Inrasara
Các bài thơ “cảm tác từ Miến Điện” và… được viết từ năm 2008, khi ấy tự do ở Myanmar vẫn còn là:
… Các người chưa đủ trình độ tự do, chúng nói
Chúng tao đang lên đề án nghiên cứu tự do
sắp mở các cuộc hội thảo về tự do
Chúng tao sẽ viết chữ TỰ DO thật to thật đậm
Sẽ treo TỰ DO đầy đường sá thành phố thôn quê
Sẽ hô rất to khẩu hiệu tự do
Và nhân dân chúng tao sẽ hô khẩu hiệu tự do
Rất to…
7 năm đi qua, tự do ở Myanmar đã là một hiện thực: Dân chủ với lãnh tụ Aung San Suu Kyi qua cuộc bầu cử tự do đã thắng lớn. Tiếng thơ cũ tái xuất hiện là điều cần thiết: như ghi nhận một kỉ niệm, một cách đón mừng làn da non mới để hát đưa tang một vết sẹo buồn.
Inrasara
Ở NƠI ẤY, TỰ DO
(cảm tác từ Miến Điện)
những sinh phận không tự do
thiếu tự do
mất tự do những sinh phận
bị cầm tù trong thế giới thung lũng nên không nên
mò mẫm giữa vòng vây của cho phép
của nghe nói của được nhìn
những sinh phận không biết đến tự do
chưa hề nếm, ngửi, sờ mó tự do
lầm lũi, câm lặng, đi lại, thở trong lồng như thể
đang sống
những sinh phận loãng ý thức về tự do
chối từ, chạy trốn, đào ngũ, hết thèm khát
tự do
tự lường gạt đã có khi chưa bao giờ có
tự do
lang thang đầm lầy ân sủng
những kẻ đánh tráo khái niệm tự do, phản bội tự do
sợ tự do
sợ cái đạp vào bức tường sợ
tiếng cánh cửa mở
sợ
đi một mình
suy nghĩ cho mình
những kẻ sợ chữ tự do như thể sợ
ma sợ
nhắc tiếng tự do sợ
người khác nói đến tự do
viết về tự do
sợ
tự do được rỉ tai dù bằng
tiếng Anh hay tiếng Pháp
liberty hay liberté
danh từ, tính từ hoặc động từ
được chia dẫu ở thì tương lai mơ hồ
hay thì xa xôi quá khứ thậm chí
bằng thứ ngôn ngữ một thổ dân
xa lạ
khi tôi lỡ bật ra tiếng tự do
tôi phải xúc miệng cả khi
tôi nói mớ
LIBERTY LIBERTÉ
TỰ DO
Ở NƠI ẤY, NHÀ THƠ
(cảm tác từ Afghanistan)
Tao không muốn mầy làm thơ tình buồn
Tao không muốn mầy làm thơ tình
Tao không muốn mầy làm thơ
Tao không muốn mầy làm
Tao không muốn
Tao không
Tao
T
Đơn giản mầy là phụ nữ đã có chồng, con, có gia đình
Đơn giản mầy là phụ nữ đã có chồng, con
Đơn giản mầy là phụ nữ đã có
Đơn giản mầy là phụ nữ
Là của cải là đồ chơi
Đơn giản
Mầy còn muốn gì nữa
Mầy đã có cuộc sống no đủ
Mầy đã có tao
Đã có tao
Có tao
Tao
T
Vô ích làm thơ vô ích suy nghĩ thậm vô ích
tôi sinh ra thật vô ích*
Nadia
sinh ra không vô ích chết đi
không vô ích làm thơ
Nadia
cánh én xẹt ngang cánh đồng chữ nghĩa
bay qua bầu trời tự do
ở nơi ấy em đi, Nadia
anh sẽ đến
địa ngục hay thiên đường
ta lại làm thơ
TỰ DO NADIA TỰ DO
Bông hoa màu đỏ sẫm* NADIA
__________________________
* Bông hoa màu đỏ sẫm: tên tập thơ đầu tay của Nadia Anjuman, nữ nhà thơ trẻ Afghanistan, chết bí ẩn vào ngày 5-11-2005. “Tôi sinh ra thật vô ích” là câu thơ trong tập thơ trên (báo Văn nghệ trẻ, số 46, 18-11-2007, và nadia.afghawrite.org).
