?o than th?:
– Ti tnh t ra c?ng ph?i b?n thng n?a th m?i c th? hon thnh cu?n sch v?i k?t lu?n hon ton m?i m? v khch quan v? m?t tri?t h?c. V c?ng ph?i l??t qua nh?ng b??c bi?n ??i c?a x h?i, thng qua cc giai ?o?n pht tri?n c?a v?t ch?t, c?a v? tr?, tr?i nghi?m v?n ?? mi tr??ng b? tn ph do pht tri?nch? khng th? nh?y ngay t?i k?t lu?n gi?n d? l m?i s? x?u xa ? x?y ??n l do h?c thuy?t sai l?c c?a Marx.
– Th?t l bi th?m cho m?t nh tri?t h?c nh? ti, khi ? quy?t tm c?ng hi?n c? ??i mnh cho l t??ng cch m?ng v s?n. Nh?ng r?i cu?i cu?c ??i, ti m?i khm ph ra r?ng mnh ? b? l?c h??ng vo con ???ng cch m?ng khng t??ng, con ???ng ??c c, khng l?i thot, m Marx ? v?ch ra.
?? g p con ng??i ph?i ch?p nh?n ci ph??ng php xy d?ng khng t??ng ny, cc ??ng c?ng s?n c?m quy?n ? ph?i dng t?i chnh sch tuyn truy?n d?i tr: c? ni hoi th ng??i ta ph?i tin! R?i dng nh?ng ph??ng php kh?ng b? tinh th?n b?ng ci s? tr??c b?o l?c, tr??c nh?ng tr?ng tr?, t ?y v t? hnh hng lo?t m khng c?n xt x? b?ng ta nV ci s? s? chi ph?i c? suy t? l?n hnh ??ng!
Xt cho cng th th? ph?m gy sai l?m c? b?n ?y khng ph?i l Lnine, khng ph?i Staline, hay l Mao. C?ng khng ph?i l Pol Potv t?t c? nh?ng nh lnh ??o dn t?c ?y ??u c th?c h? mc-xt d?n l?i, do ??ng nho n?n ra t?t c? ??u do m?t thi?n (!) mu?n xy d?ng m?t x h?i khng giai c?p nh? Marx ? ch? ra, ?? cho loi ng??i ???c h??ng th? thin ???ng khng giai c?p c?a gi?i v s?n trn tri ??t!
Ph?i th?ng th?n m ghi nh?n r?ng cho t?i nay, ch? c m?t cu?c cch m?ng duy nh?t ? th?c hi?n ???c ?ng m?t hnh th?c x h?i khng giai c?p m Marx m? ??c. ? l m?t ch? ?? v s?n, m?t x h?i khng c t? h?u, khng c ti?n t? ?? dng lm d?ng c? bc l?t ? chnh l cu?c cch m?ng m Pol Pot ? xy d?ng t?i Camp?t sau n?m 1970. Trong su?t nh?ng n?m t?n t?i c?a ch? ?? Pol Pot, cc ch? ?? x h?i ch? ngh?a khc ? im l?ng ??ng tnh, ??ng , v tin l trong ch? ?? Pol Pot ?y th?t s? l ch? c giai c?p v s?n. V th? lc ?y, khng m?t n??c x h?i ch? ngh?a no ? dm ln ti?ng ph phn, b?t b? ?? ph?n bi?n l?i cu?c cch m?ng c?a Pol Pot! K? c? Lin X, Trung Qu?c, ??c bi?t l Trung Qu?c ? ?ng h? n tri?t ??, v c? Vi?t Nam c?ng ? nhn nh?n ch? ?? ?y! T?t c? kh?i x h?i ch? ngh?a v nhi?u n??c trn th? gi?i, k? c? Lin Hi?p Qu?c, c?ng ? nhn nh?n ch? ?? c?a Pol Pot, trong su?t m?y n?m n t?n t?i! ??y l m?t th? nghi?m c? th? cao nh?t c?a t? t??ng Marx trong cng cu?c cch m?ng v s?n. Nh?ng
Nh?ng cho t?i cu?i n?m 1977, khi Pol Pot b?t ??u cng khai gy c?m th mang tnh ch?ng t?c v?i Vi?t Nam, coi ng??i Vi?t l k? th c?a ng??i Khmer, v b?t ??u th?c thi chnh sch phn bi?t ch?ng t?c ?? bi xch, r?i sau l gy xung ??t ? bin gi?i v?i Vi?t Nam, th chnh quy?n x h?i ch? ngh?a ? H N?i m?i xua qun ?nh chi?m th? ? Phnom Penh, v p ??t ? ? m?t ch? ?? x h?i ch? ngh?a theo ki?u thng th??ng c?a kh?i x h?i ch? ngh?a, m ? ? v?n cn mu thu?n giai c?p, v?n cn m?m m?ng t? s?n bc l?tLc ? ng??i ta m?i dm pht gic ch? ?? Khmer ?? c?a Pol Pot l ch? ?? di?t ch?ng ??m mu. D sao th ??y c?ng l ch? ?? thu?n ty v s?n duy nh?t ? thnh hnh trn tri ??t! Tuy n ? l m?t ch? ?? c?a t?i c khng th? tha th?!
Th? ph?m, k? g?i , k? chuy?n l?a c?a ni?m tin ??u tranh giai c?p cho cc nh lnh ??o, trong ? c c? Pol Pot, ?? ?i vo con ???ng cu?ng tn ??n ??m mu ?y chnh l Marx! L?i tin tri s? xa b? giai c?p c?a Marx ? m ho?c nhi?u th? h?. V h? ? lao mnh vo t?i c! T?i nh?ng n??c ? c chnh quy?n v s?n tri?t ?? c?a giai c?p cng nng (S? th?c l c?a ??ng c?m quy?n, c?a nh n??c do ??ng c?ng s?n n?m gi?), chnh giai c?p cng nng trong th?c t?i cc ch? ?? ?y ? b? bc l?t v ?n p m?t cch v t?i v?! V ? khng cn ???c ai b?o v?, nn giai c?p cng nng ? ng?m ngi nguy?n r?a Marx, coi Marx l m?t nh tin tri kh?n n?n, ? l?a ??o, l?y ci kht v?ng th? gi?i ??i ??ng khng c bc l?t lm b? l?a d?i cng nng!
Cch m?ng ta ? h?a v?i dn r?ng: ??ng l ?y t? c?a nhn dn, lo tr??c, vui sau dn. Nh?ng m?t tri c?a l?i h?a ?y l ?y t? nay ? ginh h?t ??c quy?n, ??c l?i, ngang nhin vui s??ng trn ??u nhn dn! Tnh tr?ng ny v?n cn ko di di cho t?i nay. ? l m?t chnh sch h?t s?c tr? tr?n, ch??ng m?t, cng khai, trong th?i bu?i kh khan, m ??ng ginh h?t ??c quy?n, ??c l?i cho cn b? ??ng vin cao c?p, cho cc di?n thu?c gia ?nh cch m?ng! Ng??i trong gia ?nh c?a ??ng, c?a quan ch?c cch m?ng th ???c ?u tin s?ng no ?m, ???c mua hng t?t, hng ngon ? c?a hng ring (N?i ti?ng ? ?i vo ca dao l ch? Tn ??n ? H N?i). Ch?t th ???c chn t?i ngh?a ??a ring! (Ngh?a trang Mai D?ch). Con ci c?a ??ng thi ?i thi ???c ?u tin cho ?i?m cao, ???c ?u tin vo h?c trong cc tr??ng t?t???c ?u tin nh?n h?c b?ng du h?c n??c ngoi!
