T??ng lai h?u-Trump c?a v?n h?c M?

C�c nh� v?n s? l�m g� khi h?t ph?n n?? Li?u h? c� quay l?i vi?t v? b�ng hoa v� tr?ng sao hay kh�ng?

Nguy?n Thanh Vi?t, The New York Times ng�y 22/12, 2020

Tr?n Ng?c C? d?ch

Nguy?n Thanh Vi?t l� Ch? nhi?m khoa Anh v?n, ng?ch Aerol Arnold, v� l� Gi�o s? Anh v?n, Hoa K? h?c, v� D�n t?c h?c t?i ??i h?c Nam California. �ng t?ng ?o?t gi?i Pulitzer v� l� th�nh vi�n c?a H?i ??ng gi?i th??ng Pulitzer.

Donald Trump l� m?t t?ng th?ng ph?n v?n h?c. R� r�ng l� ng??i n�y kh�ng ??c s�ch, ngo�i c�c t? b�o c�o v� c�c d�ng tweet ???c pha r?t lo�ng. �ng thi?u m?t y?u t? c?t l�i c?n thi?t cho v?n h?c: ?� l� s? ??ng c?m v?i ng??i kh�c.

S? ??c c? c?a Joe Biden v� Kamala Harris b�o hi?u vi?c ph?c h?i kh? n?ng ??ng c?m c?a gi?i l�nh ??o v�o n?m 2021. Nh?ng s? ??ng c?m ch? l� m?t c?m x�c v� ch�ng ta ??ng bao gi? nh?m n� v?i h�nh ??ng. T�nh c?m n?ng n�n c?a Barack Obama kh�ng t�i ??nh h??ng th? gi?i nh?m v�o c�ng l� nhi?u nh? m?t s? ng??i trong ch�ng ta mong mu?n. Tuy nhi�n, th? gi?i v?n h?c ?� ?�n nh?n �ng Obama. Ph?i c?n ??n �ng Trump ?? ?�nh th?c gi?i v?n h?c v? c�c v?n ?? ch�nh tr?.

Nhi?u nh� v?n, gi?ng nh? t�i, ?� nh?n tin cho c? tri, quy�n g�p cho ch�nh ngh?a c?a c�c nh� ho?t ??ng, ?� tham gia nh?ng cu?c ??u ?� gay g?t tr�n m?ng x� h?i v� vi?t c�c b�i ph?n bi?n t?n c�ng ch�nh quy?n Trump. Nhi?t t�nh ch�nh tr? c?a h? g�y ?n t??ng s�u s?c trong t�i. Nh?ng n?u nh?ng nh� v?n n�y r�t lui v? con ng??i ti?n-Trump c?a h?, th� nh?ng b�i h?c c?a th?i ??i n�y s? kh�ng ???c r�t t?a ch�t n�o.

V?n h?c M? c� m?t m?i quan h? r?c r?i v?i ch�nh tr?. V?n ch??ng d�ng ch�nh � th? v� ti?u thuy?t ???c vi?t b?i nh?ng ng??i da tr?ng, ???c gi�o d?c ?�ng ho�ng v� ???c qu?n l� b?i m?t b? m�y r� so�t, xu?t b?n v� gi? c?a, ph?n l?n l� ng??i da tr?ng v� h??ng ??c quy?n � c� xu h??ng phi ch�nh tr?. H?u h?t gi?i v?n h?c M? ??ng h�a ch�nh tr? trong v?n h?c v?i ch? ngh?a hi?n th?c x� h?i, tuy�n truy?n v� t?t c? nh?ng t? n?n kh�c ???c cho l� c?a v?n h?c C?ng s?n v� x� h?i ch? ngh?a, v� t�nh b? qua t�nh th?m m? k�ch th�ch c?a c�c nh� v?n ch�nh tr? nh? Aim� C�saire, Richard Wright v� Gloria Anzald�a.

