Hiếu Tân dịch
Lời mở đầu
Không gian toàn cầu của thông tin và truyền thông là lợi ích chung của nhân loại và phải được bảo vệ theo tư cách ấy. Việc tổ chức nó là trách nhiệm của toàn thể loài người, qua trung gian của các thiết chế dân chủ, nhằm mục đích tạo điều kiện truyền thông dễ dàng giữa các cá nhân, các nền văn hóa, nhân dân các nước, phục vụ cho quyền con người, hòa giải dân sự, hòa bình, cuộc sống và môi trường.
Không gian toàn cầu của thông tin và truyền thông phải phục vụ cho việc thực thi quyền tự do ngôn luận và tự do biểu đạt, bằng cách tôn trọng các nguyên tắc đa nguyên, tự do, phẩm giá, khoan dung và lý tưởng về lý tính và tri thức. Tri thức là cần thiết đối với bản tính con người để phát triển các khả năng sinh học, tâm lý, xã hội, chính trị và kinh tế của nó. Tiếp cận tri thức, đặc biệt tri thức về thực tại, là một quyền cơ bản.
Sự kiểm soát đối với các phương tiện truyền thông, sự lệ thuộc thông tin vào các lợi ích riêng, ảnh hưởng ngày càng tăng của những tác giả tư nhân thoát khỏi kiểm soát dân chủ, thông tin sai lạc lan tràn trên mạng, bạo lực chống các nhà báo và sự sa sút chất lượng báo chí, đe dọa việc thực thi quyền nhận thức. Tất cả những xu hướng hạn chế việc thực thi này, bằng sức mạnh, công nghệ hay luật pháp, đều là xâm phạm quyền tự do ngôn luận.
Không gian của thông tin và truyền thông phải được tổ chức theo cách cho phép thực thi các quyền tự do và nền dân chủ. Nó phải bảo vệ và củng cố những khả năng của chúng ta đối mặt với những thách thức của thời đại, dự báo số phận chung của chúng ta và tạo khả năng phát triển bền vững, tính đến các quyền và lợi ích của các thế hệ tương lai.
Không gian của thông tin và truyền thông phải bảo đảm cho tự do, độc lập, và đa nguyên thông tin. Lợi ích chung này có một giá trị xã hội, văn hóa và dân chủ. Với tư cách này, nó không được tự hạ mình đến mức chỉ mang tầm vóc thương mại. Những lập trường thống trị trong sản xuất, truyền bá, xử lý và tích lũy thông tin phải tránh nếu có thể được và nếu không thì phải được kiểm soát, theo cách bảo vệ sự đa dạng những quan điểm và niềm tin.
Các nguyên tắc
QUYỀN THÔNG TIN
Quyền tự do ngôn luận được bảo đảm bằng tự do trao đổi ý kiến và những thông tin dựa trên sự thật. Sự thật, có thể có những hình thức phức tạp, dựa trên sự phù hợp giữa thực tế và những cách cảm nhận, hoặc trên những bằng chứng tốt nhất sẵn có, thiết lập bằng những phương pháp nghiên cứu, khoa học, báo chí, hoặc những chuyên môn nghề nghiệp khác, nhằm tạo ra thông tin đáng tin cậy và tri thức.
Thông tin tin cậy là điều kiện đề thực thi tự do ngôn luận, của sự tôn trọng các quyền con người nói chung và các quá trình dân chủ, đặc biệt là thảo luận, bầu cử, ra quyết định và trách nhiệm giải trình. Sự toàn vẹn của quá trình dâ chủ đạt được khi thông tin có thể ảnh hưởng đến những thao tác của nó.
Quyền thông tin bao gồm quyền tự do tìm kiếm, thu nhận thông tin đáng tin cậy và quyền tiếp cận nó. Thông tin chỉ được coi là đáng tin cậy nếu việc thu thập, xử lý và phát tán nó được tự do và được thực hiện phù hợp với những nguyên tắc gắn với sự thật, đa nguyên quan điểm, và sự hợp lý của các phương pháp thiết lập và kiểm tra các sự kiện.