Th?c t? l nh n??c t? s?n c? ty ti?n tiu xi cng qu?, c?p pht b?a bi ??t ?ai ?? ph?c v? ring cho phe, cnh c?a ??ng, c? th?c thi chnh sch tiu xi hoang ph ?y r?t t? nhin, coi ??y l cng b?ng x h?i! V bao cng lao ?i t?i chi?n th?ng l do ??ng! Khi dn chng t? ra cng ph?n th ??ng h?a s? s?a sai, s? ??c l?i Marx ?? s?a saiNh?ng r?i v?n c? mang ng Marx ra lm bnh phong
??n nay ti ph?i thnh th?t th nh?n l mnh ? m?t th?i ?am m, m qung coi Marx l ng??i d?n ???ng khng bao gi? sai l?m! Gi? ?y th ph?i thot ra kh?i s? u m, b?ng cch ch?ng minh, l gi?i, theo ph??ng php tri?t h?c, qua m?t l-gch v?a bi?n ch?ng, v?a hnh th?c, ?? hi?u r t?i sao sai, sai l?m ? b?t ??u t? ?u, t? khu no, vo lc no v do ai!
-Th?t l nh?c nh cho s? ngu tn ?y, v trong th? gi?i ngy nay, ph?n l?n nhn lo?i ? bi?t s?ng theo th?c sinh t?n, theo l??ng tri c?a tr?c gic, v?i kh? n?ng th?c t? nghi?m sinh, bi?t phn bi?t thi?n c, ?ng sai. Con ng??i ? bi?t s?ng theo lun th??ng ??o l t? nhin, do truy?n th?ng t? tin, ng b truy?n d?y, m khng c?n h?c t?p, l lu?n theo m?t ch? ngh?a hay m?t th?c h? chuyn chnh no c?.
Th?c t?i cho th?y khng m?t ai mu?n ph?n ??u ?? tr? thnh con ng??i v s?n, khng m?t ai b?ng lng v?i cu?c s?ng trong ch? ?? kinh t? nh n??c ??c quy?n, qua s? phn ph?i hch d?ch nh? b? th b?i t?p th?. Ph?i x?p hng c? ngy ?? mua nh?ng th? hng r?t t?i v? ph?m ch?t, r?t h?n ch? v? s? l??ng, th??ng thi?u h?t v? cn, ?o, t?i cc c? quan m?u d?ch nh n??c. V?y m c? tuyn truy?n ?? cao m?u d?ch l b n?i tr? ??m ?ang c?a x h?i, coi ??y l cng ?n nui dn c?a bc v ??ng! Th?t ra l ai c?ng mu?n ph?n ??u ?? thot ra hon c?nh v s?n tng thi?u nh? th?, ?? tr? thnh con ng??i h?u s?n, c quy?n t? h?u, quy?n s?ng, quy?n t? do s?n xu?t, t? do kinh doanh! Dn gi?u g?i ch? ?? bao c?p v h?n ch? ? l ch? ?? X?p Hng C? Ngy!
V? l?i chnh lnh t? cc ??ng c?ng s?n c?m quy?n, c?ng s?ng theo b?n n?ng c?a nh?ng con ng??i ??i t? s?n, v?i s? h??ng th? nh?ng ??c quy?n, ??c l?i. H? d?m ln ch? ngh?a t?p th? m s?ng, nh?ng h? b?t dn ph?i tn th? ch? ngh?a ?y! T? duy cch m?ng ?u ph?i l lm nh? v?y! V s?n g ci l? gian d?i, tham lam ?y! Cng nng g ci l? cn b? mang b?n ch?t nh giu k?ch s, ?a s?ng xa hoa h?n x??c ?y! Chng ch? l nh?ng tay chnh tr? gian t qu? qui, t?n dng th? ?o?n d?i tr, ??i l?t cng nng, ?? gi? chuyn quy?n chnh tr? chop he, cho ??ng v cho chnh chng m thi.
R?i Th?o thnh th?t th nh?n:
Pht ??ng h?n th giai c?p l ? ??y li con ng??i tr? v? v?i b?n n?ng mung th, ph?i c?n nhau ?? ginh ?n ? th?i nguyn th?y, d l ni ?? t?o ni?m tin t?t th?ng! L thuy?t ??u tranh giai c?p ?y trong th?c t? l m?t s? ph?n ti?n b?, ph?n v?n minh, v?n ha. Tr??c ?y, v tuy?t ??i tin vo Marx m ti c? lng tng, c? lu?n qu?n trong l lu?n, c? l?n l?n trong m?y b?c ph? ??nh, ?? trnh ph? ??nh ng Marx! V tin r?ng n?u c sai l?m l do mnh, ch? ng Marx khng th? no sai! Nay ti th?y ph?i can ??m, ph?i khch quan m phn tch k? l?i t?t c?, qua s? hi?u bi?t v? v?n ??ng c?a s? ki?n th?i gian ha (mouvement de la temporisation), b?ng cch so?n ra m?t cu?n sch, ?? cho th?y con ng??i v x h?i ? bi?n thi t?i t? nh? th? no trong th?c ??u tranh giai c?p. V r?i sau ny cn c?n c nhi?u cng trnh nghin c?u, ?nh gi th?t khch v t? khc n?a v? nh?ng ti?t l? c?a l?ch s?, t? cc h? s? m?t, c?t gi?u k? trong cc kho l?u tr? c?a cc ??ng c?ng s?n c?m quy?n n?a, ?? cho nhn lo?i th?y r ci t?m tc h?i v cng, v t?n c?a th?c h? ??u tranh giai c?p ?y.
V?i v? m?t bu?n b, s?u th?m, v th?y r r?ng mnh ? l k? ??ng la, l k? ? ??ng hnh v?i t?i c trong m?t th?i gian qu di, ? gy qu nhi?u ?au kh? cho con ng??i, bc Th?o l?c ??u th? di:
– Kh? th? ??y! Lm cch m?ng dn t?c ?? ginh ??c l?p l ?ng qu r?i, l ??p qu r?i! Nh?ng l?i ?em ng Marx vo! Ch? v mu?n xy d?ng cho b?ng ???c ci th? gi?i ??i ??ng khng t??ng ?y m cc ??ng c?ng s?n v cc mn ?? c?a Marx ? ph?i dng ?? th? ph??ng cch, ?? th? th? ?o?n nham hi?m, t?i t?B?i bi?t r?ng dng th? ?o?n l x?u, l c, l t?i nn c? ph?i che gi?u, c? ph?i bp mo s? th?t ?? t h?ng, r?i t? ? r?t s? ph?n bi?n, r?t s? ??i l?p, r?t s? t? do bo ch, ngh?a l r?t s? nh?ng ??nh ch? b?o v? s? th?t, s? t?t c? nh?ng ai ? nhn th?y v mu?n ni ra s? th?t! Ng??i lnh ??o ngay th?ng, m?t ch? ?? trong s?ch, tn tr?ng s? th?t, tn tr?ng cng l th ?u c l do g m s? nh?ng quy?n dn ch? t?i thi?u ?y.