? m?c ?? m� ng�nh xu?t b?n ch�nh m?ch mu?n b�y t? m?t th�i ?? ch�nh tr?, n� t?p trung v�o nh?ng cu?n s�ch phi h? c?u v? nh?ng th? nh? b?u c?, nh?ng b?ch th? c?a ng??i trong cu?c v� nh?ng h?i k� t?ng th?ng. C�c m?c ti�u ch�nh tr? kh�c c� th? ch?p nh?n ???c tr??c quan t�m ph�ng kho�ng c?a ng??i da tr?ng: m�i tr??ng, ch? ?? ?n chay tr??ng, gi�o d?c.

Nh?ng �ng Trump ?� ph� h?y kh? n?ng s?ng phi ch�nh tr? c?a c�c nh� v?n da tr?ng. M?i ng??i ??u th? hi?n m?t s? l?a ch?n, ??c bi?t l� khi ??i m?t v?i ??i d?ch coronavirus v� vi?c s�t h?i George Floyd, c? hai s? ki?n n�y ?� khi?n c�i gi� sinh t? c?a n?n k? th? ch?ng t?c mang t�nh h? th?ng [systemic racism] v� t�nh tr?ng b?t b�nh ??ng kinh t? tr? th�nh m?t ti�u ?i?m nh?c nh?i.

Nh?ng v�o n?m 2021, li?u c�c nh� v?n, ??c bi?t l� c�c nh� v?n da tr?ng, s? th? ph�o nh? nh�m v� tr? v? l?i v?i th? ch�nh tr? c?a nh?ng ng??i phi ch�nh tr?, t?c l� tr? l?i v?i ??c quy?n c?a ng??i da tr?ng hay kh�ng?

Sinh ho?t ch�nh tr? bi?u hi?n r� n�t trong thi ca v� ti?u thuy?t M? hi?n nay h?u nh? ?ang ???c giao cho nh?ng k? b�n l?: nh� v?n da m�u, nh� v?n ??ng t�nh v� chuy?n gi?i, nh� v?n n? quy?n, nh� v?n ch?ng th?c d�n.

Vi?c m?t s? gi?i th??ng v?n h?c l?n trong nh?ng n?m g?n ?�y ???c trao cho c�c nh� v?n nh? th? cho th?y hai ?i?u: Th? nh?t, h? ?ang vi?t m?t s? t�c ph?m h?p d?n nh?t trong v?n h?c M?; v� th? hai, gi?i th??ng v?n h?c c� ch?c n?ng l� nh?ng ??n b� thi?t h?i mang t�nh bi?u t??ng ? m?t qu?c gia ch?a c� kh? n?ng ??n b� thi?t h?i th?c s?.

Vi?c trao cho nh� v?n Charles Yu Gi?i th??ng S�ch qu?c gia v? cu?n �Trong Khu ph? T�u� [Interior Chinatown], m?t t�c ph?m ph� b�nh v?a vui nh?n v?a gay g?t v? c�ch Hollywood m� t? ng??i M? g?c � d??i g�c nh�n ph�n bi?t ch?ng t?c, l� m?t vi?c d? l�m h?n so v?i vi?c th?c s? bi?n ??i Hollywood. Ng�nh xu?t b?n c?ng d? d�ng trao gi?i th??ng cho c�c nh� v?n b? thi?t th�i h?n l� thay ??i c�c ph??ng th?c tuy?n d?ng h?. James Baldwin ?� vi?t v�o n?m 1953 r?ng �th? gi?i n�y kh�ng c�n tr?ng n?a, v� n� s? kh�ng bao gi? tr?ng tr? l?i,� nh?ng m?t ng�nh xu?t b?n c� ??i ng? bi�n t?p vi�n l� 85% da tr?ng v� danh s�ch ti?u thuy?t l� 95% da tr?ng, v?n c�n qu� tr?ng.

Trong th?i ??i Biden, li?u ng�nh xu?t b?n c� l�m g� nhi?u h?n ch? l� c?m th?y kh� ch?u v? ?i?u ?� v� cam k?t tuy?n d?ng m?t nh�m bi�n t?p vi�n v� th?c t?p sinh ?a d?ng v?n h�a v� x�y d?ng m?t l? tr�nh cho s? l�nh ??o ?a d?ng v?n h�a trong t??ng lai hay kh�ng?

