Lã Nguyên
Trong những năm gần đây, P.A. Pavlenski là nghệ sĩ trình diễn đình đám nhất của nước Nga. Với P.A. Pavlenski, nghệ thuật là lĩnh vực chính trị. Trả lời phóng viên tờ Regnum trong cuộc phỏng vấn ngày 14 tháng 11 năm 2013, anh nói: “Tôi tạo ra mã ngôn ngữ thị giác để đối thoại với xã hội”. “Tôi chọn những phương tiện đơn giải nhất để chỉ ra khả năng tác động của nghệ thuật. Con người có thể khắc phục nỗi sợ hãi. Hành động và sự cương quyết là tất cả những gì chúng ta cần có. Con người có thể lắng nghe và nói thật to lên”. P.A. Pavlenski cho rằng, nước Nga đã trở thành một chế độ ngục tù, một nhà nước cảnh sát, bởi vì tiền đang đổ vào các cấu trúc quyền lực”.
P.A. Pavlenski sinh năm 1984, tại Leningrad, theo học và tốt nghiệp Viện Nghệ thuật – Công nghiệp, ngành Hội họa hoành tráng. Ngay từ khi còn là sinh viên, Pavlenski đã cộng tác với Viện bảo tàng Lịch sử chính trị Nga. Mùa thu năm 2012, Pavlenski phối hợp với Oksana Shapygina sáng lập tạp chí “Tuyên truyền chính trị” chuyên dành cho nghệ thuật hiện đại trong ngữ cảnh chính trị. Nghệ sĩ tuyên bố, mục đích của tạp chí này là “khắc phục chủ nghĩa sô vanh văn hóa đang thâm nhập vào nhà nước và bộ máy của nó”. Ông là nghệ sĩ trình diễn độc nhất vô nhị, nổi tiếng khắp thế giới nhờ những tác phẩm để đời chính sau đây:
1. “ĐƯỜNG KHÂU” (Акция “Шов”): Đây là tác phẩm đầu tiên giúp tác giả trở thành nổi tiếng và tên tuổi của anh tập tức vượt ra ngoài biên giới nước Nga. Nghệ sĩ dùng chỉ khâu miệng mình rồi đứng suốt một tiếng rưỡi đồng hồ ở Nhà thờ Kazanski. Màn trình diễn này được tiến hành ngày 22 tháng 7 năm 2012. Sau buổi trình diễn, Pavlenski nói:
“Trên cái nền của nhà thờ Kazanski, bằng cách khâu miệng mình lại, tôi muốn chỉ ra vị thế của người nghệ sĩ hiện nay ở nước Nga: CẤM MỞ MIỆNG. Tôi ghê tởm sự sợ hãi của xã hội và trạng thái hoang tưởng của dân chúng mà những biểu hiện của nó tôi nhìn thấy khắp nơi”.
(Xem video: https://www.youtube.com/watch?t=34&v=YmMmNpn0KVc /)
2. “THỊT NGUYÊN CON” (Акция “Туша”): Tác phẩm này được trình diễn ngày 3 tháng 5 năm 2013 nhằm phản đối chính sách đàn áp của chính quyền tại Liên bang Nga. Các phụ tá của nghệ sĩ đã chở anh ở tư thế trần truồng, bọc trong một cái rọ đan nhiều lớp bằng dây thép gai đến đặt ngay ở lối vào toà nhà Hội đồng lập pháp Sant-Peterburg. Nghệ sĩ nằm bất động trong cái rọ giống như cái kén ấy ở tư thế bó người và không hề phản ứng trước hành động của những người xung quanh cho tới khi được cảnh sát dùng kìm cộng lực tháo ra. Sau cuộc trình diễn, Pavlenski nói:
“Một cơ thể người trần truồng, trên người chẳng có gì, giống như “lợn cạo lông nằm trong rọ”, xung quanh nó là dây chằng làm thành cái rọ nhốt gia súc. Nó là ẩn dụ của dây thép gai. Tất cả điều ấy được tạo ra để biến con người thành súc vật nuôi nhốt an toàn, nó chỉ có thể ăn ngủ, làm việc, sinh đẻ”.
(Xem video: https://www.youtube.com/watch?v=SbCUcLpCyFQ /)
3. “BẮT VÍT” (Акция “Фиксация”): Tác phẩm được trình diễn vào hồi 13 giờ hôm Chủ Nhật, 10.11.2013, tại Moskva. Pavlenski đứng trước Lăng Lenin cởi bỏ quần áo, ngồi bệt xuống, dùng đinh ghim chặt bìu dái xuống nền đá lát của Quảng trường Đỏ. Nghệ sĩ gọi đây là màn trình diễn mang tên Bắt vít (Fixation), được tiến hành nhân Ngày Cảnh sát Nga. Pavlensky tuyên bố:
“Có thể xem màn trình diễn là ẩn dụ về sự vô cảm, sự thờ ơ chính trị của xã hội Nga hiện đại. Không phải tình trạng quan liêu vô độ, mà là sự bắt vít vào những thất bại và sự thương tổn đã tước đoạt khả năng hành động của xã hội. Nó sẽ vít chúng ta chắc hơn vào đá lát điện Kremlin, biến mọi người thành một đội phỗng đá vô cảm”.
Sự kiện diễn ra một giờ rưỡi, sau đó Pavlensky được xe cấp cứu đưa đến Bệnh viện số 1, nhưng anh từ chối điều trị, sau đó, anh bị chuyển tới Sở Nội vụ lập biên bản vì hành vi gây rối trật tự công cộng, rồi được trả tự do.
Nhiều người cho cuộc trình diễn của Pavlenski là hành động khó hiểu, họ tỏ ý không tán thành, nhưng các đại biểu của thế giới nghệ thuật thì cực kì khoái chá. Hoạ sĩ Pheodor Pavlov-Andreievich, Giám đốc Bảo tàng nghệ thuật ở Solianka và là con trai nữ nhà văn nổi tiếng Lutmila Petrusevskaia, cho rằng, buổi trình diễn đóng đinh ghim chặt bìu dái xuống nền đá lát trên Quảng trường Đỏ vào ngày 10 tháng 11 của nghệ sĩ Peterburg Piotr Pavlensky đã đi vào lịch sử.
(Xem video: https://www.youtube.com/watch?v=MBmIZx0ZKRc /)
4. “TỰ DO” (Акция “Свобода”): Cuộc trình diễn tiến hành vào sáng sớm ngày 23 tháng 2 năm 2014. Vào lúc 8 giờ, Pavlenski và những người cùng tham gia chở đến cầu Malo-Koniushennyi chừng năm chục lốp ô tô và xăng, tấm kim loại, que gậy cùng những lá cờ đen vô chính phủ và cở xanh – vàng Ukraina. Những người trình diễn xếp lốp ô tô làm thành chướng ngại vật và châm lửa đốt. Họ gõ, đập vào các tấm kim loại, tạo thành âm thanh của những chiến đấu ngoài đường phố thành Kiev. “TỰ DO” là màn trình diễn theo nhóm. Sau màn trình diễn này, cả nhóm bị đưa ra tòa án hình sự và bị khép vào tội “Phá hoại”.
(Xem video: https://www.youtube.com/watch?v=9ROJ4T3AJ1c)