– Gi? ?y, ??ng ?nh ph?i ng? h?n sang kinh t? th? tr??ng c?a kh?i t? b?n. Chnh sch ?y th?t ra l mang t? ch?t ph?n cch m?ng x h?i. Lm nh? v?y ch? c?t ?? ch? ?? v ??ng t?n t?i ??ng v?n ph?i ni v?t vt r?ng ? l n?n kinh t? th? tr??ng theo ??nh h??ng x h?i ch? ngh?a, t?c l v?n cn ph?i mang ng Marx ra lm bnh phong! Nh?ng kh?n n?i chnh ng Marx c?ng ? sai! Tn th? th?c h? mc-xt l duy tr t? duy sai l?m t? ci g?c t? tng c?a cch m?ng, ngh?a l t? Marx! Ni kinh t? th? tr??ng theo ??nh h??ng x h?i ch? ngh?a l ni d?i, l v?n mang th? bi?n ch?ng khng t??ng, siu hnh c?a Marx ra ?? b?o v? chnh sch ??i m?i, m?t chnh sch ? b??c ra ngoi h? th?ng t? t??ng mc-xt
S? th?c ? ta, nay khng ph?i l ?ang p d?ng chnh sch kinh t? th? tr??ng theo ??nh h??ng x h?i ch? ngh?a, m th?c t? l ta ?ang thi hnh th? ch? ngh?a x h?i theo ??nh h??ng kinh t? th? tr??ng! Ngh?a l ngy nay ??ng v?n duy tr hnh th?c cai tr? c?a ch? ?? chuyn chnh, nh?ng l theo m?t th? ch? ngh?a t? b?n m?i r?t tn nh?n, nh?ng v?n l th? l lu?n c?a x h?i ch? ngh?a. Th? ch? ngh?a t? b?n m?i d man ny ? M? khng c. V ? ?, dn c quy?n c?a dn, dn ???c php ph phn, thay ??i ??ng cai tr? khng v?a dn, b?ng l phi?u. Cn ? n??c ta, th?c s? l s? ??i m?i ny, l ?ang theo m?t th? ch? ngh?a t? b?n r?t m?i so v?i th?i bao c?p tr??c ?y, ngh?a l nay ci g c?ng b? coi l hng ha, ci g c?ng c th? rao bn: t? l thuy?t, ngh?a v?, t? con ng??i, t? tr? th? t?i thanh nin, ph? n?, ci g c?ng c th? bn, bn c? ti nguyn, c? ??t ?ai, lnh th?, c? s?c lao ??ng cho n??c ngoi, c?t ?? thu ?-la v?!… V t?t c? ??i t??ng ??u ???c coi l hng ha ?? kinh doanh bun bn, ?? sinh l?i nhu?n V th? m trong th?c t?, nay ??ng ?-la M? ?ang lm ch? n??c ta! ??c h?i c?a s? ??nh h??ng theo kinh t? th? tr??ng ny l ? coi cc ngh?a v? cao qu, thing ling nh?t nh? gio d?c ?? pht tri?n con ng??i, nh? t? ?? c?u ch?a con ng??i th nay nh?ng ngh?a v? ? c?ng ??u l hng ha, c?ng ph?i ch?u lu?t ho?ch ton kinh t?, c?ng ph?i tnh l?i, tnh l?. Do v?y m ngh?a v?, ch?c n?ng thing ling, thu?n ty ph?c v? con ng??i, nay ? hon ton b? ph s?n. Pht tri?n x h?i ch? ngh?a theo ??nh h??ng kinh t? th? tr??ng nh? hi?n nay l s? th?ng tr? c?a t? b?n man r?, l m?t s? ph ho?i tinh th?n v? m?i m?t, t? l??ng tri t?i l t??ng, t? tr?t t? k? c??ng t?i truy?n th?ng v?n minh, v?n ha c?a t? tin T?t c? nay ??u b? ??ng ?-la l?ng ?o?n, ho?ch ??nh, x? m?i ?i vo m?t cu?c s?ng cu?ng nhi?t qu tr?n. By gi? l th?i t? do sa ??a, t? do chui lu?n lu?t l?. ?? cho gi?i tr? m?c s?c b? cu?n ht theo l?i s?ng ph phi?m, s?ng cu?ng, s?ng v?i, s?ng gi?. V c? t??ng th? l v?n minh, l hi?n ??i, ai ng? ? ch? l th? ph?n v?n minh, l ?i t?t li, l th? ph?n v?n ha v n m?t g?c, m?t l t??ng, m?t tr?t t? k? c??ng m t? tin ? dy cng xy d?ng T?i cc n??c dn ch? nh? ngay t?i n??c M?, chnh sch kinh t? th? tr??ng lun lun b? quy?n t? do dn ch? ki?m ch?, b? t? do bo ch canh ch?ng, nn n khng th? t? do tunh honh ph phch ???c, v ? ? c s?c ph?n bc c?a ng??i dn. V dn ? ? c quy?n dng l phi?u c?a mnh ?? l?t ?? m?t chnh ph? khng tn tr?ng v b?o v? quy?n dn. ? n??c ta cho t?i nay, l phi?u ch? l tr ?a dn ch? c?a ??ng, ?? t ??p b? ngoi cho ch? ??. Th?c t? l ch? ?? ta nay ? khng h? b?o v? dn. Th?c ch?t c?a l phi?u ? ta l n khng c quy?n l?c g c?. N ch?ng th? ?o th?i ???c m?t chnh quy?n tham nh?ng th?i nt ? b? dn chng on ght, nguy?n r?a.
– Gi? ?y ph?i lm sao cho m?i ng??i th?y r s? th?t l nh? v?y. V ch? c s? th?t ?y m?i gi?i thot, gi?i phng ???c con ng??i kh?i nh?ng gi?c m? v s?n khng t??ng, v?i t?t c? ?am m cu?ng tn v ngu tn c?a n! N?u khng dm khui ra nh?ng sai tri l?ch s? c?a ng c?, khng dm ??a ra nh sng t?i l?i c?a Marx th khng bao gi? thot ra ???c tnh tr?ng b? t?c chnh tr? ??c h?i nh? hi?n nay ? n??c ta.
R?i bc Th?o l?i th nh?n m?t cch ?au ??n:
– Nay ti gi r?i m?i nh?n ra ?i?u ?y. G?n ??t xa tr?i r?i m?i c c? h?i ?? ni ra. Kh? th? ??y! V v?y m quy?n l?c ? mu?n b?t mi?ng ti, ? xua ?u?i ti ra kh?i qu h??ngTi ? ch?p nh?n ra ?i, d l vo lc tu?i gi, s?c y?u, ?? c c? h?i tht l?n cng th? gi?i r?ng: Th? ph?m gy ra ??i bi k?ch ny cho nhn lo?i, chnh l Marx!