B?n th�n �t�nh ?a d?ng v?n ho� s? l� m?t d?ng ch�nh tr? ho�n to�n r?ng tu?ch tr? phi n� x?y ra ? m?i c?p ?? c?a m?t ng�nh, v� tr? phi n� thay ??i m?t c�ch c� � ngh?a m?t l? l?i th?c h�nh m? h?c [aesthetic practice]. ?�y l� m?t trong nh?ng l?i ch? tr�ch n?ng n? d�nh cho nhi?m k? t?ng th?ng c?a Obama. M?c d� ta c� th? ?? l?i cho s? ngoan c? c?a ??ng C?ng h�a, nh?ng �ng Obama v?n c�n kh� �n ho� trong vi?c theo ?u?i ch�nh s�ch ?a d?ng v?n ho�, v� nh? m?t ng??i ?� m�y m� v?i t? h?p c�ng nghi?p-qu�n s? [the industrial-military complex] m� kh�ng ch?u bi?n ??i n�.

Vi?c nhi?u ng??i trong gi?i v?n h?c s?n s�ng b? qua c�c ch�nh s�ch tr?c xu?t ng??i nh?p c? v� ?�nh bom b?ng m�y bay kh�ng ng??i l�i c?a �ng Obama, m?t ph?n b?i v� �ng ta l� m?t t?ng th?ng c� c�ch ?n n�i v?n hoa v� th?u c?m, cho th?y ph?n n�o s? tr?ng r?ng c?a ch? ngh?a t? do-b�nh ??ng [liberalism] v� ch? ngh?a ?a v?n h�a [multiculturalism]. S? ??ng c?m, ch? k� c?m x�c c?a h?, ho�n to�n t??ng h?p v?i vi?c gi?t ng??i ? n??c ngo�i � nhi?u ng??i trong s? ?� l� v� t?i � v� h? tr? cho m?t h? th?ng c?nh s�t v� nh� t� g�y h?i m?t c�ch kh�ng c�n x?ng cho ng??i da ?en, ng??i b?n ??a v� ng??i da m�u kh�c, c�ng v?i ng??i ngh�o. Ho� ra l�, m?t t?ng th?ng c� th? v?a ?a th�ch c�c cu?c ?�nh bom b?ng m�y bay kh�ng ng??i l�i v?a bi?t ch?n m?t danh m?c s�ch ??c h�ng n?m n?ng v? v?n h?c ?a v?n h�a.

V� ? ?�y, nh?ng nh� v?n b? g?t ra ngo�i l?, k? nh?ng c�u chuy?n v? nh?ng nh�m d�n c? b? g?t ra ngo�i l? x� h?i s? kh�ng ???c ch?p nh?n. L?y v?n h?c nh?p c? l�m v� d?. Trong nh?ng n?m b�i ngo?i c?a Trump, khi ng??i nh?p c? v� ng??i t? n?n b? coi nh? ma qu?, ch? ??n thu?n ??ng l�n ?ng h? ng??i nh?p c? c?ng tr? th�nh m?t ch�nh ngh?a ?�ng gi� v? m?t ch�nh tr?. Nh?ng r?t nhi?u t? li?u v?n h?c v? ng??i nh?p c?, m?c d� ch� � ??n nh?ng kh� kh?n v? ch?ng t?c, v?n h�a v� kinh t? m� ng??i nh?p c? ph?i ??i m?t, cu?i c�ng c?ng kh?ng ??nh m?t gi?c m? M? ?�i khi cao c? v� ??y kh�t v?ng, v� ?�i khi ch? l� chi?c m?t n? che ??y nh?ng b?t b�nh ??ng v? c?u tr�c c?a m?t qu?c gia thu?c ??a b?ng ng??i ??nh c? [a settler colonial state]. H?u h?t ng??i M? ch?a bao gi? nghe n�i v? ch? ngh?a th?c d�n ??nh c? [settler colonialism], hu?ng h? s? d?ng n� ?? m� t? ??t n??c m�nh. ?� l� b?i v� ng??i M? th�ch g?i ch? ngh?a th?c d�n ??nh c? l� gi?c m? M?.