NƠI ẤY, CUỘC SỐNG THEO ĐUÔI
(thêm cảm tác từ Miến Điện)
Kẻ nào muốn
Kẻ nào muốn tôi
Kẻ nào muốn tôi, anh, chị
Kẻ nào muốn nông dân, thợ thuyền thầy tu hay nhà văn
Giáo sư với sinh viên hết thẩy
Nói, nghĩ, viết, làm
Theo chúng muốn
Theo chúng
Theo
Kẻ nào muốn cắt điện thoại di động, dựng tường lửa internet
Kẻ nào muốn aids, lao, sốt rét
Kẻ nào không muốn cuộc sống riêng tư
Kẻ nào muốn nghèo đói, thất học, ngu muội
Kẻ nào nói: các người chưa đủ trình độ dân chủ
Kẻ nào muốn nhà văn bôi nhọ tự do
nhà báo câm họng tự do
triết gia bế tắc tự do
Kẻ đó muốn tôi, anh, chị, tất tật
Không suy nghĩ
làm
nói
viết
khác chúng muốn
Kẻ nào muốn quay ngược kim đồng hồ lịch sử
Các người chưa đủ trình độ tự do, chúng nói
Chúng tao đang lên đề án nghiên cứu tự do
sắp mở các cuộc hội thảo về tự do
Chúng tao sẽ viết chữ TỰ DO thật to thật đậm
Sẽ treo TỰ DO đầy đường sá thành phố thôn quê
Sẽ hô rất to khẩu hiệu tự do
Và nhân dân chúng tao sẽ hô khẩu hiệu tự do
Rất to
Cho chúng bây biết mặt.
THỜI GIAN CỦA MỘT LỜI XIN LỖI
(cảm tác từ Australia)
Sau hàng chục năm thoái thác và tránh né và chần chừ
thủ tướng đã đọc lời xin lỗi
trong mưa
về câu chuyện một thế hệ bị đánh cắp
giữa khoảng rỗng của đất trời và của lịch sử
trước sự có mặt của gần 1.000 người bản địa
chú ý 1.000 không số lẻ
có cả phụ nữ và trẻ em
“Chúng tôi xin lỗi đến những người mẹ và người cha, người chị và người anh, đến những gia đình và cộng đồng bị li tán”.
“Chúng tôi đặc biệt xin lỗi về hành động tách rời trẻ em bản địa ra khỏi gia đình, cộng đồng và đất nước họ. Vì nỗi đau đớn, niềm thống khổ và sự tổn thương của những thế hệ bị đánh cắp, con cháu họ và gia đình bị bỏ lại sau lưng, chúng tôi xin lỗi”.
hơn hai thế kỷ kể từ khi người da trắng đặt chân lên Úc
qua 11 năm của chần chừ và thoái thác
của toan tính đo đếm cân đong
cho
bốn phút của sáng 13-2
không có số lẻ của giây thừa hay thiếu
một lời xin lỗi quốc gia đến những người bị ảnh hưởng
kim giây chả là gì cả cho thời khắc trọng đại này
cho
lời xin lỗi muộn màng này
đến mấy thế hệ của một thế hệ bị đánh cắp
không đưa ra khoản tiền bồi thường
nhưng
thủ tướng cam kết sẽ giảm thiểu tỉ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh, tỉ lệ mù chữ và chết sớm ở người bản địa trong một thập niên tới. Chính phủ cũng có kế hoạch cải thiện nhà ở cho người bản địa, công nhận họ về mặt hiến pháp là những người làm chủ nguyên thủy của nước Úc
cho
khoảng 460.000 người bản địa sinh sống ở Úc, chiếm 2% dân số
cũng không số lẻ
trong bài diễn văn dài 20 phút đọc sau khi xin lỗi
4 phút của sáng 13-2 trước vô cùng thời gian và vô tận không gian
về những thế hệ sắp bị đánh cắp
Dọc suốt chiều dài lịch sử của những đất nước
còn bao nhiêu thế hệ bị đánh cắp
trên mỏng mảnh mặt đất này?
Ai biết?
bên kia lời xin lỗi là gì
phía sau lời xin lỗi là gì
sau lời xin lỗi còn gì.
_______________________
Chú thích:
Các chữ in nghiêng là phần copy từ báo Tuổi trẻ, 14-2-2008: “Úc chính thức xin lỗi người bản địa”.
TAM TẤU TCHERFUNITH
(cảm tác từ Việt Nam)
1. Tchernobyl
Ngôi nhà trống trong thành phố trống
thành phố vừa bị bỏ lại
cái bàn trống trong ngôi nhà trống
tờ giấy và cây bút bỏ quên trước chiếc ghế trống
kí ức một gia đình bị đánh mất, chắc thế
cũng có thể là những câu thơ
bỏ quên
khi thành phố bị bỏ lại
đang trống hoang
ở một góc trái đất đã rất già.
2. Fukushima
Những chiếc ô tô
những ngôi nhà và những biệt thự
một khu cư xá đầy nhóc người &
một thị trấn
trôi
như đồ chơi của bọn trẻ con
trong bàn tay bà mẹ thiên nhiên giận dữ.
3. Ninhthuận I
Số phận một dân tộc
số phận một nền văn minh
số phận một vùng đất
đang bị lôi vào cuộc chơi
ngu ngốc.
TFN, 10-2011