T? lc ti khm ph ra l ti ? sai l?m, ? m?t th?i ??ng trong hng ng? c?a t?i c, ? m qung c? tin vo th?c ??u tranh giai c?p c?a Marx, th s? th?c t?nh ?y lm ti th?y sung s??ng. B?i nh? th? l ti ? t? gi?i thot chnh ti, ? t? gi?i phng ti. Ti ? tr? l?i thnh con ng??i t? do! Ti ? ??t t?i tm tr thanh th?n, trong sng c?a con ng??i t? do, t? t??ng khng cn b? gng cm c?a th?c h?! V nay d? nhin l ti ph?i th nh?n t?t c? nh?ng g ? vi?t lc ?ang sung bi Marx! Nh?ng g ? vi?t m d?a vo Marx, th v?n bao hm m?t ??nh ki?n, m?t ng? nh?n, m?t c?n b?n khng t??ng, t? ? c th? d?n ??n nh?ng sai l?m khc, c th? ph?m vo t?i c. B?i m?t ph?n t? t??ng tranh ??u c?a Marx, lc no c?ng nh? ci bng ma qu?, mu?n thc ??y con ng??i lao vo cc hnh ??ng qu tr?n, qu khch, do h?n th v b?o l?c cch m?ng, ?? gi?i quy?t cc v?n ?? c? b?n c?a x h?i, c?a con ng??i. Th?t s? l trong chi?u di l?ch s? nhn lo?i, b?o l?c cch m?ng x h?i ch? ngh?a ? khng h? gi?i quy?t ???c v?n ?? b?t cng trong x h?i loi ng??i! V c?ng ch?a h? gi?i phng ???c ai!
Trong th?c t?, chnh Milovan Djilas, nh lnh ??o v c?ng l nh v?n c?a Nam T? (c?), ? t? co s? t?n t?i c?a giai c?p th?ng tr? trong nh?ng cu?n nh? Giai c?p m?i, ??t ?ai khng cng l. Djilas l cy vi?t cng s?n ??u tin ? m?nh m? nu ra sai l?m v t?i l?i c?a ch? ?? x h?i ch? ngh?a trong t?t c? cc tc ph?m c?a ng, tuy ng ta ch?a ch?ng minh ???c nh?ng sai l?m ?y v? m?t tri?t h?c! Nh?ng ng ta ? th?y chng l sai l?m, l t?i c trong th?c t?i.
Cn ti, v ? s?ng trong th?i suy m?t c?a x h?i ch? ngh?a, nn ? th?y r, v? m?t tri?t h?c, k? t? khi chi?n tranh Vi?t Nam ch?m d?t, th t?t c? nh?ng g x?y ra trn th? gi?i sau ngy 30 thng t? n?m 1975, ??u ? lm ch?ng cho m?t s? th?t ? b?ng sng. V ha bnh ? Vi?t Nam l m?t m?c th?i gian, ??a t?i giai ?o?n m s? th?t ? ch?ng minh r?ng, d ? ph tan c? c?u kinh t? t? b?n, nh?ng r?i ? khng th? hnh thnh m?t x h?i ch? ngh?a v s?n no, m?t chnh quy?n v s?n no c?! V th? m nay ci g?i l ?? Tam Qu?c T? nay ? s?p ?? hon ton, t? c?n b?n t? t??ng, t? bn trong x??ng t?y c?a n! Ci g?i l tinh th?n, l ngh?a v? qu?c t? v s?n, l ?? Tam Qu?c T? ?y ch? l ci v? b? ngoi, l m?t t?m mn che m?t, l m?t con s? khng. ?? Tam Qu?c T? ch? l cng th?c gip ?? qu?c s-vi?t gi? l?i ton th? di s?n ?? qu?c do cc Sa hon ?? l?i. Ton th? kh?i Lin-x t?i ?ng u ? s?p ?? t? bn trong v s? tr?ng r?ng t? t??ng gi?i phng c?a n. Cu?c cch m?ng v s?n c?a Pol Pot ? b? b? ??i c?ng s?n Vi?t Nam d?p tan, cu?c chi?n tranh ng?n ngy do ??ng c?ng s?n Trung Qu?c pht ??ng ch?ng ch? ?? c?ng s?n ? Vi?t Nam n?m 1979 t?t c? cc cu?c chi?n tranh ?y ch? l hnh ??ng c?a th?c dn ?? qu?c bnh tr??ng ki?u m?i! V? m?t kinh t?, s? ??ng d?y ngo?n m?c c?a Trung Qu?c, c?a Vi?t Nam c?ng l do thnh ph?n t? s?n, t? b?n ?? ? bng ln c?u k?t m?nh m? v?i t? b?n man r? n??c ngoi, r?t l?n t, r?t tn nh?n, r?t v lu?t l? ?? tung honh. V th? n ? pht tri?n r?t nhanh, r?t ngo?n m?c, nh?ng c?ng v cng tai h?i!
Chn l c?a s? m? mang, pht tri?n ngo?n m?c ? Trung Qu?c, ? Vi?t Nam l s? pht tri?n c?a ch? ngh?a t? b?n m nhn dn lao ??ng ? ph?i tr? gi: th? thuy?n v?n b? bc l?t s?c lao ??ng v?i ??ng l??ng r? m?t, nng dn b? bc l?t b?ng hnh ??ng c??p ??t, ?u?i nh! Nh n??c t? b?n ?? ? bc l?t b?ng cch t?n thu, tch l?y v?n t? b?n ?? pht tri?n m?t s? ph?n vinh gi? t?o honh trng b? ngoi, m khng lo g cho ??i s?ng kh? c?c c?a ?m dn ngho kh? ? nng thn, ? vng su, vng xa. T?i Trung Qu?c, dn lao ??ng b? bc l?t r?t d man: l??ng r? m?t, lao ??ng khng an ton. Con s? tai n?n lao ??ng ? TQ l cao nh?t th? gi?i.
Th?t l t?i nghi?p cho thnh ph?n cng dn lao ??ng by gi? b? bc l?t m khng c ai bnh v?c.. Tr??c cc v? oan ?c ch?ng ch?t v b? bc l?t, b? m?t ??t, m?t ru?ng, m?t nh! Lao ??ng trong ?i?u ki?n tnh m?ng lun lun b? ?e d?a! V m?a mai thay: ci bng ma c?a Marx nay l?i hi?n ra ?? ku go ? ?u c bc l?t, ? ? ph?i c ??u tranh!, nh?ng ??u tranh ?? b? ?n p, t ?y b?i v ?y l m?t nh n??c c?a chuyn chnh t? b?n ch? ngh?a ??! N nhn danh nhn dn, n c trong tay m?t gu?ng my cng an c?c k? th? ?o?n v th b?o! Sai l?m, t?i l?i c?a Marx, chnh l ci vng lu?n qu?n c?a th?c ??u tranh giai c?p nh? th?! D?p b? giai c?p m v?n cn giai c?p! D?p b? bc l?t ny th l?i m?c ra th? bc l?t khc, tn nh?n h?n, kinh kh?ng h?n bao gi?! B?i s? bng pht t? b?n ?? l m?t t?i hnh c?a ??ng, pht xu?t t? g?i c?a Marx. M ??ng sai th b?t tr?, khng c m?t c? ch? no hay m?t ??o lu?t no tr?ng tr? ???c ??ng. Nay ng??i ta ni t?i t? b?n ch? ngh?a man r?, nh?ng ng??i ta qun r?ng ci g?c c?a n, chnh l do ci x h?i ch? ngh?a ?y, l do ci th?c th b?o c?a ??u tranh giai c?p ?y!