Qu� nhi?u t? li?u v?n h?c v? ng??i nh?p c? v� ?a v?n h�a ?� kh�ng th? l?t b? chi?c m?t n? ?�. Tuy nhi�n, vi?c ch�nh tr? h�a nh?ng nh�m d�n c? n�y th?c s? l� m?i ?e d?a ??i v?i qu?c gia da tr?ng m� �ng Trump ??i di?n. N?n ch�nh tr? b?n s?c da tr?ng lu�n l� n?n ch�nh tr? th?ng tr? c?a ??t n??c n�y, nh?ng bao l�u m� n� c�n ph�t tri?n v� kh�ng b? ?e d?a, n� ch?a bao gi? l� n?n ch�nh tr? da tr?ng l? li?u. N� ch? ??n thu?n l� chu?n m?c [normative], v� h?u h?t c�c nh� v?n da tr?ng (v� ng??i da tr?ng) kh�ng bao gi? tra h?i v? t�nh chu?n m?c c?a b?n ch?t da tr?ng. Nh?ng cu?c h�nh tr�nh d�i, kh�ng tr?n v?n h??ng t?i b�nh ??ng ch?ng t?c t? n?m 1865 ??n nay ?� d?n d?n x�i m�n s? th?ng tr? c?a ng??i da tr?ng, v?i s? r?n v? ?�ng k? nh?t x?y ra trong cu?c chi?n ? Vi?t Nam.

C�c nh� v?n kh�ng ch? tu?n h�nh ch?ng chi?n tranh, h? c�n vi?t l�ch ch?ng l?i n�. Trong s? c�c nh� v?n M? da tr?ng, c�c nh� th? nh? Robert Lowell l� nh?ng ng??i ??u ti�n ph?n ??i chi?n tranh, c�ng v?i c�c nh� v?n xu�i nh? Susan Sontag v� Norman Mailer.

Tuy nhi�n, ti?p theo sau chi?n tranh, vi?c ch�nh tr? h�a c�c nh� v?n da tr?ng ?� phai m?, ngay c? khi vi?c ch�nh tr? h�a c�c nh� v?n da m�u kh�ng h? mai m?t. V�o nh?ng n?m 1980, n?ng l??ng ch�nh tr? c?a c�c nh� v?n da m�u t?p trung nhi?u h?n v�o c�i g?i l� ch�nh tr? b?n s?c v� ch? ngh?a ?a v?n h�a, v�o nhu c?u v? danh m?c s�ch ??c, gi�o tr�nh gi?ng d?y v?n h?c v� gi?i th??ng d�nh cho c�c nh�m thi?u s?. Cu?c ph?n c�ng ch?ng l?i nh?ng n? l?c n�y ?� d?n ??n �cu?c chi?n v?n h�a�, v?i nh?ng ng??i b?o v? gi�o lu?t v?n h?c ph??ng T�y (da tr?ng) cho r?ng ch? ngh?a ?a v?n h�a ?ang l�m x�i m�n n?n t?ng v?n h�a M?.

Nh?ng ng??i theo ch? ngh?a ?a v?n h�a h?u nh? ?� th?ng cu?c chi?n ?�, nh?ng �ng Trump l� ng??i ti?p t?c cu?c ph?n c�ng c?a phe b?o th?. �ng Trump r� r�ng mu?n ??y l�i d�ng th?i gian c?a M? v? nh?ng n?m 1950, ho?c th?m ch� c� th? ??n n?m 1882, n?m c?a ??o lu?t Lo?i tr? ng??i Trung Hoa.