Cam kết tự do truy cầu sự thật, tính xác thực và không có ý đồ làm hại là cần thiết đối với sự trong sáng của thông tin. Phát tán những thông tin đánh lừa hoặc không đúng, hoặc che giấu thông tin, có thể làm thay đổi tiềm năng của các cá nhân trong việc hiểu môi trường của họ và phát triển những khả năng của họ.
Những xung đột lợi ích không tự bộc lộ trong lĩnh vực thông tin là mối đe dọa đối với tự do thông tin. Những nội dung quảng cáo hoặc khuyến mãi phải được nhận dạng rõ ràng là quảng cáo và khuyến mãi.
QUYỀN TỰ DO BIỂU ĐẠT
Quyền tự do biểu đạt là quyền cơ bản của các cá nhân tự thể hiện mình. Theo những tiêu chuẩn quốc tê về quyền tự do biểu đạt và xét đến các quyền và thanh danh của người khác, quyền này được hiểu là quyền phê phán các hệ thống tư tưởng. Không được trói buộc hoặc hạn chế nó bằng các niềm tin hoặc sự nhạy cảm của người khác.
Sở hữu trí tuệ, chỉ được áp dụng vào những sáng tác và sáng chế, sẽ không tạo ra hệ thống kín trong không gian thông tin và truyền thông, cũng không được lợi dụng để hạn chế thảo luận công khai. Sản phẩm của công việc thu thập, xử lý và truyên bá thông tin là phần thưởng xứng đáng cho quyền tự do này.
CUỘC SỐNG TIÊNG TƯ
Những người tham gia vào cuộc tranh luận công khai phải có khả năng bảo vệ sự trung thực của những thông tin hoặc những trao đổi riêng tư của mình. Trong một xã hội dân chủ quyền riêng tư chỉ có thể bị hạn chế bằng những biện pháp tương xứng và cần thiết cho sự bảo vệ trật tự công cộng, cho an ninh của các cá nhân, cho việc ngăn ngừa tội phạm, trong việc bảo vệ sức khỏe hoặc bảo vệ các quyền tự do của người khác.
TRÁCH NHIỆM
Trách nhiệm của tất cả những người tham gia vào cuộc thảo luận công khai là một nguyên tắc thiết yếu hàm ý sự minh bạch về căn cước của họ. Những ngoại lệ của nguyên tắc minh bạch là hợp lệ nếu chúng tạo điều kiện dễ dàng cho việc tìm kiếm sự thật hoặc nếu chúng góp phần đảm bảo an ninh cho những người tham gia.
Những người tham gia vào cuộc thảo luận công khai có trách nhiệm về những lời nói và bài viết của mình, kể cả những nội dung mà nó phát tán hoặc góp cho người phát tán. Trách nhiệm này chỉ có thể được thiết lập trên cơ sở hạn chế quyền tự do biểu đạt mà luật pháp quốc tế đã dự kiến.
TÍNH MINH BẠCH CỦA CÁC QUYỀN LỰC
Tất cả thực thể công hoặc tư được trao quyền lực hoặc ảnh hưởng có những nghĩa vụ minh bạch tương ứng với quyền lực hoặc ảnh hưởng mà nó có khả năng thực thi trên các cá nhân hoặc những tư tưởng, trong giới hạn lợi ích công cộng.
Tính minh bạch này phải được bảo vệ một các nhanh chóng, chân thực và có hệ thống.
Các thực thể tạo ra những phương tiện kỹ thuật, những kiến trúc thượng hạng và những tiêu chuẩn thông tin và truyền thông
TRÁCH NHIỆM GIẢI TRÌNH
Khi tạo ra những phương tiện kỹ thhuật, những tiêu chuẩn và những kiến trúc hảo hạng, những thực thể cấu trúc – được nhất trí coi như những thực thể góp phần hình thành cấu trúc của không gian thông tin và truyền thông – phải tôn trọng những nguyên tắc này và bảo đảm vững chắc bản chất dân chủ của không gian này. Chúng phải có trách nhiệm giải trình tương ứng với tác động của phần đóng góp của chúng.