R?i bc Th?o l?c ??u than m?t cch th?t v?ng:
– By gi? th ti th?y nhi?m v? l ph?i nu ra s? th?t, ph?i l?t ra ci m?t tri, m?t th?t c?a ??u tranh giai c?p, ph?i ch? cho r ??y l th? vi-rt v cng ??c h?i! V ??y l th? x h?i ch? ngh?a ph?n nhn ??o. V v?y m nay, cc cu?c thuy?t trnh c?a ti ? b? p l?c, b? ?e d?a ph?i ng?ng l?i. Nay th ti khng cn di?n ?n ?? cng b? s? th?t ?y! V th? l cu?n sch c xu h??ng gi?i thot, gi?i phng c?a ti ? b? bp ch?t trong tr?ng n??c!
Anh L Ti?n t?i lc ny th thc gi?c:
– By gi? c l? bc ph?i lm sao hon thnh cu?n sch cho ???c nhanh l?, cho nng h?iph?i gi?n d? n?i dung ?? cu?n sch s?m ???c xu?t b?n, v th?i gian khng cn nhi?u, b?i s?c kh?e c?a bc c?ng khng cn nhi?u!
– Ti bi?t! Ti bi?t hon c?nh c?a ti ch?! V v?y m ti tnh s? ph?i l??t s? qua m?t s? lu?n ch?ng v? v?n ??ng c?a th?i gian ha nh? ? d? tr. Nh?ng d th? no, th c?ng ph?i nu ra m?t s? v?n ?? lin quan t?i quy?n dn ?? b?o v? ba th?c th? c?a cu?c s?ng l con ng??i, l x h?i, l mi tr??ng thin nhin ?? cho cu?n sch c ?? s?c l lu?n thuy?t ph?c v? m?t tri?t h?c Nh?ng c?ng ph?i vi thng n?a! Khng th? s?m h?n ???c!
Lc chia tay, ti h?i thm:
– M?t khi cu?n sch ???c hon thnh v xu?t b?n th nh? v?y l bc ? ??t xong n?n t?ng ?? gi?i quy?t t?t c? cc v?n ?? c?a cch m?ng ta ch?a?
– Cu?n sch c?a ti ch? l m?i gi?i quy?t xong v?n ?? t? t??ng. Cn cc v?n ?? th?c t? h?n, nh? cc h?u qu? tai h?i c?a nh?ng c? ch?, nh?ng ph??ng php, nh?ng di s?n ??c h?i do ch? ngh?a x h?i ?? l?i, nh? cch th?c t? ch?c v ?i?u hnh gu?ng my ?n p, l ngnh cng an, m?t v?, nh? chnh sch chia r? dn t?c v th?c h?, v nh?t l c?a cc mn n?, cc v?t th??ng m cch m?ng v chi?n tranh ?? l?i nh? tm th?c dng th? ?o?n, dng b?o l?c, nh? t nhn l??ng tri (objecteur de conscience), nh? ph? binh, nh? n?n nhn da cam th nh?ng ci ? d lu di c?ng khng th? no thanh ton ???c. Nh?ng ?? gi?i quy?t t?t cc v?n ?? do chi?n tranh v cch m?ng ? gy ra, th tr??c h?t ph?i d?a trn nh?ng phn tch bi?n ch?ng l?ch s? trong cu?n sch c?a ti. ?y l m?t cng trnh c tnh khai thng b? t?c t? t??ng, m? x? cc kha c?nh bi th?m c?a cch m?ng, tnh tr?ng thi?u lu?t php, thi?u ki?m sot, thi?u ch? ti ??i v?i ??ng v chnh quy?n cch m?ng.
– Th th?t v?i bc l chng ti v?n ch?a hi?u h?t t?m vc v ngh?a c?a l thuy?t hi?n t?i s?ng ??ng m bc ?ang b?n tm khai tri?n. V chng ti c?ng ch?ng mu?n t?i nghe bc ?? ?i su vo v?n ?? ?y. ?i?u chng ti mu?n bi?t, nh? ? ni v?i bc nhi?u l?n, l t?i sao bc ph?i ?nh gi l?i t? t??ng c?a Marx, t?i sao cho t?i lc ny v?n c? ph?i li Marx ra? Th? gi?i hi?n nay ? chn Marx su vo d? vng r?i, tr? ra vi l thuy?t gia c?ng s?n trong m?y n??c ??c ??ng ton tr? nh? Trung Qu?c, Cuba, B?c Tri?u Tin v Vi?t Nam ta thi. ng Marx ? h?t th?i r?i. Bc c th?y v?n ?? c? b?n v c?p bch nh?t hi?n nay c?a ta l v?n ?? g khc khng?
– T?i ? nh by gi?, h? v?n c? li ng Marx ra lm bnh phong ?? t? bo ch?a, nn ti ph?i li ng ?y ra ?? d?t khot ch?ng minh, b?ng l lu?n v?a bi?n ch?ng, v?a hnh th?c, ?? th?y r?ng ng ?y l ngu?n c?i c?a m?i sai l?m, t?i l?i, b? t?c c?a cc cu?c cch m?ng m Lnine, Staline, Mao, H? v c? Pol Pot n?a ? pht ??ng. V t? ch?ng minh c? b?n ?y, ?? ?i t?i k?t lu?n l nh?ng g ? xy d?ng d?a trn t? t??ng Marx m?t cch ty ti?n nh? th? l ph?i v?nh vi?n ?o th?i h?n. Khng th? s?a sai, s?a l?i, ??i m?i, cch tn n m dng l?i. V?n ?? c? b?n v c?p bch nh?t c?a ta hi?n nay l nh?t ??nh khng s?a sai, khng s?a ??i, khng ??i m?i nh?ng g ? dng v ? th?t b?i?? r?i dng l?i. V?n ?? c? b?n, c?p bch v l?n nh?t c?a ta hi?n nay l ph?i bi?t hon ton thay th? h?n n, t? c? s? l lu?n t?i ph??ng cch t? ch?c, cch hnh ??ng qu ty ti?n trong ??ng, trong nh?ng ??nh ch?, trong cc c? quan, h?i ?on, ngh?a l trong nh n??c v trong ton ch? ??. B?i nh?ng ci c? ? ??u mang trong n b?n ch?t sai l?m, d?i tr, gian x?o, gi?u gi?m. Nh?ng t?i l?i ? ??u l t?i c c?a ??u tranh giai c?p. ? Trung Qu?c, ??ng Ti?u Bnh ? nh?n ra ?i?u ? khi ??a ra l lu?n khng c?n phn bi?t mo tr?ng hay mo ?en, mi?n l mo bi?t b?t chu?t. ??y l lnh t? h? ??ng ? can ??m thay th? h?n quan ?i?m c? b?n c?a ??ng c?ng s?n l H?ng h?n Chuyn. By gi? ng??i ta m?i ch?u nhn nh?n, khng th? no l?y h?ng thay chuyn. B?i h?ng m d?t, m gian th h?ng h?t! ?i?u ny tuy?t ??i ?a s? nhn lo?i ? bi?t. Ch? c m?y lnh ??o cc ??ng c?ng s?n ?ang c?m quy?n v m?y tay l lu?n mc-xt l l, v tham quy?n, tham l?i nn ch?a ch?u nh?n t?i v th t?i! M?t s? lnh ??o cn mu?n ?? b?t con ci ln n?i ngi lnh ??o c? y nh? d??i th?i phong ki?n! L do l v h? ?ang c trong tay c? m?t gu?ng my l?ng quy?n cai tr? nn h? c? ty ti?n gi?m ln lu?t php, c? m?u tnh tuyn truy?n gian d?i, c? dng b?o l?c ?? ki?m ch?, ?n p. H? ngh? v?i th? quy?n l?c khng b? ki?m sot ?y, h? c th? lm b?t c? ?i?u g h? mu?n, b?t ch?p s? ph?n n? c?a dn!