Nh?ng g� �ng ta c? g?ng l�m v? m?t ch�nh tr? v� kinh t?, �ng ta c?ng c? g?ng l�m v? m?t v?n h�a v?i S?c l?nh H�nh ph�p v? vi?c Ch?ng ??nh ki?n Ch?ng t?c v� ??Gi?i t�nh [Executive Order on Combating Race and Sex Stereotyping]. S?c l?nh n�y c?m c�c c? quan li�n bang v� b?t k? t? ch?c n�o nh?n t�i tr? li�n bang n�i chuy?n v?i nh�n vi�n v? ??c quy?n c?a ng??i da tr?ng ho?c ??a ra c�c ch??ng tr�nh ?�o t?o th�c ??y t�nh ?a d?ng v?n ho�, c�ng b?ng x� h?i v� s? h�a nh?p c�c nh�m thi?u s?. "Thuy?t ch?ng t?c c?t l�i" [critical race theory] ?� tr? th�nh m?c ti�u cho s? b?c b?i c?a �ng Trump. �ng ?� tr?c gi�c ch�nh x�c r?ng vi?c d?i �nh s�ng v�o b?n ch?t da tr?ng [whiteness] ?ang ?e d?a nh?ng ng??i t? l�u an ngh? tho?i m�i trong b?n ch?t da tr?ng c?a m�nh m� kh�ng h? b? ai th?c m?c, g?m c? nh?ng ng??i da tr?ng b?o th? l?n nh?ng ng??i da tr?ng c? v? t? do-b�nh ??ng, m?t lu?n ?i?m m� nh� th? Claudia Rankine ?� ?? c?p ??n trong cu?n s�ch n?m 2020 c?a c� �Just Us� [Ch? ch�ng ta v?i nhau th�i].

Jess Row c?ng ??a ra quan ?i?m t??ng t? trong cu?n s�ch ti?u lu?n g?n ?�y c?a m�nh,�White Flights� [Nh?ng chuy?n bay m�u tr?ng], trong ?� �ng cho th?y b?n ch?t da tr?ng ?� ?n s�u nh? th? n�o trong v?n h?c M? v� n� c� th? ???c truy nguy�n tr?c ti?p ??n c�c t?i l?i l?p qu?c c?a ??t n??c n�y, ??y l� t?i chinh ph?c, di?t ch?ng v� n� l?. B�i di?n v?n c?a ng??i ?o?t gi?i Nobel v?n h?c n?m nay, nh� th? Louise Gl�ck, minh h?a m?t c�ch v?n g?n quan ?i?m c?a �ng Row. B� n�i v? nh?ng b�i th? c� � ngh?a ??i v?i b� khi c�n nh? nh?ng ?� c?ng l� nh?ng mi�u t? c� v?n ?? v? n� l? da ?en v� cu?c s?ng tr�n ??n ?i?n, m?t v?n ?? m� b� Gl�ck ch? n�i ?m ? m� th�i.

C�i g?i l� v?n h?c th? lo?i [genre literature] c� s? ph?n t?t h?n c�i g?i l� v?n h?c ti?u thuy?t v� thi ca trong ph?m tr� c�c t�c ph?m ph� b�nh v� mang m�u s?c ch�nh tr?, lo?i t�c ph?m l�m lung lay b?n ch?t da tr?ng v� ph?i b�y c�c di s?n c?a ch? ngh?a th?c d�n. C�c nh� v?n kh�n ngoan vi?t v? t?i ph?m, ch?ng h?n, th??ng c� th�i ?? ch�nh tr? v� h? bi?t r?ng m?t t?i �c c� nh�n l� m?t bi?u hi?n c?a c? m?t x� h?i ph?m t?i �c h�ng lo?t.

M?t s? v� d? g?n ?�y: nh� v?n Don Winslow, trong b? ba ti?u thuy?t c?a m�nh v? cu?c chi?n ch?ng ma t�y m� ??nh ?i?m l� cu?n "The Border" [Bi�n gi?i] li�n k?t tr?c ti?p nh?ng cu?c chi?n ma t�y ?� v?i c�c cu?c xung ??t qu�n s? m� ??t n??c n�y ?� tham chi?n ho?c k�ch ho?t, t? Vi?t Nam ??n Guatemala. Nh� v?n Steph Cha trong cu?n �Your House Will Pay� [Nh� m�y s? tr? gi�] ti?p c?n cu?c b?o lo?n ? Los Angeles th�ng qua m?t v? gi?t ng??i b� ?n t?p trung v�o m?i quan h? gi?a ng??i da ?en v� ng??i H�n Qu?c, thay v� t?p trung v�o m?i quan h? c?a h? v?i c? c?u quy?n l?c da tr?ng ?� d�n c?nh khi?n hai b�n xung ??t. Nh� v?n Attica Locke trong cu?n �Heaven, My Home� [Thi�n ?�ng, Nh� t�i] ti?p t?c cu?c phi�u l?u c?a Darren Mathews, m?t nh�n vi�n ki?m l�m da ?en Texas, khi anh ?i?u tra nh?ng t?i �c b�ng ph�t t? t�nh tr?ng d?u s�i l?a b?ng do ph�n bi?t ch?ng t?c v� tham v?ng c?a n??c M?.