TÍNH TRUNG LẬP VỀ CHÍNH TRỊ, TƯ TƯỞNG HỆ VÀ TÔN GIÁO
Các thực thể cấu trúc, như các nền (‘plateforme’ [môi trường sử dụng..]), phải tuân thủ đầy đủ những tiêu chuẩn tự do ngôn luận và tự do biểu đạt, và những hoạt động của chúng vì mục đích này phải tôn trọng nguyên tắc trung lập về chính trị, tư tưởng hệ và tôn giáo khi chúng gia nhập cấu trúc của không gian thông tin và truyền thông. Những hệ thống phát tán và xử lý thông tin và những tư tưởng phải trung lập đối với những lợi ích của những người kiểm soát chúng, ngoại trừ quảng cáo phải được nhận dạng một cách rõ ràng.
TINH THẦN ĐA NGUYÊN
Các thực thể cấu trúc phải khuyến khích tính đa dạng về tư tưởng và thông tin, tinh thần đa nguyên của các phương tiện truyền thông và khuyến khích khám phá ngẫu nhiên [sérendipité]. Những công cụ được sử dụng cho cơ sở dữ liệu và cho sự tích lũy, lựa chọn và sắp xếp thông tin theo thứ bậc phải cho phép dùng đến các giải pháp thay thế, cho phép đa dạng về cơ sở dữ liệu, và như thế, khuyến khích tự do lựa chọn của người dùng.
ĐỘ TIN CẬY CỦA THÔNG TIN.
Các thực thể cấu trúc phải sử dụng những cơ cấu để tạo điều kiện nhìn thấy những thông tin tin cậy. Những cơ cấu này phải đặt trên cơ sở những tiêu chí minh bạch, độc lập về biên tập, vận dụng các phương pháp kiểm tra và phù hợp với đạo đức báo chí. Tính chính trực, xác thực, khả năng truy xuất nguồn gốc các ý tưởng và thông tin phải được ưu tiên, đến mức biết được nguồn gốc của chúng, phương thức sản xuất của chúng. Ưu tiên những thông tin tin cậy sẽ không tác động đến tính trung lập về chính trị, tư tưởng hệ và tôn giáo.
TÍNH MINH BẠCH CỦA KIỂM TRA
Các thực thể cấu trúc phải có thể được thấy trước đối với những người mà chúng có ảnh hưởng, chống lại mọi mưu mô gian lận và mở ngỏ cho kiểm tra. Các nền (plateforme) phải minh bạch về các thuật toán của chúng, những hoạt động đúng mức, những phương pháp của chúng đối với con người và kỹ thuật, việc tài trợ cho những nội dung, việc thu thập dữ liệu cá nhân và những thỏa thuận mà nó có thể đã thông qua với các chính phủ.
TÍCH HỢP TỪ QUAN NIỆM
Việc tôn trọng những nghĩa vụ của các thực thể cấu trúc, như các nền (plateforme), phải được tích hợp đến mức có thể, ngay từ quan niệm về những chương trình tin học, những thuật toán và và những đối tượng được kết nối. Những thực thể này và những dịch vụ tư nhân phải tôn trọng nguyên tắc nhanh chóng một cách hợp lý.
Các phương tiện truyền thông và báo chí.
CHỨC NĂNG XÃ HỘI CỦA BÁO CHÍ.
Chức năng xã hội của báo chí là bảo đàm vai trò của “Độ tin cậy thứ ba” của các xã hội và các cá nhân. Nó tạo điều kiện để cân bằng các quyền lực và tạo khả năng tham gia đầy đủ của các cá nhân vào xã hội. Nó có mục đích báo cáo, giải thích hiện thực, bộc lộ nó một các rộng rãi nhất, sâu sắc nhất và thích đáng nhất có thể, để xúc tiến quyền tự do ngôn luận.
Báo chí có thiên hướng không chỉ trình bày những sự kiện, mà còn phải gắn với việc phô bày những tình hình và những sự tiến triển, theo cách hoàn hảo và bao quát, cho phép công chúng nhận ra tầm quan trọng của những chuyện tầm phào. Nó cũng đưa sự tầm phào trở lại với việc phản ánh những khía cạnh tích cực và tiêu cực của các hoạt động của con người và trình bày theo cách xây dựng những giải pháp dự kiến để đối phó với những thách thức lớn của nhân loại.