– Trong m?t ch? ?? chnh tr? nh? v?y, by gi? bc c n h?n, h?i ti?c l ? u?ng cng, u?ng th?i gi? trong nh?ng ho?t ??ng tri?t h?c c?a bc hay khng?
– D? nhin l ti r?t n h?n v ? im l?ng ??ng la, mi t?i lc cu?i ??i m?i th?y t??ng t?n, c?i ngu?n nh?ng sai l?m l b?t ngu?n t? Marx, v c?ng l t? thi ?? ci ??u cam ch?u c?a chnh ti. n h?n v ? ch?ng ki?n, ? im l?ng tr??c bi?t bao nhiu t?i c trong qu trnh khai tri?n cch m?ng!
Lc cng v?i bc Th?o bu?n r?u b??c ra kh?i Nh Vi?t Nam, ti ni n?a ?a, n?a an ?i:
– Thi bc ?, bc nn t?m gc qua m?t bn ci cng vi?c vi?t sch ?y ?i ?? ngh? ng?i, cho kh?e ci thn gi. C? ??i bc ? ?a mang nhi?u qu r?i.
– Khng ph?i l ti ?a ?a mang ?u, s? th?t l mnh ? t? thn b??c vo con ???ng c?a sai l?m, b? t?c. N?i kh? tm l mnh c?ng ? lm cho nhi?u ng??i cng v?i mnh sa vo sai l?m v b? t?c. Nay mnh ? tm ra ???c l?i thot, nn r?t n h?n, ph?i sm h?i, ph?i chu?c t?i b?ng hnh ??ng. Vo lc hong hn, th?y m?t ngy b? lng ph ? l ?ng ti?c, ?ng bu?n, hu?ng chi by gi? l hong hn c?a c? m?t cu?c ??i, m?t cu?c ??i ? b? lng ph! N?i n h?n, h?i h?n ?ang ngn ng?t thiu ??t tm tr ti. Th? nn ti ph?i tm cch chu?c t?i, ph?i ch? ra cho m?i ng??i cng th?y ci sai l?m c?a mnh, ? bi?n mnh thnh m?t tn tr th?c ??ng la, kh?n n?n, ?ng nguy?n r?a. ??y l mn n? ph?i tr? cho dn t?c, cho tri?t h?c M th?c s? by gi? ch? cn m?t cch chu?c t?i l g?p rt hon thnh cu?n sch ny. C l? ?y l c? h?i duy nh?t v cu?i cng ?? ti chu?c t?i tr??c m?i ng??i. Ch? ti c mu?n ?a mang g ?u! Khng ??n ???c t?i, khng tr? ???c mn n? ny, th ??n ch?t mnh v?n cn n h?nCh?t m ch?a truy?n l?i cho ng??i ?i sau nh?ng tr?i nghi?m ?au ??n, ?? m th?y ci s? ??c h?i v cng c?a con ???ng ??u tranh giai c?p! Khng lm ???c vi?c ny, th ch?t c?ng khng th? yn ngh?! V th? vi?c bin so?n cu?n sch c?a ti l ?i?u b?t bu?c ph?i lm cho b?ng ???c. Ph?i ?i?m m?t t? g?c, ci th? vi-rt t? t??ng ? ph ho?i x h?i, ph ho?i con ng??i. V th? m ti ph?i c? hon thnh cu?n schChnh v th? m nay chng n mu?n ? ??u ti, ng?n c?n ti, khng mu?n ?? cho s?ng!
– B? bc th?t tm th?y mnh ? ph?m t?i hay sao m ph?i tm cch chu?c t?i?
– S?ng trong th?i cch m?ng, ch?y theo cch m?ng nh? th? th lm sao m khng ph?m t?i! Ring ti th cn ph?m t?i n?ng h?n m?i ng??i n?a ?y ch?! Ng??i ta ph?m t?i m khng bi?t mnh ph?m t?i, khng bi?t t?i ?y n?ng nh? ra sao. Cn ti, ? bao phen bi?t mnh ph?i ni m?t cu tri v?i l??ng tm, lm m?t c? ch? a dua, ca ng?i t?i c, lc ? ti ? th?c ngay l mnh ? ph?m t?i, t?i gi? d?i, t?i a dua hoan h ci x?u, ci c, t?i hn nht ? ph?n b?i l t??ng c?a mnh, ph?n b?i chnh mnh? bi?t l t?i l nh? v?y, m v?n c? ni, c? lm!
– Nghe bc than th? ti c?ng th?y nh?t. Ti c?ng t?ng nhi?u phen, cng ?m ng??i chung quanh, ph?i v? tay hoan h ci x?u, ci c. Khng v? tay l kh s?ng, v s? b? ch?p ngay ln ??u ci t?i ph?i ??ng. Trong nh?ng l?n h?c t?p chnh tr?, ti c?ng ? bao phen m?nh mi?ng h: Nh?t tr! Nh?t tr! ?? ?i v?i ci x?u, ci c. C? ngh? ni th? cho xong chuy?n, c?t ?? ???c yn thn. By gi? nghe bc phn tch ci t?i c?a bc, ci hn c?a bc lm ti c?ng th?y ci t?i, ci hn c?a ti
– Anh c ni nh? v?y, c lm nh? v?y, c?ng l th??ng thi, v khng ai coi anh l m?u m?c, l nu g??ngCn ti th khc, ?i ?u, t?i ?u c?ng ? ???c tr?nh tr?ng gi?i thi?u l th?c s? tri?t, l tr th?c ? bn ty v? ?ng h? cch m?ngth ni m?t cu, lm m?t c? ch? nh? th?, l nh? c?p ch?ng minh th? cho nh?ng ci sai, ci c. T?i c?a ti n?ng n? l nh? v?y. Nay cng ngh? l?i cng th?y ci s? gi? d?i, ci s? hn h? kh?n ki?p c?a mnh m h?i h?n, khng th? tha th?. M?i tr th?c hn m?t t, th cnh b?o th?, cnh t h?c, t suy ngh?, l?i l?n t?i m?t t, r?i c? th? m lm cho cch m?ng v?p vp thm, lm cho x h?i s?ng quen trong gian d?i thm, thmmi. Nhn l?i qu kh?, bi?t bao tr th?c c?ng hn nh? ti, ch? bi?t theo ?ui ca ng?i lnh t? v ??ng nh? v?y, th nhn dn v t? qu?c cn bi?t trng c?y vo ai? T?i c c? ti?p t?c pht tri?n, x h?i c? ti?p t?c suy ??i v gi? d?i, v t?i l?i. T?t c? l do ?m tr th?c hn nh? ti. Bu?n l?m! Hn l?m! Nh?c l?m! ?au lng l?m!
