Vũ Thành Sơn
Đọc thơ của Trần Lê Sơn Ý tôi mới nhận ra một điều: thơ chỉ dành cho những người mất trí nhớ. Điều đó không hẳn có nghĩa là thơ sẽ nói về sự quên lãng; không, ngay cả sự quên lãng cũng bị lãng quên.
Giống như khi bạn đang bước đi dọc theo một triền cỏ và nhìn ra trước mặt một màu trắng xóa mênh mông nước, thơ sẽ chẳng bao giờ mách bảo cho bạn biết đâu là dòng sông, đâu là cánh đồng và con tép bạc. Và lúc đó chúng ta, những con người lẩm cẩm mà thời gian đang lần lượt bỏ lại phía sau, chỉ có thể bước đi theo nhịp đập của trái tim mình.
Đôi khi chúng ta vẫn tự hỏi làm thế nào để có thể sống sót trong một thời đại mà mọi chuẩn mực, mọi giá trị đang bị lung lay đến tận gốc:
Người già lầm bầm điều chi không rõ
Chỉ nghe thấy con chó dưới sân nhà rên rỉ
Gã hàng xóm say chửi những lời gì tôi nghe hoài không hiểu.
(Lại Free-flow vào đêm không ngủ)
Hỡi người khách lạ, bạn sẽ làm gì trong giây phút khốn cùng ấy, hay chỉ Ngồi. Nhìn. Nghe, chờ Godot và cảm thán Con mèo lẽ nào chỉ biết ngoại ngữ?
Ta bận bịu biến mất
Cuộc sống vẫn mù tăm
(Sẻ và Hoàng Yến)
Tôi ít nhiều dè dặt với thái độ đó bởi vì tôi nghĩ có thể nó chẳng mang đến bao nhiêu hy vọng cho mình. Trần Lê Sơn Ý có một lựa chọn khác:
Tôi chỉ nhìn vào sự thật
Để được giải phóng
(Đêm đó trước gương)
Và cô:
Thức. Viết. Nhớ
Để quên
(Lại Free-flow vào đêm không ngủ)
Bạn sẽ hỏi sự thật gì?
Đêm đó trước gương – không phải mơ – tôi thấy vú mình hóa thành hai chiếc sừng hươu
Sừng trang trí cho hươu hay để cân bằng với cặp giò nhanh như gió
Vú điểm tô cho đàn bà hay để cân bằng với hạt giống gian xảo, bội bạc, nhẹ dạ được gieo từ a tăng tỳ kiếp
Đêm đó trước gương
Tôi thấy cặp sừng vướng vào cây mà chết
Đợi thợ săn mà chết
(Đêm đó trước gương)
Không hẳn tôi hoàn toàn chia sẻ nhưng có lẽ tôi thích thái độ này của Trần Lê Sơn Ý hơn. Tôi thích cái cách mà cô chế giễu thân phận đàn bà của mình. Cô không đợi Godot, may mắn thay, cô đợi một người thợ săn. Người thợ săn sẽ đến, sẽ mổ bụng con chó sói gian xảo ấy ra và cứu lấy chiếc khăn quàng đỏ. Giấc mơ của cô sẽ được cứu thoát.
Có thật là tôi đã quá mong đợi
hay tôi cũng như mọi người chỉ thương khóc khi một điều sắp mất
(Free-Flow 1)
Trong số các nhà thơ nữ Việt Nam đương đại, Trần Lê Sơn Ý có một giọng thơ rất riêng: đằm thắm, nhưng không hề ướt át, than khóc, nhớ nhung, sầu cảm. Thơ cô luôn luôn tra hỏi, vặn vẹo. Tôi thích cái cách cô nghi hoặc về mọi thứ:
Bao nhiêu là đủ cho một khu rừng?
Một tia chớp ngang. Một đốm thuốc tàn. Một mồi lửa nhỏ.
(Bao nhiêu là đủ?)
về chính thân phận làm người của mình, về chính cái cô đang làm ra mỗi ngày:
Thơ cuối cùng là gì?
Một món quà nho nhỏ cầm tay
một cành khô
một bông hoa
cái hạt
một tai bèo
Cớ gì tôi cứ loay hoay ghìm giữ nó?
(Free-Flow 1)
hoặc
Có thật tình yêu là thứ duy nhất giải phóng chúng ta thoát khỏi sức nặng và nỗi đau trong cuộc đời
Hay tình yêu là thứ duy nhất trói chúng ta trong chiếc áo choàng trắng bẩn thỉu của nó
(Free-Flow2)
Cứ như vậy cô một mình vật lộn với những câu hỏi, cho đến lúc cô bất thình lình nhận ra mình bị kẹt trong một mê lộ không lối thoát:
Người điên để suy nghĩ dắt mình đi
Người tỉnh tưởng anh ta đang dẫn dắt suy nghĩ
Người điên không bao giờ nhận mình điên
Người tỉnh luôn chắc mình đang tỉnh (tôi thì tôi không chắc)
(Free-Flow 2)
Trong thơ Trần Lê Sơn Ý đầy dẫy những mèo, chuột, hoa lá, con sông, đất đai, thóc lúa, chim chóc như nhiều bài thơ của các giọng thơ nữ khác nhưng bên cạnh cũng nhiều không kém những ợ hơi, xì hơi, đầu xù tóc rối, điên, say, những chi tiết thật nhỏ nhưng cũng hết sức phiền toái trong đời. Không có những đại tự sự, những gẫy đổ hay khát khao kỳ vĩ, mà chỉ có nhìn thấy lưỡi mình ngắn dần và mọc ngược vào trong, nhưng Trần Lê Sơn Ý biết cách làm cho rối bời bời lên tất cả mọi thứ nhỏ nhặt ấy với những dằn vặt, những giấc mơ dài để rồi sau đó cô khép lại một cách đầy hoang mang, ngờ vực.
Tôi cũng biết còn nhiều câu chuyện dài mà thời gian thì ngắn
(Free-Flow2)
Bạn hụt hẫng khi người kể chuyện bất ngờ bỏ đi, phải không? Để cho bạn một mình tự hỏi Ai biết được ta đang giao tiếp với ai – kẻ điên hay người tỉnh.
Đó là gì?
Đó chính là nghệ thuật.