B?n n?m qua ???c ?�nh d?u b?ng nh?ng t�c ph?m th? ch�nh tr? m?nh m?, nh? cu?n "Whereas" [Trong khi ?�] c?a Layli Long Soldier, ??i ??u v?i c�ch ??i x? c?a Hoa K? ??i v?i ng??i b?n ??a trong qu� kh? v� hi?n t?i, v� "Look" [Nh�n ?i] c?a Solmaz Sharif, l?y t? v?ng t? m?t t? ?i?n qu�n s? M? nh?m n�m c�t v�o m?t c? m�y chi?n tranh c�ng ngh? cao c?a ??t n??c n�y.

Vi?c c�c nh� v?n M? v� nh?ng ng??i c? v? t? do-b�nh ??ng kh�ng c� kh? n?ng ??i ??u m?t c�ch tri?t ?? v?i c? m�y chi?n tranh n�y, ??c bi?t l� khi n� ???c l�o l�i b?i c�c t?ng th?ng D�n ch?, l� minh ch?ng cho nh?ng d?u ?n qu� �t ?i m� phong tr�o n?i d?y ch?ng chi?n tranh ? Vi?t Nam ?� ?? l?i. Ngo�i c�c nh� v?n th? lo?i [genre writers] ra, g?n nh? ch�nh c�c nh� v?n c?u chi?n binh nh? Elliot Ackerman, Matt Gallagher v� Phil Klay ?� vi?t v? Cu?c chi?n V� t?n n�y. S? th? c?ng ch? v� tuy?t ??i ?a s? ng??i M? b? c�ch ly v?i vi?c tri?n khai c? m�y chi?n tranh v� kh�ng mu?n ngh? v? s? d�nh d?p c?a m�nh trong ?�.

Tuy nhi�n, ??i v?i c�c d�n t?c b?n ??a, l?ch s? c?a qu�n ??i M? c� m?t kh?p m?i n?i. Natalie Diaz, trong �Postcolonial Love Poem� [B�i th? t�nh th?i h?u thu?c ??a], n�u c�u h?i li?u Hoa K? c� th?t s? n?m trong th?i h?u thu?c ??a hay ch?a, v� n?u c�, th� ??i v?i ai. C� l? ??i v?i ng??i da tr?ng, nh?ng ng??i ch? mu?n qu�n ?i ch? ngh?a th?c d�n, nh?ng kh�ng ph?i ??i v?i ng??i b?n ??a v?n ?ang chi?n ??u ch?ng l?i n�.

V?y n?m 2021 s? mang l?i ?i?u g� cho th? gi?i v?n h?c?