QUY CHẾ HÀNH NGHỀ BÁO CHÍ
Các nhà báo có thể thực hiện được chức năng xã hội của họ với điều kiện mà các quyền của họ được bảo hộ, rằng họ có thể làm việc tự do và họ tôn trọng những nghĩa vụ của họ mang tính quy chế hành nghề như được định nghĩa trong những văn bản lớn về đạo đức nghề nghiệp. Báo chí có thể được hành nghề bằng vô số tác giả, không kể đến địa vị, hoặc họ có chuyên nghiệp hay không.
Các nhà báo phải gắn bó với việc xử lí thông tin theo cách phục vụ cho lợi ích chung và những quyền cơ bản của công chúng. Họ không được coi thông tin như một sản phẩm thương mại. Sống động lên vì đòi hỏi chân thật, nó phải trình bày những sự kiện theo cách vô tư nhất trong chừng mực có thể, không kể đến những lợi ích riêng tư và những thành kiến của họ và vứt bỏ mọi hinh thức đồng mưu hoặc xung đột lợi ích.
QUYỀN TỰ DO VÀ AN NINH CỦA CÁC NHÀ BÁO
Báo chí chỉ có thể thực hiện được chức năng xã hội của nó nếu quyền tự do và an ninh của các nhà báo được bảo đảm, trên mạng cũng như ngoài mạng. Các nhà báo phải được bảo vệ chống lại mọi hình thức bạo lực, áp lực và kỳ thị, chống lại mọi hình thức lạm dụng pháp lý để truy tố, và chống lại mọi xu hướng làm yếu đi các khả năng của họ trong việc thực thi các chức năng xã hội.
Các nhà báo có quyền bảo vệ bí mật cho những nguồn cung cấp tin cho mình. Một sự bảo vệ có hiệu quả những người đưa ra các cảnh báo là cần thiết cho việc bảo đảm tính minh bạch của các quyền lực.
TÍNH ĐỘC LẬP CỦA BIÊN TẬP
Các nhà báo hoạt động hoàn toàn độc lập với tất cả mọi loại quyền lực cũng như mọi loại ảnh hưởng lạm dụng, chính trị, kinh tế tôn giáo và các thứ khác. Mọi tác động đến các nguyên tắc độc lập, đa nguyên và lương thiện của thông tin, từ những thẩm quyền công khai, các chủ doanh nghiệp hoặc các cổ đông, người đăng quảng cáo hoặc các đối tác thương mại của các phương tiện truyền thông, là tác động đến tự do thông tin.
Việc tài trợ công cộng hoặc tư nhân của báo chí không được kèm theo những điều kiện về bản chất là gợi ý về nội dung hoặc can thiệp vào việc một nhà báo đánh giá thực tế.
TÍNH VĨNH CỬU CỦA BÁO CHÍ
Chức năng xã hội của báo chí biện minh cho một nỗ lực của tập thể để bảo đảm nó có thể đứng vững được về mặt tài chính.
Tiến tới một khuôn khổ quốc tế cho thông tin và truyền thông
Việc phải có trách nhiệm về các hoạt động vượt khỏi các biên giới quốc gia, đặc biệt trong một lĩnh vực tiến bộ cực kỳ nhanh chóng, đặt ra những vấn đề phức tạp. Kiểm soát dân chủ sẽ cần đến sự tham gia thích đáng của các chuyên gia có khuynh hướng bảo đảm sự biểu hiện tính đa dạng của nhân loại vừa phải đánh giá một cách nghiêm ngặt những thực tế và những điều kiện của sản xuất tri thức trong không gian thông tin và truyền thông. Nhằm mục đích này, phải lập ra một nhóm chuyên gia quốc tế. Việc tài trợ cho nhóm phải bảo đảm một mức độ đủ để độc lập với các tổ chức tư nhân cũng như các chính phủ. Nhóm này phải có quyền điều tra một cách liên tục, đối với hoạt động và các sự cố của các phương tiện truyền thông, các kiến trúc và tiêu chuần truyền thông. Nó phải công bố những báo cáo định kỳ của mình và biểu dương những kinh nghiệm tốt.
Nguồn: https://rsf.org/fr/lespace-global-de-linformation-et-de-la-communication-un-bien-commun-de-lhumanite