Nghe nh?ng l?i th t?i r?m r?m n??c m?t ?y, ti khng cn bi?t ni g ?? an ?i bc. M an ?i bc th khc no nh? ti c?ng mu?n ch?y t?i cho ti. Nhn bc Th?o bu?n r?u th nh?n ci s? hn kh?n n?n, kh?n ki?p c?a mnh, ti b?ng th?y vc dng bc trong sng h?n ln, cao c? h?n ln. Th?t khng th? ng? cu?c ??i tr th?c Tr?n ??c Th?o ??t nhin ?i t?i giai ?o?n h?i h?n d?n v?t bi th?m n?ng n? ??n nh? th?. Nghe nh?ng t?m s? khe kh?t v?i chnh mnh nh? v?y, b?ng c?m th?y mnh ph?i c ci nhn khc ??i v?i m?i s?, t?c l ph?i bi?t chn thnh nhn l?i chnh mnh. Sau m?i l?n g?p bc Th?o, lc no v? c?ng th?y trong lng thm c?ng th?ng, tr?u n?ng ?u t?. Qu? th?t nh?ng ?u t?, tr?n tr? trong ??u bc Th?o, c? nh? m?t kh?i nham th?ch ?ang si s?c bng chy ? ?? p xu?t long l?ng fusion, v?i s?c p ? nhi?t ?? kinh kh?ng s?p n? tung ra, s?p phun ra ngoi vng kh quy?n nh? m?t ni l?a. N?i ni?m tm s? ?u t?, d?n v?t v? th?i th?, l m?t c?n b?nh r?t truy?n nhi?m. B?i n b?t ng??i nghe c?ng ph?i thnh kh?n nhn l?i chnh mnh
R?i th m?t lo?t tin kh?ng khi?p ?p t?i. T? b? t?c tuy?t v?ng v m?t di?n ?n, t?i b? xua ?u?i kh?i n?i tr ng?, v?i nguy c? b? c??ng bch ph?i tr? v? n?i l?ng cm c? Lc ?y bc Th?o ni m m?t t?p trung nh? ?ang nhn vo chnh mnh, nh? ?ang th?y trong n?i tm ng?n l?a tr?n tr?, ph?n u?t ?ang ngn ng?t bng chy! Chng ti ng?m ngi ?? ngh? ??a bc ra v? nh?ng bc t? ch?i m?t cch bu?n b?c:
-Thi! Cc anh c? ?? ti v? m?t mnh, ti mu?n ???c ?i m?t mnh trong lc ny!
Ni r?i bc Th?o l?ng l?, l?i th?i r?i Nh Vi?t Nam. Nhn bc c ??n ?i v? pha tr?m xe ?i?n ng?m, y nh? bc khng mu?n chia s? v?i ai t?t c? n?i ?au, n?i tuy?t v?ng ?ang hnh h? tm tr!
Nh?ng r?i sau ?, b?ng nhin a t?i ton l tin vui m?ng l?c quan v??t qu mong ??i: m?t di?n ?n m?i khang trang ? s?n sng. M?t kho?n tr? c?p r?t kh? quan v lu di ? ???c ch?p thu?n. ??y l t?t c? ?i?u ki?n kh? d? ??m b?o b?n v?ng cho m?t cu?c s?ng ??c l?p v? kinh t?, t? do v? t? t??ng! Khng th? mong ??c g h?n!
Nh?ng ni?m vui m?ng b?ng v?t t?t. M?t ??t bi?n ? k?t thc s? m?nh th?t l nghi?t ng.
M?y ngy ??u, sau khi b? m?t di?n ?n, bc t? ra v cng chn n?n, bi quan lm chng ti y ny, th??ng bc v cng. Bc ni v?i chng ti:
– C l? ti s? ph?i qua t?m tr ? ??c ho?c ? B?. V hai n?i ?y v?a tr? l?i m?y b?c th? c?a ti, h? ng? b?ng lng ?n ti?p ti, s?n sng chu c?p n?i ?n ? ?? cho ti ti?p t?c hon thnh cu?n sch. Nh?ng ti v?n c? luy?n ti?c Paris, b?i n?i ?y, anh em, b?n b ? qu thn, qu t?t v?i ti. V ai c?ng mu?n nu ko ti ? l?i v?i Paris. Th?t s? l ngoi qu h??ng ra, khng c n?i no ti th?y thn thu?c, tnh ngh?a b?ng ci ??t Paris ny. V th? ti ch?a c quy?t ??nh ch?n l?a r?i b? Paris.
Canh v ti c?ng nhi?t li?t mu?n gi? bc ? l?i Paris. Nh?ng tnh hnh tr? nn ?en t?i, ph?c t?p, khi s? qun ? d?t khot thc bch, p bu?c bc ph?i tr? v? l?i Vi?t Nam!
Th? r?i m?t bu?i chi?u Canh ?i?n tho?i cho ti v?i gi?ng h?t ho?ng:
-Ny, ? bi?t tin ??ng tr?i ch?a?
-Tin g m ??ng tr?i?
– Chu?n b? ?i nghe bc Th?o h?p bo chnh th?c ly khai, ?? tuyn b? ch?n t? do!
– Tr?i ??t qu? th?n ?i! Th?t khng? Ni gi?n ch?i ??y ch??
– Tin th?t nghim tc ??y. Ch? cn ?ang ch?n n?i v ngy ?? h?p bo thi. Chnh bc g?i ?i?n tho?i cho ti, nh? huy ??ng anh em s?n sng t?i d? cu?c h?p bo th?t ?ng. ng ngh? sao v? tin d? tnh h?p bo ny?
– Th?t s? l tin ny lm ti ch?i v?i, khng th? ng?M?t ng??i nh? bc Th?o ?u ??n n?i ph?i h?p bo ?? tuyn b? ch?n t? do ngay gi?a Paris ny! Tuy bc Tho ? cho bi?t trong m?y ngy qua, ? s? 2 Le Verrier chng n ? gy c?ng th?ng, thc bch bc qu lm bc h?t kin nh?n, ch?u khng n?i. Nn nay ? ?i t?i quy?t ??nh ph?i ch?n con ???ng chnh th?c cng b? ly khai N?u c h?p bo, th anh c ?i d? khng?
– Ph?i d? ch?! M?t bi?n c? nh? v?y m khng t?i ch?ng ki?n th th?t l m?t thi?u st khng th? tha th?. Nh?ng ti v?n khng tin n?i l s? vi?c s? ph?i ?i t?i ch? ?. Bao nhiu ??u c, tr tu? ? chung quanh m ?? x?y ra s? vi?c tai ti?ng ??ng tr?i nh? v?y sao! M gi?n d? ??n m?c no th c?ng th?ng th?ng m ??i ph ch?! C?n g ph?i dng t?i bi?n php li khai, ch?n t? do nh? nh?ng ng??i cng ???ng ph?i xin t? n?n chnh tr? nh? v?y.
– Bc cho bi?t v?n ?? l ngay sau khi h?p bo th d? nhin l bc s? khng th? v? l?i c?n nh s? 2 ???ng Le Verrier ???c n?a. Nh?ng nay bc v?n ch?a quy?t ??nh ???c l s? d?n v? ?u. B?i ? c vi gia ?nh t? s?n sng m?i bc v? t tc t?m th?i, ??i khi tm ra ch? ? ?ng hong. Nh?ng bc b?o, t?t c? cc n?i s?n sng m? c?a ?n bc ??u h?i ch?t ch?i, bc s? lm phi?n gia ?nh ng??i ta, nn cn do d? ng c quen gia ?nh no c nh c?a r?ng ri, th th? tm gip xem
– Vi?c t?i ? nh? m?t gia ?nh no ? vng Paris ny c?ng kh, v ? ?y nh no c?ng ch? ?? ?, t c gia ?nh no kh gi?, c phng dnh cho b?n b t? ph??ng xa lc gh th?m Nh?ng ti c quen bc s? Quy?n, c phng m?ch ring kh r?ng ? vng ngo?i Cachan, c phng d? ?? ?. Th?nh tho?ng nhi?u b?n b ti qua ?ng ?? th?m Paris, th ti v?n m??n phng ? ??y ?? ti d? xem sao. ng tu-bp ny l m?t Vi?t ki?u chnh c?ng, s?ng ? ?y t? nh?, nh?ng l?i r?t th??ng qu ng??i Vi?t t? n?n, nn ng ta ???c h? coi l m?t n nhn.