Hy v?ng s? c� th�m nhi?u b�i th? nh? ti?ng k�n th�c qu�n m?nh m? n?m 2020 c?a nh� th? n? Noor Hindi, �Fuck Your Lecture on Craft, My People Are Dying� [??t m? b�i gi?ng c?a m�y v? ngh? vi?t v?n. D�n tao ?ang ch?t], m?t b�i th? v?a t?n c�ng v�o h?c v? cao nh?t c?a ng�nh Ngh? thu?t [M.F.A] v?a v??t qua l?n ranh ?? cho�t trong ch�nh tr? M?: ?? t�i Palestine. M?c d� c� c� s?c nh? c?a nh?ng ng??i c? v? t? do-b�nh ??ng ??i v?i �v?n ho� x�a s?� [cancel culture], ???c v� nh? m?t th? d?c c� th? g�y th??ng t�ch trong x� h?i c�ng d�n v� t? do ng�n lu?n, nh?ng s? t?y chay th?t s? ??i v?i v?n ?? Palestine ?� ph�t xu?t t? nh� n??c. Kh�ng c� g� ng?c nhi�n khi kh�ng c� cu?c n?i d?y t?p th? n�o c?a nh?ng nh� v?n c? v? t? do-b�nh ??ng (da tr?ng) ch?ng l?i l?nh h�nh ph�p c?a �ng Trump v�o n?m ngo�i ?? tr?n �p nh?ng l?i ch? tr�ch Israel trong khu�n vi�n tr??ng ??i h?c, m?t h�nh th?c ki?m duy?t c?a nh� n??c, ho?c ch?ng l?i n? l?c c?a nhi?u nh� l?p ph�p c� h�nh ??ng t??ng t?.

Hoa K?, v?i t? c�ch l� m?t x� h?i thu?c ??a ??nh c? [settler colonial society] t? ch?i ngu?n g?c v� hi?n t?i thu?c ??a ??nh c? c?a m�nh, nh�n th?y ? Israel m?t ??ng minh c� c�ng ch� h??ng. Nh?ng ng??i M? duy nh?t � nhi?u ng??i g?c Palestine � b? t?y chay do b? sa th?i, b? t? ch?i bi�n ch? ho?c b? ?e d?a ki?n t?ng l� nh?ng ng??i t? c�o ch? ngh?a th?c d�n ??nh c? Israel v� l�n ti?ng b?o v? ng??i d�n Palestine.

C�c b�i gi?ng v? ngh? vi?t, bao g?m c? ngh? vi?t v? ch? ngh?a ?a v?n h�a, c� th? tr? n�n v� v? khi ??i chi?u v?i ch�nh tr? ki?u n�y. V?n ?? c?a t�i ??i v?i "ngh? vi?t" kh�ng ch? l� n� th?m ch� kh�ng ph?i l� ngh? thu?t, m� c�n l� n� ???c c? v? b?i c�c nh� v?n n�i v? lao ??ng c?a ngh? vi?t v� v? c�c cu?c h?i th?o vi?t v?n, nh?ng n�i chung h? kh�ng c� l� thuy?t v? lao ??ng, v? s? b�c l?t lao ??ng ho?c v? nh� v?n nh? m?t ng??i lao ??ng. Kh�ng c� g� ng?c nhi�n khi c�c nh� v?n kh�ng c� l� thuy?t nh? v?y �t n�i v? ch�nh tr?, v� t?i sao ti�u chu?n cho c�c h?i th?o vi?t v?n l?i kh�ng li�n quan ??n ch�nh tr?.

B� Hindi vi?t: �B?ni th?c d�n vi?t v? hoa. T�i th� mu?n nh? nh� th?, quan t�m ??n tr?ng sao. Nh?ng ng??i Palestine kh�ng nh�n th?y tr?ng sao t? ph�ng giam v� nh� t�."

?�y l� lo?i th? c?a t�i.

�T�i bi?t m�nh l� ng??i M? b?i v� khi t�i b??c v�o ph�ng, m?t th? g� ?� s? ch?t ?i,� b� Hindi vi?t. "Khi t�i ch?t, t�i h?a s? �m ?nh b?n m�i m�i."

Nh?ng nh� v?n nh? b� Hindi l� m?t ngo?i l? trong nhi?u h?i th?o, n?i h? th??ng b? bu?c ph?i gi?i th�ch m�nh tr??c trung t�m chu?n m?c c?a m?t n?n v?n h?c phi ch�nh tr?. Nh?ng b�i th? n�y kh�ng gi?i th�ch b?t c? ?i?u g�, v� ?� l� m?t trong nh?ng l� do khi?n n� r?t h?p d?n.

�M?t ng�y n�o ?�, t�i s? vi?t v? nh?ng b�ng hoa gi?ng nh? ch�ng t�i s? h?u ch�ng�.

Ai ?� h�y ??a cho Noor Hindi m?t h?p ??ng s�ch ?i n�o.

NTV