– V?y th ng h?i th? xem sao, c g th cho bi?t k?t qu? g?p. V bc Th?o ?ang nng ru?t b?n ch?n l?m.
Ti g?i ?i?n ngay cho ng b?n bc s? ?y. ng ta r?t ng?c nhin khi ti ni Tr?n ??c Th?o s?p h?p bo tuyn b? ch?n t? do r?i ng la l?n:
– Tr?i ?i! Sao v?y? Sao m ??n nng n?i bi th?m nh? th??
Ti k? s? qua l do. ng b?n b?o:
– V?i ai th ti cn ph?i suy ngh?, ch? v?i Tr?n ??c Th?o, th ti r?t s?n sng. B?i ch? phng m?ch c?a ti l m?t c?n h?, cn m?t phng l?n v m?t phng nh?, ??nh cho m?t bc s? khc thu cng lm phng m?ch v phng th? k, nh?ng sau th?y hnh ngh? chung ??ng nh? v?y c?ng b?t ti?n. V?y th ng tr? l?i ngay ?i. Ti s?n sng cho Tr?n ??c Th?o m??n phng l?n ?? ?, phng nh? lm vi?c, m ??y l m?t c?n h? ? c ??y ?? ti?n nghi cho m?t gia ?nh, s?n nh b?p, nh t?m, c? vi?c d?n t?i l s?ng tho?i mi.
Ti v?i g?i Canh ?? bo tin m?ng l ? tm ???c n?i tr ng? cho bc Th?o. Nh?ng Canh ? ?i ra ngoi. Lt sau, bc s? Quy?n l?i g?i ti v t? v? lo ng?i, m?t cch am hi?u:
– Ny ng ?i! Tin ?y lm ti suy ngh? v ?m lo cho ng ta. N?u ng thn v?i Tr?n ??c Th?o, th b?o ng ta z?t ngay cho l?! B?i khi h? bi?t s?p h?p bo ?? ch?n t? do, th coi ch?ng khng ?? th?i gi? m h?p bo n?a ?u. Nguy l?m ??y! Ph?i thc ng ta thot ra kh?i n?i ?y ngay ?i, k?o qu tr? m nguy t?i tnh m?ng ??y. V?i nh?ng con ng??i c?a ch? ?? ?y th khng th? coi th??ng!
Ti c??i v tr?n t?nh anh b?n:
– Khng ??n n?i nh? v?y ?u! Ngay gi?a Paris ch? c ph?i bn ta, bn T?u hay bn chu Phi ?u! Nh?ng m ti s? c? tm ng ta ?? ni r s? lo l?ng c?a anh. C?m ?n anh.
R?i c? ngy hm sau n?a, d c? cng ?i tm, ti khng g?p ???c Canh, m g?i tr?c ti?p cho bc Th?o ? nh s? 2 ???ng Le Verrier, th ? ??y tr? l?i nh? qut tho:
– ??ng ch Th?o ?i v?ng t? m?y b?a nay ch?a th?y v?. Ch?c cn lu ng ?y m?i v?. ? ?y khng bi?t ng ?y ?i ?u. T? sng t?i gi? ton ph?i tr? l?i ?i?n tho?i cho ng ?y. Chng ti khng r?nh ?? tr?c ?i?n tho?i ?u. ??ng g?i l?i n?a nghe khng!
C? g?n tu?n sau, ti m?i g?i ???c Canh, th ???c bi?t m?i c?ng th?ng ? l?ng d?u, m?i s? nay tr? thnh t?t ??p. V c nhi?u tin m?ng. Th? nh?t l v? ch?ng b Bnh v ng Jacques, ? v?n ??ng v v?a l?p ra ???c m?t di?n ?n m?i l Nh V?n Ha Vi?t Nam, ? ???ng Rue des Ecoles, c?ng qu?n 5, Paris, ? ngay m?t ti?n m?t ???ng ph? l?n, r?t s?m u?t. C? ng?i sang tr?ng, r?ng ri g?p b?i l?n Nh Vi?t Nam ? ???ng Cardinal Lemoine. Bc Th?o ? ???c m?i t?i ? xem v t? r?t hi lng. V?y l bc ? c m?t di?n ?n m?i ?? n?i l?i ???c ngu?n hy v?ng. M?i ng??i ??u m?ng v ? c n?i ho?t ??ng v?n ha ??p ?? sang tr?ng m?i ny.
Tin m?ng th? nh l h?i Les Amis des Sciences (Nh?ng ng??i b?n c?a khoa h?c), ? g?i th? bo cho bc Th?o bi?t l h?i ? ch?p thu?n t? nay, th??ng xuyn chu c?p cho bc m?i thng, m?t s? ti?n l m??i ngn francs (10.000 frs) ?? ti?p t?c hon thnh cu?n sch. Cng v?i th? ?y l m?t t?m ngn phi?u ??u tin ?? tn Tr?n ??c Th?o. ?y l m?t kho?n tr? c?p hng thng ?ng k?, v l??ng thng t?i thi?u cho m?t cng nhn vin ch?c ? Php lc ?y l m?t ngn n?m tr?m francs.
V?y l t? nay bc Th?o v?a c di?n ?n khang trang, v?a d? s?c ??c l?p v? kinh t?, ?? thu nh ra ? ring, v s? yn tr l?n m ti?p t?c lo vi?t v xu?t b?n cu?n sch.
Nh?ng r?i hm ?y l th? n?m, 22 thng t? 1993, m?t bu?i sng ??p tr?i, ng b?n Vi?t ki?u M?c Lm ? t?i ??a bc ra m?t ngn hng g?n nh ga Montparnasse, ?? b?o lnh cho bc m? m?t ch??ng m?c, r?i k thc t?m ngn phi?u do h?i khoa h?c ti tr? vo ch??ng m?c ?y. Ngn hng trao cho bc cu?n ngn phi?u ?? s? d?ng khi tiu dng. V?y l t? nay, bc khng cn lo s? b? thi?u ti?n, thi?u di?n ?n n?a. R?i bc Th?o hnh di?n v ho h?ng thng bo cho s? qun bi?t l s? d?n ?i trong m?t t??ng lai th?t g?n.
Nh?ng thn h?u c?a bc, nghe tin ny, ai c?ng m?ng. Ph?i v?y ch?! Cu?c ??i bc Th?o c?ng ph?i c lc s?ng ??y ?? v? v?t ch?t, tho?i mi, t? do v? tinh th?n ch?!
(cn ti?p)
Ngu?n: Trch t? sch Tr?n ??c Th?o – Nh?ng l?i tr?n tr?i c?a Tri V?-Phan Ng?c Khu, T? h?p xu?t b?n mi?n ?ng Hoa K? 2014. T?a ?? c?a VV. B?n ?i?n t? c?a VV
